50 Jaar Orthopedie Hasselt 1

Transcriptie

1 Dr. Steenwerckx Voet- of schoenaanpassing? 50 jaar Orthopedie Hasselt Dr. Steenwerckx Anny Orthopedisch chirurg UZ Pellenberg : hand- en voetchirurgie Virga Jesse Z.H.: voetchirurgie. Dé ideale schoen Bestaat niet!!! De schoen Delen en eigenschappen De juiste schoen is functie v. d. persoon die hem draagt, de voet dus. én De activiteit die de persoon gaat doen. Delen van de schoen Eigenschappen schoen De leest: De zool, de hak, de ballijn, de doorrol. De schacht: De instap,de sluiting,de teenbox, de contrefort. Niet elke schoen is gelijk. Er zijn bepaalde kenmerken: het model vb:bottine,vb: lage veterschoen, vb: pumps of dames schoen. vb: verschil in hakhoogte. De maat. 50 Jaar Orthopedie Hasselt 1

2 De schoen-maat De lengte-maat Schoenen hebben een lengte-maat, maar ook een breedte-maat. Bovendien is elke even lange schoen niet gelijk: er zijn onderlinge verschillen naargelang het model. Elke schoen moet dus gepast worden. Thesis Prof Dereymaeker: voor eenzelfde schoenmaat vonden we tot 3cm verschil in voetlengte! De ballijn kan je niet aangeduid zien maar voel je bij de pas. De aangeduide maat is een richtlijn. De breedte-maat Hoe meten? Slecht gekend Wordt uitgedrukt in letters:f,g,h,i,j, k,m. De breedte wordt bepaald op de bal-lijn maw voor eenzelfde lengte van schoen zal een m breedte breder zijn over de metatarso-phalangeale boog (=bal-lijn), als de h. Een blauwdruk is het nauwkeurigst. In de schoenwinkels heeft men een breedte en lengtemeter. Meten is enorm belangrijk voor kinderen en neuropatische voeten. Staand en zittend De normale functie = De oorsprong v.d. schoen Bescherming van de voet. Verbeteren prestaties van zijn drager. De groeiende voet ondersteunen. 50 Jaar Orthopedie Hasselt 2

3 Bescherming v.d. voet Bescherming v.d. voet Bescherming v.d. voet De sportschoen stalentip Rubberzool, stalentip, stalenzool Toename in vrije tijd heeft een enorme evolutie opgeleverd:een voetbalschoen is geen zeil-schoen, geen fiets-schoen,geen basketbalschoen,geen wandelschoen Elke aktiviteit heeft een specifieke schoen met zijn specifiek probleem. 2 voorbeelden: Kinderschoenen Fiets: de klikpedaal geeft voorvoet- problemen: sesamoïditis,metatarsalgie -en tgv.de frictie tussen de voet en de vastgeklikte schoen. Dansschoen aërobics: de schoen was zo soepel om pirouettes toe te laten dat dit aanlijding gaf tot een fasciïtis plantaris in demidvoet. De groeiende voet = klein, mollig en soepel en dus moet de schoen: Beter aan de voet gehouden worden: een hoge schoen (bottine) is te verkiezen met een goede sluiting. Een goede contrefort verhindert de valgus en een goede leest het doorzakken. Soepele doorrol dus niet te stijf. De teentjes mogen open zijn. 50 Jaar Orthopedie Hasselt 3

4 Kinderschoenen De schoen als behandeling Behandelingsmogelijkheden Losse steunzolen. Schoen aanpassingen. Orthopedische schoenen. De losse steunzool Het voorschrift Afhankelijk van de pathologie waarvoor de zool moet dienen kan de zool variëren: dit moet zo ook voorgeschreven worden. Zijn terugbetaald/op voorschrift v.e. specialist: <18j.: jaarlijks. >18j.: tweejaarlijks. Er zijn enorme mogelijkheden met steunzolen. Het moet dus geindividualiseerd zijn: de vorm: hielcorrectie(varus-valgus). de mediale boog(corrig. accomod.). het metatarsaalpad(metatarsalgie). de teengriffe(hamertenen). Het materiaal: schokdemping. duurzaamheid. bekleding(leder absorbeerd). Maatname steunzool Maatname steunzool Als het goed is worden de steunzolen op een afdruk gemaakt en individueel opgebouwd ( = zeer arbeidsintensief). Afdruk: computer gestuurd? staand in doos( =de path. afdruk). al zittend: de voet gecorrigeerd houdend(voor zover mogelijk)en met toevoeging van een blauwdruk. 50 Jaar Orthopedie Hasselt 4

