Concept analyse voor consultatie zorg bij artrose van knie en heup. Datum 25 april 2014 Status Concept voor consultatie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Concept analyse voor consultatie zorg bij artrose van knie en heup. Datum 25 april 2014 Status Concept voor consultatie"

Transcriptie

1

2 Concept analyse voor consultatie zorg bij artrose van knie en heup Datum 25 april 2014 Status Concept voor consultatie

3 Colofon Volgnummer Auteurs Contactpersoon Afdeling drs. Jacqueline Zwaap, Joke Derksen, gynaecoloog, drs. Joost Enzing, Ir. Hans Paalvast Lonneke Koenraadt-Janssen MSc +31 (0) Sector Zorg Consultatiedocument Bespreking in invitational op 8 mei 2014 Pagina 3 van 42

4 Inhoud 1 Inleiding 6 2 Wat is artrose? 8 3 Kwaliteit: gezondheidswinst Wat zijn Patient Reported Outcome Measures (PROMs)? PROMs van knie- en heupprothese plaatsingen 11 4 Kwaliteit: richtlijnen Overzicht Waar de zorg begint: gedeelde besluitvorming en stepped care Kwaliteit: praktijk Praktijkgegevens diagnostiek Diagnostiek bij knieartrose Diagnostiek bij heupartrose Diagnostiek in eerste lijn bij patiënten met knie- en heupartrose Praktijkgegevens behandeling 17 6 Conclusies Zinnige zorg bij knieartrose Zinnige zorg bij heupartrose 19 7 Effecten gepaste zorg Kwaliteit en gezondheid Nog niet geanalyseerde mogelijkheden voor gepast gebruik 20 Pagina 4 van 42

5 Samenvatting Zorginstituut Nederland heeft als doel de toegang tot goede en zinnige zorg, niet meer dan nodig en niet minder dan noodzakelijk te bevorderen. Daarmee zijn zowel de kwaliteit als de betaalbaarheid van de zorg gediend. Eén van de manieren waarop we dat doen is de systematische analyse van zorg die uit het verzekerde basispakket wordt vergoed. Daarbij kijken we niet alleen naar de behandeling als zodanig, maar vooral ook naar de toepassing ervan. We voeren een programma uit dat erin voorziet om in een 5 jarige cyclus de ICD10-gebieden te doorlopen. Per ICD10-gebied voeren we een brede systematische analyse uit om eventuele aandachtspunten daarbinnen vanuit het perspectief van goede en zinnige zorg vast te stellen. Daarna volgt nader verdiepend onderzoek van deze aandachtspunten. Informatie over het programma is te vinden op Dit is het eerste rapport van Zorginstituut Nederland in het kader van de systematische analyse. Het bevat een analyse van de zorg rond artrose van knie en heup. Voor artrose van knie en heup is gekozen, omdat uit onderzoek een exponentiële groei van prevalentie en kosten blijkt. In Nederland waren er begin 2011 circa personen bekend met knieartrose en circa met heupartrose. De kosten van de zorg voor artrose bedroegen 1,1 miljard in 2011 (Nationaal Kompas Volksgezondheid) en 589 miljoen hiervan kwam ten laste van het basispakket. Zorginstituut Nederland stelt in dit rapport vast dat er in kwalitatieve zin ruimte is voor verbetering van de zorg rond knie- en heupartrose. Mogelijke verbeteringen zijn: Toepassing van (beeldvormende) diagnostiek conform de geldende richtlijnen. Bij patiënten met knie- of heupartrose wordt vaak een foto of MRI gemaakt en regelmatig ook een artroscopie of punctie gedaan terwijl dat volgens de richtlijnen meestal niet noodzakelijk is. Daardoor lopen patiënten risico s op schade door bijvoorbeeld röntgenstraling, operatiecomplicaties of een onjuiste diagnose. Selectievere plaatsing van knie- en heupprothesen door betere voorlichting, gedeelde besluitvorming, stepped care en scherpere indicatiestelling. 80 % van de mensen die een knie- of heupprothese kreeg, vindt, dat ze er daarmee op vooruit zijn gegaan. Echter; 14% ervaart een verslechtering in het algemeen dagelijks functioneren en 6 % merkt geen verschil. Door betere voorlichting, gedeelde besluitvorming, stepped care en scherpere indicatiestelling kan, naar wij verwachten, deels worden voorkomen, dat patiënten een zware operatie met noodzaak tot langdurige revalidatie ondergaan die geen oplossing biedt voor hun probleem. Pagina 5 van 42

6 1 Inleiding Een op solidariteit gebaseerde basisverzekering voor zorg, zoals we die in ons land hebben, is een groot goed. Voor duurzame solidariteit moeten burgers er wel van overtuigd zijn, dat de samenleving waar voor zijn geld krijgt. Goed en zinnig zijn belangrijke voorwaarden voor een op solidariteit gebaseerd zorgsysteem. Waarom zou je immers als burger zowel in de hoedanigheid van premiebetaler als in de hoedanigheid van patiënt- verplicht willen betalen voor niet goede zorg of zorg die overbodig is. Om goede, zinnige zorg te realiseren analyseert Zorginstituut Nederland systematisch de zorg in het basispakket om zo ongepast gebruik van zorg tegen te gaan, de kwaliteit van zorg te bevorderen en onnodige kosten te voorkomen. Gepaste zorg wil zeggen dat de zorg effectief is en dat deze wordt ingezet in de situatie, dat het nodig is. Zorginstituut Nederland houdt het basispakket domeingericht tegen het licht op basis van de ICD10 indeling (International Classification of Diseases). Daarbij gaat het vooral om de vragen: gaat het om (kosten) effectieve zorg en wordt de zorg toegepast bij patiënten die deze medisch gezien nodig hebben? Zorginstituut Nederland start met een systematische analyse van de ICD10 domeinen Kanker en Harten vaatziekten en met een verdiepend onderzoek van de zorg voor knie- en heupartrose; in het bijzonder de knie- en heupprothesen. De Minister heeft in een brief aan Zorginstituut Nederland (toen nog CVZ) gevraagd dit te doen. 1 Voor dit onderwerp is gekozen vanwege een vermoeden op ongepast gebruik dat deels voortkomt uit publicaties over regionale praktijkvariatie. Zorginstituut Nederland ziet praktijkvariatie niet als teken dat de zorg niet goed geleverd wordt of als reden op zich om besparingen in te boeken. Wel is het een signaal om naar het brede domein van de zorg bij artrose van de knie en heup te kijken. De zorg voor patiënten met artrose in Nederland is meestal goed. Niet in de laatste plaats omdat partijen veel initiatieven ontplooien die zijn gericht op kwaliteitsverbetering. Zo hebben patiëntenorganisaties een zorginkoopkaart en kwaliteitscriteria 2 opgesteld vanuit het patiëntenperspectief, zijn zorgverleners bezig met het maken van behandelrichtlijnen, indicatoren en implantatenregistraties, doen zorgverzekeraars onderzoek naar praktijkvariatie en werken zorgverzekeraars, patiëntenorganisaties en zorgverleners samen aan het ontwikkelen van PROMs (patient reported outcome measures). Deze initiatieven onderstrepen het belang dat partijen hechten aan goede zorg bij artrose. Artrose van knie en heup komt vaak voor en de kosten die ermee gemoeid zijn, zijn aanzienlijk en stijgende. De totale kosten van de behandeling van artrose bedroegen in ,1 miljard euro. Hiervan kwam 589 miljoen euro ten laste van de Zorgverzekeringswet. 3 Wanneer het aantal mensen met artrose stijgt, zal dit ook gelden voor de kosten. Dit zal niet alleen het gevolg zijn van de (onvermijdbare) demografische ontwikkelingen en de toename van risicofactoren als overgewicht (adipositas), maar ook van veranderende inzichten in de indicatiestelling voor gewrichtsvervangende therapie. Zo zijn ouderen tegenwoordig langer fit en actief waardoor meer patiënten in aanmerking (willen) komen voor een nieuwe heup of knie. Ook neemt de (geconcipieerde) zwaarte van de operatie af door veranderde technieken, door meer mogelijkheden om complicaties te verminderen en door verkorting van opnameduur. Dat er een behoorlijk verschil kan optreden tussen voorspellingen op basis van demografische ontwikkeling en op basis van trendontwikkeling blijkt uit de volgende gegevens. Naar schatting zal het aantal heupprothesen met als hoofddiagnose artrose op basis van demografische ontwikkelingen stijgen 1 Brief van Minister van 2 Documenten NPCF zorginkoopkaart en kwaliteitscriteria (via Petra Schout, bron en datum nazoeken) 3 Bron: kostenvanziekten.nl Pagina 6 van 42

7 van in 2005 naar in In deze raming blijft de leeftijd- en geslachtspecifieke incidentie uit 2005 gelijk. Echter, op basis van de trendprojectie, waarbij de leeftijd- en geslachtspecifieke trend uit de periode worden doorgetrokken, zal het aantal heupprothesen stijgen van in 2005 naar in 2030 (Otten et al., 2010). In dit rapport analyseren we een aantal aspecten van deze zorg op geleide van richtlijnen en eigen onderzoek naar de praktijk. Als startpunt van de zorg nemen wij het moment dat een patiënt zich met klachten meldt bij de huisarts. De preventie van artrose, voor zover dat mogelijk is, valt dus buiten het perspectief van dit rapport. Dit rapport bespreekt de zorg bij artrose van zowel knie als heup. Waar dat relevant is, zal specifiek worden ingaan op de zorg rond de afzonderlijke knie- dan wel heupartrose. Pagina 7 van 42

