Verwaardingsroutes cellulosehoudende stromen
|
|
- Ida van Wijk
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Verwaardingsroutes cellulosehoudende stromen Desktopstudie Projectnaam: Biorefinery Campus Parenco Auteur(s): Publicatiedatum: Datum experimenten: Locatie Experimenten: Spyros Bousios, Thodoris Zafeiris, Marc Marsidi tot Parenco Financiers: Provincie Gelderland Partners: Parenco, Bumaga, Dyadic, HAN, Miccell, Opure, Oost NV BUMAGA BV KENNIS IN PRODUCTIE IJsselburcht 3, 6825 BS Arnhem -
2 1 Colofon Dit rapport is gemaakt door Bumaga in het kader van het Biorefinery Campus Parenco project Bumaga BV 2014 Delen uit deze publicatie mogen worden overgenomen op voorwaarden van bronvermelding: Spyros Bousios, Thodoris Zafeiris, Marc Marsidi, (2014), Verwaardingsroutes cellulosehoudende stromen, Bumaga BV Pagina 2 van 23
3 Inhoud 1 Colofon Inleiding Nano Crystalline Cellulose (NCC) Omschrijving van technologie Welke vezelstroom Ontwikkelingsfase Investeringskosten Operatiekosten (operators, energie) Onderhoudskosten Marktwaarde van product Info over de markt van eindproduct (grootte etc.) Productie van organische absorptiemiddelen Omschrijving van technologie Welke vezelstroom Ontwikkelingsfase Investeringskosten Operatiekosten (operators, energie) en onderhoudskosten Marktwaarde van product Info over de markt van eindproduct (grootte etc.) Pyrolyse Omschrijving van technologie Welke vezelstroom Pagina 3 van 23
4 5.3 Ontwikkelingsfase Investeringskosten Operatiekosten (operators, energie) onderhoudskosten Marktwaarde van product Info over de markt van eindproduct (grootte etc.) Fermentatie van zijstromen richting vetzuren Omschrijving van technologie Welke vezelstroom Ontwikkelingsfase Investeringskosten, operatiekosten, onderhoudskosten en marktwaarde Info over de markt van eindproduct (grootte etc.) Biogasproductie Omschrijving van technologie Welke vezelstroom Ontwikkelingsfase Investeringskosten Operatiekosten (operators, energie) en onderhoudskosten Marktwaarde van product Info over de markt van eindproduct (grootte etc.) Bijlage 1: CEPI/KCPK rapport over valorisatie van zijstromen Bijlage 2: Overzicht alternatieve verwaardingsopties Bijlage 3: Biorefinery Campus Parenco verwaardingsopties Pagina 4 van 23
5 2 Inleiding Verwaardingsroutes cellulosehoudende stromen Maximale waarde halen uit zijn grondstoffen is een belangrijk aspect bij papier- en kartonproductie. In de toekomst zal dit belang toenemen, vanwege een mogelijke toenemende concurrentie voor papier voor recycling en hout door nieuwe toetreders van de bio-economie. Het kostenaandeel van de vezelgrondstof zal hierdoor een dominantere rol gaan spelen met betrekking tot de economische haalbaarheid van productie van papier en karton. Een deel van de waarde van de gebruikte vezelgrondstoffen, gaat verloren tijdens het papierproductieproces, in de vorm van afval stromen (vanaf nu aangeduid als zij stromen). Deze stromen vormen in het ergste geval ook nog een kostenpost doordat zij tegen betaling moeten worden afgevoerd. In andere gevallen wordt er een toepassing gevonden om nog enige waarde terug te kunnen winnen (bijvoorbeeld energiewinning). Om zijn concurrentiepositie te behouden, moeten papier- en kartonmakers op zoek gaan naar verdere mogelijkheden om zijn zijstromen te verwaarden naar eindproducten die een hogere waarde hebben dan de huidige toepassingen. In het project Biorefinery Campus Parenco is een technologische en economische haalbaarheidsstudie uitgevoerd voor drie verwaardingsroutes (zie Hoofdstuk 10). Dit document geeft een overzicht van vijf andere mogelijke valorisatieroutes voor cellulosehoudende stromen (pulp, slibben, proceswater, rejects) in de papier- en kartonindustrie (zie Tabel 1). Tabel 1: Overzicht van valorisatieroutes beschreven in dit document Technologie Beschrijving Vezelstroom Fase Kosten Markt Nano Crystalline Celluloseomzetting Pilot in 2014 Cellulose (NCC) in NCC Organische absorptiemiddelen Pyrolyse Fermentatie Biogas Slibomzetting naar absorptiemiddel Productie van syngas, bio-olie en mineralen uit zijstromen Groene chemicaliën uit zijstromen Biogasproductie organische fractie afvalwater Ligninevrij cellulosehoudende stromen Cellulosehoudend slib Volledig ontwikkeld 10-15M (1 ton NCC per dag), 20-40M (10 ton NCC per dag) Marktwaarde NCC 5-10 /kg. Composietenmarkt NCC miljoenen tonnen per jaar 700K Vergelijkbare producten zijn 2,5-5 /kg Papierslibben Pilot 1,1M (1,5 ton (ds) slib per uur) Produceert 3,4 kton gas, 0,9 kton bio-olie en 6,3 kton mineralen per jaar. Cellulosehoudende stromen Afvalwaterstroom Reeds bestaande technologieën, maar combinatie is nieuw Volwassen technologie Investeringskosten voor 100 kton (ds) per jaar ontinktingsslib ongeveer 7 M. De jaarlijkse kosten, inclusief chemicaliën, opereren en onderhoud, en verwerken van afval, zijn in het bereik van 0,6-1,0 euro per ton geproduceerd papier Bio-olie waarde is 25% van ruwe olie prijs en mineralen zijn /ton waard. Productie van azijnzuur (500 /t), propionzuur (1.010 /t) en boterzuur (1.300 /t) De totale waarde van het biogas 20.9 eurocent per m3 biogas Pagina 5 van 23
6 Verder wordt in de bijlage kort vermelding gemaakt van andere verwaardingsopties. Bijlage 1 refereert naar een CEPI/KCPK rapport uit 2011, waarin ook een variatie aan valorisatieroutes wordt weergegeven. Een update van dit rapport is momenteel in de maak door KPCK. Bijlage 2 geeft een overzicht van verwaardingsopties waar KCPK in aanraking mee is gekomen in de afgelopen jaren en die van interesse zouden kunnen zijn voor papier- en kartonfabrieken. Bijlage 3 geeft informatie over de verwaardingsopties die in het Biorefinery Campus Parenco project zelf zijn onderzocht. Pagina 6 van 23
7 3 Nano Crystalline Cellulose (NCC) Verwaardingsroutes cellulosehoudende stromen 3.1 Omschrijving van technologie Het Israëlische bedrijf Melodea is actief op het gebied van de productie van Nano Crystalline Cellulose (NCC) vanuit zijstromen van de papier- en kartonindustrie. NCC (zie Figuur 1) wordt door middel van zuur hydrolyse geproduceerd in tegenstelling tot Micro Fibrillated Cellulose (MFC), wat een product van een homogeniseringsproces onder hoge druk en temperatuur is. Figuur 1: NCC nanowhiskers De technologie van Melodea is geschikt voor de productie van NCC vanuit lignine-vrij cellulosehoudende zijstromen. De productie-efficiëntie van de celluloseomzetting is ongeveer 50%, terwijl andere componenten zoals hemicellulose naar suikers en furfural worden omgezet. Het productieproces is chemisch en de energiebehoeften zijn relatief laag. 3.2 Welke vezelstroom Lignine-vrij cellulose-houdende (vanaf 5% cellulose) zijstromen. De aanwezigheid van inkten en vulstoffen is niet problematisch, maar inkten kunnen tot de productie van een gekleurd product leiden. In dit geval zou een ontkleuringsproces misschien (afhankelijk van de toepassing van de NCC) nodig zijn. 3.3 Ontwikkelingsfase Melodea zal een pilot installatie in 2014 hebben staan en het doel is dat de eerste commerciële installatie beschikbaar in 2015 zal zijn. Pagina 7 van 23
