VOORSTEL OPSCHRIFT AANHEF MOTIVERING. Vergadering van december Onderwerp: Instellen Ondernemersfonds - Besluitvormend

Transcriptie

1 VOORSTEL OPSCHRIFT Vergadering van december 2014 Besluit nummer: 2014_Raad_00122 Onderwerp: Instellen Ondernemersfonds - Besluitvormend Beknopte samenvatting: Besloten wordt een ondernemersfonds in te stellen waarbij voor die clusters waar onvoldoende draagvlak is een retributie-regeling wordt toegepast. Ook voor het cluster zorg moet gezien het coalitieakkoord een retributieregeling gelden. Het is een besluit in twee fases. In de eerste fase wordt besloten over het ondernemersfonds en de verhoging van de tarieven. In de tweede fase wordt besloten over zaken als uitbetaling, vastleggen van de clusters en retributieregeling. Het besluit is gebaseerd op een verzoek vanuit de Teylingen Ondernemersvereniging. Bestemd voor: Commissie BFT DE GEMEENTERAAD AANHEF Bijgevoegde bijlage(n): RAADSBESLUIT eerste wijziging OZB en RZB 2015 Brief van de TOV waarin het onderzoek naar het instellen van een ondernemersfonds wordt aangeboden (informatief) Onderzoek door Blaauwberg naar het instellen van een ondernemersfonds (informatief) Reacties op het voornemen een ondernemersfonds in te stellen. (informatief) MOTIVERING Aanleiding en context: In 2010 is een eerste initiatief genomen om een ondernemersfonds in te stellen. Destijds is besloten niet over te gaan tot besluitvorming omdat te veel vragen onvoldoende konden worden beantwoord. Het ging daarbij over het bepalen van draagvlak, informeren van betrokkenen, waarom de keuze voor het model (en niet BIZ of reclame belasting), moeten alle clusters meedoen, moeten eigenaars en gebruikers betalen, wat zijn de voordelen en wat ga je er mee betalen en kan de gemeente kosten in rekening brengen. De TOV heeft in 2013 besloten een nieuw traject te starten om de mogelijkheden van een ondernemersfonds te onderzoeken. Daarbij is er voor gekozen om Blaauwberg als deskundige in te huren om het onderzoek uit te voeren en een rapportage op te stellen. De kosten van deze inhuur wordt voor de helft voorgefinancierd door de gemeente (bedrag wordt gekort op de eerste uitbetaling aan de stichting ondernemersfonds). Het verzoek van de TOV en het onderzoek van Blaauwberg vindt u in de bijlagen. Op basis van het onderzoek van Blaauwberg heeft de TOV een verzoek ingediend voor het instellen van een p 1 van 192

2 ondernemersfonds. Voor de voeding van het ondernemersfonds wordt voorgesteld de tarieven OZB voor niet-woningen te verhogen. Uitgegaan wordt van een opbrengst van 60,- per WOZ-waarde. Daarbij wordt 55% betaald door de eigenaar en 45% door de gebruiker. In de rapportage van Blaauwberg wordt ingegaan op de vragen die in 2010 zijn gesteld. Uit de rapportage blijkt dat niet voor alle clusters geldt dat er voldoende draagvlak is. Voor deze clusters (recreatie en toerisme + de agrarische sector) wordt een retributie-regeling voorgesteld. Deze regeling moet nog worden uitgewerkt maar garandeert dat de ondernemers in die clusters hun geld terug krijgen van de stichting ondernemersfonds. Het gaat bij het verzoek nog maar alleen om het invoeren van de inning ten behoeve van het fonds. Over zaken als uitbetaling, kaders voor besteding, de retributie, et cetera moeten nog nadere afspraken worden gemaakt. Beoogd resultaat: De ondernemers de gelegenheid bieden om gezamenlijk projecten uit te voeren ter bevordering van het ondernemersklimaat. Argumentatie: 1.1. Over de praktische invoering moeten nog afspraken worden gemaakt Aanpassingen in de verordeningen OZB en RZB moeten plaatsvinden voor 1 januari Gebeurt dat niet kan het ondernemersfonds pas in 2016 worden ingevoerd. Dat zou een ernstig inbreuk op het momentum zijn. Daarom wordt voorgesteld in de eerste fase in te stemmen met het instellen van een ondernemersfonds en de verhoging van de tarieven OZB en RZB. In de tweede fase wordt over de feitelijke invoering van het ondernemersfonds besloten. Dit kan pas als er een stichting ondernemersfonds is opgericht met een bestuur waarmee een overeenkomst gesloten kan worden. Dan kan worden besloten over zaken als de uitbetaling van het fonds (inclusief de hoogte van het uit te keren bedrag. Dit is afhankelijk is van de daadwerkelijke opbrengst van de OZB. Deze wordt beïnvloed door zaken als leegstand), de wijze van uitbetaling (logische keus is gefaseerd omdat een deel van de OZB gefaseerd wordt ontvangen), de retributieregeling, de kaders waarbinnen bestedingen vanuit het fonds kunnen worden gedaan, het vastleggen van de clusters, etc. Deze besluitvorming zou medio 2015 moeten plaatsvinden. Mocht dit niet leiden tot een positief besluit wordt de extra geinde OZB teruggegeven en verrekend met de OZB van Er is draagvlak voor een ondernemersfonds met een retributie-regeling Blaauwberg concludeert in haar onderzoek dat binnen de clusters die actief gaan deelnemen aan het ondernemersfonds er voldoende draagvlak is voor het instellen van het fonds. De conclusie is gebaseerd op gesprekken met de grote betalers, de eigen achterban van de TOV, en (vertegenwoordigers) van de clusters R&T, agrarische sector, sport en zorg. Dit wil niet zeggen dat iedereen voor is. Enkele tegenstanders hebben schriftelijk gereageerd richting de gemeente (zie bijlage). Dit is echter geen belemmering voor het instellen van het fonds De clusters waar geen draagvlak bestaat voor een ondernemersfonds krijgen hun geld terug Uit het onderzoek blijkt dat binnen 2 clusters geen draagvlak bestaat voor een ondernemrsfonds. Het gaat hierbij om de agrarische sector en het cluster toerisme en recreatie. Voor deze clusters wordt een retributie-regeling voorgesteld. De belastingsystematiek van de OZB maakt het niet mogelijk om deze groepen geheel buiten het ondernemersfonds te houden Het gaat om een proefperiode van 3 jaar Voorgesteld wordt om het ondernemersfonds voor een proefperiode van 3 jaar in te stellen. Dit biedt het fonds en de deelnemende clusters de kans om te ondervinden wat de (on)mogelijkheden zijn. Er is ook ruimte voor de clusters die op dit moment niet mee willen doen om binnen de proefperiode aan te haken Het draagt bij aan gezamenlijk ondernemerschap Doordat financiering geen belemmering meer vormt is er ruimte voor ondernemers om gezamenlijk zaken op te pakken. Hierbij kan worden gedacht aan city-, park of centrummanagement, verbetering van de buitenruimte, aanleg glasvezel, beveiliging, promotie- en marketing, et cetera Voor de uitvoering van de detailhandelsvisie is finanaciering vanuit het ondernemersfonds gewenst p 2 van 192