8 2 Wat is artrose? 4 Artrose is een klinisch syndroom met gewrichtspijn in combinatie met variërende gradaties van functionele beperkingen en een afgenomen kwaliteit van leven. Van alle gewrichtsaandoeningen is het de meest voorkomende, en wereldwijd één van de belangrijkste oorzaken van pijn en beperking. Artrose komt het meest voor in de knie, de heup en de gewrichten van de hand. De ervaren pijn, afgenomen functie en problemen bij het uitvoeren van ADL-activiteiten kunnen belangrijke gevolgen zijn van artrose voor de patiënt. Pijn is op zichzelf uiteraard een complex bio-psychologisch proces dat samenhangt met de verwachtingen van de patiënt en zijn vermogen om met de pijn om te gaan. Ten gevolge van pijn en functiebeperking kunnen patiënten veel problemen ervaren in hun sociale leven (deelname aan activiteiten buiten de deur), in hun werk of bij andere vormen van participatie in de samenleving. Er is bij artrose vaak een gering verband tussen de aard/gradatie van veranderingen op de röntgenfoto en de ernst van symptomen: kleine veranderingen op de foto kunnen gepaard gaan met veel pijn en grotere veranderingen kunnen samengaan met weinig symptomen. In tegenstelling tot wat algemeen wordt gedacht, wordt artrose niet per definitie veroorzaakt door veroudering, al kan leeftijd wel een rol spelen. Het hoeft ook niet altijd erger te worden. Er zijn een aantal behandelopties, zowel farmacologisch als nietfarmacologisch, die effectief zijn in het onderdrukken van de symptomen en in het verbeteren van de functie van het gewricht. Artrose manifesteert zich het meest frequent in de knie en dit staat ook wel bekend als gonartrose. Artrose in de heup wordt coxartrose genoemd. Artrose wordt pathologisch gekenmerkt door een plaatselijk verlies van kraakbeen, het vervormen van aanpalende botten en een daarmee samenhangende ontstekingsreactie. Het gewricht probeert zich in eerste instantie zelf te herstellen. Soms lukt dit niet en kan dit leiden tot optreden van symptomatische artrose, dat we kunnen zien als gewrichtsfalen. Er is er een enorme variatie in de klinische presentatie van artrose en de gevolgen ervan voor het functioneren, zowel tussen personen als tussen verschillende gewrichten binnen één persoon. Artrose is niet zozeer een aandoening of enkelvoudige toestand, maar moet eerder worden gezien als een algemene complexe dysfunctie. Risicofactoren voor artrose kunnen worden ingedeeld: Genetische factoren (schattingen voor erfelijkheid voor hand- knie- en heupartrose zijn hoog (tot 40-60%), hoewel de verantwoordelijke genen grotendeels onbekend zijn); Constitutionele factoren (zoals veroudering, vrouwelijk geslacht, obesitas, hoge botdichtheid); Meer locale, grotendeels biomechanische factoren (zoals gewrichtsblessure, werk of recreatief gebruik, afgenomen spierkracht, gewrichtsluxatie). Het is noodzakelijk onderscheid te maken tussen artrose van knie en heup vanwege verschillen in beloop en uitkomst. Bij artrose van de knie verbeteren de klachten van pijn en functiebeperking in de loop van de jaren nogal eens (33%) of stabiliseren (33%). De overige mensen (33%) ervaren een toename in klachten. Heupartrose heeft een slechtere prognose zodat de meerderheid van de patiënten uiteindelijk een heupprothese nodig heeft. 4 Hoofdstuk 2 is grotendeels ontleend aan de full guidance van de National Clinical Guideline Center Osteoarthritis, care and management in adults Pagina 8 van 42

9 Artrose op verschillende plaatsen binnen één individu (vooral knie, heup en hand) verwijst naar een relatie tussen prevalentie en veroudering. Maar symptomatische artrose is niet een onvermijdelijk gevolg van ouder worden. Hoewel de prevalentie toeneemt met de leeftijd, zijn er ook jongere patiënten met artrose die nog deelnemen aan het arbeidsproces. Het aantal mensen met artrose neemt toe met het verouderen van de bevolking en met het toenemen van de prevalentie van risicofactoren zoals obesitas en een slechte fysieke fitheid bijvoorbeeld als gevolg van te weinig beweging. Met de leeftijd nemen zowel bij mannen als vrouwen de prevalentie en incidentie van artrose toe. Op middelbare leeftijd heeft 80% van de personen tenminste in één gewricht radiologisch aantoonbare artrose en boven 75 jaar heeft vrijwel iedereen dit (Saasse, 1989). Zoals al aangegeven heeft echter lang niet iedereen met radiologisch aantoonbare artrose ook klachten. Op 1 januari 2011 waren er naar schatting mensen waarvan mannen en vrouwen bij de huisarts bekend met artrose (prevalentie: 53,8 per mannen en 88,5 per vrouwen) 5. Dit zijn mensen die behandeld worden voor artrose of in het verleden behandeld zijn voor artrose. Knieartrose komt het vaakst voor ( personen), gevolgd door heupartrose ( ). In 2011 zijn naar schatting nieuwe gevallen van artrose gediagnosticeerd waarvan mannen en vrouwen (incidentie: 7,1 per mannen en 12,7 per vrouwen). Het betrof gevallen van heupartrose, gevallen van knieartrose. 6 De precieze incidentie en prevalentie van artrose is lastig te bepalen. Veel mensen met klachten passend bij artrose bezoeken vermoedelijk daarvoor niet hun huisarts. Bovendien zijn röntgenfoto s of MRI s van beperkte waarde doordat het klinische syndroom van artrose (gewrichtspijn en stijfheid) niet altijd correspondeert met het beeld op de röntgenfoto of MRI. De helft van de mensen van 50 jaar of ouder met artrose bij radiologisch onderzoek heeft ook een symptomatologie die hierbij past. In de inleiding gaven we al aan dat voor de toekomst een stijging van het aantal mensen met artrose wordt verwacht. Op basis van alleen demografische ontwikkelingen is de verwachting dat het absolute aantal personen met artrose dat bij de huisarts bekend is tussen 2007 en 2040 met 52% zal stijgen. Wanneer ook rekening wordt gehouden met een toekomstige stijging van (ernstig) overgewicht (een belangrijke risicofactor voor artrose), zal de prevalentie van artrose in de toekomst nog sterker gaan stijgen. Op dit moment consulteren naar schatting mensen tussen 20 en 65 jaar jaarlijks in Nederland de huisarts wegens klachten passend bij artrose. Worden ook patiënten boven de 65 jaar meegerekend, dan komen er nog eens patiënten bij (RIVM, 2006). De behandelmogelijkheden van artrose zijn: Informatie en advies; Oefenen (eventueel begeleid) en bevorderen fitheid; afvallen; Behandeling van de pijn, bijvoorbeeld door medicijnen of psychosociale begeleiding; Chirurgische interventies, met name knie- of heup vervangende prothesen. In hoofdstuk 4 gaan we dieper in op de behandelopties volgend de verschillende richtlijnen. 5 Bron: CMR-Nijmegen en RNH 6 Bron, Nationaal Kompas Volksgezondheid, RIVM Pagina 9 van 42

10 3 Kwaliteit: gezondheidswinst 3.1 Wat zijn Patient Reported Outcome Measures (PROMs)? De zorg is er voor en door de patiënt. Het uiteindelijke doel van een medische behandeling is dat de patiënt verbetering van zijn gezondheid ervaart. Cruciaal voor de patiënt is natuurlijk de kwaliteit van de zorg. Om deze te meten, zijn indicatoren vastgesteld. Veel van die indicatoren gaan over het proces. De afgelopen jaren is er veel werk verzet om te komen tot indicatoren die iets zeggen over het resultaat van de behandeling, ervaren door de patiënt zelf. Een voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van zogenaamde PROMs (Patient Reported Outcome Measures). Hierbij wordt met behulp van gevalideerde eenvoudige vragenlijsten gemeten hoe de patiënt voor en na de behandeling zijn of haar gezondheid ervaart. De vragenlijst kan de patiënt thuis, in de wachtkamer of samen met de zorgverlener invullen. De uitkomsten, zo mogelijk op basis van een vergelijking van de situatie voor en na de interventie, laten zien in welke mate de patiënt bijvoorbeeld pijn ondervindt of in hoeverre hij belemmerd wordt in dagelijkse zaken, zoals traplopen of fietsen. Ook eventuele complicaties die niet meteen na de behandeling optreden, kunnen met PROMs aan het licht komen doordat patiënten langdurig te volgen. PROMs komen niet in de plaats van bestaande instrumenten voor het meten van de patiëntperceptie over de zorg. Ze zijn aanvullend op metingen die cliëntgerichtheid en patiënttevredenheid vaststellen (CQindex). In 2011 is de Stichting PROMs Nederland opgericht door een aantal organisaties. De Stichting ontwikkelde beknopte vragenlijsten voor dertig aandoeningen, waaronder diabetes, staar en spataderen. Inmiddels worden deze activiteiten uitgevoerd door de Stichting Miletus. Dit is een samenwerkingsverband van zorgverzekeraars voor het meten van de ervaringen van de patiënt in de zorg. Doel daarvan is sturingsinformatie te verkrijgen, ten behoeve van verzekeraars, zorgaanbieders en patiëntenorganisaties, om de kwaliteit van de zorgverlening te bevorderen. Stichting Miletus heeft ook de zogenaamde Consumer Quality Index (CQI) geïntroduceerd, en zet zich in voor de algemene toepassing van deze methodiek. De onderzoeken worden opgezet in nauwe samenwerking met patiëntenorganisaties en zorgaanbieders. Pagina 10 van 42

11 3.2 PROMs van knie- en heupprothese plaatsingen Begin april 2014 heeft de Stichting Miletus de resultaten bekend gemaakt van de PROMs meting die zij in 2013 heeft verricht bij patiënten met knie- en heupprothese. In totaal werden 5 vragenlijsten afgenomen, te weten: - Hip disability and Osteoarthritis Ouctome Score (HOOS PS), specifieke vragenlijst (verkorte versie) mbt heupklachten; - Knee disability and Osteoarthritis Outcome Score (KOOS PS), specifieke vragenlijst (verkorte versie) m.b.t. knieklachten; - Euroquol 5D (EQ5D), vragenlijst naar algemeen welbevinden op 5 dimensies; - Visual Analog Scale (VAS) in rust, vragenlijst naar ervaren pijn; - VAS bij belasting, idem. De vragenlijsten werden afgenomen bij patiënten in 73 ziekenhuizen en klinieken (netto respons 62% is 7568 patiënten). Daarnaast werd een ankervraag gesteld aan de patiënten: hoe is uw algemeen dagelijks functioneren veranderd sinds de operatie van uw knie/heup? Over het algemeen ervaren de patiënten op alle gebieden een verbetering na de operatie. Een deel van de patiënten ervaart echter een verslechtering in het uitvoeren van bepaalde activiteiten: 9% van de patiënten met een heupvervangende operatie, en 17% van de patiënten met een knievervangende operatie (respectievelijk op de HOOS-PS en de KOOS-PS). Dit zijn over het algemeen de patiënten met voorafgaand aan de operatie de minste klachten. Opvallend is dat bijna de helft van deze patiënten (gemiddeld 45%) wel een verbetering ervaart op de 3 andere PROMs scores. 7 In totaal geeft 14% van alle patiënten met een heup- of knievervanging aan een verslechtering te ervaren in het algemeen dagelijks functioneren na plaatsing van de prothese. Zes procent merkt geen verschil. Dat betekent dat 1 op de 7 mensen aangeeft er op achteruit te zijn gegaan na plaatsing van de prothese. En 1 op de 15 mensen ervaart geen verandering. Dit betekent dus dat 1 op de 5 mensen (14% plus 6%) aangeeft er niet op vooruit te zijn gegaan in het algemeen dagelijks functioneren. Nadere analyse laat zien dat patiënten met artrose verwachten na een operatie een betere mobiliteit te hebben. In de praktijk blijkt dit dus echter vaak tegen te vallen. Patiënten ervaren vaak wel een afname van de pijn. Dit is echter een effect dat (vooral bij knieartrose) mogelijk ook bereikt kan worden met een minder invasieve (medicamenteuze) therapie en spieroefeningen. Het is goed mogelijk, dat wellicht (meer) patiënten hadden afgezien van een operatie als zij tevoren beter waren geïnformeerd over de verschillende behandel methodes en de te verwachten effecten en nadelen hiervan. 7 Nieuwsbericht Landelijke meting van patiëntervaringen bij Heup en Knie-vervangende operaties 2013, Stichting Miletus, april 2014 Pagina 11 van 42