5 Het gieten v.h. model Aanbrengen pelottes Afwerken steunzool Schoenaanpassingen Kleine aanpassingen kunnen soms veel pijn voorkomen: Tenslotte wordt de steunzool gepast bij de patiënt. Als hij past moet de patient hem inlopen gedurende 6 weken. Soms moeten ze nogmaals aangepast worden. Vb.Doorrol aanbrengen. Vb. Hak uitschoren. Vb. Uitknobbelen. De orthopedische schoen Maatname schoen Heeft meer mogelijkheden: Extreme misvormingen kunnen geaccomodeerd worden. Men kan de doorrol bepalen. De hoogte/breedte v.d. hak. Uitschoren. De contrefort kan verstijfd, verhoogd of naar voor getrokken worden. 50 Jaar Orthopedie Hasselt 5

6 Maatname schoen Maatname schoen Keuze model en leer Het maken v.e. positief De leest maken De passchoen 50 Jaar Orthopedie Hasselt 6

7 De schacht maken Assemblage v.d. schoen De pathologieën Biomechanica v.d. stap Sommige pathologieën zijn goed behandelbaar met schoenen, andere minder. De schoen ondersteunt de functie van de voet in de steun-fase maw.: 1 stabiliteit:schokopvang & aanpassing aan ongelijke grond (achtervoet). 2 mobiliteit:doorrol & afstoot (voorvoet). Anatomie voet Achtervoetafwijkingen Er is een longitudinale boog en dwarse boog. Eigenlijk zijn het 2 getordeerde helixen: de mediale en laterale kolom zijn bogen die aan elkaar gekoppeld zijnen niet onafhankelijk tov. elkaar zijn. Statiek: pes plano-valgus. pes cavo-varus. Instabiliteit enkel. Arthrose enkel: partieel of volledig. haglund. Tendinitis: achillespees. tibialis posterior. fascia plantaris. 50 Jaar Orthopedie Hasselt 7

8 Plano-valgus Plano-valgus Zwakke intrinsiek spierfunctie: naar voor schuiven in schoen. Zwakke boogwerking: zwakke schokdemping: overbelasting. Toegenomen valgus: hyperpronatie gang: geeft vb. een hallux valgus. Plano-valgus Plano-valgus passchoen Schokopvang door zachte hielkuil. Vooruitschuiven verminderen door hoge gebonden schoen. Een kleine hak kan de afrol verbeteren en een lichte planus opvangen. Cavovarus Cavovarus Rigiede boog kan uitgestrekt worden waardoor zijn werking verbetert en de belasting over gans de voet verspreidt. Varuscorrectie. Adductuscorrectie. Schokopvang. Doorrol verbeteren. 50 Jaar Orthopedie Hasselt 8

9 Enkeldistorsie Arthrose achtervoet Partiëel : door te wiggen of een hak kan men de zieke plaats ontlasten. Panarthrose: door afrol aan te brengen kan men de enkel sparen. Subtalair & chopart: immobilisatie door hoog sluitende schoen verbeteren v.d. doorrol. Haglund-exostose Tendinitis Wordt veroorzaakt door een statiek afwijking in de achtervoet. Maar ook fout schoeisel: slechte / te lage contrefort. R/: Voldoende diepe hielkuil. Geen naden. Uithalen van het verstijfde gedeelte over de Haglund kan volledige genezing geven Oorzakelijke statiek afwijking behandelen & peesfunctie ondersteunen. Achillespees:hakverhoging ontspant de pees en vergemakkelijkt de doorrol, valgus=torsievezels Peroneuspees: de tendinitis is meestal het gevolg van een varusafwijking. Tibialis posteriorpees: toenemende valgus. Peroneuspeestendinitis Peroneuspeestendinitis Deze pezen draaien rond de buitenenkel, bij ernstige varus-afwijking staat men als het ware op de pees. 50 Jaar Orthopedie Hasselt 9

10 Tibialis posteriorpees Fasciitis plantaris Toenemende valgus: Steunzolen. Mediale contrefort verhogen en verlengen. Volledige ruptuur: is niet op te vangen met steunzolen de voet luxeert onder de tibia uit. Voorvoetafwijkingen Statiek: hallux valgus. hamerteen. bunionette. eelt: teenv,interdigitaal. Arthrose: hallux rigidus tarsal boss. Hallux valgus Zeer moeilijk met schoeisel behandelbaar: Alleen brede schoenen. Steunzool(planus-spreidvoet) Soepel bovenleer. Stijve leest met afrol. Dysfunctie: metatarsalgie. Hamertenen Bunionette Taylorsbunion: is gelegen op de voet, niet op de vijfde teen en word veroorzaakt door het uitspreiden van de voorvoet. R/ metatarsaalpad 50 Jaar Orthopedie Hasselt 10