8 3.4 Investeringskosten De investeringskosten voor een installatie met een productiecapaciteit van 1 ton NCC per dag worden ingeschat op M, terwijl de investering voor een installatie met een capaciteit van 10 ton NCC per dag op M wordt ingeschat. 3.5 Operatiekosten (operators, energie) De operationele kosten voor de productie van 1 kg NCC worden op 2 ingeschat. 3.6 Onderhoudskosten Onderhoudskosten zullen rond de 7% van de investeringskosten jaarlijks zijn. 3.7 Marktwaarde van product De marktwaarde van NCC zal ongeveer 5-10 /kg zijn en de grootte van de afzetmarkt zal afhankelijk zijn van de toepassing van de geproduceerde nanocellulose; de markt voor sandwich composieten (waar NCC foams van toepassing zijn) heeft een grootte van miljoenen tonnen jaarlijks. 3.8 Info over de markt van eindproduct (grootte etc.) Melodea is op dit moment gefocusseerd op de toepassing van NCC binnen structurele schuimen die als hoofdmateriaal in sandwichstructuren gebruikt kunnen worden. Dergelijke schuimen (zie Figuur 2) worden tegenwoordig uit aardolie-gebaseerd materialen (bijv. PET, PVC, PS enz.) geproduceerd en hebben dus duidelijke nadelen in termen van milieueffecten en kosten. Pagina 8 van 23
9 Figuur 2: NCC schuim (bron: Melodea) Verwaardingsroutes cellulosehoudende stromen NCC schuimen kunnen worden toegepast in de automobielindustrie, de luchtvaartindustrie, de windenergiesector en de bouwsector. Bovendien is NCC een veel belovend materiaal ook voor de papierindustrie; het gebruik ervan zal naar verwachting de sterkte van papierproducten verhogen en de productie van nieuwe biobased coatings mogelijk maken. Pagina 9 van 23
10 4 Productie van organische absorptiemiddelen 4.1 Omschrijving van technologie Het Sloveense bedrijf TEC (Technical and Environmental Centre) heeft een technologie ontwikkeld voor het omzetten van slib naar een absorptiemiddel voor wateroppervlaktereiniging en het reinigen van harde oppervlakken (CAPSorb). CAPSorb (zie Figuur 3) kan gebruikt worden door de (petro)chemische industrie, de logistiek- en transportsector maar ook door publieke instellingen zoals de brandweer en andere noodhulpdiensten die betrokken zijn bij bijv. industriële ongevallen. CAPSorb is geschikt voor gebruik bij hydrofiele (zuren, bases) alsook hydrofobe (oliën, vetten, brandstoffen, organische verbindingen) stoffen (gevaarlijk of ongevaarlijk ). Het is mogelijk een deel van de geabsorbeerde stof te hergebruiken. De hoge calorische waarde van het absorptiemiddel betekent dat het na zijn gebruik verbrand kan worden voor energieke benutting. Figuur 3: Gebruik van CAPSorb op een hard oppervlak (bron: TEC) Het CAPSorb productieproces bestaat uit een thermische- en mechanische behandeling van het cellulose-houdende slib. Het doel van de thermische behandeling is het zorgvuldig beheerd drogen van het materiaal, terwijl de mechanische behandeling zorgt voor de fluffing van het gedroogde materiaal, wat belangrijk voor de absorptie-eigenschappen van het product is. Een typische installatie voor de productie van het absorptiemiddel uit slib zal een productiecapaciteit van 10 kton per jaar hebben, geschikt dus voor de verwerking van ongeveer 20 kton (ds) slib met een cellulose inhoud van ~50%. De opschaling van een dergelijke installatie is ook mogelijk. 4.2 Welke vezelstroom Cellulose-houdend slib (geen verdere informatie, maar iig geschikt voor ontinktingsslib) Pagina 10 van 23
11 4.3 Ontwikkelingsfase De technologie voor de productie van CAPSorb is al volledig ontwikkeld en er zijn plannen voor de installatie van een productielijn binnen de VIPAP VIDEM KRŠKO papierfabriek in Slovenië, die ontinktingsslib genereert door middel van de productie van kranten- en grafisch papier. 4.4 Investeringskosten De investeringskosten voor de typische installatie worden ingeschat op 700 k. 4.5 Operatiekosten (operators, energie) en onderhoudskosten Operationele- en onderhoudskosten zullen niet hoog zijn, in het bijzonder als de installatie gebruik kan maken van energiereststromen die al beschikbaar binnen de papierfabriek zijn. 4.6 Marktwaarde van product Vergelijkbare producten zijn beschikbaar met een prijs van ongeveer 2,5-5 /kg; TEC heeft in ieder geval aangegeven dat de productie van CAPSorb de benodigde marges biedt om lagere productprijzen te bereiken om tot makkelijkere marktpenetratie van het nieuwe product bij te dragen. Het is verder ook mogelijk om een deel van het beschikbare materiaal te verbranden om energie te genereren voor het productieproces. 4.7 Info over de markt van eindproduct (grootte etc.) Niet beschikbaar. Pagina 11 van 23
12 5 Pyrolyse 5.1 Omschrijving van technologie De term pyrolyse verwijst naar het thermisch kraken van organische stoffen bij hoge temperatuur en zonder de aanwezigheid van zuurstof (zie Figuur 4). Het Spaans-Nederlandse bedrijf Alucha is gericht op toepassingen van pyrolyse binnen de papierindustrie, gebruik makend van zijstromen zoals drankenkartons en slibben als inputs voor het proces. Het voorgestelde proces voor papierslibben begint met het verwijderen van water uit het natte slib. Het droge slib wordt daarna gepyrolyseerd en de verkregen vaste stoffen worden verbrand om enkel de mineraalfractie over te houden, terwijl de dampen worden gecondenseerd om bioolie te verkrijgen. De geproduceerde pyrolytische gassen kunnen voor de interne energievoorziening (drogen van slib, pyrolyse) gebruikt worden. De bio-olie kan opgeslagen worden voor later gebruik of transport voor toepassingen zoals de productie van warmte/stoom of het upgraden van de olie door de petrochemische industrie. De teruggewonnen mineralen kennen toepassingen in de papier-, cement-, rubber-, kunststof- en verfindustrie en kunnen in de bestaande markt voor mineralen worden verkocht. Figuur 4: Pyrolyse van slibben vanuit de papierindustrie 5.2 Welke vezelstroom Papierslibben en drankenkartons Pagina 12 van 23
13 5.3 Ontwikkelingsfase De ontwikkeling van de technologie voor slibben bevindt zich momenteel in de pilotschaal fase. Een werkende installatie voor de pyrolyse van drankenkartons bestaat al in de papier- en kartonindustrie. 5.4 Investeringskosten De benodigde investering voor een installatie met een verwerkingscapaciteit van 1,5 ton (ds) slib per uur (12,6 kton (ds) jaarlijks) worden op 1,1 M ingeschat (zonder de droger voor het natte slib). Deze installatie is in staat om jaarlijks ongeveer 3,4 kton gas (15MJ/kg), 0,9 kton bioolie en 6,3 kton mineralen te produceren. 5.5 Operatiekosten (operators, energie) onderhoudskosten Operationele- en onderhoudskosten worden op ongeveer 150 k per jaar ingeschat. 5.6 Marktwaarde van product Bio-olie waarde is 25% van ruwe olie prijs en mineralen zijn /ton waard. 5.7 Info over de markt van eindproduct (grootte etc.) Niet beschikbaar Pagina 13 van 23