3 Los van het onderzoek van de TOV (Blaauwberg) is bij de uitwerking van de detailhandelsvisie naar voren gekomen dat het instellen van een ondernemersfonds gewenst is. Vanuit de verschillende werkgroepen zijn uitvoeringsprojecten naar voren gekomen die zonder financiering vanuit een ondernemersfonds (waarschijnlijk) niet uitvoerbaar zijn In het coalitieakkoord is opgenomen dat het cluster zorg niet deelneemt aan het ondernemersfonds 3.1.Een tariefsverhoging is noodzakelijk Zonder tariefsverhoging kan het fonds niet worden gevuld Een wijziging van de verordening OZB en de verordening RZB is noodzakelijk De verordening OZB en de verordening RZB 2015 moeten worden aangepast om de tariefverhoging door te kunnen voeren. Alternatieven: Er zijn twee alternatieven voor het invoeren van een ondernemersfonds: reclamebelasting en een BIZ. In de rapportage van Blaauwberg wordt uiteen gezet waarom dit geen opties zijn voor de TOV. Binnen het voorstel is gekozen voor een ondernemersfonds met een retributie-regeling voor de clusters waar onvoldoende draagvlak is geconstateerd. Op dit model zijn meerdere variaties te bedenken met meer of minder deelnemers. Kanttekening: Dit besluit betreft alleen het instellen van een ondernemersfonds via een opslag van de OZB. De praktische uitvoerbaarheid moet nog worden geregeld. Er is nog geen bestuur voor het ondernemersfonds, de uitbetaling van de geïnde bedragen moet nog worden geregeld, het vastleggen van welke bedrijven in welke clusters vallen moet nog plaatsvinden, onderzocht moet worden of de retributie- regeling geen rechtsongelijkheid oplevert (retributie op zich is mogelijk), de retributie-regeling moet nog worden uitgewerkt, et cetera. Pas nadat al deze zaken zijn uitgewerkt kan het ondernemersfonds daadwerkelijk worden ingevoerd. Het voorstel gaat uit van een opbrengst van 60,- per ,- WOZ-waarde. Dit betekent een verhoging van de OZB met 24%. Ondanks dat het een proefperiode betreft is dit een forse verhoging. In deze periode dat het economisch minder gaat kan de verhoging als een aanzienlijke lastenverzwaring worden ervaren. Het cluster zorg heeft, volgens de rapportage van Blaauwberg, aangegeven deel te willen nemen aan het ondernemersfonds. En dit geldt ook voor de scholen. Echter beide waren expliciet in het coalitieakkoord opgenomen als uit te zonderen clusters (scholen als onderdeel van de gemeentelijke gebouwen). Dit voorstel gaat uit van een retributie voor beide clusters, wat dus haaks kan staan op hun eigen wens. Aanpak / uitvoering: Na besluitvorming wordt in overleg met een nog op te richten bestuur voor het ondernemersfonds nadere afspraken gemaakt. Daarbij worden de bij de kanttekeningen genoemde uitwerkingspunten meegenomen (de uitbetaling van de geïnde bedragen moet nog worden geregeld, de hoogte en fasering van uitbetaling moet nog worden bepaald, het vastleggen van de clusters moet nog plaatsvinden, onderzocht moet worden of de retributie-regeling geen rechtsongelijkheid oplevert, de retributie-regeling moet nog worden uitgewerkt, et cetera). Pas nadat deze afspraken zijn gemaakt kan uitvoering worden gegeven aan het ondernemersfonds. Hierover wordt in de tweede fase besloten. p 3 van 192

4 De 1e wijziging op de verordening Onroerend zaakbelastingen en de verordening Roerende zaakbelastingen worden op de gebruikelijke manier gepubliceerd. Participatie niveau: Initiatiefnemer, Beleidseigenaar Duiding participatie niveau: Het initiatief is genomen door de TOV. Zij hebben het voorstel voorbereid. Op voorstel van het college van burgemeester en wethouders Beslist het volgende: VOORSTEL Besluitpunt 1: Wij ondersteunen het instellen van een ondernemersfonds per tenzij initiatiefnemers aangeven ervan af te willen zien. Besluitpunt 2: De extra heffing per in te voeren voor een periode van 24 maanden en voor de clusters, waar de genoemde zaken onder punt 4 niet volledig zijn uitgewerkt voor december 2015, de retributieregeling toe te passen. Het tarief te stellen op 50,- per waarde van ,-. Besluitpunt 3: De werking van het fonds te evalueren in 2017 en dan te besluiten over mogelijke voortzetting. De criteria voor de evaluatie vast te stellen in samenwerking met de ondernemers in Besluitpunt 4: De initiatiefnemers te verzoeken de concrete invulling van het ondernemersfonds voor december 2015 uit te werken waaronder: - de doelstelling en mogelijkheden van het ondernemersfonds; - concrete plannen, per cluster, te maken voor mogelijke besteding van de gelden; - een concrete en precieze beschrijving en invulling van de clusters; - beschrijving en onderbouwing welke clusters onder het ondernemersfonds vallen en welke in aanmerking komen voor een retributieregeling; - uitwerking en onderbouwing van de fiscale en juridische aspecten en uitvoering van incasso en retributie; - de teruggave van niet benutte middelen; - de samenwerking met de ongeorganiseerde ondernemers; - communicatie vanuit de initiatiefnemers en communicatie vanuit de gemeente aan de inwoners en deelnemers aan het fonds; - verdere invulling van het fonds zelf: bestuursmodel, bestuur, clusters, criteria voor activiteiten; Besluitpunt 5: Het college te verzoeken voor 1 juli 2015 te rapporteren over de stand van zaken. p 4 van 192

5 BIJKOMENDE INFO BIJ HET BESLUIT Ruimte Programma's & Projecten STEMMING Ontwerpbesluit door de gemeenteraad in vergadering van 18 december 2014 BIJLAGEN DIE INTEGRAAL DEEL UITMAKEN VAN HET BESLUIT Brief van de TOV waarin het onderzoek naar het instellen van een ondernemersfonds wordt aangeboden Onderzoek door Blaauwberg naar het instellen van een ondernemersfonds Reacties op het voornemen een ondernemersfonds in te stellen. Aldus besloten in de raad van 18 december 2014 de raad van de gemeente Teylingen, de griffier, de voorzitter, R. van Dijk Carla G.J. Breuer p 5 van 192

