Macro Economic Outlook Prijs-en volume- effectenten beinvloeden economische groei i

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Macro Economic Outlook 2014-2018 Prijs-en volume- effectenten beinvloeden economische groei i"

Transcriptie

1 Academic Journal of Suriname 2015, 6, Social Sciences Short Communication Macro Economic Outlook Prijs-en volume- effectenten beinvloeden economische groei i Prof. A. Caram¹, R. Woodly- Sobhie², I. Hoepel³ ¹'²Institute for Graduate Studies and Research, Anton de Kom Universiteit, Paramaribo, Suriname, ³Stichting Planbureau Suriname Samenvatting Voorlopige cijfers van het Suryamodel indiceren dat het groeitempo van het bruto binnenlandse product is afgezwakt van gemiddeld 4,5% in voorgaande jaren tot 3,1% in De tegenvallende wereldmarktprijzen voor onze belangrijkste exportproducten liggen aan deze afvlakking ten grondslag. Zij hebben een materiële impact op de productie en de staatsinkomsten. Voor de komende 2 jaar wordt enige verdere vermindering van het groeitempo verwacht vanwege het aanhoudende flauwe prijsklimaat. Er blijkt dus een duidelijke correlatie te bestaan tussen de exportprijzen van minerale producten en de groei van het bruto binnenlandse product. Pas wanneer het productievolume wordt vergroot door het tot volle productie komen van de uitgebreide olieraffinaderij en door het in exploitatie nemen van de goudmijn van Newmont, zal het hierdoor opgewekte volume-effect het zwakke prijseffect compenseren. Trefwoorden: Suryamodel, groeiprognoses, overheidsfinanciën, investeringen Inleiding Het internationale prijsverloop bij minerale producten Door de onzekerheden voortvloeiend uit de in 2008 tot ontlading gekomen mondiale crisis en uit opflakkerende geopolitieke spanningen is de goudprijs tot 2012 opgestuwd. Volgens gegevens van de Wereldbank is de goudprijs gedurende de periode met gemiddeld 20% per jaar gestegen en de olieprijs met 15% (grafiek 1). De aluinaardeproductie was al enige tijd verlieslatend, omdat de vraag naar aluminium erg conjunctuurgevoelig is en onder druk staat door de snelle opkomst van substituutproducten. In de loop van 2012 begint zich echter een materiële verandering in de vraag- en aanbodverhoudingen op de goud- en oliemarkten te voltrekken, die de prijzen van de betreffende goederen niet ongemoeid laat (zie tabel 1). In dat jaar stijgt de goudprijs slechts met 6%, terwijl de olieprijs vrijwel onveranderd blijft Brentolie Aardolie (S.O.) Goud Rijst Grafiek 1. Wereldmarktprijzen Surinaamse portproducten (2010=100) Correspondence to: Rosita Sobhie, Institute for Graduate Studies and Research at the Anton de Kom Universiteit van Suriname, Leysweg 86, Paramaribo, Suriname, Tel: , rositasobhie@gmail.com Available on-line 30 July, 2015 i De cijfers in deze publicatie zijn ontleend aan het Suryamodel, versie oktober Het artikel is geschreven in januari 2015.

2 507 Caram et. al Tabel 1. Wereldmarktprijzen van belangrijke exportproducten * 2017* 2018* Brentolie Barrel Aardolie (S.O.) Barrel Goud Troy-ounce Aluminium Mtn Rijst Mtn *geschatte cijfers (uit het Suryamodel) Vervolgens brokkelt de goudprijs in 2013 en 2014 met gemiddeld 15% per jaar af en de olieprijs met ruim 9%. Verwacht wordt dat de prijzen van goud en het ruwe Staatsolieproduct in de komende jaren zullen schommelen rond relatief lage gemiddelden van respectievelijk ongeveer S$1200 per troy ounce en US$ 70 per barrel. Zie tabel 1. De lage energieprijs is voor de producent van aluinaarde overigens een welkome meevaller. Suralco mag zich er dan ook op verheugen dat zij in 2012 weer winst heeft geboekt. De impact van export op de algemene bedrijvigheid 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Overige Toerisme Goud Aardolie Aluinaarde Grafiek 2. Bijdrage sectoren aan de economie Minerale producten nemen circa 95% van de totale export van Suriname voor hun rekening. Grafiek 2 laat zien dat binnen dit totaal het aandeel van de goudsector gedurende de afgelopen 5 jaren duidelijk is toegenomen, vooral als gevolg van de aangeduide prijsstijgingen. De minerale producten (inclusief de industriële verwerking daarvan) dragen voorts voor ruim één derde bij tot de groei van het bruto binnenlandse product en tot de staatsinkomsten. Hierdoor heeft de geschetste prijshausse van goud en olie de algemene bedrijvigheid in Suriname aangewakkerd, ook via opgeroepen multipliereffecten. Gedurende de periode is het bruto binnenlandse product met naar schatting gemiddeld 4,5% per jaar gestegen, terwijl de meeste andere landen worstelen met een stagnerende groei. De eerder geschetste omslag in het prijsbeloop van goud en olie heeft zijn weerslag op de algemene bedrijvigheid in Suriname. Al in 2013 vertraagt de groei van het bruto binnenlandse product van ruim 4,5% tot ongeveer 3,3%, ondanks intensivering van het expansieve uitgavenbeleid van de overheid, de uitvoering van investeringsprojecten waaronder vooral de bouw van de uitbreiding van de olieraffinaderij ii, de voortgaande stijging van de bancaire kredietverlening en de extra impuls van loonsverhogingen aan de consumptieve bestedingen. De groeivertragende tendens zet zich in 2014 voort. Volume-effecten van de investeringen De verwachting is dat pas in de loop van 2016 de afvlakking van het groeitempo geleidelijk zal kunnen worden omgebogen. De voorspelde groei versnelt dan tot bijna 5,0% in Deze omslag wordt vooral veroorzaakt door het in productie nemen van de uitgebreide olieraffinaderij, door de investeringen van Newmont in een nieuwe goudmijn en door het in productie komen daarvan rond eind 2016 (met een geschatte investering van US$ 800 miljoen, zijnde 15% van het BBP van 2014). Door deze ontwikkelingen zal de bijdrage van de minerale sectoren (inclusief industriële verwerking van de betreffende goederen) aan de economie nog verder toenemen. Ook zal hierdoor de vraag naar vooral technisch personeel fors stijgen. In tabel 2 zijn de geschatte opbrengsten van de belangrijkste exportproducten opgenomen. De ontwikkeling van de handelsbalans De investeringen die Newmont momenteel pleegt zullen vooralsnog de import van goederen en diensten opstuwen. De vraag naar andere importgoederen zal echter enigszins worden ingetoomd als uitvloeisel van toenemende financieringsknelpunten bij de overheid en van het ii De investering in de olieraffinaderij bedraagt circa US$1 miljard, zijnde 20% van het BBP van 2014