14 6 Fermentatie van zijstromen richting vetzuren 6.1 Omschrijving van technologie Cellulose-houdende zijstromen (bijv. ontinktingsslib) vanuit de papierindustrie zijn potentiele grondstoffen voor de productie van groene chemicaliën zoals bijv. vluchtige vetzuren (azijnzuur, boterzuur, propionzuur), door middel van anaerobe fermentatieprocessen. Vluchtige vetzuren kennen verschillende toepassingen, in het bijzonder voor de productie van kunststoffen zoals cellulose acetaat, cellulose acetaat propionaat en cellulose acetaat butyraat; bovendien kunnen acetaat, butyraat en propionaat als substraten dienen voor de productie van PHA s door microorganismen. Het fermentatieproces voor het omzetten van zijstromen vanuit de papierindustrie naar vluchtige vetzuren in open mengculturen en onder anaerobe omstandigheden kan in een relatief simpele opstelling worden uitgevoerd in een reactortank. Een dergelijke low-tech keuze kan met minimale financiële middelen een technologisch haalbaar proces zijn. De drie al genoemde vetzuren zijn intermediairproducten tijdens de natuurlijke afbraak van biomassa; om voor een maximale productie ervan te zorgen moet het fermentatieproces op specifieke manieren gestuurd worden, o.a. via controle van ph en temperatuur. 6.2 Welke vezelstroom Cellulose-houdende zijstromen (bijv. ontinktingsslib). 6.3 Ontwikkelingsfase De technologieen die nodig zijn voor de productie van de vetzuren, isolatie en productie van PHA zijn niet nieuw. De exacte toepassing ervan echter op cellulose-houdende zijstromen uit de papierindustrie is nog nooit toegepast. Dus het is nog onzeker of deze technologieën in dit geval ook zouden werken, en wat de optimale procescondities zijn. 6.4 Investeringskosten, operatiekosten, onderhoudskosten en marktwaarde De investeringskosten voor de verwerking van 100 kton (ds) ontinktingsslib (hoeveelheid beschikbaar bij Parenco in 2006) waren op ongeveer 7 M ingeschat. De waarde van de eindproducten wordt in belangrijke mate door de zuiverheid ervan bepaald. De prijzen van chemicaliën worden vaak op basis van een zuiverheid van 99,5% bepaald en een productie-installatie moet deze zuiverheid bereiken of in ieder geval benaderen. Technologieën zoals gasstrippen, membraanscheiding en destillatie kunnen gebruikt worden om mengsels van vetzuren of individuele vetzuren te isoleren. Een studie van Bioclear (2009) heeft de case van Parenco als een voorbeeld van de mogelijkheden voor de productie van vluchtige vetzuren vanuit zijstromen van de papierindustrie genomen. Toen Pagina 14 van 23
15 was het berekend dat de terugverdientijden op een investering voor de productie van azijnzuur (500 /t), propionzuur (1.010 /t) en boterzuur (1.300 /t) respectievelijk 9,8, 2,6 en 1,9 jaar waren. 6.5 Info over de markt van eindproduct (grootte etc.) Niet beschikbaar Pagina 15 van 23
16 7 Biogasproductie 7.1 Omschrijving van technologie De waterstroom van papier- en kartonfabrieken bevat opgeloste organische deeltjes. Deze organische fractie kan gedeeltelijk of volledig worden omgezet in biogas. Als het doel is om de biogasproductie te verhogen en de hoeveelheid organische deeltjes (COD) te verlagen, dan is de meest aantrekkelijke optie een combinatie van een anaerobische en aerobische installatie 1 ( upflow anaerobische sludge blanket en fixed-bed reactoren). Anaerobische behandeling voor biogasproductie wordt vooral aangeraden voor fabrieken die papier voor recycling gebruiken als grondstof, aangezien deze voldoende organische materiaal in het water kunnen hebben voor een economisch rendabele biogasproductie. Een ander belangrijk aspect met betrekking tot de lading organisch materiaal is de productiecapaciteit van de fabriek, aangezien een grotere productie ook grotere stromen water richting de waterzuiveringsinstallatie genereert. De minimale load nodig voor een rendabele biogasproductie is 4 ton COD per dag. Bij lagere loads zijn de investeringen te hoog in verhouding tot de opbrengst. De belangrijkste reden voor het installeren van een gecombineerde anaerobisch/aerobisch systeem, is de verbeterde stabiliteit met betrekking tot fluctuaties van de COD load in vergelijking met een stand-alone aerobisch systeem. Een ander voordeel is de productie van biogas wat kan gebruikt wordt als brandstof. Verder wordt er een significant kleinere hoeveelheid exces van slib geproduceerd. Een anaerobische unit (UASB) moet worden geïnstalleerd die de bestaande aerobische unit overdekt. Verder moet in een luchtbehandelingssysteem en pompsysteem worden geïnvesteerd. 7.2 Welke vezelstroom Afvalwaterstroom 7.3 Ontwikkelingsfase Biogasproductie uit de afvalwaterstroom door anaerobische vergisting, is een volwassen technologie en wordt veel toegepast. Toepassingen van deze technologie vinden ook plaats in de Nederlandse papier- en kartonindustrie (SCA Cuijk, Smurfit Kappa Roermond Papier BV, IndustrieWater Eerbeek en Smurfit Kappa Solidboard) 1 European Commission, Integrated Pollution Prevention and Control (IPPC), 2001, Reference Document on Best Available Techniques in the Pulp and Paper Industry, April 2010 Pagina 16 van 23
17 7.4 Investeringskosten Niet beschikbaar 7.5 Operatiekosten (operators, energie) en onderhoudskosten De jaarlijkse kosten, inclusief chemicaliën, opereren en onderhoud, en verwerken van afval, zijn in het bereik van 0,6-1,0 euro per ton geproduceerd papier Marktwaarde van product Het biogas zal een deel van de nodige aardgasinvoer van Parenco vervangen. Uitgaande van een prijs van 25 cent/m3 aardgas en 5.59 euro/ton voor de CO2-prijs en 80% methaan inhoud, is de totale waarde van het biogas 20.9 eurocent per m3 biogas Info over de markt van eindproduct (grootte etc.) Warmtevraag van papierfabriek zelf is voldoende voor volledig gebruik geproduceerde biogas Vervanging van aardgas levert waarde van 0.8*25 eurocent/m3 aardgas en vermeden CO2-emissie levert waarde van 0.8*5.59 euro/tonco2*0.002 tco2/m3 aardgas Pagina 17 van 23
18 8 Bijlage 1: CEPI/KCPK rapport over valorisatie van zijstromen In 2011 hebben CEPI en KCPK een gezamenlijk onderzoek uitgevoerd naar mogelijke valorisatieroutes voor zijstromen van de papier- en kartonindustrie. Het doel was om een overzicht te maken van de huidige toepassingen en nieuwe ontwikkelingen. Hierbij werd informatie verzameld bij de Nederlandse papier- en kartonfabrieken en bij technologieontwikkelaars, door middel van interviews. Per technologie zijn gegevens verzameld over de type zijstromen waarvoor zij kunnen worden ingezet, de kosten, relevante wetgevingsaspecten, en de invloed op het milieu. Onderstaande tabel toont een overzicht van de technologieen die zijn onderzocht en de zijstromen waarvoor zij (mogelijk) ingezet kunnen worden om hoogwaardige eindproducten te maken. Het volledige rapport is te vinden op: Pagina 18 van 23
19 Pagina 19 van 23