6 Brief van de TOV waarin het onderzoek naar het instellen van een ondernemersfonds wordt aangeboden Behoort bij besluit van de Raad van de gemeente Teylingen, dd. 18 december 2014 nr. 2014_Raad_ Mij bekend, De griffier van Teylingen Geacht college, Teylingen, 27 oktober 2014 In deze brief berichten wij u over de stand van zaken met betrekking tot het ondernemersfonds. Teylingen heeft een lange voorgeschiedenis met de discussie over dit onderwerp. Vier jaar geleden heeft een groep ondernemers, met steun van de TOV, een poging gedaan om een overtuigend voorstel te formuleren voor de instelling van zo n fonds. Eind vorig jaar heeft de TOV zelf het proces hervat, met steun van uw college. De raad is daarover geïnformeerd, eerst nog in oude samenstelling (voor de verkiezingen), daarna tijdens de collegeformatie en tenslotte op een raadsinformatieavond in juni. We zijn aan deze ronde begonnen met het voorstel voor een driejarig experiment met een gemeentebreed ondernemersfonds op woz-grondslag. U kent de motieven die ons daartoe brachten: versterking van het ondernemingsklimaat; verbetering van de gespreksverhouding tussen ondernemers en politiek; economische integratie van onze nieuwe, samengestelde gemeente; structurele financiering voor de gezamenlijke belangen van ondernemers; regionaal leiderschap van Teylingen in de Bollenstreek; participatie in en verantwoordelijkheid van ondernemers voor hun omgeving. We stellen, na een uitgebreide consultatie van onze leden en van andere ondernemers in Teylingen, vast dat er op dit moment te weinig een gemeentebreed gedeeld beeld bestaat van nut en noodzaak van zo n fonds. Tegelijkertijd is er wel degelijk een urgentie om in actie te komen. Het meest sprekende voorbeeld is de door de raad vastgestelde detailhandelsvisie. Uitvoering van die visie is zo goed als onmogelijk zonder een vorm van gezamenlijke en nietvrijblijvende financiering. We zoeken daarom naar politieke instemming met een compromis, waarin aan de ene kant de economische clusters die zich nu willen verenigen worden gefaciliteerd en aan de andere kant de clusters die thans geen meerwaarde zien in een fonds, worden vrijgespeeld. Het beeld is als volgt. Het onderzoek naar het ondernemersfonds is het initiatief van de TOV. Dit initiatief is tot vier keer toe in de ledenvergadering van de verenging aan de orde geweest. De ledenvergadering heeft zich onder het vorige bestuur twee keer unaniem uitgesproken voor de komst van een fonds. De ledenvergadering heeft de inrichting als opdracht aanvaard bij het aantreden van het 1 p 6 van 192

7 nieuwe bestuur. De laatste keer, enkele weken geleden, is in een uitsluitend aan dit thema gewijde avond kritisch gediscussieerd. Er zullen onder de leden ongetwijfeld individuele tegenstanders zijn. Gelukkig maar, we zijn een democratische vereniging. Maar misverstand over de koers van bestuur en het overgrote deel van de leden van de TOV is niet mogelijk. Wat is dat waard? De TOV is de officiële spreekbuis van het bedrijfsleven in Teylingen. Het gemeentebestuur zowel uw college als individuele raadsfracties vragen ons regelmatig om overleg te voeren en standpunten in te nemen. Ook binnen het verband van de Vereniging Bedrijfsleven Duin- en Bollenstreek en het platform Bedrijfsleven Rijnland is de TOV woordvoerder. Maar we realiseren ons terdege dat we daarmee geen Teylingenbrede partij zijn. De TOV heeft leden en activiteiten onder de detailhandel en horeca (dorpseconomie) en op de afzonderlijke bedrijventerreinen. Die twee clusters vormen onze core business. Hoewel we in het onderzoek ook veel individuele bedrijven uit detailhandel en bedrijventerrein hebben geconsulteerd, is de vereniging zelf het voornaamste vehikel voor de opinievorming. Dat was zo in thema s als de RijnlandRoute, de intergemeentelijke samenwerking en de detailhandelsvisie, dat is ook zo met het thema ondernemersfonds. We hebben in dit onderzoek enkele clusters onderscheiden waar we ons als TOV niet als representant of de woordvoeder wilden identificeren. Het gaat om de landbouw, de recreatie (campings en jachthavens), de zorg en de sport. Met deze sectoren zijn afzonderlijke en soms uitgebreide gesprekken gevoerd. Een korte opsomming: In het overleg met de landbouw bollenkwekers, bollenhandelaren en melkveehouders is geen gezamenlijke belangstelling voor een goede financiële positie van het lokale bedrijfsleven gebleken. In de discussie hebben mogelijke bestedingen van het agrarisch trekkingsrecht een grote rol gespeeld, waaronder de door sommigen bepleite versnelde aanleg van glasvezel naar de agrarische bedrijven. Maar uiteindelijk bleken de bestedingen niet doorslaggevend. Doorslaggevend was de onthechtheid van de landbouw van de lokale gemeenschap. Er is een behoorlijke afstand tussen de andere ondernemers en de gemeente enerzijds en de landbouw anderzijds. We verwachten niet dat dat op afzienbare termijn gaat veranderen. Voor het ondernemersfonds blijft het landbouwcluster buiten beschouwing. Het recreatiecluster volgt, met enkele nuanceringen, ook die lijn. De recreatie is verwant aan de landbouw, in de zin dat ze gevestigd is in het buitengebied en zich onthecht voelt van de lokale economie. Er zijn ook de nodige dubbelbedrijven (landbouw en recreatie). Hoewel er een kans is dat op bijvoorbeeld het punt van gebiedsmarketing alsnog vormen van gezamenlijke organisatie en gezamenlijke bestedingen uit de recreatie zullen komen, blijft ook dit cluster buiten beschouwing in het ondernemersfonds. De zorginstellingen zijn in uw coalitieakkoord als mogelijk vrij te spelen partij genoemd. De budgettaire krapte in de instellingen zal daarbij zeker een rol hebben gespeeld. Mede om die redenen hebben we alle in Teylingen actieve zorginstellingen gesproken. De instellingen steunen de komst van een ondernemersfonds. Ze zien het fonds als een potentiële brug naar het bedrijfsleven en naar ander sectoren. De zorg heeft die bruggen hard nodig, om goed te kunnen inspelen op de aanstaande decentralisaties en om allianties te vormen voor preventiebeleid en gezonde wijken. Het vergt echter nog wel wat denkwerk en 2 p 7 van 192