3 Macro Economic Outlook Prijs-en volume effecten beïnvloeden economische groei 508 aangescherpte monetaire beleid van de Centrale Bank. Anderzijds zal de export naar verwachting nog enige tijd onder druk staan door het voorlopig voortduren van het flauwe mondiale prijssentiment. Het overschot op handelsbalans zal vooralsnog dan ook tot rond 2015 verder afnemen. Zie tabel 3 en grafiek 3. Tabel 2. Exportopbrengsten Aluinaarde Mln SRD Aardolie Mln SRD Goud Mln SRD Toerisme Mln SRD Overige Mln SRD Totaal Mln SRD Wanneer de investeringen in de minerale sectoren rond 2016 voldoende vruchten beginnen af te werpen, zal dit een steeds krachtiger positieve invloed hebben op de handelsbalans, omdat de hoeveelheid te exporteren goud sterk zal toenemen. Hierdoor zal het effect van het flauwe prijsklimaat meer dan gecompenseerd worden. Voorts zal de import van aardolieproducten worden vervangen door producten van Staatsolie. Het overschot op de handelsbalans zal dan snel oplopen. Dit overschot zal de negatieve saldi op de dienstenbalans compenseren en het tekort op de lopende rekening doen omslaan in een overschot. Tabel 3. Handelsbalans Exporten Mln USD Importen Mln USD Saldo HB Mln USD in mln USD Exporten Importen 0 Grafiek 3. Handelsbalans

4 509 Caram et. al Effecten op de monetaire stabiliteit Het verwachte overschot op de totale rekening van de betalingsbalans zal zich weerspiegelen in de internationale reserves en de importdekking. Nadat deze variabelen gedurende 2013 en 2014 fors gedaald zijn, zullen zij weer toenemen. Zie tabel 4 en grafieken 4 en 5. Tabel 4. Enkele kerindicatoren Wisselkoers SRD Inflatie % Importdekking # mnd Staatsschuld % Deviezenreserve Mln USD Reёle groei BBP % Arbeidsplaatsen % Opm. Bij de reële groei van het BBP voor 2015 (3.7) is verondersteld dat de olieraffinaderij in dat jaar op volle capaciteit zal produceren. De verbeterde betalingspositie ten opzichte van het buitenland zal van positieve invloed zijn op het vertrouwen van het publiek in de interne en externe waarde van onze nationale munt. De verwachting is dan ook dat vooralsnog de officiële koers van deze munt ten opzichte van de Amerikaanse dollar stabiel zal blijven. Gelet op de hoge importquote, zal de stabiele wisselkoers bijdragen tot het in toom houden van het stijgingstempo van het indexcijfer voor de gezinsconsumptie. in % Inflatie % Reële groei BBP % Grafiek 4. Inflatie & reёle groei BBP Het effect van de stabiele wisselkoers zal worden versterkt doordat Suriname relatief goedkoop producten kan importeren vanwege het in het buitenland aanwezige overschot aan productiecapaciteit. Ook moet worden bedacht dat de prijzen van basisgoederen laag worden. gehouden door interventie van de overheid. Ofschoon er nauwelijks cijfers worden gepubliceerd over de overige goederen, wordt algemeen aangenomen dat bij deze goederen de inflatie merkbaar hoger is, mede door het uitbundige binnenlandse bestedingsniveau.

5 Macro Economic Outlook Prijs-en volume effecten beïnvloeden economische groei 510 in mln USD Deviezenreserve Grafiek 5: Deviezenreserve Gevolgen voor de overheidsfinanciën De geschetste vertraging van het groeitempo in de algemene bedrijvigheid zet de groei van de staatinkomsten onder druk. Deze vertraging heeft in 2013 het begrotingstekort zoals gepubliceerd door het Ministerie van Financiën opgestuwd. Bovendien voert de overheid een expansief uitgavenbeleid dat vooral is gericht op verbetering van het sociale zekerheidsstelsel. Tabel 5 en grafiek 6 zijn samengesteld op basis van de cijfers van het Ministerie. Tabel. Overheidsfinanciёn iii Inkomsten Mln SRD Uitgaven Mln SRD Financieringssaldo Mln SRD Financieringssaldo In % BBP in % BBP Inkomsten Uitgaven Grafiek 6. Overheidsfinanciën iii Bron: Ministerie van Financiën. Op basis van voorlopige cijfers van de Centrale Bank wordt voor 2014 een tekort van 6% verwacht.

6 511 Caram et. al In de Surinaamse situatie geeft het begrotingstekort echter per definitie een vertekend beeld van de mate waarin de overheid op eigen kracht haar uitgaven financiert. In overeenstemming met de Comptabiliteitwet, worden immers trekkingen op leningen als inkomsten aangemerkt. Volgens de Financiële Nota 2015 zullen in dat jaar trekkingen worden verricht tot een bedrag van bijna SRD 3,2 miljard; ruim een verdubbeling ten opzichte van Indien deze begroting daadwerkelijk zal worden uitgevoerd, zal slechts 58% van de oorspronkelijk gebudgetteerde uitgaven worden gefinancierd uit belasting- en nietbelastingmiddelen en een uitzonderlijk hoog deel van 42% uit leningen. Hierdoor ontstaat zoals tabel 6 laat zien een aanzienlijk verschil tussen het begrotingstekort berekend door het Ministerie en het financieringstekort op kasbasis dat per kwartaal wordt gepubliceerd door de Centrale Bank. De cijfers van tabel 6 spreken voor zich. Het huidige beleid van de overheid om ondanks het bestaande uitgaven - excedent niet over te gaan tot het nemen van afdoende corrigerende aanpassingsmaatregelen, maar haar toevlucht te nemen tot schuldfinanciering resulteert in een gestaag oplopen van haar schuld. Het huidige beleid zal dan ook moeten worden omgebogen om een excessieve verdere stijging van de schuldquote te voorkomen. Hoewel de huidige quote nog ver onder het wettelijk toegestane maximum van 60% van het bruto binnenlandse product ligt, bergt een groeiende schuld een toenemend economisch risico in zich vanwege de beperkte terugbetalingscapaciteit van de overheid. Tabel 6. Government net loan financing (millions SRD) Revenue and grants Of which: Taxes Non-taxes Capital revenue Grants Expenditure Of which: Wages and salaries Goods and services Subsidies/contributions Interest payments Capital expenditure Financing deficit Drawings on loan contracts Other transactions Budget deficit Financing deficit in % of GDP Budget deficit in % of GDP Bron: Financiële Nota 2015, bewerkt.