20 9 Bijlage 2: Overzicht alternatieve verwaardingsopties Technologie Beschrijving Referentie Olie en gas uit zijstromen T-Technology heeft een technologie ontwikkeld die afvallen (waaronder rejects) in olie kan omzetten (zie Figuur 5). Green Energy Technologies heeft ook reeds een proefinstallatie (zie Figuur 6) gebouwd PLA productie waarmee uit rejects olie en gas zijn geproduceerd. Enzymatische hydrolyse van slib en fermentatie van de suikers tot melkzuur om uiteindelijk PLA te maken. efinerycluster.nl/dow nload/281/document en/projectbladen/mel kzuren_uit_reststrome n_papierindustrie.pdf Bio-aromaten Catalytische pyrolyse m/a/knnadvies.nl/bio btx/home Bioplastics CAPS: Absorberende materialen voor bijvoorbeeld opruimen van chemische ongelukken Vetzuren voor de chemische industrie Alginaten als sizing agent Groen gas Omzetting van vetzuren in het proceswater in bioplastic door micro-organismes Omzetting van slib in een absorberend materiaal door een combinatie van thermische en mechanische behandelingen Productie van vetzuren door fermentatie van zijstromen van de papier- en kartonindustrie. Productie van alginaten uit afvalwater Autogenerative High Pressure Digestion technologie voor de productie van groen gas (in plaats van biogas) met CH4 inhoud tot 95% in een stap Toevoeging van vezels aan composieten voor extra krachtkenmerken van het eindproduct AnoxKaldnes (part of Veolia Water) Page.jsp?op=project_d etail&prid=6 oningdhv.com/nlnl/nereda/news-andevents/waterinnovation-award-forresearch-intorecovery-and-reuseof-alginate-fromgranular-sludge/ /home/124 Wood Plastic Composites h-in-wpc-industryexpected-applicationsother-than-decking-insight/ Pyrolyse van slib Pyrolyse van het slib waarbij de organische fractie Pagina 20 van 23
21 Fibre board Verwaardingsroutes cellulosehoudende stromen wordt omgezet in bio-olie (wat kan worden gebruikt voor energiewinning) en de anorganische fractie overblijft. Deze vulstof zou van hoge kwaliteit zijn en opnieuw gebruikt kunnen worden Gedeeltelijk vervangen van verse vezels in fibre board door vezels uit zijstromen. Vooral interessant voor fine rejects. m/ Figuur 5: Pilotinstallatie in Polen van T-Technology voor afvalomzetting in olie Figuur 6: Proefinstallatie Green Energy Technologies voor verwerking van papier- en kunststofzijstromen tot gas en olie Pagina 21 van 23
22 10 Bijlage 3: Biorefinery Campus Parenco verwaardingsopties PHB (PolyHydroxyBoterzuur) uit de afvalwaterstroom Opure BV heeft op basis van vragen uit de praktijk een bioplastic gezocht, die niet alleen composteerbaar is, maar ook anaeroob afbreekbaar is (fermenteerbaar). Het doel is minimaal de energie uit het bioplastic weer terug te kunnen winnen (en in de toekomst de vetzuren er weer van terug te kunnen winnen). Als bioplastic alleen composteerbaar is, zal er geen energie uit worden gewonnen (het wordt tijdens het composteringsproces door bacteriën met zuurstof omgezet in CO2). Het is dus veel interessanter als bioplastic anaeroob kan worden omgezet (energie of grondstofhergebruik). Zie Tabel 2 voor informatie over PHB productie. Tabel 2: Informatie technologie PHB productie Vezelstroom Ontwikkelingsfase Investeringskosten/operatiekosten Marktwaarde van product Info over de markt Afvalwaterstroom Pilotinstallatie wordt op het moment geoptimaliseerd Wordt nog onderzocht. Voor meer informatie contacteer a.duine@opure.nl Wordt nog onderzocht. Voor meer informatie contacteer a.duine@opure.nl Wordt nog onderzocht. Voor meer informatie contacteer a.duine@opure.nl Lysine en bio-olie productie uit (hemi)cellulose houdende (zij)stromen Parenco, HAN, MicCell en Dyadic werken aan een geïntegreerd biorefinery proces dat gebaseerd is op de conversie van cellulose-zijstromen in bio-chemicaliën van toegevoegde waarde. Deze bedrijven hebben technologieën ontwikkeld die belangrijke schakels vormen in de waardeketen van dit proces. Voor een technisch en economisch haalbaar proces is het van groot belang dat deze technologieschakels op een geïntegreerde wijze ontwikkeld worden. Papier- en kartonfabrieken genereren zeer grote volumes cellulose zijstromen. Dyadic ontwikkelt enzymen die effectief suikers uit cellulose kunnen vrijmaken. HAN en MicCell beschikken beiden over de know how en equipment om deze zijstromen suikers van Parenco om te zetten in biochemicaliën met een toegevoegde waarde, zoals bio-olie en lysine. Zie Tabel 3 voor informatie over lysineproductie en Tabel 4 voor bio-olieproductie. Tabel 3: Informatie technologie lysineproductie Vezelstroom Ontwikkelingsfase (Hemi)cellulose houdende (zij)stromen Labschaal fase heeft aangetoond dat de zijstromen niet toxisch zijn voor de gebruikte bacteriestam Pagina 22 van 23
23 Investeringskosten/operatiekosten Marktwaarde van product Info over de markt Wordt nog onderzocht. Voor meer informatie contacteer 2-3 euro/kg. Voor meer informatie contacteer Marktvraag wereldwijd is ongeveer 1 miljoen ton/jr met een marktgroei van 5-10% per jaar. Voor meer informatie contacteer M.Siemerink@miccellbioservices.com Tabel 4: Informatie technologie bio-olieproductie Vezelstroom Ontwikkelingsfase Investeringskosten/operatiekosten Marktwaarde van product Info over de markt (Hemi)cellulose houdende (zij)stromen Labschaal fase heeft aangetoond dat de technologie technisch haalbaar is Wordt nog onderzocht. Voor meer informatie contacteer richele.wind@han.nl euro/kg. Voor meer informatie contacteer richele.wind@han.nl. Verder wordt er behalve bio-olie ook een gistextract geproduceerd dat mogelijk een significante waarde heeft. Dit wordt nog onderzocht. Markt in Europa voor alkydharsen voor decoratieve verf is 500 kton/jr en voor industriele verf 800 kton/jr. Voor meer informatie contacteer richele.wind@han.nl Pagina 23 van 23
UPDATE VEZELGRONDSTOFFEN ACTIVITEITEN SPYROS BOUSIOS
UPDATE VEZELGRONDSTOFFEN ACTIVITEITEN SPYROS BOUSIOS VG activiteiten Grondstofvoorziening Maximale verwaarding grondstoffen Efficiënte vezelbehandeling SHEET 2 GRONDSTOFVOORZIENING: HET BIO-FIB PROJECT
Nadere informatieZIJSTROOMVERWAARDING SPYROS BOUSIOS
ZIJSTROOMVERWAARDING SPYROS BOUSIOS ZIJSTROOMVERWAARDING OVERZICHT 2016 update binnenkort beschikbaar op www.reffibre.eu SHEET 2 ZIJSTROOMVERWAARDING OVERZICHT 14 verwaardingsroutes NL PKI in enkele gevallen
Nadere informatieGijs Jansen (CEO Alucha)
Gijs Jansen (CEO Alucha) December 2012 INDEX Alucha Technologie Toepassingen in de papierindustrie Drankenkartons Mixed plastics Papierslib Conclusies ALUCA istorie: Ons doel: Referentie installatie: Opgericht
Nadere informatieMulti-Input-Multi-Output Papierfabriek
Multi-Input-Multi-Output Papierfabriek Platform Vezelgrondstoffen 12 maart 2013 Michiel Adriaanse sheet 1 w Doelstelling van de Dag - MIMO concept introduceren - Uitwisselen best practices - Inspiratie
Nadere informatieZeefGOUD Van Afvalstoffenverwerker naar Energiefabriek en Grondstoffenfabriek. Marco Kwak Projectontwikkeling
ZeefGOUD Van Afvalstoffenverwerker naar Energiefabriek en Grondstoffenfabriek Marco Kwak Projectontwikkeling Waterschappen en Attero: Gemeenschappelijk doel Grondstoffen en Nutriënten Energie GrondstoffenFabriek
Nadere informatieWatertechniek en mestverwerking
Watertechniek en mestverwerking Workshop Wetsus & Innovatienetwerk 27 juni 2012 Leon Korving combining scientific excellence with commercial relevance 1 Rioolwater vs mest Overeenkomsten: Herkomst (vnl.