8 netwerkvorming voordat de theorie kan worden ingevuld met praktische projecten. Daarom is met de zorg afgesproken dat, mocht het binnen de experimenteerperiode van drie jaar niet tot een concrete invulling in dit cluster komen, de bedragen naar de instellingen zullen worden geretourneerd. De besturen van alle sportverenigingen en accommodaties in Teylingen zijn voor een clusterbijeenkomst uitgenodigd. Op die bijeenkomst bleek veel steun voor het fonds en tekende zich een groot aantal gebruiksmogelijkheden af. De bijzondere verhouding tussen ondernemers en sport werd onderschreven. We willen de twee clusters landbouw en recreatie dus buiten de werking van een ondernemersfonds houden. Het gaat bij elkaar om omstreeks 18% van het fonds. Zorg en sport zullen als cluster zichtbaar zijn. We menen dat de keuze voor een clustergewijze opbouw en een clustergewijs vrijspelen een principe-uitspraak is, die ook voor andere clusters betekenis kan hebben. We verwachten niet dat er buiten deze vier nog meer bijzondere posities zich zullen aandienen. Maar mocht dat wel het geval zijn en op bijvoorbeeld een bedrijventerrein onverhoopt niets gezamenlijks van de grond komen, dan zullen we ook daar een vrijstellingsregeling treffen. Tegelijkertijd is er geen andere grondslag voor fondsvorming dan de Wet Onroerende Zaken. De gemeente legt een ozb-aanslag op en kan daarbij niet differentiëren, buiten de reeds in de wet voorziene vrijstellingen (waaronder areaal dat voor agrarische productie in gebruik is). Dat betekent dat het vrijstellen van de twee clusters door het fonds zelf moet gebeuren, in goed overleg met de gemeente en de betrokkenen. Er zijn in het land al voorbeelden beschikbaar van dergelijke regelingen (die allemaal op de landbouw betrekking hebben). We zullen een zo gebruiksvriendelijk mogelijke regeling inrichten. Retributie kan plaatsvinden zodra het fonds voldoende cashflow heeft. We denken met dit compromis de mogelijkheden te hebben gecreëerd om per cluster maatwerk te leveren. We hebben tevens voorkomen dat clusters in een positie komen om een soort veto over elkaar uit te spreken. Mocht het nou zo zijn dat de sectoren in het buitengebied tijdens de experimenteerperiode van drie jaar alsnog besluiten om te willen participeren, dan zal het stichtingsbestuur van het fonds deze toetreding graag faciliteren. Rest de vraag die ons is gesteld waarom we niet tot een peiling of stemming zijn gekomen. We hebben daar de volgende redenen voor: We zien de praktische mogelijkheden van een telling niet. Er zijn ondernemers zonder enig personeelslid en ondernemers met honderden personeelsleden en veel onroerend goed. Ook bij de BIZ-wet is een poging gedaan om tot een uniform stemmodel te komen. Maar de stemprocedures zijn ingewikkeld en kostbaar en de uitkomsten worden bediscussieerd. Toch zijn we in het onderzoek zorgvuldig met de verhoudingen omgegaan: we hebben gekeken naar het aandeel van de sector of cluster in de te verwachten totale fondsgrootte van ongeveer euro. We hebben contact gezocht met de 15 grootste OZB-betalers (een aantal bedrijven maar vooral ook veel maatschappelijke en zorginstellingen) en we hebben de grotere werkgevers benaderd (met meer dan 70 medewerkers). We hebben gesproken met een vertegenwoordiging van de detailhandel & horeca, en onderwijs- en sportinstellingen in 3 p 8 van 192

9 de kernen (20,3%), met bedrijven op bedrijventerreinen (42,6%) en tenslotte met bedrijven in het buitengebied (totaal 18,4%). Het aantal bij de TOV-aangesloten bedrijven ligt - afhankelijk van de definitie boven de 50% van het totaal. Het blijft ook hier vooral een kwestie van definiëring en afbakening. Op basis van deze gesprekken, de georganiseerde bijeenkomsten en de brede communicatie, is de conclusie gerechtvaardigd dat een minderheid, namelijk het buitengebied, zich expliciet niet achter het initiatief van het ondernemersfonds stelt. Tegenover het aantal, aan de TOV-bestuur geadresseerde ingezonden brieven van tegenstanders van een ondernemersfonds staan even zoveel steunbetuigingen. Het instellen van een ondernemersfonds voor een experimenteerperiode van drie jaar is volgens ons dan ook een gemeentebreed gedragen initiatief. De overheid honoreert in het algemeen het beginsel van collectieve organisatie om te voorkomen dat het ieder voor zich wordt. We zien dat ook zo op lokaal niveau. In dit onderzoek is het bredere algemene belang volgens ons gediend omdat we vooral op zoek zijn gegaan naar de georganiseerde ondernemers. Daarnaast hebben we ook goed naar de inhoudelijke argumenten van individuele ondernemers geluisterd. Tot slot: een goed ondernemingsklimaat en een goed samenwerkingsklimaat hebben de steun van het lokaal bestuur nodig. Het gaat bij een ondernemersfonds zoals met elk voorstel in de raad: er moet vertrouwen zijn dat het gaat werken. De enige peiling die er echt toe doet, is die in de gemeenteraad. Wij komen tot onze concrete vragen. Wij verzoeken u om: 1. In het tarievenbesluit voor 2015 dat u aan de gemeenteraad gaat voorleggen, uit te gaan van een extra opbrengst van de ozb voor niet-woningen van 60 euro per ton woz-waarde 2. De meeropbrengst, uitgedrukt als percentage van de totale opbrengst van de ozb nietwoningen, op te nemen in het meerjarenbeeld voor 2016 en 2017, zodat van automatische indexering sprake is, tenzij het bestuur van de Stichting Ondernemersfonds Teylingen u tijdig laat weten voor een andere tarifering te kiezen, dan wel van de verhoging af te zien 3. De intentie uit te spreken een subsidie beschikbaar te stellen aan de Stichting Ondernemersfonds Teylingen ter grootte van de meeropbrengst van de ozb niet-woningen 4. Tevens de intentie uit te spreken om het fonds als experiment voor drie jaar mogelijk te maken, wanneer uit een evaluatie moet blijken of het fonds een voor Teylingen passende oplossing is 5. Met het oprichtingsbestuur van de stichting in overleg te treden over het sluiten van een convenant, waarin gemeente en fonds hun onderlinge verhouding regelen, met daarin uitspraken over tenminste het beginsel voor en door ondernemers (zeggenschap van belastingbetalers over de bestedingen uit het fonds), de accountability van het fonds (verantwoording en toezicht), het beginsel van non-substitutie (geen privaat geld voor publieke activiteiten) en de retributiemogelijkheden per cluster, in het bijzonder die voor de clusters landbouw en recreatie. 4 p 9 van 192

10 Met het politiek vastleggen van die laatste bepaling is er een bestuurlijke vastlegging van de vrijstelling voor de landbouw en de recreatie. We gaan er vanuit dat zij daarmee hun clusterbelangen afdoende geregeld zien. Tenslotte venarijzen wij voor details omtrent de opinievorming over en de inrichting van het fonds naar het rapport "lnvesteren en participeren in de lokale economie', dat wij als b'tjlage meesturen. De strekking van dit rapport zal als werkplan voor het fonds gaan functioneren en eveneens in het met u te sluiten convenant verankerd worden. Wij zien het overleg met u en met de raad met vertrouwen tegemoet Met vriendelijke groet, Na n Re Han rzitter) 5 p 10 van 192

11 Onderzoek door Blaauwberg naar het instellen van een ondernemersfonds Behoort bij besluit van de Raad van de gemeente Teylingen, dd. 18 december 2014 nr. 2014_Raad_ Mij bekend, De griffier van Teylingen INVESTEREN EN PARTICIPEREN IN DE LOKALE ECONOMIE ONDERZOEK NAAR ONDERNEMERSFONDS TEYLINGEN IN OPDRACHT VAN p 11 van 192

