Protocol bij vermoeden van: huiselijk geweld, mishandeling, verwaarlozing en seksueel misbruik

Transcriptie

1 Protocol bij vermoeden van: huiselijk geweld, mishandeling, verwaarlozing en seksueel misbruik Inhoudsopgave - Voorwoord - Huiselijk geweld en kindermishandeling - Stroomdiagram - Stappenplan Stap 1: in kaart brengen van signalen. Stap 2: overleggen met een collega. En eventueel raadplegen van het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK), het Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG) of een deskundige op het gebied van letselduiding. Stap 3: gesprek met de cliënt. Stap 4: wegen van het huiselijk geweld of de kindermishandeling. En bij twijfel altijd het SHG of AMK raadplegen. Stap 5: beslissen: zelf hulp organiseren of melden. - De stappen toegelicht - Melden Bijlagen: Bijlage 1: Observatiepunten Bijlage 2: Signalenlijst huiselijk geweld/ kindermishandeling (4-12 jaar)

2 Voorwoord Kinderen zijn helaas veel te vaak het slachtoffer van huiselijk geweld. Per jaar zijn meer dan kinderen getuige van huiselijk geweld. Ze voelen de spanning, horen de kreten, zien de verwondingen. Kinderen die thuis getuige zijn van geweld lopen ernstige psychische schade op. Van deze kinderen raakt 40% tot 60% getraumatiseerd doordat zij getuige zijn van de mishandeling tussen hun ouders. Naar schatting is tussen de 30% en 40% van deze kinderen zelf tevens slachtoffer, omdat zij ook mishandelt worden of omdat zij tussenbeide springen. Daarnaast zijn naar schatting kinderen per jaar slachtoffer van andere vormen van kindermishandeling. Nog geen kinderen worden hiervan gemeld bij het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling. Daarnaast overlijden er tenminste 50 kinderen per jaar aan kindermishandeling. De genoemde cijfers tonen aan dat er vanuit vele organisaties continue uitgebreide aandacht voor dit probleem nodig is. Dat geldt zeker ook voor preventie en signalering in een vroeg stadium. Scholen zijn bij uitstek plaatsen waar (een vermoeden van) huiselijk geweld en kindermishandeling gesignaleerd kan worden. Leerkrachten brengen veel tijd met de kinderen door, hebben een vertrouwensrelatie met hen opgebouwd en kunnen een belangrijke signaalfunctie vervullen. In de praktijk blijkt dat het omgaan met signalen die kunnen wijzen op huiselijk geweld onzekerheid teweegbrengt. Lijn83po conformeert zich aan de meldcode voor huiselijk geweld en kindermishandeling, zoals die vanaf 1 juli 2013 van kracht is. Dit protocol, waaraan deze meldcode ten grondslag ligt, biedt een structuur aan en geeft handvatten hoe gehandeld kan worden bij een vermoeden van huiselijk geweld en kindermishandeling. Het doel van dit protocol is: leerkrachten en werknemers ondersteunen in de omgang met signalen van huiselijk geweld en kindermishandeling. Deze ondersteuning, in de vorm van een stappenplan, levert, zo mag worden verwacht, een bijdrage aan een effectieve aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Dit protocol is ontwikkeld in samenwerking met de Dienst OCW/ GGD, GGD ZHW, Rijksoverheid en S&O stichting voor opvoedingsondersteuning.