11 Heloma durum Eelt op de vijfde teen wordt veroorzaakt door het hameren van de teen, een synostose (stijve teen) en/of door een supinatie-gangpatroon. R/: laterale wig onder schoen of steunzool. Hallux rigidus Dé pathologie bij uitstek om met schoen aanpassingen te behandelen: = onvermogen tot dorsiflexie op het einde van de stand-fase Gevolg omlopen Laterale metatarsalgie. Peroneuspeestendinitis. Enkellast in laterale gutter. Hallux rigidus Hallux rigidus Als men afrol voorziet gaat men niet meer omlopen. Een stijve leest heeft ook altijd afrol zoals vb. een plateauschoen, een werkschoen, een bergschoen Deze afrol kan ook onder de schoen aangebracht worden. Hallux rigidus Tarsal bos Afrol en teensprong kunnen onder gewone schoenen aangebracht worden. Zakken in hakhoogte. Soepel bovenleer. Stijve leest. Is een prominentie tgv. degeneratief midvoet-lijden op basis van instabiliteit. R/:ondersteunen mediale boog en vermijden van locale druk door keuze model. 50 Jaar Orthopedie Hasselt 11

12 Metatarsalgie De psychologie v.d. schoen De schoen behoort bij onze lichaamstaal Literatuurstudie Geschiedenis v. d. schoen Door de eeuwen heen is de schoen een statussymbool geweest De schoen is vermoedelijk ontstaan als sandaal. Deze kan zowel een uiting zijn van armoede (vb.: monikken) als van enorme rijkdom. Werd in onze huidige tijd opnieuw geïntroduceerd in 1920 door Ferragamo. Oudheid,sandalen Statussymbolen Gepriviligeerden konden zich veroorloven schoenen te dragen die niet gemaakt waren om te stappen. 50 Jaar Orthopedie Hasselt 12

13 Hoogte v.d. schoen Plateauschoenen Hoogte is reeds lang een belangrijk kenmerk. Deels ontstaan uit noodzaak om in de steden aan het zwerfvuil te ontsnappen. Deels om boven de massa uit te steken. Ontstaan in Spanje maar populair geworden in Venetië, plaatste deze de vrouw op een pedestal. 2 bedienden per vrouw waren nodig om te kunnen stappen. = de onzichtbare ketting. Plateauschoenen Hak als statussymbool In Venetië ontdekte men dat de voorzijde verlagen van de chopin makkelijker stapte: de hak als praalmiddel ontstond. In 1533 werden ze door Catherine de Médicis over Europa verspreid. Hoge hakken De hak als fetisj Aanvankelijk rood en een status symbool. Onder invloed van de victoriaanse preutsheid werd het een fetisj 50 Jaar Orthopedie Hasselt 13

14 De comfortschoen Comfortschoenen Het back- to- nature antwoord = de comfortabele schoen van natuurlijk materiaal uit Hij was de aanzet tot het hele gamma comfortschoenen die wel degelijk gemaakt zijn om te stappen. De sportschoen Loopschoenen en de vrouwelijke tegenhanger de aerobics schoen. En wij nu? Sexy shoes painfull feet? Verschillende vrouwelijke journalisten hebben onderzoek gedaan naar de impact van schoenen en het blijkt dat niemand aan hun invloed ontsnapt. 2005: Paola Jacobbi stelt dat je maar eens het aantal eigen schoenen moet tellen!!! Tienerschoenen Damesschoenen Tienerschoenen maken deel uit van het zich afzetten tegen een bestaande norm. Met gematigde hak en een sobere kleur is dit nog steeds de norm voor een geklede damesschoen. Nadeel: schoen moet nauw aansluiten aan de voet om aan te blijven. Gevolg knelt vaak. 50 Jaar Orthopedie Hasselt 14

15 Pumps Aanstekers De klassieke damesschoen was aanvankelijk een mannenschoen: hij was praktischer dan rijglaarzen en comfortabel vooral onder uniformen. Nadien vervrouwelijkte hij met hakken en strikken. Nadeel: aanstekers zijn los tov. de voet. In de zwaaifase moeten de tenen grijpen om ze aan te houden: hamertenen en metatarsalgieën. Bij het neerkomen is omslaan frequent. Muiltjes Muiltjes Turks van origine, had aanvankelijk alleen de connotatie van delicate schoen nadien evolueerden deze naar pantoffels. Mannenschoenen Damesschoenen Functioneel, rationeel 50 Jaar Orthopedie Hasselt 15

16 Damesschoenen 50 Jaar Orthopedie Hasselt 16