12 Mariet Ewalts Aart van Bochove 27 oktober p 12 van 192

13 INHOUDSOPGAVE VERZOEK AAN GEMEENTERAAD 4 SAMENVATTING EN LEESWIJZER VOORWOORD 5 1. WAAROM EEN ONDERNEMERSFONDS? versterking van de samenwerking 1.2. versterking van de lokale economische structuur landelijke en lokale argumenten 2. EEN GEMEENTEBREED ONDERNEMERSFONDS: SPELREGELS EN AFSPRAKEN drie beschikbare instrumenten 2.2 de spelregels van een gemeentebreed ondernemersfonds 2.3 hoe komt een ondernemer aan geld 2.4. een fonds is een instrument, geen doel 2.4 tarief: balans tussen opbrengst en draagkracht 2.6 hoe om te gaan met fiscale gegevens 2.7 de gemeente als partij 2.8 de BTW-problematiek 2.9 voorbeelden van bestedingen (zie flyer in bijlage) 3. ONDERZOEK NAAR AMBITIES EN DE DRAAGVLAKTOETS benadering 3.2 aanpak onderzoek 4. RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK kernen a. detailhandel b. zorg- en maatschappelijke instellingen c. onderwijs d. sport en cultuur (volgt) 4.2 het buitengebied a. campings- en jachthavens b. agrarisch bedrijfsleven 4.3 bedrijven(terreinen) 4.4 overzicht resultaten bestedingsplannen (schematisch) 4.5 voorlopige conclusies 4.6 gebiedsindeling 4.7 de praktijk 5. DE GOVERNANCE VAN HET FONDS 43 Bijlage 1 - Respondenten Bijlage 2 - Flyer en voorbeelden bestedingsplannen elders in het land Bijlage 3 - Bedrijfseconomische kerngegevens Teylingen 3 p 13 van 192

14 VERZOEK AAN GEMEENTERAAD (KOPIE AANBIEDINGSBRIEF COLLEGE VAN B&W TEYLINGEN) Teylingen, 27 oktober 2014 Geacht college, In deze brief berichten wij u over de stand van zaken met betrekking tot het ondernemersfonds. Teylingen heeft een lange voorgeschiedenis met de discussie over dit onderwerp. Vier jaar geleden heeft een groep ondernemers, met steun van de TOV, een poging gedaan om een overtuigend voorstel te formuleren voor de instelling van zo n fonds. Eind vorig jaar heeft de TOV zelf het proces hervat, met steun van uw college. De raad is daarover geïnformeerd, eerst nog in oude samenstelling (voor de verkiezingen), daarna tijdens de collegeformatie en tenslotte op een raadsinformatieavond in juni. We zijn aan deze ronde begonnen met het voorstel voor een driejarig experiment met een gemeentebreed ondernemersfonds op woz-grondslag. U kent de motieven die ons daartoe brachten: versterking van het ondernemingsklimaat; verbetering van de gespreksverhouding tussen ondernemers en politiek; economische integratie van onze nieuwe, samengestelde gemeente; structurele financiering voor de gezamenlijke belangen van ondernemers; regionaal leiderschap van Teylingen in de Bollenstreek; participatie in en verantwoordelijkheid van ondernemers voor hun omgeving. We stellen, na een uitgebreide consultatie van onze leden en van andere ondernemers in Teylingen, vast dat er op dit moment te weinig een gemeentebreed gedeeld beeld bestaat van nut en noodzaak van zo n fonds. Tegelijkertijd is er wel degelijk een urgentie om in actie te komen. Het meest sprekende voorbeeld is de door de raad vastgestelde detailhandelsvisie. Uitvoering van die visie is zo goed als onmogelijk zonder een vorm van gezamenlijke en niet-vrijblijvende financiering. We zoeken daarom naar politieke instemming met een compromis, waarin aan de ene kant de economische clusters die zich nu willen verenigen worden gefaciliteerd en aan de andere kant de clusters die thans geen meerwaarde zien in een fonds, worden vrijgespeeld. 4 p 14 van 192

15 Het beeld is als volgt. Het onderzoek naar het ondernemersfonds is het initiatief van de TOV. Dit initiatief is tot vier keer toe in de ledenvergadering van de verenging aan de orde geweest. De ledenvergadering heeft zich onder het vorige bestuur twee keer unaniem uitgesproken voor de komst van een fonds. De ledenvergadering heeft de inrichting als opdracht aanvaard bij het aantreden van het nieuwe bestuur. De laatste keer, enkele weken geleden, is in een uitsluitend aan dit thema gewijde avond kritisch gediscussieerd. Er zullen onder de leden ongetwijfeld individuele tegenstanders zijn. Gelukkig maar, we zijn een democratische vereniging. Maar misverstand over de koers van bestuur en het overgrote deel van de leden van de TOV is niet mogelijk. Wat is dat waard? De TOV is de officiële spreekbuis van het bedrijfsleven in Teylingen. Het gemeentebestuur zowel uw college als individuele raadsfracties vragen ons regelmatig om overleg te voeren en standpunten in te nemen. Ook binnen het verband van de Vereniging Bedrijfsleven Duinen Bollenstreek en het platform Bedrijfsleven Rijnland is de TOV woordvoerder. Maar we realiseren ons terdege dat we daarmee geen Teylingenbrede partij zijn. De TOV heeft leden en activiteiten onder de detailhandel en horeca (dorpseconomie) en op de afzonderlijke bedrijventerreinen. Die twee clusters vormen onze core business. Hoewel we in het onderzoek ook veel individuele bedrijven uit detailhandel en bedrijventerrein hebben geconsulteerd, is de vereniging zelf het voornaamste vehikel voor de opinievorming. Dat was zo in thema s als de RijnlandRoute, de intergemeentelijke samenwerking en de detailhandelsvisie, dat is ook zo met het thema ondernemersfonds. We hebben in dit onderzoek enkele clusters onderscheiden waar we ons als TOV niet als representant of de woordvoeder wilden identificeren. Het gaat om de landbouw, de recreatie (campings en jachthavens), de zorg en de sport. Met deze sectoren zijn afzonderlijke en soms uitgebreide gesprekken gevoerd. Een korte opsomming: In het overleg met de landbouw bollenkwekers, bollenhandelaren en melkveehouders is geen gezamenlijke belangstelling voor een goede financiële positie van het lokale bedrijfsleven gebleken. In de discussie hebben mogelijke bestedingen van het agrarisch trekkingsrecht een grote rol gespeeld, waaronder de door sommigen bepleite versnelde aanleg van glasvezel naar de agrarische bedrijven. Maar uiteindelijk bleken de bestedingen niet doorslaggevend. Doorslaggevend was de onthechtheid van de landbouw van de lokale gemeenschap. Er is een behoorlijke afstand tussen de andere ondernemers en de gemeente enerzijds en de landbouw anderzijds. We verwachten niet dat dat op afzienbare termijn gaat veranderen. Voor het ondernemersfonds blijft het landbouwcluster buiten beschouwing. Het recreatiecluster volgt, met enkele nuanceringen, ook die lijn. De recreatie is verwant aan de landbouw, in de zin dat ze gevestigd is in het buitengebied en zich onthecht voelt van de lokale economie. Er zijn ook de nodige dubbelbedrijven (landbouw en recreatie). Hoewel er een kans is dat op bijvoorbeeld het punt van gebiedsmarketing alsnog vormen van gezamenlijke organisatie en gezamenlijke bestedingen uit de recreatie zullen komen, blijft ook dit cluster buiten beschouwing in het ondernemersfonds. 5 p 15 van 192