3 Huiselijk Geweld en Kindermishandeling Alle leerkrachten, intern begeleiders en directieleden binnen Lijn83po zijn geschoold in het kunnen toepassen van de nieuwe wet Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. Huiselijk Geweld Onder huiselijk geweld wordt het volgende verstaan: (dreigen met) geweld, op enigerlei locatie, door iemand uit de huiselijke kring, waarbij onder geweld wordt verstaan: de fysieke, seksuele of psychische aantasting van de persoonlijke integriteit van het slachtoffer, daaronder ook begrepen ouderenmishandeling en eer gerelateerd geweld. Tot de huiselijke kring van het slachtoffer behoren:(ex) partners, gezinsleden, familieleden en huisgenoten; In dit protocol gaat het om huiselijk geweld, waarbij kinderen en jongeren betrokken zijn. Dit betekent, dat de meest voorkomende signalen betrekking zullen hebben op het getuige zijn van geweld tussen andere huisgenoten en het slachtoffer zijn van kindermishandeling. Kinderen die opgroeien in een gewelddadig gezin voelen de spanning, horen de kreten, zien de verwondingen, willen tussenbeide springen en kunnen daardoor ernstige psychische schade oplopen. Naast het getuige zijn van geweld in de thuissituatie kunnen kinderen ook zelf het slachtoffer zijn van het geweld. De volgende vormen van mishandeling worden kort toegelicht. Vormen van mishandeling 1 lichamelijke mishandeling: het kind wordt geslagen, geschopt, geknepen, gebrand en dergelijke; 2 psychische mishandeling: het kind wordt afgewezen, geterroriseerd, aangezet tot afwijkend en/of antisociaal gedrag, gepest, getreiterd, gekleineerd; aan het kind worden extreem hoge eisen gesteld, een juiste vorm van onderwijs wordt onthouden; 3 seksuele mishandeling: het kind wordt gedwongen seksuele handelingen te ondergaan, seksuele handelingen uit te voeren, getuige te zijn van seksuele handelingen van anderen of wordt gedwongen te kijken naar pornografisch materiaal; 4 lichamelijke verwaarlozing: het kind wordt (medische) verzorging en/of veiligheid onthouden, het kind krijgt onvoldoende voedsel en kleding; 5 psychische verwaarlozing: het kind wordt geestelijk verwaarloosd, geïsoleerd, genegeerd; koestering wordt onthouden en er is nooit aandacht of tijd voor het kind; 6 genitale verminking: De gedeeltelijke of volledige verwijdering, of elke andere beschadiging van de vrouwelijke genitaliën omwille van culturele of niet-therapeutische redenen; 7 Eer gerelateerd geweld: Elke vorm van geestelijk of lichamelijk geweld, gepleegd vanuit een collectieve mentaliteit in reactie op een (dreiging van) schending van de eer van de jongen of het meisje en daarmee van zijn of haar familie, waarvan de buitenwereld op de hoogte is of dreigt te raken Vaak komen verschillende vormen van mishandeling tegelijkertijd voor.

4 Kindermishandeling is: Onder kindermishandeling wordt verstaan: iedere vorm van een voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend, of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel, daaronder ook begrepen eer gerelateerd geweld en vrouwelijke genitale verminking; Bij vermoeden van kindermishandeling of huiselijk geweld conformeert Lijn83po zich aan de meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. Deze meldcode bevat een stappenplan. Dit stappenplan leidt de werknemer stap voor stap door het proces vanaf het moment dat hij signaleert tot aan het moment dat hij eventueel een beslissing neemt over het doen van een melding. Hierna volgt een beschrijving van de stappen die Lijn83po van hun werknemers vraagt als zij vermoeden hebben van signalen van huiselijk geweld of kindermishandeling. In het stappenplan wordt er vanuit gegaan dat de werknemer en het kind regelmatig contact met elkaar hebben. In geval van een vermoeden van kindermishandeling of huiselijk geweld zal de werknemer doorgaans niet alleen de stappen van de meldcode zetten, maar ook moeten overwegen of melding zou moeten worden gedaan in de verwijsindex risico s jeugdigen. Het gaat niet om een keuze tussen een melding in de verwijsindex of de stappen van de meldcode, maar dat beide acties bij vermoedens van kindermishandeling of huiselijk geweld aan de orde zijn omdat ze elkaar ondersteunen.

5 Stroomdiagram De leerkracht signaleert Signalen in kaart brengen en vastleggen in het leerling dossier Overleg over signalen met deskundige collega, intern begeleider en directeur (overleggroep) In samenspraak met overleggroep eventueel raadpleging bij AMK of SHG Gesprek met het kind en/of met zijn/haar ouders om signalen te bespreken Wegen van alle verkregen informatie (beschrijving van signalen, advies van deskundigen, uitkomsten van gesprek met kind en/of ouders en risico inschatten van huiselijk geweld of kindermishandeling, evenals de aard en de ernst van dit geweld De leerkracht komt tot een besluit (zo nodig ondersteund door deskundigen) Zelf hulp organiseren Melding doen bij onvoldoende effect alsnog een melding doen er volgt een onderzoek naar de signalen door externen