7 Macro Economic Outlook Prijs-en volume effecten beïnvloeden economische groei 512 Slot opmerking In deze paper is in essentie gesteld dat de economie van Suriname gedurende de komende periode van circa twee jaar zal worden geconfronteerd met een zekere vertraging van de groei van de algemene bedrijvigheid, vooral als gevolg van de aanhoudende prijsflauwte op de mondiale grondstoffenmarkten. Een ommekeer in het groeitempo wordt pas verwacht nadat de in uitvoering zijnde relatief grootschalige investeringen voldoende vruchten afwerpen. Intussen moet er een wijs bestedingsbeleid worden gevoerd om budgettaire en monetaire risico s te verkleinen die het duurzame ontwikkelingsproces kunnen verstoren. Er is immers geen fiscale ruimte meer voor voortzetting van een expansief beleid. Referentie - Suryamodel prognoses versie oktober Ministerie van Financiën, 2014, Financiële Nota 2015;

Debt Sustainability Analysis (DSA)

Debt Sustainability Analysis (DSA) BUREAU VOOR DE STAATSSCHULD Suriname Debt Management Office Debt Sustainability Analysis (DSA) Een analyse naar de kwetsbaarheid van de Surinaamse Staatsschuld in 2014-2018 Malty Dwarkasing Sarajane Omouth

Nadere informatie

Debt Sustainability Analysis (DSA)

Debt Sustainability Analysis (DSA) BUREAU VOOR DE STAATSSCHULD Suriname Debt Management Office Debt Sustainability Analysis (DSA) Een analyse naar de kwetsbaarheid van de Surinaamse Staatsschuld in 2013-2017 Malty Shanti-Devi Dwarkasing

Nadere informatie

Perscommuniqué. Het Federaal Planbureau evalueert de gevolgen van de duurdere dollar en de hogere olieprijzen voor de Belgische economie

Perscommuniqué. Het Federaal Planbureau evalueert de gevolgen van de duurdere dollar en de hogere olieprijzen voor de Belgische economie Federaal Planbureau Economische analyses en vooruitzichten Perscommuniqué Brussel, 15 september 2000 Het Federaal Planbureau evalueert de gevolgen van de duurdere dollar en de hogere olieprijzen voor de

Nadere informatie

Opdracht 1 Macro-economie [30p]

Opdracht 1 Macro-economie [30p] Opdracht 1 Macro-economie [30p] De effectieve vraag van land Angeloziё bestaat uit de voorgenomen consumptie van de gezinnen en de voorgenomen investeringen van de bedrijven. In dit land was het Bruto

Nadere informatie

SAMENVATTING VHP PRESENTATIE 15 augustus 2013 A.R.CARAM

SAMENVATTING VHP PRESENTATIE 15 augustus 2013 A.R.CARAM SAMENVATTING VHP PRESENTATIE 15 augustus 2013 A.R.CARAM Van harte dank voor uw uitnodiging. Mij is gevraagd vanavond een evaluatie te geven van het budgettaire beleid gedurende de afgelopen drie jaren

Nadere informatie

Examen HAVO. Economie 1

Examen HAVO. Economie 1 Economie 1 Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 21 juni 13.30 16.00 uur 20 00 Dit examen bestaat uit 31 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven hoeveel punten met een goed

Nadere informatie

NIEUWJAARSREDE JANUARI 2013 VES VOORZITTER

NIEUWJAARSREDE JANUARI 2013 VES VOORZITTER NIEUWJAARSREDE JANUARI 2013 VES VOORZITTER Ondanks de hoera stemming waarin wij mogen verkeren kan niet genoeg benadrukt worden dat deze positieve vooruitzichten in samenhang bezien moeten worden met het

Nadere informatie

DE ECONOMIE IN TRANSITIE

DE ECONOMIE IN TRANSITIE DE ECONOMIE IN TRANSITIE Lezing door A.R.Caram, bijzonder hoogleraar Hakrinbank Leerstoel Geld-, Krediet- en Bankwezen Institute for Graduate Studies and Research, voor de Lions Club Paramaribo Central

Nadere informatie

CENTRALE BANK VAN ARUBA

CENTRALE BANK VAN ARUBA CENTRALE BANK VAN ARUBA 1 juli 2005 VERBETERDE ECONOMISCHE PRESTATIES DOCH NIET ZORGELOOS Voordracht door R. Henriquez, president van de Centrale Bank van Aruba, tijdens de persconferentie naar aanleiding

Nadere informatie

BUREAU VOOR DE STAATSSCHULD. Suriname Debt Management Office. Kosten en Risico analyse van de Surinaamse schuldportefeuille per ultimo 2014

BUREAU VOOR DE STAATSSCHULD. Suriname Debt Management Office. Kosten en Risico analyse van de Surinaamse schuldportefeuille per ultimo 2014 BUREAU VOOR DE STAATSSCHULD Suriname Debt Management Office Kosten en Risico analyse van de Surinaamse schuldportefeuille per ultimo 2014 Sarajane Marilfa Omouth Paramaribo, juni 2015 1. Inleiding De totale

Nadere informatie

BUREAU VOOR DE STAATSSCHULD Suriname Debt Management Office

BUREAU VOOR DE STAATSSCHULD Suriname Debt Management Office BUREAU VOOR DE STAATSSCHULD Suriname Debt Management Office Kwartaal rapportage Datum: 29 augustus 19 2 e kwartaal 19 Overzicht ontwikkelingen, tweede kwartaal 19 De overheid heeft in het tweede kwartaal

Nadere informatie

Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)!

Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Vragen aangeduid met een * toetsen in het bijzonder het inzicht en toepassingsvermogen. Deze vragenreeksen zijn vrij beschikbaar.

Nadere informatie

Module 8 havo 5. Hoofdstuk 1 conjunctuurbeweging

Module 8 havo 5. Hoofdstuk 1 conjunctuurbeweging Module 8 havo 5 Hoofdstuk 1 conjunctuurbeweging Economische conjunctuur hoogconjunctuur Reëel binnenlands product groeit procentueel sterker dan gemiddeld. laagconjunctuur Reëel binnenlands product groeit

Nadere informatie

UNIFORM EINDEXAMEN VWO 2015

UNIFORM EINDEXAMEN VWO 2015 MINISTERIE VAN ONDERWIJS, WETENSCHAP EN CULTUUR UNIFORM EINDEXAMEN VWO 2015 VAK : ECONOMIE 1 DATUM : DINSDAG 16 JUNI 2015 TIJD : 07.45-10.15 UUR Aantal opgaven bij dit vak : 3 Aantal pagina s : 5; Calculator

Nadere informatie

Voorjaarsprognoses 2013: EU-economie herstelt langzaam van een aanhoudende recessie

Voorjaarsprognoses 2013: EU-economie herstelt langzaam van een aanhoudende recessie EUROPESE COMMISSIE PERSBERICHT Brussel, 3 mei 2013 Voorjaarsprognoses 2013: EU-economie herstelt langzaam van een aanhoudende recessie Na in 2012 in een recessie te hebben verkeerd, zal de EU-economie