16 De zorginstellingen zijn in uw coalitieakkoord als mogelijk vrij te spelen partij genoemd. De budgettaire krapte in de instellingen zal daarbij zeker een rol hebben gespeeld. Mede om die redenen hebben we alle in Teylingen actieve zorginstellingen gesproken. De instellingen steunen de komst van een ondernemersfonds. Ze zien het fonds als een potentiële brug naar het bedrijfsleven en naar ander sectoren. De zorg heeft die bruggen hard nodig, om goed te kunnen inspelen op de aanstaande decentralisaties en om allianties te vormen voor preventiebeleid en gezonde wijken. Het vergt echter nog wel wat denkwerk en netwerkvorming voordat de theorie kan worden ingevuld met praktische projecten. Daarom is met de zorg afgesproken dat, mocht het binnen de experimenteerperiode van drie jaar niet tot een concrete invulling in dit cluster komen, de bedragen naar de instellingen zullen worden geretourneerd. De besturen van alle sportverenigingen en accommodaties in Teylingen zijn voor een clusterbijeenkomst uitgenodigd. Op die bijeenkomst bleek veel steun voor het fonds en tekende zich een groot aantal gebruiksmogelijkheden af. De bijzondere verhouding tussen ondernemers en sport werd onderschreven. We willen de twee clusters landbouw en recreatie dus buiten de werking van een ondernemersfonds houden. Het gaat bij elkaar om omstreeks 18% van het fonds. Zorg en sport zullen als cluster zichtbaar zijn. We menen dat de keuze voor een clustergewijze opbouw en een clustergewijs vrijspelen een principe-uitspraak is, die ook voor andere clusters betekenis kan hebben. We verwachten niet dat er buiten deze vier nog meer bijzondere posities zich zullen aandienen. Maar mocht dat wel het geval zijn en op bijvoorbeeld een bedrijventerrein onverhoopt niets gezamenlijks van de grond komen, dan zullen we ook daar een vrijstellingsregeling treffen. Tegelijkertijd is er geen andere grondslag voor fondsvorming dan de Wet Onroerende Zaken. De gemeente legt een ozb-aanslag op en kan daarbij niet differentiëren, buiten de reeds in de wet voorziene vrijstellingen (waaronder areaal dat voor agrarische productie in gebruik is). Dat betekent dat het vrijstellen van de twee clusters door het fonds zelf moet gebeuren, in goed overleg met de gemeente en de betrokkenen. Er zijn in het land al voorbeelden beschikbaar van dergelijke regelingen (die allemaal op de landbouw betrekking hebben). We zullen een zo gebruiksvriendelijk mogelijke regeling inrichten. Retributie kan plaatsvinden zodra het fonds voldoende cashflow heeft. We denken met dit compromis de mogelijkheden te hebben gecreëerd om per cluster maatwerk te leveren. We hebben tevens voorkomen dat clusters in een positie komen om een soort veto over elkaar uit te spreken. Mocht het nou zo zijn dat de sectoren in het buitengebied tijdens de experimenteerperiode van drie jaar alsnog besluiten om te willen participeren, dan zal het stichtingsbestuur van het fonds deze toetreding graag faciliteren. Rest de vraag die ons is gesteld waarom we niet tot een peiling of stemming zijn gekomen. We hebben daar de volgende redenen voor: We zien de praktische mogelijkheden van een telling niet. Er zijn ondernemers zonder enig personeelslid en ondernemers met honderden personeelsleden en veel onroerend goed. 6 p 16 van 192

17 Ook bij de BIZ-wet is een poging gedaan om tot een uniform stemmodel te komen. Maar de stemprocedures zijn ingewikkeld en kostbaar en de uitkomsten worden bediscussieerd. Toch zijn we in het onderzoek zorgvuldig met de verhoudingen omgegaan: we hebben gekeken naar het aandeel van de sector of cluster in de te verwachten totale fondsgrootte van ongeveer euro. We hebben contact gezocht met de 15 grootste OZB-betalers (een aantal bedrijven maar vooral ook veel maatschappelijke en zorginstellingen en we hebben de grotere werkgevers benaderd (met meer dan 70 medewerkers). We hebben gesproken met een vertegenwoordiging van de detailhandel & horeca, en onderwijs- en sportinstellingen in de kernen (20,3%), met bedrijven op bedrijventerreinen (42,6%) en tenslotte met bedrijven in het buitengebied (totaal 18,4%). Het aantal bij de TOVaangesloten bedrijven ligt - afhankelijk van de definitie boven de 50% van het totaal. Het blijft ook hier vooral een kwestie van definiëring en afbakening. Op basis van deze gesprekken, de georganiseerde bijeenkomsten en de brede communicatie, is de conclusie gerechtvaardigd dat een minderheid, namelijk het buitengebied, zich expliciet niet achter het initiatief van het ondernemersfonds stelt. Tegenover het aantal, aan de TOV-bestuur geadresseerde ingezonden brieven van tegenstanders van een ondernemersfonds staan even zoveel steunbetuigingen. Het instellen van een ondernemersfonds voor een experimenteerperiode van drie jaar is volgens ons dan ook een gemeentebreed gedragen initiatief. De overheid honoreert in het algemeen het beginsel van collectieve organisatie om te voorkomen dat het ieder voor zich wordt. We zien dat ook zo op lokaal niveau. In dit onderzoek is het bredere algemene belang volgens ons gediend omdat we vooral op zoek zijn gegaan naar de georganiseerde ondernemers. Daarnaast hebben we ook goed naar de inhoudelijke argumenten van individuele ondernemers geluisterd. Tot slot: een goed ondernemingsklimaat en een goed samenwerkingsklimaat hebben de steun van het lokaal bestuur nodig. Het gaat bij een ondernemersfonds zoals met elk voorstel in de raad: er moet vertrouwen zijn dat het gaat werken. De enige peiling die er echt toe doet, is die in de gemeenteraad. Wij komen tot onze concrete vragen. Wij verzoeken u om: 1. In het tarievenbesluit voor 2015 dat u aan de gemeenteraad gaat voorleggen, uit te gaan van een extra opbrengst van de ozb voor niet-woningen van 60 euro per ton woz-waarde 2. De meeropbrengst, uitgedrukt als percentage van de totale opbrengst van de ozb nietwoningen, op te nemen in het meerjarenbeeld voor 2016 en 2017, zodat van automatische indexering sprake is, tenzij het bestuur van de Stichting Ondernemersfonds Teylingen u tijdig laat weten voor een andere tarifering te kiezen, dan wel van de verhoging af te zien 3. De intentie uit te spreken een subsidie beschikbaar te stellen aan de Stichting Ondernemersfonds Teylingen ter grootte van de meeropbrengst van de ozb niet-woningen 4. Tevens de intentie uit te spreken om het fonds als experiment voor drie jaar mogelijk te maken, wanneer uit een evaluatie moet blijken of het fonds een voor Teylingen passende 7 p 17 van 192