12 4 Kwaliteit: richtlijnen Voor de kwaliteit van zorg is het van belang dat er goede richtlijnen (kwaliteitsstandaarden) zijn over diagnostiek en behandeling. Dat biedt duidelijkheid over wat goede zorg is. In dit hoofdstuk gaan we in op de richtlijnen die er zijn voor de zorg rond knie- en heupartrose. 4.1 Overzicht Er zijn richtlijnen (nationaal en internationaal) die betrekking hebben op zowel artrose in knie als heupen er zijn richtlijnen die specifiek betrekking hebben op één van beide. We hebben de meest recente internationale richtlijn (NICE) hier beschreven en vergeleken met de nationale richtlijnen uit eerste en tweede lijn. In bijlage 1 staat een overzicht van deze richtlijnen met daarbij een analyse van de belangrijkste verschillen en een aanduiding van de wetenschappelijke achtergrond van de aanbevelingen. Als internationaal referentiepunt hebben we gekozen voor de NICE richtlijn omdat deze zeer recent tot stand kwam en ontwikkeld werd op basis van een gedegen EBM methode. Richtlijnen knieartrose (gonartrose) Nationale richtlijnen: Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG): Niet-traumatische knieproblemen bij volwassenen (2008). Nederlandse Orthopaedische Vereniging (NOV): Diagnostiek en behandeling van heup- en knieartrose (2007). Internationale richtlijnen: National Institute for Health and Care Excellence (NICE): Osteoarthritis Care and Management in adults (updated in 2014; UK). Richtlijnen heupartrose (coxartrose) Nationale richtlijnen: Nederlandse Orthopaedische Vereniging (NOV): Diagnostiek en behandeling van heup- en knieartrose (2007). Nederlandse Orthopaedische Vereniging (NOV): Totale heupprothese (2010). Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG): geen specifieke richtlijn voor coxartrose. Internationale richtlijn: National Institute for Health and Care Excellence (NICE): Osteoarthritis Care and Management in adults (updated in 2014; UK). 4.2 Waar de zorg begint: gedeelde besluitvorming en stepped care. De richtlijn van NICE (februari 2014) neemt als vertrekpunt de artrosepatiënt in de context van zijn pijnbeleving, verwachtingen, impact op sociaal functioneren, beroep, motivatie etc. Met behulp van het invullen van een algoritme voor de patiënt wordt geadviseerd een zogenaamde holistic assessment te verrichten. Hieruit komen de voor deze specifieke patiënt belangrijke aandachtpunten voor de behandeling naar voren. Door goed aan te sluiten bij de psycho-sociale situatie van de patiënt worden niet alleen gunstige voorwaarden gecreëerd voor een gedeelde besluitvorming over de in te zetten diagnostiek en therapie, maar ook voor een succesvolle uitvoering daarvan in de vorm van bijvoorbeeld therapietrouw. Pagina 12 van 42

13 Het is bij artrose bijvoorbeeld mogelijk dat de pijn voor de patiënt het meest op de voorgrond staat en de mobiliteit eigenlijk niet het probleem is. Dan kan de patiënt voldoende geholpen zijn met pijnmedicatie en coping adviezen en is verwijzing naar de tweede lijn niet noodzakelijk. Het is natuurlijk vanzelfsprekend te stellen dat de behandeling moet aansluiten bij de zorgvraag van de specifieke patiënt. Dat geldt niet alleen voor artrose, maar voor alle zorgvragen waarmee een patiënt zich meldt bij een zorgverlener. Vanzelfsprekend is ook dat de patiënt niet alleen op de hoogte gesteld wordt van de voordelen van de behandeling, maar ook van de nadelen en complicaties. Bij plaatsing van een knie- of heupprothese loopt een patiënt bijvoorbeeld een risico op complicaties als een bloeding met bloedtransfusie, infectie van de prothese, wondinfectie, trombose, longembolie, zenuwbeschadiging, verschil in beenlengte, luxatie en loslating van de prothese. De frequentie waarin deze complicaties voorkomen is zowel afhankelijk van de patiënt als van de zorgaanbieder. Artsen zouden patiënten hierover zo eerlijk mogelijk moeten informeren. En ook over de kans op een potentieel langdurig revalidatietraject. Alleen als arts en patiënt samen spreken over verwachtingen, behandelopties en mogelijke voor- en nadelen hiervan, kan daadwerkelijk een gezamenlijk besluit worden genomen over de behandeling. Een dergelijke benadering wordt nog niet expliciet vorm gegeven in de Nederlandse richtlijnen. Ook besteden deze niet uitdrukkelijk aandacht aan zelfmanagement en psycho-educatieve interventies. Terwijl wel duidelijk is dat er bewijs van hoog niveau is dat deze interventies kunnen leiden tot pijnvermindering; vooral bij jongere patiënten. Voor wat betreft de keuze voor een behandeling ligt het voor de hand dat een patiënt de voor hem meest geschikte en minst belastende behandeling aangeboden krijgt. Dat wil zeggen dat behandeling aangeboden wordt volgens het stepped care principe. Bij onvoldoende resultaat kan worden gekozen voor een zwaardere behandeling. Van de richtlijnen die wij voor dit onderzoek hebben bestudeerd, geeft de NICE richtlijn het meest uitgebreid aanbevelingen voor het stepped care principe. Volgens deze richtlijn volgt op de holistic assessment een zogenaamde targeting treatment de behandeling die voor deze patiënt in deze situatie kan worden ingezet. De behandelopties zijn vervolgens weergegeven volgens het stepped care principe in een cirkel waarbij gestart zou moeten worden in het midden en vervolgens opties worden ingezet die verder van het middelpunt van de cirkel liggen. De NOV richtlijn heup en knieartrose volgt het stepped care principe minder consequent en laat de behandelaar meer vrij in de keuze. Het is minder duidelijk in welke situatie voor welke optie moet worden gekozen. Ook zijn niet alle opties in deze richtlijn actueel evidence based. Zo beveelt de huidige NOV richtlijn nog aan bij chronische knieklachten eventueel drie intra-articiulaire injecties met hyaluronzuur te overwegen. In september 2013 heeft de NOV zelf al een standpunt uitgebracht waarin wordt gesteld dat intra-articulaire hyaluronzuurinjecties niet worden aanbevolen bij artrose van de knie. Pagina 13 van 42

14 5 Kwaliteit: praktijk We hebben in het vorige hoofdstuk beschreven welke richtlijnen er zijn voor de zorg rond de behandeling van artrose van knie en heup. In dit hoofdstuk nemen we de praktijk onder de loep. We wilden graag weten hoe de richtlijnen zich verhouden tot de praktijk wat betreft de inzet van diagnostiek en het volgen van het stepped care principe in de behandeling. We hebben hiervoor gebruik gemaakt van de DIS gegevens. In de volgende paragrafen komen respectievelijk de resultaten met betrekking tot de diagnostiek (paragraaf 5.1) en de behandeling (paragraaf 5.2) aan de orde. 5.1 Praktijkgegevens diagnostiek In de verschillende richtlijnen staat dat artrose vooral een klinische diagnose is. Dit betekent dat de diagnose in de meeste gevallen kan worden gesteld op basis van een gesprek en lichamelijk onderzoek. In dit gesprek worden de klinische verschijnselen besproken: pijn, zwellingen, stijfheid, klachtenpatroon, functiebeperkingen, traumata. Bij lichamelijk onderzoek vindt er inspectie, palpatie en bewegingsonderzoek plaats. De richtlijnen van de NHG en de NOV benadrukken dat er, in het geval artrose op basis van het gesprek en het lichamelijk onderzoek aannemelijk lijkt, geen reden is tot aanvullende diagnostiek. Ook de NICE richtlijn adviseert stel een klinische diagnose van artrose zonder aanvullend onderzoek wanneer de persoon: ouder is dan 45 jaar; gewrichtspijn heeft die met activiteit samenhangt; en geen ochtendstijfheid heeft óf dat deze stijfheid niet langer duurt dan 30 minuten. 8 Alleen de NICE richtlijn geeft aan wanneer wel aanvullende diagnostiek zou kunnen worden overwogen. Hoe vaak dit zich zou voordoen wordt niet vermeld. Hoewel de richtlijnen stellen dat aanvullende (beeldvormende) diagnostiek meestal niet noodzakelijk is om de diagnose artrose te stellen, blijken veel behandelaars desondanks regelmatig dergelijke diagnostiek in te zetten. Dit roept de vraag op in hoeverre er gepast gebruik wordt gemaakt van diagnostiek bij het vaststellen van artrose en/of het bepalen van de ernst ervan. Om hiervan een beeld te krijgen, heeft Zorginstituut een onderzoek laten doen naar het diagnostisch traject voorafgaand aan een knie- of heupvervanging. Vervolgens heeft Zorginstituut volgens dezelfde systematiek ook een analyse van de verrichte diagnostiek gedaan bij conservatief behandelde patiënten met knie- en heupartrose. Voor de beantwoording van deze vragen is gebruik gemaakt van het landelijke DBC informatiesysteem (DIS). 8 Recommendation 1 CG177 Pagina 14 van 42

15 Voor de knie zijn de volgende zorgactiviteiten bekeken: Diagnostiek radiologisch onderzoek knie en/of onderbeen MRI heup(en)/ onderste extremiteit(en) naaldbiopsie of punctie uit gewrichten arthroscopie van de knie arthroscopie van de knie in combinatie met heelkundige ingreep aan dezelfde knie in zitting artrografie kniegewricht volledig botdensitometrisch onderzoek met DEXA-apparatuur, ongeacht het aantal onderzochte anatomische gebieden en ongeacht het aantal zittingen. Voor de heup zijn onderstaande zorgactiviteiten bekeken: Diagnostiek radiologisch onderzoek bekken respectievelijk heupgewricht MRI heup(en)/ onderste extremiteit(en) naaldbiopsie of punctie uit gewrichten Arthroscopie van de heup arthroscopie van de heup in combinatie met heelkundige ingreep aan dezelfde heup in een zitting arthografie heupgewricht volledig botdensitometrisch onderzoek met DEXA-apparatuur, ongeacht het aantal onderzochte anatomische gebieden en ongeacht het aantal zittingen. Uit de analyses van declaratiegegevens 9 van de medisch specialistische zorg blijkt dat er binnen het specialisme orthopedie veel beeldvormende diagnostiek plaatsvindt bij patiënten met de diagnose artrose. In de volgende paragrafen laten we dat zien voor respectievelijk de knie- (5.1.1.) en heupartrose (5.1.2), uitgesplitst naar patiënten waarbij een knie- of heupprothese is geplaatst (A) en patiënten die conservatief poliklinisch zijn behandeld (B). De DIS gegevens hebben uiteraard betrekking op de tweede lijns zorg. Het is waarschijnlijk dat er ook diagnostiek wordt verricht in de eerste lijn. Daar gaan we op in paragraaf Pagina 15 van 42