Nadere informatie

Toetsopgaven VWO bij de euro-editie van het Onderdeel Geld van Percent Economie voor de tweede fase

Toetsopgaven VWO bij de euro-editie van het Onderdeel Geld van Percent Economie voor de tweede fase Toetsopgaven VWO bij de euro-editie van het Onderdeel Geld van Percent Economie voor de tweede fase Opgave 1 Sinds 1 juni 1998 maakt De Nederlandsche Bank (DNB) samen met de centrale banken van andere

Nadere informatie

Persbericht. Huishoudens verliezen koopkracht in Centraal Bureau voor de Statistiek

Persbericht. Huishoudens verliezen koopkracht in Centraal Bureau voor de Statistiek Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB04-112 15 juli 2004 9.30 uur Huishoudens verliezen koopkracht in 2003 In 2003 is het reëel beschikbaar inkomen van huishoudens voor het eerst in tien jaar

Nadere informatie

Statistisch Magazine Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012

Statistisch Magazine Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012 Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012 Inleiding Lorette Ford De economische ontwikkeling van een land kan door middel van drie belangrijke economische indicatoren

Nadere informatie

Hoofdstuk 2: Het Taylor-Romer model

Hoofdstuk 2: Het Taylor-Romer model Hoofdstuk 2: Het Taylor-Romer model 1. Opbouw van de AV-lijn A. Relatie tussen reële bbp en rente Fragment: Belgische glansprestatie (Tijd, 31/12/2004) Bestedingen De consumptie van de gezinnen groeide

Nadere informatie

Surinaams Spaar en Stabilisatie Fonds (SSFS) - scenario analyse. Minister van Financiën 4 mei 2017

Surinaams Spaar en Stabilisatie Fonds (SSFS) - scenario analyse. Minister van Financiën 4 mei 2017 Surinaams Spaar en Stabilisatie Fonds (SSFS) - scenario analyse Minister van Financiën 4 mei 2017 Historisch moment Wij beleven een historisch moment omdat de realisering van een zo noodzakelijke spaarfonds

Nadere informatie

Samenvatting Economie Toetsweek 2

Samenvatting Economie Toetsweek 2 Samenvatting Economie Toetsweek 2 Samenvatting door E. 1301 woorden 3 december 2016 10 1 keer beoordeeld Vak Economie VERKOOPWAARDE 2000 INKOOPWAARDE: (INTERMEDIAIR VERBRUIK) GRONDSTOFFEN 1100 DIENSTEN

Nadere informatie

Samenvatting Economie Hoofdstuk 8 Over de grens?

Samenvatting Economie Hoofdstuk 8 Over de grens? Samenvatting Economie Hoofdstuk 8 Over de grens? 8.1 Waarom handel met het buitenland? Importeren = het kopen van goederen en diensten uit het buitenland. Waarom? -Goedkoper of van betere kwaliteit -Bepaalde

Nadere informatie

De financiële crisis vanuit de. Miriam Gonzalez Executive Director Centrale Bank van Aruba

De financiële crisis vanuit de. Miriam Gonzalez Executive Director Centrale Bank van Aruba De financiële crisis vanuit de Caribische invalshoek 4 november 2010 0 Miriam Gonzalez Executive Director Centrale Bank van Aruba Structuur van de presentatie Effecten financiële crisis voor het Caribisch

Nadere informatie

Eindexamen economie 1-2 havo 2004-I

Eindexamen economie 1-2 havo 2004-I 4 Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 Een voorbeeld van een juist antwoord

Nadere informatie

wisselkoers Euro in Amerikaanse dollar 1,3644 Hoeveel dollar is 590?

wisselkoers Euro in Amerikaanse dollar 1,3644 Hoeveel dollar is 590? wisselkoers Euro in Amerikaanse dollar 1,3644 Hoeveel dollar is 590? 1,3644 * 590 = $805 2300 is dan 1,3644 * 2300 =$3138,12 Hoeveel euro is $789? 1,3644 dollar = 1 euro $789 / 1,3644 =578,28 euro Bereken

Nadere informatie

2018D19763 LIJST VAN VRAGEN

2018D19763 LIJST VAN VRAGEN 2018D19763 LIJST VAN VRAGEN De vaste commissie voor Financiën, heeft over de brief van de Minister van Financiën van 16 februari 2018 met zijn toelichting op de opbouw van het Nederlandse handelsoverschot

Nadere informatie

Eindexamen economie havo II

Eindexamen economie havo II Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 import: 250 + 29 + 139 + 415 460

Nadere informatie

MINISTERIE VAN ONDERWIJS WETENSCHAP EN CULTUUR

MINISTERIE VAN ONDERWIJS WETENSCHAP EN CULTUUR MINISTERIE VAN ONDERWIJS WETENSCHAP EN CULTUUR CORRECTIEMODEL UNIFORM EXAMEN HAVO 2015-2016 VAK : ECONOMIE -1 DATUM : TIJD : 07.45.15 uur Aantal opgaven : 3 Aantal pagina s : 5 Opmerking: bij vragen die

Nadere informatie

Internationale varkensvleesmarkt 2012-2013

Internationale varkensvleesmarkt 2012-2013 Internationale varkensvleesmarkt 212-213 In december 212 vond de jaarlijkse conferentie van de GIRA Meat Club plaats. GIRA is een marktonderzoeksbureau, dat aan het einde van elk jaar een inschatting maakt

Nadere informatie

Eindexamen economie 1 havo 2000-I

Eindexamen economie 1 havo 2000-I Opgave 1 Meer mensen aan de slag Het terugdringen van de werkloosheid is in veel landen een belangrijke doelstelling van de overheid. Om dat doel te bereiken, streeft de overheid meestal naar groei van

Nadere informatie

Technische aannames betreffende de rente, de wisselkoersen, de grondstoffenprijzen en het begrotingsbeleid

Technische aannames betreffende de rente, de wisselkoersen, de grondstoffenprijzen en het begrotingsbeleid Kader DOOR MEDEWERKERS VAN DE SAMENGESTELDE MACRO-ECONOMISCHE PROJECTIES VOOR HET EUROGEBIED Op basis van de tot en met 18 februari 2011 beschikbare informatie hebben medewerkers van de projecties samengesteld

Nadere informatie

BUREAU VOOR DE STAATSSCHULD Suriname Debt Management Office

BUREAU VOOR DE STAATSSCHULD Suriname Debt Management Office BUREAU VOOR DE STAATSSCHULD Suriname Debt Management Office Kwartaal rapportage Datum: 26 februari 19 4 e kwartaal 18 Overzicht ontwikkelingen, vierde kwartaal 18 Op het front van de buitenlandse schuld

Nadere informatie

Examen HAVO. economie. tijdvak 2 woensdag 23 juni 13.30-16.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.