18 oplossing is 5. Met het oprichtingsbestuur van de stichting in overleg te treden over het sluiten van een convenant, waarin gemeente en fonds hun onderlinge verhouding regelen, met daarin uitspraken over tenminste het beginsel 'voor en door ondernemers' (zeggenschap van belastingbetalers over de bestedingen uit het fonds), de 'accountability' van het fonds (verantwoording en toezicht), het beginsel van non-substitutie (geen privaat geld voor publieke activiteiten) en de retributiemogelijkheden per cluster, in het bijzonder die voor de clusters landbouw en recreatie. Met het politiek vastleggen van die laatste bepaling is er een bestuurlijke vastlegging van de vrijstelling voor de landbouw en de recreatie. We gaan er vanuit dat zij daarmee hun clusterbelangen afdoende geregeld zien. Tenslotte verwijzen wij voor details omtrent de opinievorming over en de inrichting van het fonds naar het rapport "lnvesteren en participeren in de lokale economie', datwij als bijlage meesturen. De strekking van dit rapport zal als werkplan voor het fonds gaan functioneren en eveneens in het met u te sluiten convenant verankerd worden. Wij zien het overleg met u en met de raad met vertrouwen tegemoet. Met vriendelijke groet, amens het bestuur van de TOV Ren ns 8 p 18 van 192

19 SAMENVATTING De ondernemersvereniging TOV heeft een onderzoek laten uitvoeren naar de haalbaarheid en wenselijkheid van een ondernemersfonds. Zoals in veel gemeenten, wordt ook in Teylingen gediscussieerd over een structurele basis voor de financiering van de gezamenlijke belangen van de ondernemers. Daarvoor is een gemeentebreed ondernemersfonds in beeld gekomen. Dat fonds wordt gevoed vanuit een gemeentelijke subsidie. Ter verkrijging van de noodzakelijke middelen verhoogt de gemeente de opbrengst van de ozb voor niet-woningen met een bedrag dat identiek is aan die subsidie. Het zou gaan om omstreeks euro. Het is een verhaal van, voor en door ondernemers. De gemeente bemoeit zich niet met de bestedingen, de ondernemers besturen hun eigen positie en via een trekkingsrechtensystematiek komt het geld weer terug in de gebieden of sectoren waar het wordt opgebracht. Het voorstel is om 3 gebieden aan te wijzen: kernen (detailhandel/onderwijs/sport/horeca en zorg), buitengebied (agrarisch en toerisme) en bedrijventerreinen (7 terreinen en overige bedrijven in buitengebied). Meer informatie over de spelregels en praktische uitwerking van een ondernemersfonds en toewijzing van de trekkingsgelden treft u aan in hoofdstuk 2 en 5. In hoofdstuk 1 schenken we aandacht aan de motieven waarom op meerdere plekken in het land naar een ondernemersfonds wordt toegewerkt. In hoofdstuk 3 beschrijven we de aanpak van het onderzoek via de verenigingen, individuele gesprekken met ondernemers en bijeenkomsten voor specifieke sectoren. In de bijlage treft u de lijst met respondenten aan. Bij de voorbereiding van een dergelijk fonds blijkt vaak in het buitengebied de nodige problematiek te liggen (hoofdstuk 4). Dat is ook in Teylingen het geval. De twee grote partijen in het buitengebied de toeristische sector (campings en jachthavens) en het agrarisch bedrijf zijn anders georganiseerd dan de ondernemersvereniging in de kernen. Ze hebben een andere organisatiecultuur en geschiedenis en zien onvoldoende nuttige bestedingen voortkomen uit hun aandeel in een fonds. Andere partijen, ondernemers op de bedrijventerreinen maar ook maatschappelijk ondernemers uit de zorg en het onderwijs steunen dit gemeentebreed initiatief voor een ondernemersfonds en willen zeker geen spelbreker zijn. Het gegeven dat het buitengebied slechts een minderheidsaandeel in de lokale economie heeft (iets meer dan in totaal 18% van de WOZ-waarde is belegd in de agrarische en toeristische sector zoals campings en jachthavens) doet daar niets aan af. Een gemeentebreed fonds beoogt de samenhang en de integratie in de lokale economie te bevorderen en daar moeten op termijn ook de bedrijven in het buitengebied van profiteren. In dit rapport valt te lezen dat alles is gedaan om de problematiek in het buitengebied hanteerbaar te maken. Uiteindelijk is het niet gelukt om deze twee sectoren over de streep te trekken. Het voorstel is om het gemeentebreed fonds toch te introduceren en de sectoren direct naar oprichting van het fonds een retributieregeling aan te bieden waarin het nieuw op te richten stichtingsbestuur faciliteert. Daarmee ontneem je de anderee ondernemers (de overige 82 %) niet de kans om dit experiment aan te gaan en krijgen ondernemers in het buitengebied nog een mogelijkheid om eventueel later toe te treden zodat economische integratie plaats gaat vinden. Het onderzoek laat ook zien dat bij ondernemers die het ondernemersfonds steunen de investeringsvoorstellen al klaar staan om uitgerold te worden (hoofdstuk 4). Hoofdstuk 5 tenslotte loopt vooruit op de besluitvorming door de gemeenteraad en informeert de lezer over het op te richten Stichtingsbestuur en de praktische werking van een ondernemersfonds. 9 p 19 van 192

20 LEESWIJZER Dit rapport heeft enkele eerdere tussenversies gekend. In deze versie van het rapport (versie 20 oktober 2014) is voor u als lezer het volgende van belang: - De lezer die inmiddels goed op de hoogte is hoe een ondernemersfonds werkt gaat direct door naar de onderzoeksresultaten in hoofdstuk 4, waar staat beschreven hoe de Teylingse ondernemer denkt over de lokale economie en de rol van een ondernemersfonds. In dit hoofdstuk staat per gebied en sector uitgeschreven welke investeringen de lokale ondernemers voor ogen hebben. - Vooral de lezer die eerdere versies heeft gelezen wijzen we op de gewijzigde teksten over de bedrijven in het buitengebied en over de zorg en de sport. 10 p 20 van 192

21 VOORWOORD Voor u ligt het resultaat van het onderzoek naar Ondernemersfonds Teylingen. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de ondernemersvereniging TOV met steun van de gemeente Teylingen. Het bestuur en leden van TOV achten de tijd rijp voor een volgende fase: de lokale economie vraagt om een boost en na de fusie tot één gemeente Teylingen is het nu tijd voor economische integratie. Ondernemers willen investeren en participeren. Naast financiële mogelijkheden ( what s in for me ) zoeken ze naar maatschappelijke betrokkenheid. Een gemeentebreed fonds maakt het mogelijk deze ambitie in gezamenlijkheid te realiseren met alle ondernemers, profit- en not-for-profit naast elkaar. Ook de organisatie van ondernemers in Teylingen is toe aan een volgende stap: vrijwilligerswerk kent z n grenzen; het zijn altijd dezelfde die het werk doen. Ondernemers zijn echt niet te beroerd om te maaien, te beveiligen en te doneren etc. maar voor de structurele organisatie van visie en een continue uitvoeringskwaliteit is kennis en kracht nodig. En die ontbreekt nu: ieder neemt zijn deel, maar niemand staat op. Het is tijd voor een professionaliseringsslag. Dit rapport van Teylinger ondernemers is geschreven voor de Teylinger politiek. Het vraagt om aandachtige lezing. Niet alleen van de techniek en werkwijze van een ondernemersfonds, maar vooral van de economische analyse en de vele plannen en (verschillende) meningen van de lokale ondernemers. Het daagt raadsleden uit een visie te formuleren op de wenselijkheid van een goed georganiseerd lokaal ondernemerschap en de inhoud van de plannen te beoordelen. Draagvlak is daarvan een afgeleide. 11 p 21 van 192