Nadere informatieGRONDSTOFFEN VAN DE TOEKOMST MICHIEL ADRIAANSE
GRONDSTOFFEN VAN DE TOEKOMST MICHIEL ADRIAANSE KCPK DOORWERTH 1 FEBRUARI 2017 SIA 2020: VISIE PAPIER- EN KARTONINDUSTRIE "Papiersector is aanjager van een biomassa gebaseerde circulaire economie. We halen
Nadere informatieBiobased Economy. Wageningen UR Food & Biobased Research. Windesheim 3 december, Ben van den Broek
Biobased Economy Wageningen UR Food & Biobased Research Windesheim 3 december, Ben van den Broek Wageningen UR Food & Biobased Research Wageningen UR Universiteit Onderzoeksinstituten Wageningen UR Food
Nadere informatieBiobased producten uit resthout
Biobased producten uit resthout Tijs Lammens, Bio-energiedag Overijssel Your partner in the bioeconomy Inhoud Verschillende perspectieven van hout Over biobased producten: materialen vs. chemicaliën Biomassa
Nadere informatieHet Groene Hart Werkt
Het Groene Hart Werkt Verwaarding van grasmaaisels Aldert van der Kooij Alphen a/d Rijn, 29 maart 2018 Wat zijn maaisels? Maaisels van wegbermen, dijken, parken, watergangen en natuurterreinen Bestaat
Nadere informatieWERKGEBIED VEZELGRONDSTOFFEN
WERKGEBIED VEZELGRONDSTOFFEN ROADMAP 2017-2020 EN JAARPLAN 2018 MICHIEL ADRIAANSE VISIE EN IMPACT Visie: - Oudpapier blijft voornaamste grondstof voor PKI Nl - Hoeveelheid & samenstelling oudpapier verandert
Nadere informatieHaalbaarheidsstudie. Water in beeld
Haalbaarheidsstudie Water in beeld P5 doorbraaktechnologieën Auteur(s): B. Maasdam, M. Marsidi KENNISCENTRUM PAPIER EN KARTON IJsselburcht 3, 6825 BS Arnhem - www.kcpk.nl Inhoud 1 Inleiding... 3 2 Doel...
Nadere informatieBiobrandstoffenfabriek Hardenberg. Innovatie en duurzaamheid
Biobrandstoffenfabriek Hardenberg Innovatie en duurzaamheid Presentatie voor het Kenniscentrum Papier en Karton Bio Rights B.V. 11 december 2012 1 Inhoud van de presentatie Biobrandstoffenfabriek Hardenberg
Nadere informatieVerwaarding van zeefgoed:
Verwaarding van zeefgoed: Subtitel Verkenning van afzetmogelijkheden Rik Winters, Amersfoort, 13 maart 2012. Inleiding Bioclear/KNN Zeefgoed Toepassingsmogelijkheden Belemmeringen Conclusies Vervolg Bioclear
Nadere informatieDuurzaam ondernemen in Renkum
Duurzaam ondernemen in Renkum Ontwikkeling Biorefinery Campus Renkum 15 september 2011 Cinemec, Ede De wereld van Norske Skog Follum Skogn Saugbrugs Corporate centre, Oslo Parenco Golbey Walsum Bruck Sing
Nadere informatieWat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2
Wat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2 Energietransitie Papierketen De ambities binnen Energietransitie Papierketen: Halvering van het energieverbruik per eindproduct in de keten per
Nadere informatieDe hoogwaardige zuivering van afvalwater papierfabrieken Eerbeek
De hoogwaardige zuivering van afvalwater papierfabrieken Eerbeek De drie oprichters van IWE Binnen modern en duurzaam ondernemerschap past het niet om het milieu onnodig te belasten. Een besef dat nu wijdverbreid
Nadere informatie(Fermenteren) ECP technologie beschrijving. Proces: Anaerobe (Droge) vergisting
ECP technologie beschrijving Proces: Anaerobe (Droge) vergisting (Fermenteren) Functie : Het produceren van biogas uit GFT (Groente, Fruit & Tuin afval) en anderere relatief drogesubstraten zoals bermaaisel
Nadere informatiePLATFORM VEZELGRONDSTOFFEN NIEUWE GRONDSTOFFEN MICHIEL ADRIAANSE
PLATFORM VEZELGRONDSTOFFEN NIEUWE GRONDSTOFFEN MICHIEL ADRIAANSE VEZELGRONDSTOFFENPLATFORM ARNHEM 12 NOVEMBER 2014 AGENDAVEZELGRONDSTOFFEN PLATFORM 09.30 uur Inloop met koffie en thee 09.45 uur Inleiding
Nadere informatieRoutekaart Papier. Michiel Adriaanse
Routekaart Papier Michiel Adriaanse Inhoud van de presentatie 1 Papier-en Kartonindustrie in Nl 2 Biobased ambities 3 Trends 4 Visie 5 Business cases 6 Take home messages sheet 2 De Nederlandse Papier-en
Nadere informatieThermische Druk Hydrolyse
Thermische Druk Hydrolyse Techniek om de conversie van moeilijke biomassa te verhogen Door: Ir. Frederik Oegema 1 4e Europese leverancier van biogas installaties Micro vergisting 50-130 kwe Co-vergisting
Nadere informatieLogistiek van vezels in de papier- en kartonindustrie
Logistiek van vezels in de papier- en kartonindustrie Projectnaam en nummer: Logistiek van vezels in de papier- en kartonindustrie, P4 Auteur(s): Publicatiedatum: Aantal pagina s: Datum experimenten: Locatie
Nadere informatieAardappelvezelproducten als gedeeltelijke vervanger van vezelgrondstoffen in de kartonfabricage
Aardappelvezelproducten als gedeeltelijke vervanger van vezelgrondstoffen in de kartonfabricage Fred Smit, Renée van Boxtel-Vennik, Annita Westenbroek Bumaga BV, Kenniscentrum Papier en Karton November
Nadere informatieProductie van groene energie uit afval en afvalwater: rentabiliteit door duurzaamheid
Productie van groene energie uit afval en afvalwater: rentabiliteit door duurzaamheid The cycle 2010 29/04/2010 Brouwerij Duvel Breendonk Hans van Soest Zaakvoerder vansoest@enprotech.be Globale aanpak
Nadere informatieChemisch recyclen kunststof verpakkingen. Karen van de Stadt & Kees Kerstens
Chemisch recyclen kunststof verpakkingen Karen van de Stadt & Kees Kerstens Wat doen we vandaag Stand van zaken Chemisch recyclen voor kunststof verpakkingen Huidig systeem recyclen voor kunststof verpakkingen
Nadere informatiePHA programma: Introductie & consortium vorming
PHA programma: Introductie & consortium vorming Christiaan Bolck Program manager materials - Wageningen UR Workshop PHA 17 December 2013 Wageningen Forum Biorefinery; nieuwe waardeketens van groene grondstoffen
Nadere informatieKennissessies KIDV Netwerklounge
Welkom Kennissessies KIDV Netwerklounge 10.30 11.00 Chemische recycling van kunststof verpakkingen 11.00 11.30 Recyclebaarheid van kunststof verpakkingen, check het! 11.30 11.50 Recycleproces papier en
Nadere informatieCRODA - Groene chemische bouwstenen voor polymeren
CRODA - Groene chemische bouwstenen voor polymeren Polymeren zijn niet weg te denken (plastics, vezels, smeermiddelen, transparante folie en coatings). Productie nu meestal op basis van petrochemische
Nadere informatiePHA s uit afvalwater en reststromen, een update;
PHA s uit afvalwater en reststromen, een update; Erwin Bluemink (W+B) Hardy Temmink (WUR-ETE) 2 december 2013 1 Inhoud Erwin Bluemink PHA uit slib? Afbakening Resultaten Kansen Hardy Temmink PHA uit reststromen?