Examen HAVO. economie. tijdvak 2 woensdag 23 juni 13.30-16.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Examen HAVO 2010 tijdvak 2 woensdag 23 juni 13.30-16.00 uur economie tevens oud programma economie 1,2 Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 27 vragen. Voor dit examen zijn maximaal

Nadere informatie

Vraag Antwoord Scores

Vraag Antwoord Scores Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 Rek in het arbeidsaanbod 1 maximumscore 2 Doordat het aanbod van

Nadere informatie

Eindexamen economie 1-2 havo 2000-II

Eindexamen economie 1-2 havo 2000-II 4 Antwoordmodel Opgave voorbeeld van een juiste berekening: 84.760.000 4 = 2.080 uur 63.000 2 voorbeeld van een juist antwoord: Een antwoord waaruit blijkt dat uitzendkrachten in deeltijd werken. 3 voorbeelden

Nadere informatie

Handel (tastbare goederen) 61 35 + 26 Diensten (transport, toerisme, ) 5 4 + 1 Primaire inkomens (rente, dividend, ) 11 3 + 8

Handel (tastbare goederen) 61 35 + 26 Diensten (transport, toerisme, ) 5 4 + 1 Primaire inkomens (rente, dividend, ) 11 3 + 8 betalingsbalans Zweden behoort tot de EU maar (nog) niet tot de EMU. Dat maakt Zweden een leuk land voor opgaven over wisselkoersen, waarbij een vrij zwevende kroon overgaat naar een kroon met een vaste

Nadere informatie

Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 26 mei 13.30 16.30 uur

Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 26 mei 13.30 16.30 uur Economische wetenschappen 1 en recht Examen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 26 mei 13.30 16.30 uur 19 99 Dit examen bestaat uit 34 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven

Nadere informatie

Deze herziening heeft geleid tot de overschrijding van de binnenlandse schuld-bbp ratio s in het tweede halfjaar van 2010.

Deze herziening heeft geleid tot de overschrijding van de binnenlandse schuld-bbp ratio s in het tweede halfjaar van 2010. Het verslagjaar 2010 In het tweede halfjaar van 2010 was de binnenlandse schuld/bbp ratio continue onder druk. Dit kwam in de eerste plaats door een significante stijging van de binnenlandse schuld wat

Nadere informatie

De weg naar herstel van de Surinaamse economie. Minister van Financiën 7 april 2017

De weg naar herstel van de Surinaamse economie. Minister van Financiën 7 april 2017 De weg naar herstel van de Surinaamse economie Minister van Financiën 7 april 2017 1 Inhoud o De recente externe schok en de crisisaanpak van de regering o Textboek aanpak tegenover politiek-economische

Nadere informatie

Eind oktober gaf de heer Adriaan van Kersen een presentatie over de investering in de Merian goudmijn, een heel goed bezochte presentatie ooit.

Eind oktober gaf de heer Adriaan van Kersen een presentatie over de investering in de Merian goudmijn, een heel goed bezochte presentatie ooit. VERENIGING VAN ECONOMISTEN IN SURINAME NIEUWJAARSREDE 2015, WADDY H. SOWMA: VOORZITTER 21 JANUARI 2015 Met groot genoegen heten wij u allen van harte welkom op onze gebruikelijke nieuwjaarsreceptie. Dit

Nadere informatie

Antwoorden Economie Handel

Antwoorden Economie Handel Antwoorden Economie Handel Antwoorden door een scholier 973 woorden 14 april 2004 4,8 61 keer beoordeeld Vak Economie Begrippen: Open Economie: Bijvoorbeeld: Nederland exporteert veel goederen en diensten

Nadere informatie

Voorjaarsprognoses : Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's

Voorjaarsprognoses : Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's IP/11/565 Brussel, 13 mei 2011 Voorjaarsprognoses 2011-2012: Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's Het geleidelijke herstel van de EU-economie zet door, zo blijkt uit de vooruitzichten voor

Nadere informatie

Internationale Economie. Doorzettend, maar mager groeiherstel, veel neerwaartse risico s

Internationale Economie. Doorzettend, maar mager groeiherstel, veel neerwaartse risico s Internationale Economie Doorzettend, maar mager groeiherstel, veel neerwaartse risico s Wim Boonstra, 27 november 2014 Basisscenario: Magere groei wereldeconomie, neerwaartse risico s De wereldeconomie

Nadere informatie

Eindexamen economie 1-2 havo 2007-I

Eindexamen economie 1-2 havo 2007-I 4 Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 twee van de volgende voorbeelden

Nadere informatie

Economische prognose IMF voor het GOS

Economische prognose IMF voor het GOS Economische prognose IMF voor het GOS Jan Limbeek Twee keer per jaar, in april en september of oktober, publiceert het IMF zijn World Economic Outlook, waarin het zijn economische verwachtingen voor de

Nadere informatie

Eindexamen havo economie 2012 - I

Eindexamen havo economie 2012 - I Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 3 bij (1) substitueerbaar voor bij (2) stijging

Nadere informatie

DOOR MEDEWERKERS VAN HET EUROSYSTEEM SAMENGESTELDE MACRO- ECONOMISCHE PROJECTIES VOOR HET EUROGEBIED

DOOR MEDEWERKERS VAN HET EUROSYSTEEM SAMENGESTELDE MACRO- ECONOMISCHE PROJECTIES VOOR HET EUROGEBIED DOOR MEDEWERKERS VAN HET EUROSYSTEEM SAMENGESTELDE MACRO- ECONOMISCHE PROJECTIES VOOR HET EUROGEBIED Op basis van de tot 20 mei 2005 beschikbare informatie hebben medewerkers van het Eurosysteem projecties

Nadere informatie

Rabobank Food & Agri. Druk op varkensvleesmarkt blijft. Kwartaalbericht Varkens Q2 2015

Rabobank Food & Agri. Druk op varkensvleesmarkt blijft. Kwartaalbericht Varkens Q2 2015 Rabobank Food & Agri Kwartaalbericht Varkens Q2 2015 Druk op varkensvleesmarkt blijft De vooruitzichten voor de Nederlandse varkenshouderij voor het tweede kwartaal 2015 blijven mager. Ondanks de seizoensmatige

Nadere informatie

De conclusies van het IMF betreffende de betalingsbalans en het monetair beleid zijn onderverdeeld in drie aspecten:

De conclusies van het IMF betreffende de betalingsbalans en het monetair beleid zijn onderverdeeld in drie aspecten: SAMENVATTING BELANGRIJKSTE CONCLUSIES IN HET RAPPORT D.D. 19 SEPTEMBER 2011 NAAR AANLEIDING VAN DE BESPREKINGEN IN HET KADER VAN DE 2011 ARTIKEL IV CONSULTATIES VAN HET IMF 1. HOOFDTHEMA Het belangrijkste

Nadere informatie

De economische groei bedroeg 0,2 % in het eerste kwartaal van Over het hele jaar 2018 nam het bbp met 1,4 % toe