22 1. WAAROM EEN ONDERNEMERSFONDS? 1.1 Versterking van de samenwerking De gemeente Teylingen met inwoners, is sinds 2006 een fusiegemeente van Voorhout, Warmond en Sassenheim. De drie woon- en winkelkernen worden omringd door een buitengebied met twee landschappelijke en toeristische iconen: het bloembollenlandschap en het watergebied de Kagerplassen. In het buitengebied liggen verspreide (handels- en transport)bedrijven naast agrarische bedrijven (vooral bloembollenbedrijven, tuinbouw en veeteelt). Rondom de Kagerplassen liggen campings en jachthavens. De gemeente telt in totaal 7 bedrijventerreinen. De vraag hoeveel bedrijven Teylingen telt, is niet eenduidig te beantwoorden. Volgens tellingen van de KvK en Holland Rijnland heeft Teylingen 1565 bedrijven maar dit getal zegt op zichzelf niet zoveel. Het KvK-bedrijvenregister is in oorsprong een register om de rechtszekerheid in het handelsverkeer te borgen. De nadruk van het register ligt daarom vooral op het registreren van juridische entiteiten. Dat leidt tot een groot aantal inschrijvingen zonder werkgelegenheid (holdings, pensioen BV s etc). Ook kan er sprake zijn van meervoudige inschrijvingen (bedrijf bestaat uit verschillende BV s). Bovendien worden grote en kleine bedrijven bij elkaar opgeteld. Alles bij elkaar een aantal waar je niet zoveel veel mee kan. In dit onderzoek tellen we niet de bedrijven, maar de ondernemers, gedefinieerd als alle organisaties die onroerende zaak belasting (OZB) betalen in de categorie niet-woningen. Dat gaat volgens de gegevens van de gemeente om ongeveer 1850 objecten. Maar zelfs dan weet je nog niet alles: immers zowel gebruikers als huurders betalen OZB en onder de objecten zitten ook nutsgebouwen (bijv. trafo s) en andere zaken waar geen afzonderlijke organisatie achter staat. Sommige ondernemers zijn eigenaar van een bedrijf met een aantal objecten op verschillende kavels. In 2005 is de TOV opgericht, nog voor de bestuurlijke fusie van de 3 gemeenten. De drie winkeliersverenigingen in de drie kernen zijn met de HID (Industrie, Handel en Dienstverlening) en de HoReDe (Horeca, Recreatie en Detailhandel) samengevoegd tot de Teylingen Ondernemersvereniging (TOV). Het is nog maar sinds dit jaar 2014 dat er binnen de TOV voor gekozen is om niet meer van de 3 kernen uit te gaan, en alleen nog maar van één ondernemersvereniging te spreken. Negen jaar na de fusie moet het er in principe niet meer toedoen of je namens Warmond, Voorhout of Sassenheim spreekt. Vanaf nu geldt dat het nieuwe TOV-bestuur het eerste aanspreekpunt is voor de leden in de drie kernen, de bedrijventerreinen en uiteindelijk het hele buitengebied. Hiermee heeft TOV een nieuwe koers ingezet: het werd tijd om in navolging van het politieke bestuur, de ondernemers in de hele gemeente te verenigen en eenheid uit te stralen. In dit hoofdstuk willen we stil staan bij de redenen waarom landelijk gezien het lokale ondernemersklimaat een volgende stap nodig heeft en waarom een ondernemersfonds daar een goed instrument voor is. 12 p 22 van 192

23 1.2 Versterking van de lokale economische structuur landelijke en lokale argumenten Er zijn op dit moment 30 gemeentebrede ondernemersfondsen in het land, en nog eens 15 in voorbereiding. Daarnaast zijn er tientallen gebieden waar een reclamebelasting wordt geïnd en zijn er 120 plekken waar een BIZ-heffing is ingevoerd (op de verschillen tussen de drie systemen komen we later terug). Er is een trend gaande. In deze paragraaf benoemen we eerst enkele landelijke trends die het beeld van Teylingen mede bepalen en noemen we daarna enkele specifieke lokale omstandigheden die de vraag naar een ondernemersfonds in de hand werken. Landelijke trends De komst van ondernemersfondsen is een beweging van onderop. Elke locale situatie is weer anders. Maar er is ook een serie landelijke trends die overal een rol spelen. We noemen: De eisen aan de bedrijfsomgeving nemen toe. Werknemers, klanten en bezoekers willen zich bewegen in een goed georganiseerde, veilige en schone omgeving. In winkelgebieden worden marketing, promotie en gebiedsidentiteit steeds belangrijker. In het economisch klimaat gaat het over ketenvorming, integratie, samenwerking, innovatie. Solitair werkende bedrijven hebben hun tijd gehad. De voorzieningen die daarvoor nodig zijn vragen om structurele oplossingen. Sinds in de troonrede van 2013 het begrip participatiesamenleving viel, is het zoeken naar een nieuwe rolverdeling tussen overheid, burgers en maatschappelijke instellingen. Elke burger, dus ook ondernemers, zal meer verantwoordelijkheid krijgen (en moeten nemen) om zelf bij te dragen aan de samenleving. Een ondernemerfonds geeft de ondernemers de mogelijkheid om deze bijdrage aan de samenleving vorm te geven. De overheid is een bredere, maatschappelijke verantwoordelijkheid van de ondernemers gaan verlangen. Ondernemers worden geacht mededrager te zijn van cultuur, gezondheidsbeleid, arbeidsmarktbeleid en onderwijs. Zelfs een klassieke kerntaak van de overheid als het veiligheidsbeleid is geen echt monopolie meer. Ook dat moet gebeuren op basis van deling van verantwoordelijkheden. Het verschil tussen publieke en commerciële sector is aan het vervagen. Voorheen strikt publieke instellingen als scholen, welzijnsorganisaties, organisaties voor zorg, cultuur en sport, gaan zich steeds meer gedragen als maatschappelijk ondernemers die een aantal belangen gemeenschappelijk hebben met hun collega s uit de commerciële sectoren. Werkgelegenheid is er één van, maar de grotere zorg van gemeentes voor de zwakkeren in onze samenleving vraagt om een goede samenwerking tussen zorg- en maatschappelijke instelling en bedrijfsleven, voor stages, voor opdrachten etc. voor hun cliënten. We zien die roep ook terug in Teylingen. Samenwerking tussen ondernemers is aan de ene kant meer noodzaak dan ooit te voren: in de nieuwe economische werkelijkheid is het crisis. Er moeten nieuwe markten gecreëerd worden. Dat vergt zichtbaarheid van het bedrijfsleven, ruimte om te pionieren, een overheid die precies weet wat ondernemers nodig hebben, goede woordvoerders en ook mogelijkheden om gezamenlijk voorzieningen te betalen, te investeren en kosten te besparen. 13 p 23 van 192