Nadere informatieToekomstverkenning mogelijkheden recycling reststromen uit voedselverwerkende industrie
Toekomstverkenning mogelijkheden recycling reststromen uit voedselverwerkende industrie donderdag 24 september, 2015 Agrivizier Jan-Henk Welink, ww.duurzaamgrondstoffenbeheer.nl, 015 278 9205, j.h.welink@tudelft.nl
Nadere informatieDuurzaam van vlasplant naar vlasvezel
Duurzaam van vlasplant naar vlasvezel Ir. Simon Hageman Lectoraat Duurzame Energievoorziening Saxion Hogeschool Enschede Contact: s.p.w.hageman@saxion.nl 1) Een deel van de gebruikte foto s zijn afkomstig
Nadere informatieBiomethanol. Resultaten en bevindingen van project. Datum September 2010 Status Definitief. BioMCN, e.a. in opdracht van Agentschap NL
Resultaten en bevindingen van project Biomethanol Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus energie-innovatie. Tussen 2005 en 2011 kregen ruim 1000 innovatieve onderzoeks- en praktijkprojecten
Nadere informatieDuurzame Industrie. De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt
Duurzame Industrie De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De verduurzaming van Nederland en van de industrie vraagt onder andere
Nadere informatieDoorbraaktechnologieën in papier- en kartonproductie
in papier- en kartonproductie Workshop doorbraaktechnologieën KCPK heeft een lijst van tien mogelijke doorbraaktechnologieën opgesteld, die op verschillende plekken in het productieproces aangrijpen (zie
Nadere informatieBIORAFFINAGE ALGEN/ BIOBRANDSTOFFEN. Johan van Groenestijn
BIORAFFINAGE ALGEN/ BIOBRANDSTOFFEN Johan van Groenestijn johan.vangroenestijn@tno.nl Biobased Economy In de Biobased Economy wordt biomassa gebruikt voor de productie van energie, transportbrandstoffen,
Nadere informatieDuurzame Industrie. De overgang van energie-intensief naar energie-efficient
Duurzame Industrie De overgang van energie-intensief naar energie-efficient De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De verduurzaming van Nederland en van de industrie vraagt onder andere
Nadere informatieVoortgangsrapportage Ketenanalyse Bermgras
2018 Voortgangsrapportage Ketenanalyse Bermgras Den Ouden Groep B.V. Hermalen 7 5481 XX Schijndel Contact persoon: Dhr. Rob Aartssen Tel.: 073 543 1000 Email: info@denoudengroep.com Datum: 05-11-2015 Versie:
Nadere informatieToiletpapier een waardevolle grondstof GaLiCos: Strippen NH 3 uit afvalwater
Toiletpapier een waardevolle grondstof GaLiCos: Strippen NH 3 uit afvalwater Aquarama Trade Fair TNAV Workshop 23 oktober 2014 Coos Wessels Toiletpapier in afvalwater 10 tot 14 kg per persoon per jaar
Nadere informatieGRENZELOOS BIOBASED ONDERWIJS
GRENZELS BIBASED NDERWIJS Met onderwijs naar duurzame toekomst Inspiratiedag@HGENT 1 februari 2019 Ruben Guisson ruben.guisson@vito.be Project Manager Team Biobased Economy VIT NV Boeretang 200 2400 Mol
Nadere informatieWinnen en bleken van papiergrondstoffen
119 1 Winnen en bleken van papiergrondstoffen door M. Jennekens KNP Leykam 1. Inleiding 119 3 2. Naaldhout en loofhout 119 3 3. Winning van papiervezels 119 4 4. Secundaire vezelbron 119 5 5. Mechanische
Nadere informatieVezels als grondstof voor biobased producten. Ir. Maurice Henssen (Bioclear b.v.)
Vezels als grondstof voor biobased producten Ir. Maurice Henssen (Bioclear b.v.) Opdrachtverlening STOWA Grondstoffenfabriek Inhoud presentatie Inventarisatie hoogwaardige afzetmogelijkheden zeefgoed Technische,
Nadere informatieDe rol van biomassa in de energietransitie Inleiding Debat 22 nov 2017
Jan Peter Nap Hanze Research Energy De rol van biomassa in de energietransitie Inleiding Debat 22 nov 2017 Energietransitie 2 Er staat veel op het spel Klimaatverandering - CO 2, opwarming, milieu, afspraken
Nadere informatieATLAS 2028; CO 2 -ARME PAPIER- EN KARTON-PRODUCTIE EVENT DATUM
ATLAS 2028; CO 2 -ARME PAPIER- EN KARTON-PRODUCTIE 2018 2028 EVENT DATUM WAT VEROORZAAKT EEN TON CO 2? 4.700 kilometer in een dieselauto 5.000 kilometer vliegen 1.900 Kilowattuur aan grijze stroom. 50
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 9
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 9 Samenvatting door Dylan 551 woorden 30 december 2016 9 4 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Paragraaf 1 Aardolie ( onzuivere stof ) - Organisch materiaal -
Nadere informatieVergisting van eendenmest
Lettinga Associates Foundation for environmental protection and resource conservation Vergisting van eendenmest Opdrachtgever: WUR Animal Sciences Group Fridtjof de Buisonjé Datum: 3 oktober 2008 Lettinga
Nadere informatieThermofiele Slibgisting en Stikstofterugwinning op RWZI Bath
Openbaar Eindrapport Projectnummer: Projecttitel: DEI1400022 Thermofiele Slibgisting en Stikstofterugwinning op RWZI Bath 1 SAMENVATTING Dit project is een demonstratie van energiewinning uit hernieuwbare
Nadere informatieMelkveebedrijf Familie Prinsen
Project mestwaardering Open dag 4 maart 2015 Melkveebedrijf Familie Prinsen Mestvergistingsinstallatie Fermtec Systems Locatie KTC de Marke Het bedrijf Biomassa voor vergisting In de vergister wordt jaarlijks
Nadere informatieTwence: Transitie naar Euregionaal producent van duurzame energie en grondstoffen
Twence: Transitie naar Euregionaal producent van duurzame energie en grondstoffen BEON Nieuwe Energiedag 2018 Leendert Tamboer Transitie.. niet nieuw maar uitdagingen enorm! Algemeen minder fossiel CO
Nadere informatieBioraffinagesite Renkum-Wageningen
Bioraffinagesite Renkum-Wageningen Inventarisatie mogelijke keten activiteiten Paulien Harmsen (WUR-FBR) met medewerking van Steef Lips (WUR-FBR), Edwin Bosma(NSP), Erwin Schuitema (NSP) en Joep Koene
Nadere informatieCompact Plus biogasinstallatie, Lierop, 600 kw
Hoe maak je biogas? Inhoud presentatie Wie en wat is Biogas Plus? Hoe werkt een biogasinstallatie? Voor wie is een biogasinstallatie interessant? Is een biogasinstallatie duurzaam? Zijn subsidies nodig?
Nadere informatieUw afval is geld waard! Duurzamer produceren bij lagere kosten.
Uw afval is geld waard! Duurzamer produceren bij lagere kosten. Waar gehakt wordt vallen spaanders. Voor uw productiebedrijf betekent dit dat naast de gewenste producten ook afval wordt geproduceerd. Afval
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting 106 Samenvatting Samenvatting Actieve sportpaarden krijgen vaak vetrijke rantsoenen met vetgehalten tot 130 g/kg droge stof. De toevoeging van vet verhoogt de energiedichtheid van voeders.