16 5.1.1 Diagnostiek in de tweede lijn bij knieartrose A Patiënten met een knieprothese Voor het merendeel (97%) van de patiënten met een knieprothese, is radiologisch onderzoek van de knie geregistreerd. Deze patiënten kregen veelal meerdere radiologische onderzoeken. Alleen de eerste daarvan beschouwen we als diagnostisch beeldvormend voorafgaand aan de prothese. Deze eerste onderzoeken vertegenwoordigen gezamenlijk een waarde 10 van Naast radiologisch onderzoek vond ook andere diagnostiek plaats bij patiënten die een knieprothese kregen: 9,2% kreeg een MRI, 2,5% een naaldbiopsie en 7,8% een artroscopie. De waarde daarvan schatten we gezamenlijk op 1,1 miljoen euro. Opvallend daarbij is dat er ziekenhuizen zijn die relatief vaak deze diagnostiek inzetten, terwijl andere dat nauwelijks of in het geheel niet doen. Ook is er verschil tussen ziekenhuizen in de frequentie waarmee ze überhaupt aanvullende diagnostiek inzetten. In bijlage 4 wordt dit geïllustreerd. B Conservatief behandelde patiënten Ook voor patiënten met knieartrose bij wie geen prothese wordt geplaatst, worden röntgenfoto s aangevraagd. Deze onderzoeken vertegenwoordigen naar schatting een waarde van 3,7 miljoen euro. Dit betreft Radiologisch onderzoek naar knie en/of onderbeen. Naast dit radiologisch onderzoek vonden ook MRI s en arthroscopieën plaats bij conservatief behandelde patiënten en, in mindere mate, naaldbiopsieën. De totale waarde daarvan is circa 7,9 miljoen euro Diagnostiek in de tweede lijn bij heupartrose A Patiënten met een heupprothese Voor het merendeel (97%) van de patiënten met een heupprothese, is radiologisch onderzoek van bekken respectievelijk heupgewricht geregistreerd. Deze patiënten kregen veelal meerdere radiologische onderzoeken. De eerste daarvan beschouwen we als beeldvormend voorafgaand aan de prothese. Deze eerste onderzoeken vertegenwoordigen gezamenlijk een waarde van 1,2 miljoen euro. Naast radiologisch onderzoek vond ook andere beeldvormende diagnostiek plaats bij patiënten met een heupprothese: 1,6% kreeg een MRI, 0,9% een naaldbiopsie en 3,3% een artrografie. Botdensitometrisch onderzoek en artroscopie kwamen minder vaak voor. De gezamenlijke waarde van deze diagnostiek bedraagt circa Opvallend daarbij is dat er ziekenhuizen zijn die relatief vaak deze diagnostiek inzetten, terwijl andere dat nauwelijks of in het geheel niet doen. In bijlage 5 wordt dit geïllustreerd. B Conservatief behandelde patiënten Ook voor patiënten zonder heupprothese vindt beeldvormende diagnostiek plaats. De radiologische onderzoeken ( Radiologisch onderzoek bekken respectievelijk heupgewricht ) daarbinnen vertegenwoordigen een waarde van circa 1,3 miljoen euro. Naast dit radiologisch onderzoek werden ook MRI s verricht bij conservatief behandelde patiënten. De waarde daarvan schatten we gezamenlijk op In mindere mate vonden ook artrografie, artroscopie en naaldbiopsie of puncties plaats, gezamenlijk ongeveer Berekend op basis van het aantal in DIS vastgelegde zorgactiviteiten. Pagina 16 van 42

17 5.1.3 Diagnostiek in eerste lijn bij patiënten met knie- en heupartrose We hebben de diagnostiek die voor al deze tweedelijns patiënten in de eerste lijn voorafgaand aan de verwijzing door de huisarts werd verricht niet kunnen meenemen in onze analyse. De registratie van diagnostische verrichtingen in de eerste lijn geeft daartoe geen mogelijkheden. Het is echter zeer waarschijnlijk dat een aanzienlijk aantal van de naar de tweede lijn verwezen patiënten ook een röntgenfoto en (minder vaak) ook een MRI kreeg in de eerste lijn. Ook patiënten met artrose die volledig in de eerste lijn behandeld worden krijgen zeer vermoedelijk röntgenfoto s en/of MRI s. Een volledig beeld van de verrichte en potentieel ongepaste diagnostiek bij de zorg voor artrose van heup en knie ontbreekt derhalve. Dat betekent dat we ook de met deze diagnostiek samenhangende kosten niet volledig kunnen schatten. 5.2 Praktijkgegevens behandeling Hoewel de richtlijnen grotendeels wel een stepped care benadering in de behandeling van artrose suggereren, zijn er geen gegevens voorhanden waaruit blijkt dat dit ook daadwerkelijk zo gebeurt in de praktijk, noch in de eerste lijn, noch in de tweede. Er zijn in DIS wel gegevens beschikbaar over het aantal geplaatste protheses. Jaarlijks worden in 2010 en 2011 bijna knieprotheses geplaatst bij de indicatie knieartrose. Daarnaast worden jaarlijks een krappe heupprotheses geplaatst bij de indicatie heupartrose. Het aantal geopereerde patiënten neemt toe over de periode van 2007 tot Pagina 17 van 42

18 6 Conclusies Op basis van onze analyse stellen we vast dat er in kwalitatieve zin ruimte is voor verbetering van de zorg rond knie- en heupartrose, omdat: er meer aanvullende diagnostiek wordt ingezet dan op basis van de richtlijn zou mogen worden verwacht; ziekenhuizen onderling verschillen in de frequentie waarmee aanvullende diagnostiek wordt ingezet (muv röntgenfoto); er in de Nederlandse richtlijnen geen aanbevelingen zijn opgenomen voor gedeelde besluitvorming en voorwaarden daarvoor (zoals een holistische benadering); er geen inzicht gegeven kan worden in de daadwerkelijke toepassing van het stepped care principe; weliswaar 80 % van de patiënten met een knie- of heupprothese vindt dat ze er op vooruit zijn gegaan, maar toch ook een hoog percentage (14%) zegt er op achteruit te zijn gegaan en 6% geen verschil ervaart. Eén op de 5 patiënten geeft dus aan er op achteruit te zijn gegaan of geen verschil te merken na plaatsing van de knie- of heupprothese. Op basis van deze constateringen, zien we als belangrijkste verbeteringen om te komen tot betere kwaliteit en meer gepast gebruik: Toepassing van (beeldvormende) diagnostiek conform de geldende richtlijnen. Naast het feit dat patiënten deze diagnostiek ten onrechte krijgen en daar mogelijk nadelige effecten van ondervinden, zijn er ook kosten aan deze diagnostische interventies verbonden. De totale kosten van deze diagnostiek bij knie- en heupartrose bedragen bijna 17 miljoen euro; Selectievere plaatsing van knie- en heupprothesen door gedeelde besluitvorming, stepped care en scherpere indicatiestelling. Doel is door een scherpere indicatiestelling in ieder geval voor een deel te voorkomen dat patiënten er op achteruit gaan door plaatsing van een prothese. De kosten van prothese plaatsing bij mensen die achteraf zeggen er op achteruit te zijn gegaan (14%) of geen verandering te merken (6%) bedragen ongeveer 68 miljoen. In de volgende paragrafen gaan we nader in op deze verbetervoorstellen voor respectievelijk de knie- (6.1) en heupatrose (6.2). 6.1 Zinnige zorg bij knieartrose Diagnostiek De richtlijnen geven aan dat aanvullende diagnostiek voor het stellen van de diagnose knieartrose meestal niet nodig is. De Nice richtlijn geeft als enige aan wanneer wel diagnostiek moet worden ingezet. Maar onduidelijk is hoe vaak zich dit dan voordoet. Wij gaan ervan uit het aantal diagnostische interventies terug gebracht zou kunnen worden tot 10% van het huidige volume. Wellicht is zelfs verder terugdringen mogelijk; gelet op de variatie tussen ziekenhuizen voor toepassing van diagnostiek als MRI en artroscopie. Er zijn veel ziekenhuizen die deze interventies nauwelijks of niet doen. Knieprothese. Jaarlijks vinden er ongeveer plaatsingen (bron: DIS) van knieprotheses plaats vanwege de diagnose artrose, in uitzonderingsgevallen ging het om één patiënt met twee knieprotheses. Uitgaande van een prijs van hebben deze operaties een totale omzet van 229 miljoen euro. Pagina 18 van 42

19 We komen tot een onzes inziens mogelijke 10% afname van het aantal prothese plaatsingen als gedeelde besluitvorming, stepped care en scherpere indicatiestelling gerealiseerd worden. Doel is ondermeer om het aantal patiënten dat in de PROMs aangeeft erop achteruit te zijn gegaan na de protheseplaatsing belangrijk te verminderen. 6.2 Zinnige zorg bij heupartrose Diagnostiek De richtlijnen geven aan dat aanvullende diagnostiek voor het stellen van de diagnose heupartrose meestal niet nodig is. De Nice richtlijn geeft als enige aan wanneer wel diagnostiek moet worden ingezet. Maar onduidelijk is hoe vaak zich dit dan voordoet. Wij gaan ervan uit het aantal diagnostische interventies terug gebracht zou kunnen worden tot 10% van het huidige volume. Wellicht is zelfs verder terugdringen mogelijk; gelet op de variatie tussen ziekenhuizen voor toepassing van diagnostiek als MRI en artroscopie. Er zijn veel ziekenhuizen die deze interventies nauwelijks of niet doen. Heupprothese. Jaarlijks worden op dit moment ongeveer heupprotheses geplaatst vanwege de diagnose artrose. In uitzonderingsgevallen gaat het om één patiënt met twee heupprotheses. Uitgaande van een prijs van hebben deze operaties een totale omzet van 225 miljoen euro. We komen tot een onzes inziens mogelijke 5% afname van het aantal prothese plaatsingen als gedeelde besluitvorming, stepped care en scherpere indicatiestelling gerealiseerd worden. Doel is ondermeer om het aantal patiënten dat in de PROMs aangeeft erop achteruit te zijn gegaan na de protheseplaatsing belangrijk te verminderen. Pagina 19 van 42

20 7 Effecten gepaste zorg In dit hoofdstuk zetten we de (gunstige) effecten van zinnige zorg rond knie- en heupartrose op een rijtje. Effecten die logischerwijs voortvloeien uit zaken die we hebben onderzocht (7.1), maar ook effecten die plausibel zijn, maar nog niet nader zijn onderzocht (7.2) 7.1 Kwaliteit en gezondheid Gepaster gebruik van de zorg bij knie- en heupartrose kan positieve gevolgen hebben voor tienduizenden patiënten: Toepassing van diagnostiek conform de geldende richtlijnen betekent voor de individuele patiënten dat zij deze diagnostiek niet hoeven te ondergaan, en dus ook niet het risico lopen op schade door röntgenstraling of diagnostische ingrepen. Bovendien kan overbodige diagnostiek leiden tot overbehandeling. Expliciete aandacht voor gedeelde besluitvorming en stepped care geeft patiënten en behandelaars mogelijkheden om goede afwegingen maken voor de keuze van een behandeling. Daarmee is een scherpere indicatiestelling mogelijk en krijgen patiënten de behandeling met potentieel de grootste gezondheidswinst. 7.2 Nog niet geanalyseerde mogelijkheden voor gepast gebruik Verzekeraars kopen de behandelingen voor protheseplaatsing in tegen uiteenlopende bedragen. Het is bekend dat het zorgprofiel dat door de instelling gedeclareerd wordt nauwelijks een relatie heeft met de prijs. Uit meerdere bronnen blijkt dat instellingen slechts beperkt zicht hebben op de kosten per zorgactiviteit. Dat geldt ook voor knie- en heupprotheses. Hieruit concluderen we dat er ook op het gebied van de kosten en de kwaliteit per (type) prothese winst is te behalen. We hebben in deze verdieping niet gekeken naar verbetering van de behandelsetting (opname / dagbehandeling, aantal ligdagen). Ook hier zijn mogelijkheden voor gepast gebruik en kwaliteitsverbetering. Ook de follow up na plaatsing van een prothese (aantal consulten, frequentie van diagnostische verrichtingen) kan mogelijkheden kunnen bieden voor kwaliteitsverbetering en meer gepast gebruik. Pagina 20 van 42