De economische groei bedroeg 0,2 % in het eerste kwartaal van Over het hele jaar 2018 nam het bbp met 1,4 % toe Instituut voor de nationale rekeningen PERSCOMMUNIQUÉ 2019-04-29 Links: Publicatie NBB.Stat Algemene informatie De economische groei bedroeg 0,2 % in het eerste kwartaal van 2019 Over het hele jaar 2018

Nadere informatie

Hoofdstuk 27 Landenrisico

Hoofdstuk 27 Landenrisico Hoofdstuk 7 Landenrisico Open vragen 7. Het IMF verdeelt de wereldeconomie in industrielanden, opkomende industrielanden en ontwikkelingslanden. Binnen de opkomende industrielanden en ontwikkelingslanden

Nadere informatie

Eindexamen economie 1 vwo 2001-II

Eindexamen economie 1 vwo 2001-II 4 Antwoordmodel Opgave Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. ja Uit de toelichting moet blijken dat de stijging

Nadere informatie

Rabobank Food & Agri. Opslagregeling en kleiner aanbod ondersteunen langzaam herstel Europese varkensmarkt. Kwartaalbericht Varkens Q1 2016

Rabobank Food & Agri. Opslagregeling en kleiner aanbod ondersteunen langzaam herstel Europese varkensmarkt. Kwartaalbericht Varkens Q1 2016 Rabobank Food & Agri Kwartaalbericht Varkens Q1 2016 Opslagregeling en kleiner aanbod ondersteunen langzaam herstel Europese varkensmarkt Na een teleurstellend vierde kwartaal in het vorige jaar, start

Nadere informatie

Suriname Basis Indicatoren-I Juli 2012

Suriname Basis Indicatoren-I Juli 2012 Suriname Basis Indicatoren-I Juli 2012 Inhoud van deze publicatie Deze publicatie bevat economische, monetaire, financiële en sociale indicatoren, waarbij maand- en/of kwartaalcijfers zijn opgenomen. De

Nadere informatie

BBP per hoofd in prijzen 2000, SRD 2000. jaartal

BBP per hoofd in prijzen 2000, SRD 2000. jaartal 1954 1958 1962 1966 1970 1974 1978 1982 1986 1990 1994 1998 2002 2006 2010 2014 Suriname Nederland 1975-2015 Bijdrage Door Dr. Marein van Schaaijk aan conferentie 25 oktober in het Tropenmuseum (Amsterdam)

Nadere informatie

Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)!

Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Vragen aangeduid met een * toetsen in het bijzonder het inzicht en toepassingsvermogen. Deze vragenreeksen zijn vrij beschikbaar.

Nadere informatie

Eindexamen economie vwo II

Eindexamen economie vwo II Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Voorbeelden van een

Nadere informatie

Domein GTST havo. 1) Gezinnen, bedrijven, overheid en buitenland; of anders geformuleerd: (C + I + O + E M)

Domein GTST havo. 1) Gezinnen, bedrijven, overheid en buitenland; of anders geformuleerd: (C + I + O + E M) 1) Geef de omschrijving van trendmatige groei. 2) Wat houdt conjunctuurgolf in? 3) Noem 5 conjunctuurindicatoren. 4) Leg uit waarom bij hoogconjunctuur de bedrijfswinsten zullen stijgen. 5) Leg uit waarom

Nadere informatie

CRB CCR SR/LVN Conclusies van de sociale gesprekspartners op basis van de documentatienota Macro economische context

CRB CCR SR/LVN Conclusies van de sociale gesprekspartners op basis van de documentatienota Macro economische context CRB 2016-0510 SR/LVN 03.02.2016 Conclusies van de sociale gesprekspartners op basis van de documentatienota Macro economische context 2 CRB 2016-0510 Overzicht groei sinds 1996 Onder invloed van de conjuncturele

Nadere informatie

Economische ontwikkelingen in 2013 en vooruitzichten voor 2014

Economische ontwikkelingen in 2013 en vooruitzichten voor 2014 PERSBERICHT NR. 2013-009 Curaçao Economische ontwikkelingen in 2013 en vooruitzichten voor 2014 Na de economische krimp van 0,1% in 2012, neemt naar verwachting het reële Bruto Binnenlands Product van

Nadere informatie

bruto inkomen (per persoon)

bruto inkomen (per persoon) Opgave 1 Lorenzcurve en economische kringloop Definities: Bruto inkomen Loon/pensioen, interest, winst/dividend, huur/pacht Netto inkomen Bruto inkomen inkomstenbelasting (IB) Netto besteedbaar inkomen

Nadere informatie

6,3 ECONOMIE. Samenvatting door een scholier 4680 woorden 25 januari keer beoordeeld. Lesbrief Globalisering INFLATIE

6,3 ECONOMIE. Samenvatting door een scholier 4680 woorden 25 januari keer beoordeeld. Lesbrief Globalisering INFLATIE Samenvatting door een scholier 4680 woorden 25 januari 2011 6,3 17 keer beoordeeld Vak Economie ECONOMIE Lesbrief Globalisering INFLATIE Soort Oorzaken OPLOSSINGEN Vraag Bestedingsinflatie Door de oplevende

Nadere informatie

Outlook 2016. Figuur 1: Invloed van Chinese groei op wereldwijde groei. (bron: Capital Economics) december 2015 Pagina 2 van 7

Outlook 2016. Figuur 1: Invloed van Chinese groei op wereldwijde groei. (bron: Capital Economics) december 2015 Pagina 2 van 7 Outlook 2016 Inleiding 2016 is in China het jaar van de aap. Apen zijn de genieën van de Chinese dierenriem. Ze leven in groepen, zijn intelligent en geestig. Niets is voor hen te moeilijk. Als het wel

Nadere informatie

BUREAU VOOR DE STAATSSCHULD. Suriname Debt Management Office. Kosten en Risico analyse van de Surinaamse schuldportefeuille per ultimo 2013

BUREAU VOOR DE STAATSSCHULD. Suriname Debt Management Office. Kosten en Risico analyse van de Surinaamse schuldportefeuille per ultimo 2013 BUREAU VOOR DE STAATSSCHULD Suriname Debt Management Office Kosten en Risico analyse van de Surinaamse schuldportefeuille per ultimo 2013 Een vooruitblik op de schuld, de schuldenlastbetalingen in 2014-2050

Nadere informatie

Eindexamen economie havo I

Eindexamen economie havo I Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Een antwoord waaruit blijkt dat

Nadere informatie

Persbericht. Economie groeit niet in eerste kwartaal Centraal Bureau voor de Statistiek. Net geen recessie.