Nadere informatieAfsluitende les. Leerlingenhandleiding. Alternatieve brandstoffen
Afsluitende les Leerlingenhandleiding Alternatieve brandstoffen Inleiding Deze chemie-verdiepingsmodule over alternatieve brandstoffen sluit aan op het Reizende DNA-lab Racen met wc-papier. Doel Het Reizende
Nadere informatieLeerlingenhandleiding
Leerlingenhandleiding Afsluitende module Alternatieve Brandstoffen - Chemie verdieping - Ontwikkeld door dr. T. Klop en ir. J.F. Jacobs Op alle lesmaterialen is de Creative Commons Naamsvermelding-Niet-commercieel-Gelijk
Nadere informatieGreen Gas Technology. Duurzaam, betrouwbaar, betaalbaar. Shared Succes
Green Gas Technology Duurzaam, betrouwbaar, betaalbaar Shared Succes Imtech en Green Gas Technology Imtech is de technologie partner voor bedrijven die biogas willen opwaarderen naar aardgaskwaliteit.
Nadere informatieSAMENWERKING OVER TRADITIONELE GRENZEN HEEN. De Energiefabriek en andere voorbeelden uit de praktijk van de waterschappen
SAMENWERKING OVER TRADITIONELE GRENZEN HEEN De Energiefabriek en andere voorbeelden uit de praktijk van de waterschappen Duopresentatie Hennie Roorda en Tanja Klip 1. Ambities en resultaten waterschappen
Nadere informatieAgenda. 2 de Gen BE. Voortgangsvergadering 3 TETRA projecten. 80108 Valorisatie van (ligno-)cellulose reststromen - VaLiCel
Voortgangsvergadering 3 TETRA projecten 80108 Valorisatie van (ligno-)cellulose reststromen - VaLiCel 80166 Bio-ethanol uit lignocellulose grondstoffen beschikbaar in Vlaanderen Agenda - Tweede generatie
Nadere informatieChemisch recyclen kunststof verpakkingen. Karen van de Stadt
Chemisch recyclen kunststof verpakkingen Karen van de Stadt Wat doen we vandaag Stand van zaken Chemisch recyclen voor kunststof verpakkingen Huidig systeem recyclen voor kunststof verpakkingen Verschillende
Nadere informatieProductie van FoxCoal uit getorreficeerde reststromen
Resultaten en bevindingen van project Productie van FoxCoal uit getorreficeerde reststromen Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus energie-innovatie. Tussen 2005 en 2011 kregen ruim 1000 innovatieve
Nadere informatieDennis Froeling 2 februari 2017
Dennis Froeling 2 februari 2017 Inhoudsopgave HVC Huidige verwerking (berm)gras Uitgangpunten (berm)gras verwerking Technologieën Gras naar papier HVC: Samen halen we eruit wat erin zit 52 aandeelhouders:
Nadere informatievan afvalinzamelaar naar grondstoffenleverancier 2 I
LUIER RECYCLING in NEDERLAND NVRD meeting, Utrecht 7 september 2016 van afvalinzamelaar naar grondstoffenleverancier 2 I 1. SUEZ in Nederland In Nederland bedienen wij meer dan 80.000 bedrijven en 545.000
Nadere informatieBiologische afbreekbaarheid: enkele fabels en feiten op een rij
Factsheet nr. 3 Biologische afbreekbaarheid: enkele fabels en feiten op een rij Soms lijkt het wel een trend om biobased en andere materialen biologisch afbreekbaar te noemen. Klinkt toch ook geweldig?
Nadere informatieBijproducten: Grondstoffen Van Waarde
Themadag Ketenkennis is Ketenkracht Bijproducten: Grondstoffen Van Waarde TNO Milieu, Energie en Procesinnovatie ir. P.S.R. Kosters Opbouw presentatie Drie hoofdrichtingen van onderzoek door TNO naar hergebruik
Nadere informatieUITDAGING CREATING SUSTAINABLE FIBRE SOLUTIONS. Papier en karton altijd en overal 13-6-2016
Koninklijke Vereniging van Nederlandse Papier-en kartonfabrieken CREATING SUSTAINABLE FIBRE SOLUTIONS Papier en karton altijd en overal UITDAGING De belangrijkste uitdaging is het gevaloriseerd en geïmplementeerd
Nadere informatieDorset Droogsysteem. biomassa en pluimveemest
Dorset Droogsysteem voor biomassa en pluimveemest n Drogen van Biomassa Biogasdigistaat Houtsnippers Zuiveringsslib Pluimveemest Veevoeders n Compact en flexibel n Korrelfabriek n Hygiënisatie n Wegen
Nadere informatieGFT-afval is een waardevolle bron voor nieuwe grondstoffen. Maar hoe ziet de toekomst eruit?
GFT-afval is een waardevolle bron voor nieuwe grondstoffen. Maar hoe ziet de toekomst eruit? Spreker: Datum: Locatie: Joop Suurmeijer en Robert Jansen 19 maart 2015 VNG-congres Utrecht GFT-afval heeft
Nadere informatieMDS technologie. Kennisinstituut Duurzaam Verpakken, 6 maart 2014
MDS technologie Kennisinstituut Duurzaam Verpakken, 6 maart 2014 Achtergrond Urban Mining Corp (UMC) Urban Mining Corp is een samenwerking tussen Fondel Urban Mining en de TU Delft De partijen werken al
Nadere informatie4.A.1 Ketenanalyse Groenafval
4.A.1 Ketenanalyse Groenafval Prop Beplantingswerken v.o.f. Autorisatie Nummer/versie Datum Opsteller Goedgekeurd directie 01 22-01-2015 Naam: F. van Doorn Naam: A. Prop Datum: 22 januari 2015 Datum: 22
Nadere informatieNEW BUSINESS. Guy Konings
2015 Guy Konings Stedin is verantwoordelijk voor transport van gas en elektriciteit in West Nederland Onze missie: Altijd energie voor onze klanten, vandaag en morgen. Simpel, betaalbaar en duurzaam KERNGETALLEN
Nadere informatieVERKENNING van de BioBased Economy
VERKENNING van de BioBased Economy Biobased of Biowaste? Vereniging van Ver(s)kenners Martijn Wagener 28-nov-2013 Indeling Introductie Virida! Wat is de Biobased Economy?! Principes: cascadering en raffinage!
Nadere informatieVoorproefje Cosun MVO-verslag 2011
Voorproefje Cosun MVO-verslag 2011 1 Dit is een voorproefje in druk van het digitale Cosun MVO-verslag over 2011. Wilt u meer gegevens raadplegen over wat wij zoal ondernemen met het oog op onze maatschappelijke
Nadere informatieNieuwe vezels uit nieuwe bronnen en reststroomvalorisatie
Nieuwe vezels uit nieuwe bronnen en reststroomvalorisatie KENNISCENTRUM PAPIER EN KARTON IJsselburcht 3, 6825 BS Arnhem - www.kcpk.nl 1 Inleiding... 3 2 Trends... 4 2.1 Sociaal-maatschappelijke trends...