21 Bijlagen: 1. Overzicht richtlijnen diagnostiek en behandeling van knie en heupartrose 2. Verantwoording van de berekeningen 3. Overzicht initiatieven partijen 4. Praktijkvariatie gegevens knie 5. Praktijkvariatie gegevens heup Pagina 21 van 42

22 Bijlage 1 Overzicht richtlijnen diagnostiek en behandeling van knie en heupartrose 1. Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG): Niet-traumatische knieproblemen bij volwassenen (2008) Er is geen systematische methode gerapporteerd om tot een level of evidence te komen. 2. Nederlandse Orthopaedische Vereniging (NOV): Diagnostiek en behandeling van heup -en knieartrose (2007) Er is een systematische methode gehanteerd om de literatuur in te delen naar mate van bewijskracht. Ook is het niveau van de conclusie bepaald. Mate van bewijslast Diagnostiek Interventie A1: onderzoek naar de effecten van diagnostiek op A1: meta-analyses (MA) of systematische reviews (SR) klinische uitkomsten bij een prospectief gevolgde goed die tenminste enkele onderzoeken van A2-niveau gedefinieerde patiëntengroep met een tevoren betreffen, waarbij de resultaten van afzonderlijke gedefinieerd beleid op grond van de te onderzoeken onderzoeken consistent zijn testuitslag, of besliskundig onderzoek naar de effecten A2: gerandomiseerd vergelijkend klinisch onderzoek van van diagnostiek op klinische uitkomsten, waarbij goede kwaliteit (gerandomiseerd, dubbelblind resultaten van onderzoek van A2-niveau als basis gecontroleerde trials) van voldoende omvang en worden gebruikt consistentie A2: onderzoek ten opzichte van een referentietest, B: gerandomiseerde klinische trials van matige kwaliteit of waarbij van te voren criteria zijn gedefinieerd voor de te onvoldoende omvang of ander vergelijkend onderzoek onderzoeken test en voor een referentietest, met een (niet gerandomiseerd, vergelijkend cohortonderzoek, goede omschrijving van de test en de onderzochte patiënt-controle onderzoek) klinische populatie C: niet-vergelijkend onderzoek B: vergelijking met een referentietest, beschrijving van D: mening van deskundigen de onderzochte test en populatie, maar niet de kenmerken die verder onder niveau A staan genoemd C: niet-vergelijkend onderzoek D: mening van deskundigen Niveau conclusie N1: 1 systematische review (A1) of tenminste 2 onafhankelijk van elkaar uitgevoerde onderzoeken van niveau A1 of A2 N2: tenminste 2 onafhankelijk van elkaar uitgevoerde onderzoeken van niveau B N3: 1 onderzoek van niveau A2 of B of onderzoek van niveau C N4: mening van deskundigen 3. National Institute for Health and Care Excellence (NICE): Osteoarthritis Care and Management in adults (2014) De systematische methode GRADE is gehanteerd voor het bepalen de evidentie kracht en de sterkte van de aanbevelingen voor de klinische richtlijn. Hoog niveau: veel vertrouwen in het geschatte effect. Het werkelijke effect wordt dicht benaderd. Matig niveau: matig vertrouwen in het geschatte effect. Het werkelijke effect wordt dicht benaderd, maar de kans bestaat dat het werkelijke effect anders is. Laag niveau: beperkt vertrouwen in het geschatte effect. Het werkelijke effect kan substantieel anders zijn. Zeer laag niveau: zeer beperkt vertrouwen in het geschatte effect. Het werkelijke effect is waarschijnlijk substantieel anders. Pagina 22 van 42

23 Overzicht richtlijnen diagnostiek en behandeling van knieartrose Diagnostiek knieartrose NHG NOV NICE Klinische Knieartrose is vooral een diagnose klinische diagnose die wordt gesteld op basis van anamnese en lichamelijk onderzoek. Gehanteerde criteria zijn: - oudere leeftijd; - kortdurende start en ochtendstijfheid (<30 min); - crepitaties bij beweging; - benige verbreding van het gewricht; - varus of valgusstand. Aanvullend Patiënten die voldoen aan de onderzoek klinische diagnose knieartrose hoeven geen aanvullende diagnostiek te ondergaan, mede omdat de uitslag geen invloed heeft op het te voeren beleid. Alleen bij twijfel over alternatieve diagnoses: beeldvormend onderzoek. Röntgenond Röntgenonderzoek is van weinig erzoek waarde, omdat onderzoek heeft aangetoond dat niet iedereen met radiologisch aangetoonde knieartrose (obv Kellgren & Lawrence criteria) klinische klachten heeft, noch heeft iedereen met klinische klachten altijd röntgenologische afwijkingen. Dit is aangetoond door meerdere grootschalige dwarsdoorsnede onderzoeken. Knieartrose is vooral een klinische Osteoartritis (OA) is vooral een diagnose die wordt gesteld op klinische diagnose die wordt basis van anamnese en gesteld op basis van anamnese en lichamelijk onderzoek. lichamelijk onderzoek. Gehanteerde Gehanteerde criteria zijn: - leeftijd >50 jaar; criteria zijn: - leeftijd >45 jaar; - kortdurende start en - gewrichtspijn bij uitvoeren ochtendstijfheid (<30 min); - crepitaties bij beweging; activiteiten; - geen gewrichtsgerelateerde - gevoeligheid benige structuren; ochtendstijfheid of ochtendstijfheid - benige verbreding gewricht; <30 min. - afwezigheid verhoogde temperatuur. Professionals moeten wel alert zijn op zogenaamde red-flags: Deze klinische factoren zijn trauma s in geschiedenis, voorspellend voor de aanwezig langdurige ochtendstijfheid, snelle heid voor radiologisch aangetoon toename van symptomen, de osteoartritis: zwelling/warm gewricht. In dat 3 symptomen= sens:95%, geval wel aanvullende diagnostiek spec:69%; om bv. jicht, reumatoïde artritis, 4 symptomen= sens:84%, maligniteiten uit te sluiten. spec:89%. (N3; C). Alleen bij discrepantie tussen Patiënten die voldoen aan de anamnese en bevindingen klinische diagnose osteoartritis lichamelijk onderzoek: hoeven geen aanvullende beeldvormend onderzoek. diagnostiek te ondergaan. Alleen bij twijfel over de diagnose: beeldvormend onderzoek Aanvullend radiologisch Er zit veel variatie tussen een onderzoek is in principe alleen klinische diagnose en diagnostiek geïndiceerd wanneer de uitslag obv röntgenonderzoek (2 SR (n=18 consequenties heeft voor het en n=39 studies; GRADE = therapeutisch handelen. MODERATE) Voor het radiologisch vaststellen Eén review uit 2011 laat de van knieartrose wordt volgende resultaten zien voor mate geadviseerd om in eerste van overeenstemming tussen instantie een staande opname te diagnostiek op basis van klinisch maken (N2; A2-B) in bij voorkeur onderzoek en röntgenonderzoek een fixed flexion view, maar (n=79 studies): resultaten van grote 10% overeenkomend epidemiologische studies 18% niet overeenkomend ontbreken (N2; B). 72% inconsistente resultaten. Voor het patellofemorale component dient een skyline Pagina 23 van 42

24 Diagnostiek knieartrose NHG NOV NICE opname of een laterale knieopname vervaardigd te worden (N3; B). Voor radiologische gradering van artrose= Kellgren and Lawrence gebruiken (o.a. osteofytvorming, gewrichtsspleetversmalling, subchondrale pseudocysten). MRI De bevindingen bij MRIonderzoek correleren slecht met patiënten met knieartrose zijn klinische diagnose en MRI diagnose MRI-afwijkingen gevonden bij Geen overeenstemming tussen de klinische symptomen van slechts ten dele gerelateerd aan van OA (1 prospectief cohort en 1 patiënten met knieartrose. de klachten. Alleen osteofyt retrospectief cohort; vorming en aanwezigheid van GRADE=LOW). Alleen verdenking op gewrichtsvloeistof zijn gerelateerd meniscusletsel is mogelijk een aan pijn. indicatie voor MRI onderzoek. Bij persisterende klachten en een normaal belaste kniefoto kan MRI aanvullende waarde hebben voor het vaststellen van onder andere de mate van kraakbeenschade, de aanwezigheid van gewrichts vloeistof, differentiatie van meniscuslijden of beginnende knieartrose bij een normale foto. Er is alleen niet altijd een relatie met pijn (N3; B-C). Ultrasound - - Geen overeenstemming tussen klinische diagnose en diagnose OA op basis van ultrageluid (1 SR (n=47 studies) en 2 prospectieve cohorts; GRADE=MODERATE). Pagina 24 van 42

25 Behandeling knieartrose NHG NOV NICE Gedeelde besluitvormi De richtlijn gaat niet in op de De richtlijn gaat niet in op de De richtlijn geeft expliciet aan wat voorwaarden die nodig zijn voor voorwaarden die nodig zijn voor de voorwaarden zijn voor gedeelde ng gedeelde besluitvorming. gedeelde besluitvorming. besluitvorming. De patient staat centraal en wordt in de brede zin onderzocht vanuit de holistische benadering: Pijn behandeling= medicatie. Zelf hulp strategieën; Comorbiditeit; Uitsluiten andere vormen van chronische pijn; Sociaal aspect= hoeveel effect heeft OA op het leven, op zelfredzaamheid, uitvoeren van hobby s. Wat zijn de verwachtingen? Werk= kan werk nog worden uitgevoerd? Zijn er aanpassingen nodig op het werk of in huis? Sociale omgeving= Hoe gaat de omgeving om met de OA van de patiënt? Is er sprake van isolatie? Hoe denken patiënten met OA over hun ziekte? Zijn er zorgen, wat zijn de verwachtingen, wat weten ze over hun ziekte? Houding ten opzichte van bewegen; Stemming= is er sprake van depressieve klachten? Is er stress? Kwaliteit van slapen= wordt deze beïnvloed? Vanuit deze holistische benadering en brede beeldvorming, wordt er in samenspraak met de patiënt een plan van aanpak opgesteld. Patiënten moeten begrijpelijke informatie ontvangen over de aandoening, het beloop, de verschillende behandelopties en potentiële risico s. Er moeten geen misverstanden ontstaan (bv dat behandeling niet mogelijk is). Deze informatieverstrekking moet structureel onderdeel van de behandeling zijn en niet eenmalig plaatsvinden. Pagina 25 van 42

Datum 30 juni 2014 Betreft Zinnige Zorg Verbetersignalement voor zorg bij artrose van knie en heup

Datum 30 juni 2014 Betreft Zinnige Zorg Verbetersignalement voor zorg bij artrose van knie en heup > Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG 0530.2014082026 Datum 30 juni 2014 Betreft Zinnige Zorg Verbetersignalement

Nadere informatie

Samenvatting Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie

Samenvatting Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie Zoals beschreven in hoofdstuk 1, is artrose een chronische ziekte die vaak voorkomt bij ouderen en in het bijzonder

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43013 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Hofstede, S.N. Title: Optimization of care in orthopaedics and neurosurgery Issue