Persbericht.   Economie groeit niet in eerste kwartaal Centraal Bureau voor de Statistiek. Net geen recessie. Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB02-095 17 mei 2002 9.30 uur Economie groeit niet in eerste kwartaal 2002 De Nederlandse economie is in het eerste kwartaal van 2002 niet gegroeid. Dit blijkt

Nadere informatie

Keuzeonderwerp. Keynesiaans model. Gesloten /open economie zonder/met overheid met arbeidsmarkt. fransetman.nl

Keuzeonderwerp. Keynesiaans model. Gesloten /open economie zonder/met overheid met arbeidsmarkt. fransetman.nl Keuzeonderwerp Keynesiaans model Gesloten /open economie zonder/met overheid met arbeidsmarkt Vraag op de goederenmarkt Alleen gezinnen en bedrijven kopen op de goederenmarkt. C = 0,6 Y Aa = 4 mln mensen

Nadere informatie

Care IS klantbijeenkomst. Hotel Van der Valk oktober 2015

Care IS klantbijeenkomst. Hotel Van der Valk oktober 2015 Care IS klantbijeenkomst Hotel Van der Valk oktober 2015 Welkom Wij heten u van harte welkom in Van der Valk Hotel 2 Programma 19.00 uur Ontvangst 19.30 uur Opening 19.40 uur Chinese groeivertraging 20.00

Nadere informatie

De handelsbetrekkingen van België met Mozambique

De handelsbetrekkingen van België met Mozambique De handelsbetrekkingen van België met Mozambique Algemeen: 2010 (schattingen) BBP 9,9 miljard USD Groeipercentage van het BBP 7,0% Inflatie 13,0% Uitvoer van goederen (FOB) Invoer van goederen (FOB) Handelsbalans

Nadere informatie

Lichte achteruitgang van invoer en uitvoer in eerste jaarhelft van 2012

Lichte achteruitgang van invoer en uitvoer in eerste jaarhelft van 2012 Instituut voor de nationale rekeningen 202-09-4 Links: Publicatie BelgoStat On-line Algemene informatie. Verloop van de Belgische buitenlandse handel Lichte achteruitgang van invoer en uitvoer in eerste

Nadere informatie

Eindexamen havo economie oud programma 2012 - I

Eindexamen havo economie oud programma 2012 - I Opgave 1 Beleggingen leiden tot inkomensverschillen Aangetrokken door voorspoedige ontwikkelingen op de effectenbeurs, zijn in een land de mensen steeds meer gaan beleggen in aandelen en obligaties. Mede

Nadere informatie

SCHATTING BBO OPBRENGSTEN

SCHATTING BBO OPBRENGSTEN SCHATTING BBO OPBRENGSTEN 1. Opbrengsten BBO aan overheidsinkomsten Voordat wordt ingegaan op de opbrengsten die de BBO aan Lands kas zal bijdragen, wordt stilgestaan bij het gegeven dat het BBO-stelsel

Nadere informatie

Economische prognose IMF voor het GOS

Economische prognose IMF voor het GOS Economische prognose IMF voor het GOS Jan Limbeek Twee keer per jaar, in april en september of oktober, publiceert het IMF zijn World Economic Outlook, waarin het zijn economische verwachtingen voor de

Nadere informatie

Bijlage HAVO. economie. tijdvak 1. Bronnenboekje

Bijlage HAVO. economie. tijdvak 1. Bronnenboekje Bijlage HAVO 218 tijdvak 1 economie Bronnenboekje HA-122-a-18-1-b Opgave 1 bron 1 kosten Metolani constante kosten: ontwikkelkosten 2 miljoen management- & personeelskosten 15 miljoen verzekeringspremies

Nadere informatie

BUREAU VOOR DE STAATSSCHULD. Suriname Debt Management Office. Kosten en Risico analyse van de Surinaamse schuldportefeuille per ultimo 2012

BUREAU VOOR DE STAATSSCHULD. Suriname Debt Management Office. Kosten en Risico analyse van de Surinaamse schuldportefeuille per ultimo 2012 BUREAU VOOR DE STAATSSCHULD Suriname Debt Management Office Kosten en Risico analyse van de Surinaamse schuldportefeuille per ultimo 2012 Een vooruitblik op de schuld, de schuldenlastbetalingen in 2013-2045

Nadere informatie

Conjunctuur enquête. Technologische Industrie Nederland

Conjunctuur enquête. Technologische Industrie Nederland Conjunctuur enquête Technologische Industrie Nederland Gunstig beeld met internationale onzekerheden Het CBS kopt donderdag 16 februari dat het ondernemersvertrouwen in Nederland nog nooit op zo n hoog

Nadere informatie

UIT theorie ASAD

UIT theorie ASAD Uitleg theorie AS-AD model. Het AS-AD model is een theoretisch model over de werking van de economie. Het model is een samenvoeging van de theorie van Keynes met de oude klassieke modellen. In verschijningsvorm

Nadere informatie

Samenvatting Economie Internationale Handel

Samenvatting Economie Internationale Handel Samenvatting Economie Internationale Handel Samenvatting door een scholier 1611 woorden 9 september 2001 6,5 169 keer beoordeeld Vak Economie Economie Internationale Handel Hoofdstuk 1 Nederland is erg

Nadere informatie

Eindexamen economie havo II

Eindexamen economie havo II Opgave 1 Buitenland en overheid in de kringloop In de economische wetenschap wordt gebruikgemaakt van modellen. Een kringloopschema is een model waarmee een vereenvoudigd beeld van de economie van een

Nadere informatie

De besparingen van Amerikaanse huis houdens na de financiële crisis

De besparingen van Amerikaanse huis houdens na de financiële crisis De besparingen van Amerikaanse huis houdens na de financiële crisis De besparingen van Amerikaanse gezinnen bereikten vlak voor de crisis een naoorlogs dieptepunt. Na de crisis moeten huishoudens fors

Nadere informatie

Eindexamen economie 1-2 vwo 2007-I

Eindexamen economie 1-2 vwo 2007-I Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 q v = 200 1,25 + 450 = 200 q a

Nadere informatie

Valutamarkt. De euro op koers. Havo Economie 2010-2011 VERS

Valutamarkt. De euro op koers. Havo Economie 2010-2011 VERS Valutamarkt De euro op koers Havo Economie 2010-2011 VERS 2 Hoofdstuk 1 : Inleiding Opdracht 1 a. Dirham b. Internet c. Duitsland - Ierland - Nederland - Griekenland - Finland - Luxemburg - Oostenrijk

Nadere informatie

Samenvatting Economie Internationale handel

Samenvatting Economie Internationale handel Samenvatting Economie Internationale handel Samenvatting door een scholier 1484 woorden 7 oktober 2003 5,5 44 keer beoordeeld Vak Economie Lesbrief Internationale handel HS 1 Nederland handelsland Par.