Nadere informatieSlimmere slibgistingstechniek: nog meer energie uit afvalwater
Slimmere slibgistingstechniek: nog meer energie uit afvalwater Dennis Heijkoop (Royal HaskoningDHV) André Visser (Royal HaskoningDHV) Leo van Efferen (Waterschap Zuiderzeeland) Een energiefabriek: dat
Nadere informatiePHA productie uit Organische reststromen. BIONND THE FUTURE. 8 mei 2014 Henk Doddema
PHA productie uit Organische reststromen. BIONND THE FUTURE 8 mei 2014 Henk Doddema Meer dan 300 soorten bacteriën kunnen PHA s maken en opslaan in hun cellen Rhodomonas sp. Halomonas sp. Alcaligenes (nu
Nadere informatieMarkt voor Mest. Geert Boosten Seminar Mest d.d. 19 juni 2015
Markt voor Mest Geert Boosten Seminar Mest d.d. 19 juni 2015 Toenemende vraag hergebruik grondstoffen Biobrandstof: 10% alternatieve brandstoffen in wegverkeer in 2020 Groen gas: 14% bijdrage in 2020 Reductie
Nadere informatieGun onze kinderen. een schoon milieu
Gun onze kinderen een schoon milieu VOORKOM VERSPILLING DOELMATIG GEBRUIK VAN GRONDSTOFFEN DUURZAAM BOSBEHEER VERANTWOORDE, LAGE KOOLSTOFUITSTOOT WELZIJN VAN MENS EN GEMEENSCHAP Doelmatig gebruik van grondstoffen
Nadere informatieCellulose Assisted Dewatering of SLudge:
14 september 2017 1 Cellulose Assisted Dewatering of SLudge: Gericht op ontwatering van slib door hergebruik van cellulosevezel! 4 jarig onderzoeksproject (eind 10 september 2017) Uitgevoerd door 6 partijen
Nadere informatieInteractie tussen bio-materialen en bio-energie. Annita Westenbroek 17 december 2013
Interactie tussen bio-materialen en bio-energie Annita Westenbroek 17 december 2013 Discussiepunten (1) Er is genoeg biomassa! Ja, na gebruik voor materialen en chemie blijft er voldoende over voor energie!
Nadere informatieGroenGas InOpwerking. Kleinschalige biogasopwaardering met Bio-Up. Rene Cornelissen (CCS) 11 maart 2015
GroenGas InOpwerking Kleinschalige biogasopwaardering met Bio-Up Rene Cornelissen (CCS) 11 maart 2015 Kleinschalige biogasopwaardering met Bio-Up Inhoudsopgave CCS Inleiding Situatie kleinschalige vergisting
Nadere informatieVAPPR Haalt eruit wat erin zit
Haalt eruit wat erin zit Vappr maakt van biomassa duurzame grondstoffen en warmte en legt CO2 in de bodem vast. We halen eruit wat erin zit en voegen verantwoord waarde toe in de duurzame circulaire economie.
Nadere informatieToekomstige Biobased Materialen. Dr Harriëtte Bos Wageningen UR, Biobased Products
Toekomstige Biobased Materialen Dr Harriëtte Bos Wageningen UR, Biobased Products Geld verdienen met biomaterialen 23 november 2011 Groene grondstoffen in non-food toepassingen Zo oud als de mensheid!
Nadere informatieDuurzaamheid hv12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 15 July 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/52459 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieBrandstofcel in Woning- en Utiliteitsbouw
Brandstofcel in Woning- en Utiliteitsbouw Leo de Ruijsscher Algemeen directeur De Blaay-Van den Bogaard Raadgevende Ingenieurs Docent TU Delft faculteit Bouwkunde Inleiding Nu de brandstofcel langzaam
Nadere informatiePresentatie BTG BioLiquids Bio Energie dag Zwolle,
Presentatie BTG BioLiquids Bio Energie dag Zwolle, 14-10-2010 Organisation Medewerkers Participatie Maatschappij BTG B.V. 100% BTG Biomass Technology Group B.V. (NL) Consultancy Technology 100% 78% 100%
Nadere informatiePotentieel van nieuwe vergistingstechnologie
Bioenergie in Overijssel Potentieel van nieuwe vergistingstechnologie Jan de Wit, Ralph Lindeboom en Willem Brus Bioenergiedag oost nederland 31-oktober-2013 Partners Saxion werkt aan een duurzame toekomst
Nadere informatieAgri Investment Fund. Studienamiddag Bio Economie 9 November 2015. Marc Rosiers Nicolas De Lange
Agri Investment Fund Studienamiddag Bio Economie 9 November 2015 Marc Rosiers Nicolas De Lange Inhoudstafel 1. Agri Investment Fund 2. Actiedomeinen FromFarm tofood Smart Farming Sustainable Farming Biobased
Nadere informatieIntroductie Biobased Economy
Introductie Biobased Economy Ontwikkelcentrum, Ede 3 Maart 2014 Ben van den Broek Wageningen UR Food & Biobased Research Wageningen UR Universiteit Onderzoeksinstituten Wageningen UR Food & Biobased Research
Nadere informatieNanotechnology and its opportunities for paper and board production and surface treatment. Breakthrough technologies part 1
Nanotechnology and its opportunities for paper and board production and surface treatment Breakthrough technologies part 1 Nanotech als afwerking oppervlakte Alternatieve oppervlakteafwerking Toepassingsroute
Nadere informatieMethanol. Formule. Brandalcohol, methylalcohol. Productie. (a) Productie van synthesegas. (i) Traditionele methoden
Methanol Formule CH3OH Naam Familie Productie Brandalcohol, methylalcohol Alcoholen (a) Productie van synthesegas (i) Traditionele methoden Methanol wordt vervaardigd uit synthesegas dat een mengsel is
Nadere informatieWe willen de wereld laten zien dat je van restproducten duurzame energie kunt maken
We willen de wereld laten zien dat je van restproducten duurzame energie kunt maken Daarom werken wij aan de realisatie van een innovatieve installatie die biomassa (zoals afvalhout) en andere reststromen
Nadere informatieOptimale benutting van de energie input van een houtgestookte centrale door plaatsing rookgascondensor en CO2- benutting met PVT
Resultaten en bevindingen van project Optimale benutting van de energie input van een houtgestookte centrale door plaatsing rookgascondensor en CO2- benutting met PVT Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus
Nadere informatieAttero Holding N.V., bestaande uit: N.V. Afvalverbranding Zuid Nederland (A.Z.N.)
CERTIFICAAT, bestaande uit: Attero B.V. Attero Noord B.V. Attero Zuid B.V. AZN Holding B.V. Meander 861 6825 MH Arnhem Postbus 4114 6080 AC Haelen en de toepassing daarvan voldoen aan de voorwaarden gesteld
Nadere informatieB.V. Grondbezit AVI Moerdijk II B.V. Afvalverbranding Zuid Nederland
CERTIFICAAT Nummer: 2175876 Attero Holding N.V., bestaande uit: Attero B.V. Attero Noord B.V. Vagron B.V. Attero Zuid B.V. Deponie Zuid B.V. AZN Holding B.V. B.V. Grondbezit AVI Moerdijk B.V. Grondbezit
Nadere informatieWe willen de wereld laten zien dat je van restproducten duurzame energie kunt maken
We willen de wereld laten zien dat je van restproducten duurzame energie kunt maken Daarom werken wij aan de realisatie van een innovatieve installatie die biomassa (zoals afvalhout) en andere reststromen
Nadere informatieKOP VAN DE PRESENTATIE
GREEN PAPER AND CARDBOARD ANALYSE ALTERNATIEVE PLANTAARDIGE VEZELS VOOR PAPIER EN KARTON Dronten, december 2013 KOP VAN DE PRESENTATIE Door Hogeschool CAH Vilentum Annemarie van Leeuwen Michiel Klaassen
Nadere informatieParagraaf 1: Fossiele brandstoffen
Scheikunde Hoofdstuk 2 Samenvatting Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen Fossiele brandstof Koolwaterstof Onvolledige verbranding Broeikaseffect Brandstof ontstaan door het afsterven van levende organismen,
Nadere informatieAlternatieve verwerking papierslib
Alternatieve verwerking papierslib Van Houtum Papier Swalmen 6 september 2006 Wim Mans Inhoud presentatie Doelstelling Huidige situatie Alternatieve verwerkers Drogen van papierslib Afzet van gedroogd
Nadere informatie2.2 De Weende-analyse bij veevoeding
2.2 De Weende-analyse bij veevoeding Scheikunde voor VE31-VE41, 2018-2019 Auteur: E. Held; bewerkt door H. Hermans : Hoofdstuk 2 De Weende-analyse (presentatie) 1 Bij het oprispen boeren komt methaan (CH4)
Nadere informatie