Nadere informatie

CHAPTER. Samenvatting

CHAPTER. Samenvatting CHAPTER 9 Samenvatting CHAPTER 9 Klachten aan pols en hand komen veel voor; bij 9 tot 12.5% van de Nederlandse volwassenen. Niet alle mensen bezoeken de huisarts voor pols- of handklachten. De huisarts

Nadere informatie

Praktijkvariatie Artrose Heup en Knie, 3 april 2014 Achtergrondinformatie

Praktijkvariatie Artrose Heup en Knie, 3 april 2014 Achtergrondinformatie Praktijkvariatie Artrose Heup en Knie, 3 april 2014 Achtergrondinformatie Inleiding Naar aanleiding van het verzoek van de NPCF zal ZN de praktijkvariatiegegevens van 2011 publiceren. Praktijkvariatie

Nadere informatie

hoofdstuk 1 doelstellingen hoofdstuk 2 diagnosen

hoofdstuk 1 doelstellingen hoofdstuk 2 diagnosen Dit proefschrift gaat over moeheid bij mensen die dit als belangrijkste klacht presenteren tijdens een bezoek aan de huisarts. In hoofdstuk 1 wordt het onderwerp moeheid in de huisartspraktijk kort geïntroduceerd,

Nadere informatie

behandeling volgens de KNGF-richtlijn bij mensen met artrose aan de heup en/of knie.

behandeling volgens de KNGF-richtlijn bij mensen met artrose aan de heup en/of knie. Samenvatting De primaire doelstelling van het onderzoek was het onderzoeken van de lange termijn effectiviteit van oefentherapie en de rol die therapietrouw hierbij speelt bij patiënten met artrose aan

Nadere informatie

Course of limitations in activities in elderly patients with osteoarthritis of the hip or knee. CARPA onderzoek. Artrose.

Course of limitations in activities in elderly patients with osteoarthritis of the hip or knee. CARPA onderzoek. Artrose. Course of limitations in activities in elderly patients with osteoarthritis of the hip or knee Gabriella M. van Dijk Achtergrond Onderzoeksvragen Literatuuronderzoek Longitudinaal cohort onderzoek Methode

Nadere informatie

CHAPTER 8. Samenvatting

CHAPTER 8. Samenvatting CHAPTER 8 Samenvatting Samenvatting 8. Samenvatting Hoofdstuk 1 is een algemene introductie. Doel van dit proefschrift is om de kosten en effectiviteit van magnetische resonantie (MR) te evalueren indien

Nadere informatie

Gonartrosis; degeneratieve knieproblemen Regionale Transmurale Afspraak Zuidoost Brabant. Aanleiding. Doelstelling. Definitie

Gonartrosis; degeneratieve knieproblemen Regionale Transmurale Afspraak Zuidoost Brabant. Aanleiding. Doelstelling. Definitie Gonartrosis; degeneratieve knieproblemen Regionale Transmurale Afspraak Zuidoost Brabant Aanleiding Veel patiënten met degeneratieve knieproblemen zijn daarmee niet bekend bij de huisarts; inschatting

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43602 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Fenema, E.M. van Title: Treatment quality in times of ROM Issue Date: 2016-09-15

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Een goede hand functie is van belang voor interactie met onze omgeving. Vanaf het moment dat we opstaan, tot we s avonds weer naar bed gaan,

Nadere informatie

ACP 46 Vergadering Adviescommissie Pakket. Zorginstituut Nederland, Diemen

ACP 46 Vergadering Adviescommissie Pakket. Zorginstituut Nederland, Diemen Zorginstituut Nederland Eekholt 4 1112 XH Diemen Postbus 320 1110 AH Diemen www.zorginstituutnederland.nl info@zinl.nl T +31 (0)20 797 89 59 ACP 46 Vergadering Adviescommissie Contactpersoon H. Trouw T

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren Heupprothese (LROI)

Factsheet Indicatoren Heupprothese (LROI) Factsheet en Heupprothese (LROI) 9 september 2015 Beschrijving van indicatoren Registratie gestart: 1 januari 2007 Inclusiecriteria: Alle geplaatste totale heupprothesen en kop-halsprothesen in de LROI

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3

Hoofdstuk 1 hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 1 geeft een algemene inleiding op dit proefschrift. Artrose is een chronische progressieve gewrichtsaandoening. Men schat dat de hoge prevalentie wereldwijd verder zal toenemen vanwege de stijgende

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Zowel beleidsmakers en zorgverleners als het algemene publiek zijn zich meer en meer bewust van de essentiële rol van kwaliteitsmeting en - verbetering in het verlenen van

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren Heupprothese (LROI)

Factsheet Indicatoren Heupprothese (LROI) Factsheet en Heupprothese (LROI) - 12 november 2014 Beschrijving van indicatoren Registratie gestart: 1 januari 2007 Inclusiecriteria: Alle geplaatste totale heupprothesen en kop-halsprothesen in de LROI

Nadere informatie

Onderdeel van het programma Uitkomstinformatie voor Samen Beslissen

Onderdeel van het programma Uitkomstinformatie voor Samen Beslissen Rapport Overzicht 50% van de Nederlandse ziektelast: aandoeningen met een voorsprong op het gebied van uitkomstinformatie en geschikt voor samen beslissen Onderdeel van het programma Uitkomstinformatie

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/28958 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/28958 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28958 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Keurentjes, Johan Christiaan Title: Predictors of clinical outcome in total hip

Nadere informatie

Artrose: nieuwe inzichten. Margreet Kloppenburg. 7 maart 2009

Artrose: nieuwe inzichten. Margreet Kloppenburg. 7 maart 2009 Artrose: nieuwe inzichten. Margreet Kloppenburg 7 maart 2009 Onderwerpen van de presentatie Wat is artrose? In het onderzoek naar artrose in het LUMC MRI van waarde bij artrose? Behandeling van artrose?

Nadere informatie

KWALITEITSRAPPORTAGE KNIEKLACHTEN Prothese

KWALITEITSRAPPORTAGE KNIEKLACHTEN Prothese KWALITEITSRAPPORTAGE KNIEKLACHTEN Prothese Bij Bergman Clinics besteden we veel aandacht aan het meten van de resultaten van onze behandelingen. Deze informatie is voor ons belangrijk om van te leren en

Nadere informatie

Patiëntenervaringen in beeld : Wat kunnen we leren van de PROMs? Suzanne van der Meulen-Arts Symposium CQI-ziekenhuizen 9 oktober 2012

Patiëntenervaringen in beeld : Wat kunnen we leren van de PROMs? Suzanne van der Meulen-Arts Symposium CQI-ziekenhuizen 9 oktober 2012 Patiëntenervaringen in beeld : Wat kunnen we leren van de PROMs? Suzanne van der Meulen-Arts Symposium CQI-ziekenhuizen 9 oktober 2012 Miletus Doelstelling Stichting die voor zorgverzekeraars valide informatie

Nadere informatie

Chapter 11. Nederlandse samenvatting

Chapter 11. Nederlandse samenvatting Chapter 11 Nederlandse samenvatting Chapter 11 Reumatoïde artritis (RA) is een chronische aandoening die wordt gekenmerkt door ontstekingen van de gewrichten. Symptomen die optreden zijn onder andere pijn,

Nadere informatie

Veel gestelde vragen waardegericht inkopen van behandeling van heup- en knieartrose

Veel gestelde vragen waardegericht inkopen van behandeling van heup- en knieartrose Veel gestelde vragen waardegericht inkopen van behandeling van heup- en knieartrose Bij elke vraag staat tussen haakjes op welke datum deze vraag aan dit document is toegevoegd. 2.3 Uitkomstindicatoren

Nadere informatie

Kwantitatieve tussentijdse meting

Kwantitatieve tussentijdse meting Kwantitatieve tussentijdse meting 2014-2015 Evaluatie verbeterpunten uit Verbetersignalement zorg voor artrose van knie of heup Datum 8 juni 2018 Status Definitief Colofon Volgnummer 2018027201 Contactpersoon

Nadere informatie

Resultaten zorgevaluatie Orthopedie St. Antonius Ziekenhuis

Resultaten zorgevaluatie Orthopedie St. Antonius Ziekenhuis Resultaten zorgevaluatie Orthopedie St. Antonius Ziekenhuis Bij de afdeling Orthopedie van het St. Antonius Ziekenhuis vindt standaard zorgevaluatie plaats. De zorgevaluatie doen we aan de hand van veel

Nadere informatie

Factsheet Indicatie zorgvraag Amsterdam 2030 Prognoses van functioneren en chronische aandoeningen 1

Factsheet Indicatie zorgvraag Amsterdam 2030 Prognoses van functioneren en chronische aandoeningen 1 Factsheet Indicatie zorgvraag Amsterdam 2030 Prognoses van functioneren en chronische aandoeningen 1 Inleiding Hoe functioneren mensen en welke chronische aandoeningen hebben ze? Wat willen ze? Wat kunnen

Nadere informatie

Inhoud. Patty Joldersma. Koos van Nugteren. Patty Joldersma. 1 Inleiding: de knieprothese... 1

Inhoud. Patty Joldersma. Koos van Nugteren. Patty Joldersma. 1 Inleiding: de knieprothese... 1 Inhoud 1 Inleiding: de knieprothese.... 1 1.1 Ontwikkeling van de totale knieprothese... 2 1.2 Moderne typen knieprothesen.... 2 1.2.1 Gecementeerde versus ongecementeerde knieprothese.... 4 1.2.2 Cruciate

Nadere informatie

Verslag Definitieve versie Verslag Consultatie Conceptanalyse

Verslag Definitieve versie Verslag Consultatie Conceptanalyse Deelnemende partijen consultatie conceptanalyse Zorg bij artrose van knie en heup Verslag Definitieve versie Verslag Consultatie Conceptanalyse d.d. 8 mei 2014 Projecten & Ondersteuning Eekholt 4 1112

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.