Nadere informatie

BUREAU VOOR DE STAATSSCHULD Suriname Debt Management Office

BUREAU VOOR DE STAATSSCHULD Suriname Debt Management Office BUREAU VOOR DE STAATSSCHULD Suriname Debt Management Office Kwartaal rapportage Datum: 1 augustus 217 2 e kwartaal 217 Overzicht ontwikkelingen, tweede kwartaal 217 In het tweede kwartaal van 217 zijn

Nadere informatie

Groep Wegingsfactor Prijsverandering Partieel prijsindexcijfer Woning 40% +10% 110 Voeding 30% -10% 90 Kleding 20% +20% 120 Diversen 10% +15% 115

Groep Wegingsfactor Prijsverandering Partieel prijsindexcijfer Woning 40% +10% 110 Voeding 30% -10% 90 Kleding 20% +20% 120 Diversen 10% +15% 115 Samenvatting door M. 1480 woorden 6 januari 2014 7,2 17 keer beoordeeld Vak Methode Economie Praktische economie Tijd is geld De ECB leent geld uit aan de banken. Ze rekenen daar reporente voor. Banken

Nadere informatie

DE BUITENLANDSE SCHULD VAN ARUBA Een artikel van drs. M.M. Tromp-Gonzalez, hoofd van de afdeling Economisch Beleid.

DE BUITENLANDSE SCHULD VAN ARUBA Een artikel van drs. M.M. Tromp-Gonzalez, hoofd van de afdeling Economisch Beleid. DE BUITENLANDSE SCHULD VAN ARUBA Een artikel van drs. M.M. Tromp-Gonzalez, hoofd van de afdeling Economisch Beleid. 1. leiding Sinds 2000 wordt door de afdeling Economisch Beleid van de Centrale Bank van

Nadere informatie

Bijna 3 miljard euro begrotingsoverschot in 2016

Bijna 3 miljard euro begrotingsoverschot in 2016 Bijna 3 miljard euro begrotingsoverschot in 2016 De overheid behaalde in 2016 een begrotingsoverschot van 2,9 miljard euro. Dit is 0,4 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Een jaar eerder was

Nadere informatie

BUREAU VOOR DE STAATSSCHULD. Suriname Debt Management Office. Kosten en Risico analyse van de Surinaamse schuldportefeuille per ultimo 2015

BUREAU VOOR DE STAATSSCHULD. Suriname Debt Management Office. Kosten en Risico analyse van de Surinaamse schuldportefeuille per ultimo 2015 BUREAU VOOR DE STAATSSCHULD Suriname Debt Management Office Kosten en Risico analyse van de Surinaamse schuldportefeuille per ultimo 215 Paramaribo, mei 216 1. Inleiding Aan het eind van 215 was de totale

Nadere informatie

DE schokeffecten op de economie van Suriname

DE schokeffecten op de economie van Suriname DE schokeffecten op de economie van Suriname Voordracht van A.R.Caram tijdens het IGSR seminar macro-economic outlook Suriname 2015-2018, Paramaribo, 08 januari 2016. De organisatoren van het seminar hebben

Nadere informatie

Vraag Antwoord Scores

Vraag Antwoord Scores Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 Zakelijk boeren 1 maximumscore 1 A, B, D, E, F, H Opmerking

Nadere informatie

DOOR MEDEWERKERS VAN HET EUROSYSTEEM OPGESTELDE MACRO-ECONOMISCHE PROJECTIES VOOR HET EUROGEBIED

DOOR MEDEWERKERS VAN HET EUROSYSTEEM OPGESTELDE MACRO-ECONOMISCHE PROJECTIES VOOR HET EUROGEBIED DOOR MEDEWERKERS VAN HET EUROSYSTEEM OPGESTELDE MACRO-ECONOMISCHE PROJECTIES VOOR HET EUROGEBIED Op basis van de tot 24 mei 2007 beschikbare informatie hebben medewerkers van het Eurosysteem projecties

Nadere informatie

SPD Bedrijfsadministratie. Correctiemodel ALGEMENE ECONOMIE MAANDAG 27 JUNI UUR

SPD Bedrijfsadministratie. Correctiemodel ALGEMENE ECONOMIE MAANDAG 27 JUNI UUR SPD Bedrijfsadministratie Correctiemodel ALGEMENE ECONOMIE MAANDAG 27 JUNI 2016 15.30 17.00 UUR SPD Bedrijfsadministratie ALGEMENE ECONOMIE Maandag 27 juni 2016 B / 9 2016 NGO-ENS B / 9 Opgave 1 (20 punten)

Nadere informatie

Samenvatting Economie Internationale Handel

Samenvatting Economie Internationale Handel Samenvatting Economie Internationale Handel Samenvatting door een scholier 2653 woorden 21 januari 2002 7 392 keer beoordeeld Vak Economie Internationale handel Hoofdstuk 1 Nederland Handelsland Er is

Nadere informatie

Vraag en Aanbod in de Goudmarkt

Vraag en Aanbod in de Goudmarkt Vraag en Aanbod in de Goudmarkt Beleggen in goud is een populair onderwerp sinds de financiële crisis zijn intrede heeft gedaan. In 2011 bereikte de goudprijs een all time high van $1900 per troy ounce.

Nadere informatie

Conjunctuurbericht. Januari 2001. Centraal Bureau voor de Statistiek

Conjunctuurbericht. Januari 2001. Centraal Bureau voor de Statistiek Centraal Bureau voor de Statistiek Conjunctuurbericht PB01-015 25 januari 2001 10.30 uur Januari 2001 Algemeen: conjunctuur over de top Aan het begin van het nieuwe jaar geven meerdere economische indicatoren

Nadere informatie

Grafiek 1 Verslechtering concurrentiepositie Nederlandse industrie in termen van loonkosten per eenheid produkt (procentuele mutaties)

Grafiek 1 Verslechtering concurrentiepositie Nederlandse industrie in termen van loonkosten per eenheid produkt (procentuele mutaties) Feiten sociaal-economische situatie I Concurrentiepositie ten opzichte van eurogebied Sinds 997 is sprake van een gestage verslechtering van de Nederlandse concurrentiepositie, die in de ramingen van het

Nadere informatie

Rabobank Food & Agri. Leidt de verwachte importgroei uit China tot herstel? Kwartaalbericht Varkens Q3 2015

Rabobank Food & Agri. Leidt de verwachte importgroei uit China tot herstel? Kwartaalbericht Varkens Q3 2015 Rabobank Food & Agri Kwartaalbericht Varkens Q3 2015 Leidt de verwachte importgroei uit China tot herstel? De Rabobank verwacht een moeizaam derde kwartaal voor de Nederlandse varkenssector. Aan het einde

Nadere informatie

Begrippenlijst Economie Internationale Handel

Begrippenlijst Economie Internationale Handel Begrippenlijst Economie Internationale Handel Begrippenlijst door een scholier 1948 woorden 10 maart 2004 6,4 29 keer beoordeeld Vak Economie Hoofdstuk 1, Nederland Handelsland arbeidsproductiviteit De

Nadere informatie