Nadere informatie

Patiënt-gerapporteerde uitkomstmaten voor patiënten met een heup- of knieprothese

Patiënt-gerapporteerde uitkomstmaten voor patiënten met een heup- of knieprothese Patiënt-gerapporteerde uitkomstmaten voor patiënten met een heup- of knieprothese De NOV heeft haar leden geadviseerd om patiënt-gerapporteerde uitkomstmaten (PROMs) te meten bij alle patiënten die een

Nadere informatie

KWALITEITSRAPPORTAGE HEUPKLACHTEN

KWALITEITSRAPPORTAGE HEUPKLACHTEN KWALITEITSRAPPORTAGE HEUPKLACHTEN Bij Bergman Clinics besteden we veel aandacht aan het meten van de resultaten van onze behandelingen. Deze informatie is voor ons belangrijk om van te leren en zo de zorg

Nadere informatie

Samenvatting*en*conclusies* *

Samenvatting*en*conclusies* * Samenvatting*en*conclusies* * Kwaliteitscontrole-in-vaatchirurgie.-Samenvattinginhetnederlands. Inditproefschriftstaankwaliteitvanzorgenkwaliteitscontrolebinnende vaatchirurgie zowel vanuit het perspectief

Nadere informatie

Patienten informatieavond artrose

Patienten informatieavond artrose Patienten informatieavond artrose Agenda 19.30 19.35 Algemeen welkom 19.35 19.50 Artrose 19.50 20.05 Fysiotherapie 20.05 20.20 Diëtetiek 20.20 20.40 Pauze 20.40 21.00 Totale knieprothese 21.00 21.20 Totale

Nadere informatie

Hoogeveen, april

Hoogeveen, april Hoogeveen, april 2013 1 Achtergronden bij casusschets Casusschets 1 Antwoord 2: Neen. Zie WA pg 1, Bandletsel, onder verwijzen. NB: lees ipv Derhalve verwijzen... : Dan eventueel verwijzen... Ook geen

Nadere informatie

De knie van diagnostiek naar behandeling

De knie van diagnostiek naar behandeling De knie van diagnostiek naar behandeling Marienke van Middelkoop Afdeling Huisartsgeneeskunde, Erasmus MC Rotterdam Knieklachten In 2012: 6.4% in fysiotherapie praktijk 13.7 per 1000 patiënten per jaar

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur

Nadere informatie

161 Samenvatting L L sub01-bw-spaetgens - Processed on: Processed on:

161 Samenvatting L L sub01-bw-spaetgens - Processed on: Processed on: Samenvatting 161 162 Samenvatting 163 Samenvatting Jicht is een gewrichtsontsteking, ook wel artritis genoemd, en is wereldwijd de meest voorkomende reumatische aandoening. Jicht komt vaker voor bij mannen

Nadere informatie

Stepped Care bij Artrose Heup en Knie

Stepped Care bij Artrose Heup en Knie Stepped Care bij Artrose Heup en Knie Wetenschappelijke Onderbouwing Thea Vliet Vlieland LUMC Orthopaedie, Revalidatie en Fysiotherapie Basalt Revalidatie Hogeschool Leiden Inhoud Wetenschappelijke Onderbouwing

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren Bariatrische Chirurgie (DATO) Start registratie: 2014

Factsheet Indicatoren Bariatrische Chirurgie (DATO) Start registratie: 2014 Factsheet en Bariatrische Chirurgie (DATO) 2017 Start registratie: 2014 Inclusie & exclusie criteria DATO Inclusie De patiënten die geregistreerd dienen te worden zijn die patiënten die een chirurgische

Nadere informatie

Conclusies Orthopedie

Conclusies Orthopedie Conclusies Orthopedie Grote interdokter variatie, bij vrijwel gelijke incidentie GC Marne is bovengemiddeld duur voor Z&Z : 8% duurder Hoge kosten orthopedie wordt veroorzaakt door: 34% meer verwijzingen

Nadere informatie

KWALITEITSRAPPORTAGE KNIEKLACHTEN Prothese

KWALITEITSRAPPORTAGE KNIEKLACHTEN Prothese KWALITEITSRAPPORTAGE KNIEKLACHTEN Prothese Bij Bergman Clinics besteden we veel aandacht aan het meten van de resultaten van onze behandelingen. Deze informatie is voor ons belangrijk om van te leren en

Nadere informatie

Cover Page. Author: Wiltink, Lisette Title: Long-term effects and quality of life after treatment for rectal cancer Issue Date:

Cover Page. Author: Wiltink, Lisette Title: Long-term effects and quality of life after treatment for rectal cancer Issue Date: Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/46445 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Wiltink, Lisette Title: Long-term effects and quality of life after treatment for

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren Knieprothese (LROI)

Factsheet Indicatoren Knieprothese (LROI) Factsheet en Knieprothese (LROI) - 12 november 2014 Beschrijving van indicatoren Registratie gestart: 1 januari 2007 Inclusiecriteria: Alle geplaatste totale knieprothesen en unicondylaire knieprothesen

Nadere informatie

SaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH)

SaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH) Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting In hoofdstuk 1 wordt de algemene introductie van dit proefschrift beschreven. De nadruk in dit proefschrift lag op patiënten met hoofd-halskanker (HHK) en

Nadere informatie

hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5

hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5 SAMENVATTING 117 Pas kortgeleden is aangetoond dat ADHD niet uitdooft, maar ook bij ouderen voorkomt en nadelige gevolgen kan hebben voor de patiënt en zijn omgeving. Er is echter weinig bekend over de

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting 169 170 Samenvatting Samenvatting Jicht is een reumatische ziekte die wordt veroorzaakt door het neerslaan van urinezuur (in de vorm van kleine naaldvormige kristallen) in en rond de gewrichten.

Nadere informatie

Peer review EBM. Ontwikkeld door WVVK in opdracht van Pro-Q-Kine

Peer review EBM. Ontwikkeld door WVVK in opdracht van Pro-Q-Kine Peer review EBM Inleiding Doelstellingen? Attitude: bereid zijn om evidence based te handelen, om expertise te delen, om evidentie te bespreken Kennis: wat is EBM, wat is evidentie, wat is een richtlijn,

Nadere informatie

Vroeg opsporen en voorkomen achteruitgang chronische nierschade

Vroeg opsporen en voorkomen achteruitgang chronische nierschade Factsheet Nieren en nierschade deel 5 Vroeg opsporen en voorkomen achteruitgang chronische nierschade In Nederland hebben 1,7 miljoen mensen chronische nierschade. Dit is in veel gevallen het gevolg van

Nadere informatie

Samenvatting Samenvatting

Samenvatting Samenvatting Samenvatting Samenvatting Binnen het domein van hart- en vaatziekten is een bypassoperatie de meest uitgevoerde chirurgische ingreep. Omdat bij een hartoperatie het borstbeen wordt doorgesneden en er meestal

Nadere informatie

Toetsingskader. Voor beroepsorganisaties en wetenschappelijke verenigingen. Van goede zorg verzekerd

Toetsingskader. Voor beroepsorganisaties en wetenschappelijke verenigingen. Van goede zorg verzekerd Toetsingskader Voor beroepsorganisaties en wetenschappelijke verenigingen Van goede zorg verzekerd 2 Het Toetsingskader voor beroepsorganisaties en wetenschappelijke verenigingen Het Toetsingskader voor

Nadere informatie

Een 68-jarige vrouw meldt zich met een recidief van hevige, rechtszijdige kniepijn

Een 68-jarige vrouw meldt zich met een recidief van hevige, rechtszijdige kniepijn 15 2 Een 68-jarige vrouw meldt zich met een recidief van hevige, rechtszijdige kniepijn Koos van Nugteren Samenvatting De knie-endoprothese wordt vrijwel altijd geïmplanteerd bij personen met ernstige

Nadere informatie

Interline Orthopedie Achtergronden casusschetsen

Interline Orthopedie Achtergronden casusschetsen Interline Orthopedie Achtergronden casusschetsen 25 maart 2002 Casusschets 1 (Guus Janus) Antwoord 2: Neen. Zie WA pg 1, Bandletsel, onder verwijzen. NB: lees ipv Derhalve verwijzen... : Dan eventueel

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20431 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Yusuf, Erlangga Title: On how obesity links with osteoarthritis Issue Date: 2013-01-16

Nadere informatie

37. Psoriasis. dermatologie 10

37. Psoriasis. dermatologie 10 37. Psoriasis dermatologie 10 DBC code Omschrijving diagnose Omschrijving behandeling Geprognost. aantal 2008 ZN zorgprofiel 10 11 20 11 Psoriatiforme dermatosen poliklinisch 12306 poliklinisch conservatief

Nadere informatie

Verantwoordingsdocument. Praktijkvariatie De methodiek. CZ 27 februari 2013, versie 1.0

Verantwoordingsdocument. Praktijkvariatie De methodiek. CZ 27 februari 2013, versie 1.0 Verantwoordingsdocument Praktijkvariatie De methodiek CZ 27 februari 2013, versie 1.0 1 Inhoud 1. Achtergrond... 3 1.1 Wat is praktijkvariatie... 3 1.2 Waarom doet CZ dit?... 3 2. Basis van de gegevens...

Nadere informatie

Literatuuronderzoek. Systematische Review Meta-Analyse. KEMTA Andrea Peeters

Literatuuronderzoek. Systematische Review Meta-Analyse. KEMTA Andrea Peeters Literatuuronderzoek Systematische Review Meta-Analyse KEMTA Andrea Peeters Waarom doen? Presentatie 1. Begrippen systematische review en meta-analyse 2. Hoe te werk gaan bij het opzetten van een review

Nadere informatie

DIRECTE TOEGANKELIJKHEID MANUELE THERAPIE VANUIT WETENSCHAPPELIJK PERSPECTIEF

DIRECTE TOEGANKELIJKHEID MANUELE THERAPIE VANUIT WETENSCHAPPELIJK PERSPECTIEF DIRECTE TOEGANKELIJKHEID MANUELE THERAPIE VANUIT WETENSCHAPPELIJK PERSPECTIEF Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp 18-2-2013 Jaarcongres Fysiotherapie 2003 1 BESTAAT ER EVIDENCE VOOR DIRECTE TOEGANKELIJKHEID MANUELE

Nadere informatie

Management Samenvatting

Management Samenvatting Management Samenvatting Inleiding Zorgverzekeraars streven op het brede terrein van cure, care en preventie naar voortdurende verbetering van kwaliteit van zorg, gezondheid en kwaliteit van leven van hun

Nadere informatie

Toetsingskader. Voor beroepsorganisaties en wetenschappelijke verenigingen. Van goede zorg verzekerd

Toetsingskader. Voor beroepsorganisaties en wetenschappelijke verenigingen. Van goede zorg verzekerd Toetsingskader Voor beroepsorganisaties en wetenschappelijke verenigingen Van goede zorg verzekerd 2 Het Toetsingskader voor beroepsorganisaties en wetenschappelijke verenigingen Het Toetsingskader voor

Nadere informatie

Patient-reported outcome measures. Spreker Diana Delnoij Plaats Kwaliteitsinstituut

Patient-reported outcome measures. Spreker Diana Delnoij Plaats Kwaliteitsinstituut Patient-reported outcome measures Spreker Diana Delnoij Plaats Kwaliteitsinstituut datum Waarom PROMs Van complicaties naar toegevoegde waarde Gebruik PROMs: Wetenschappelijk, t.b.v. Klinische trials;

Nadere informatie

Consensus based methodiek

Consensus based methodiek Bijlage 9 Methode ontwikkeling Bij elke module staat aangegeven volgens welke methodiek deze is uitgewerkt: Consensus based methodiek Evidence based methodiek (EBRO) Evidence based methodiek (GRADE) Consensus

Nadere informatie

1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström

1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström 1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström Dr. S.A.M. van de Schans, S. Oerlemans, MSc. en prof. dr. J.W.W. Coebergh Inleiding Epidemiologie is de wetenschap die eenvoudig gezegd

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren Heupprothese

Factsheet Indicatoren Heupprothese Deze indicatorenset is opgenomen in het register van Zorginstituut Nederland waarmee het aanleveren van deze kwaliteitsgegevens in 2017 over verslagjaar 2016 wettelijk verplicht is. Colofon Internet: OmniQ

Nadere informatie

Hoe zorgverzekeraars de kwaliteit van de zorg in beeld willen krijgen

Hoe zorgverzekeraars de kwaliteit van de zorg in beeld willen krijgen Hoe zorgverzekeraars de kwaliteit van de zorg in beeld willen krijgen? De kwaliteit van de Nederlandse gezondheidszorg is over het algemeen (zeer) goed. In verschillende Europese ranglijsten scoort Nederland

Nadere informatie

PROMs Heup Knie. Resultaten meting 2013

PROMs Heup Knie. Resultaten meting 2013 PROMs Heup Knie Resultaten meting 2013 Agenda Methode Resultaten Resultaten gecombineerd Onderlinge correlatie PROMs uitkomstmaten METHODE Meting 2013 - I Vragenlijst CQI Heup-knie versie 1.0 verkort incl.

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING 154 NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING 155 SAMENVATTING Achtergrond Hoewel het lumbosacraal radiculair syndroom (LSRS) zo lang bestaat als de geschiedenis van onze

Nadere informatie

Enkel artrose (bovenste spronggewricht)

Enkel artrose (bovenste spronggewricht) Enkel artrose (bovenste spronggewricht) Artrose (slijtage) is een aandoening van het kraakbeen in gewrichten. Bij enkel artrose is er sprake van slijtage in het bovenste spronggewricht (ook wel tibiotalaire

Nadere informatie

samenvatting 127 Samenvatting

samenvatting 127 Samenvatting 127 Samenvatting 128 129 De ziekte van Bechterew, in het Latijn: Spondylitis Ankylopoëtica (SA), is een chronische, inflammatoire reumatische aandoening die zich vooral manifesteert in de onderrug en wervelkolom.

Nadere informatie

Ruggespraak. Ruggespraak. Presentatie Ariette Sanders - Netwerkbijeenkomst Platform Gedeelde Besluitvorming - Maart 2013 RUGPIJN? agenda.

Ruggespraak. Ruggespraak. Presentatie Ariette Sanders - Netwerkbijeenkomst Platform Gedeelde Besluitvorming - Maart 2013 RUGPIJN? agenda. agenda Ruggespraak Kennismaking Achtergrond van het onderzoek Methode Resultaten Discussie Conclusie A.R.J. Sanders1, W.Verheul2, T.Magneé2, H.M.Pieters, P. Verhaak2, N.J. de Wit1,, J.M. Bensing2 RUGPIJN?

Nadere informatie

Chapter 7. Nederlandse samenvatting

Chapter 7. Nederlandse samenvatting Chapter 7 Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Lumbosacraal radiculair syndroom Het lumbosacraal radiculair syndroom is de aandoening die in de Nederlandse volksmond bekend staat als een

Nadere informatie

Waardegerichte inkoop geïntegreerde zorg voor patiënten met artrose. Bert Geertsma, Congres geïntegreerde zorg eerste- en tweedelijn, 15 feb 2018

Waardegerichte inkoop geïntegreerde zorg voor patiënten met artrose. Bert Geertsma, Congres geïntegreerde zorg eerste- en tweedelijn, 15 feb 2018 Waardegerichte inkoop geïntegreerde zorg voor patiënten met artrose Bert Geertsma, Congres geïntegreerde zorg eerste- en tweedelijn, 15 feb 2018 Agenda Menzis waardegericht inkopen Waardegericht inkopen

Nadere informatie

Chapter 9. Samenvatting

Chapter 9. Samenvatting Chapter 9 Samenvatting 130 Samenvatting 131 Samenvatting Complicaties van de onderste extremiteit, in het bijzonder voetulcera (voetwonden), veroorzaken een zeer grote ziektelast en een grote mate van

Nadere informatie

Samenvatting. Een complex beeld

Samenvatting. Een complex beeld Samenvatting Een complex beeld Vroeg herkende lymeziekte na een tekenbeet is goed te behandelen met antibiotica. Het beeld wordt echter complexer als de symptomen minder duidelijk zijn of als de patiënt

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2

Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 179 In dit proefschrift werden de resultaten beschreven van studies die zijn verricht bij volwassen vrouwen met symptomen van bekkenbodem dysfunctie. Deze symptomen komen frequent voor en kunnen de kwaliteit

Nadere informatie

Veel gestelde vragen waardegericht inkopen van staaroperaties

Veel gestelde vragen waardegericht inkopen van staaroperaties Veel gestelde vragen waardegericht inkopen van staaroperaties Bij elke vraag staat tussen haakjes op welke datum deze vraag aan dit document is toegevoegd. Categorie Vraag Antwoord 1.4 Stimuleren innovaties

Nadere informatie

- 172 - Prevention of cognitive decline

- 172 - Prevention of cognitive decline Samenvatting - 172 - Prevention of cognitive decline Het percentage ouderen binnen de totale bevolking stijgt, en ook de gemiddelde levensverwachting is toegenomen. Vanwege deze zogenaamde dubbele vergrijzing

Nadere informatie

Wat is artrose? Hoe ontstaat artrose? Klachten Diagnostiek Behandeling Adviezen Medicijnen Operaties...

Wat is artrose? Hoe ontstaat artrose? Klachten Diagnostiek Behandeling Adviezen Medicijnen Operaties... Artrose van de knie Inhoudsopgave Wat is artrose?... 1 Hoe ontstaat artrose?... 1 Klachten... 2 Diagnostiek... 2 Behandeling... 2 Adviezen... 2 Medicijnen... 3 Operaties... 3 Comfortabel leven met artrose

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren Geïnstrumenteerde Lage Rug Chirurgie (DSSR) 2016

Factsheet Indicatoren Geïnstrumenteerde Lage Rug Chirurgie (DSSR) 2016 Factsheet en Geïnstrumenteerde Lage Rug Chirurgie (DSSR) 2016 Registratie gestart: 2014 Inclusie en exclusie criteria Inclusie Alle patienten met een degeneratieve lumbale wervelkolomaandoening die een

Nadere informatie

Stadia chronische nierschade

Stadia chronische nierschade Factsheet Nieren en nierschade deel 3 Nierschade vraagt om continue alertheid en aandacht van de behandelaar Nierfunctie en eiwitverlies: voorspellers van complicaties Stadia chronische nierschade Nierschade

Nadere informatie

11 april Annemarie Haverhals Leider programma

11 april Annemarie Haverhals Leider programma 11 april 2017 VBHC@Santeon Annemarie Haverhals Leider VBHC@Santeon programma Santeon: zeven topklinische ziekenhuizen 2 Samen circa 13% van nationale zorg 2,56 miljard omzet 26.600 werknemers 1580 medisch

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 121 Nederlandse samenvatting Patiënten met type 2 diabetes mellitus (T2DM) hebben een verhoogd risico op de ontwikkeling van microvasculaire en macrovasculaire complicaties. Echter,

Nadere informatie

Cover Page. The following handle holds various files of this Leiden University dissertation:

Cover Page. The following handle holds various files of this Leiden University dissertation: Cover Page The following handle holds various files of this Leiden University dissertation: http://hdl.handle.net/1887/61127 Author: Hulle, T. van der Title: The diagnostic and therapeutic management of

Nadere informatie

INTERLINE Orthopedie 2014 oktober 2014 ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN

INTERLINE Orthopedie 2014 oktober 2014 ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN INTERLINE Orthopedie 2014 oktober 2014 ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN Inleiding Dit is het tweede Interlineprogramma Orthopedie, het eerste dateert uit 2002. Het

Nadere informatie

PATIËNTSPECIFIEK PLANNEN EN UITLIJNEN VAN EEN KNIEPROTHESE

PATIËNTSPECIFIEK PLANNEN EN UITLIJNEN VAN EEN KNIEPROTHESE PATIËNTSPECIFIEK PLANNEN EN UITLIJNEN VAN EEN KNIEPROTHESE Dankzij 3D-printen kan een knieprothese optimaal gepland worden. Benige resecties van het femur en de tibia kunnen worden uitgevoerd met conventionele

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/38701 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Visschedijk, Johannes Hermanus Maria (Jan) Title: Fear of falling in older patients

Nadere informatie

Fysiotherapie bij Artrose Heup-Knie van one size fits all naar meer zorg op maat

Fysiotherapie bij Artrose Heup-Knie van one size fits all naar meer zorg op maat Evidence - Based Practice Fysiotherapie bij Artrose Heup-Knie van one size fits all naar meer zorg op maat Zorg Wilfred Peter Caroline Kampshoff Jesper Knoop Guus Meerhoff Thea Vliet Vlieland. Onderzoek

Nadere informatie

Samenvatting, conclusies en discussie

Samenvatting, conclusies en discussie Hoofdstuk 6 Samenvatting, conclusies en discussie Inleiding Het doel van het onderzoek is vast te stellen hoe de kinderen (10 14 jaar) met coeliakie functioneren in het dagelijks leven en wat hun kwaliteit

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting. Chapter 11

Nederlandse samenvatting. Chapter 11 Nederlandse samenvatting Chapter 11 Chapter 11 Samenvatting Dit proefschrift beschrijft de resultaten van een groot vragenlijstonderzoek over de epidemiologie van chronisch frequente hoofdpijn in de Nederlandse

Nadere informatie

Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog

Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten Ton Kuijpers, Epidemioloog Guru based medicine Inhoud Voorbeeld van een wetenschappelijk onderzoeksdesign (RCT) Mate van bewijs Conclusies

Nadere informatie

KWALITEITSRAPPORTAGE 2016 Heupklachten

KWALITEITSRAPPORTAGE 2016 Heupklachten KWALITEITSRAPPORTAGE 2016 Heupklachten Bij Bergman Clinics besteden we veel aandacht aan het meten van de resultaten van onze behandelingen. Deze informatie is voor ons belangrijk om van te leren en zo

Nadere informatie

Preventie maagcomplicaties bij acetylsalicylzuur

Preventie maagcomplicaties bij acetylsalicylzuur Kennislacunes 1. Acetylsalicylzuur en risico op maagcomplicaties (noot 12 en 57) 2. Helicobacter-Pylori prevalentie (noot 13, noot 14, noot 23 en noot 30) 3. Beloop maagklachten in eerste lijn (noot 19)

Nadere informatie

Chapter 10 Samenvatting

Chapter 10 Samenvatting Chapter 10 Samenvatting Chapter 10 De laatste jaren is de mortaliteit bij patiënten met psychotische aandoeningen gestegen terwijl deze in de algemene populatie per leeftijdscategorie is gedaald. Een belangrijke

Nadere informatie

Position paper Organisatie van zorg voor SOLK

Position paper Organisatie van zorg voor SOLK Position paper Organisatie van zorg voor SOLK NOLK, September 2013 Samenvatting Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK) zijn klachten die na adequaat medisch onderzoek niet of niet

Nadere informatie

Knieproblemen: samenwerking met de fysiotherapeut

Knieproblemen: samenwerking met de fysiotherapeut Knieproblemen: Samenwerking met de fysiotherapeut 1. Toelichting Deze module is gebaseerd op NHG Standaard Niet-traumatische knieproblemen bij kinderen en adolescenten van juni 2009 en op NHG Standaard

Nadere informatie

Samenvatting en Discussie

Samenvatting en Discussie 101 102 Pregnancy-related thrombosis and fetal loss in women with thrombophilia Samenvatting Zwangerschap en puerperium zijn onafhankelijke risicofactoren voor veneuze trombose. Veneuze trombose is een

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 137 138 Het ontrafelen van de klinische fenotypen van dementie op jonge leeftijd In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, komt dementie ook op jonge leeftijd voor. De diagnose

Nadere informatie

Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen

Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen 1. Toelichting Dit programma is gebaseerd op de bijlage prostaatcarcinoom van de NHG- Standaard Mictieklachten bij mannen van oktober 2014. De huisarts krijgt met enige regelmaat een verzoek van gezonde

Nadere informatie