6 Stappenplan bij een vermoeden van huiselijk geweld/ kindermishandeling De stappen gaan in op het proces vanaf het moment dat er signalen zijn. Het signaleren zelf heeft in het model een andere plaats gekregen. Signaleren wordt gezien als een belangrijk onderdeel van de beroepshouding van de leerkrachten/werknemers werkzaam binnen Lijn83po. Signaleren is een grondhouding die in ieder contact met leerlingen en hun ouders/verzorgers wordt verondersteld. Alle leerkrachten, intern begeleiders en directeuren zijn geschoold in het herkennen en in het juist interpreteren van signalen en in het kunnen toepassen van de wet Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. Daarnaast kan het gebruik van een signalenlijst zinvol zijn (zie bijlage 2). De volgende stappen wijzen de leerkracht de weg als hij meent dat er signalen zijn van huiselijk geweld of kindermishandeling. IN KAART BRENGEN COLLEGIA E CONSUL TATIE B E S L IS S E N GESPREK WEGEN Stap 1: In kaart brengen van signalen signalen in kaart brengen en vastleggen in het leerling dossier feiten en signalen uit elkaar houden status vermelden van hypothesen en veronderstellingen en bron vermelden als er informatie wordt vastgelegd die afkomstig is van een ander Stap 2:Collegiale consultatie en zo nodig raadplegen van het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling of het Steunpunt Huiselijk Geweld overleg over signalen met deskundige collega (intern begeleider en directeur) eventueel raadplegen van AMK of SHG in overleg met IBer/directeur bij vermoeden van genitale verminking of eergerelateerd geweld overleg plegen met Landelijk Expertise Centrum Eer Gerelateerd Geweld, politie Haaglanden Stap 3: Gesprek met de leerling en/of ouders Zo snel mogelijk contact zoeken met het kind of zijn ouders om de signalen te bespreken. Wordt het vermoeden hierdoor weggenomen, dan zijn de volgende stappen van het stappenplan niet nodig Stap 4:Wegen van het geweld of de kindermishandeling op basis van informatie uit voorgaande stappen wordt het risico ingeschat op huiselijk geweld of kindermishandeling, evenals de aard en de ernst van dit geweld Advies van deskundige collega en AMK/SHG kan worden ingewonnen

7 BESLISS EN Stap 5: Beslissen: Hulp organiseren of melden leerkracht komt tot een besluit, zo nodig ondersteund door deskundigen leerkracht beoordeelt of hij zelf effectieve hulp kan bieden of kan organiseren; in alle gevallen waarin hij meent dat dit niet of maar gedeeltelijk het geval is, doet hij een melding

8 De stappen toegelicht Stap 1: In kaart brengen van signalen Breng de signalen die een vermoeden van huiselijk geweld of kindermishandeling bevestigen of ontkrachten in kaart en leg deze vast. Leg ook de contacten over de signalen vast, evenals de stappen die worden gezet en de besluiten die worden genomen. Maak bij het signaleren van huiselijk geweld of kindermishandeling gebruik van de signaleringslijst huiselijk geweld en kindermishandeling (zie bijlage 1). Betreffen de signalen huiselijk geweld of kindermishandeling gepleegd door een werknemer, meld de signalen dan bij de leidinggevende of de directie, conform de interne richtlijnen. In dat geval is dit stappenplan niet van toepassing. Beschrijf uw signalen zo feitelijk mogelijk. Worden ook hypothesen en veronderstellingen vastgelegd, vermeld dan uitdrukkelijk dat het gaat om een hypothese of veronderstelling. Maak een vervolgaantekening als een hypothese of veronderstelling later wordt bevestigd of ontkracht. Vermeld de bron als er informatie van derden wordt vastgelegd. Leg diagnoses alleen vast als ze zijn gesteld door een bevoegde beroepskracht. Stap 2: Collegiale consultatie en zo nodig raadplegen van het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling of het Steunpunt Huiselijk Geweld De tweede stap is het overleg over de signalen. Om de signalen die in kaart zijn gebracht goed te kunnen duiden, is overleg met een deskundige collega, de intern begeleider en de directeur, noodzakelijk. Zo kan op basis van anonieme kindgegevens (daarnaast) ook het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling of het Steunpunt Huiselijk Geweld worden geraadpleegd. Bij een vermoeden van (dreigende) vrouwelijke genitale verminking of eer gerelateerd geweld zal doorgaans een beroep moeten worden gedaan op specifieke expertise. Vermoed het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling of het Steunpunt Huiselijk Geweld eermotieven achter het (dreigende) geweld dan kunnen zij zich onder andere over de veiligheidsrisico s laten adviseren door het Landelijk Expertise Centrum Eer Gerelateerd Geweld dat als zelfstandige eenheid is ondergebracht bij de politie Haaglanden. Stap 3: Gesprek met de cliënt Na het collegiaal overleg en eventueel het advies-gesprek met het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling of het Steunpunt Huiselijk Geweld, volgt een gesprek met het kind of zijn ouders/verzorgers. Omdat openheid een belangrijke grondhouding is in de verschillende vormen van contact met het kind, wordt in het stappenplan zo snel mogelijk contact gezocht met het kind en/of met zijn ouders om de signalen te bespreken. Soms zal het vermoeden door het gesprek worden weggenomen, dan zijn de volgende stappen van het stappenplan niet nodig. Worden de zorgen over de signalen door het gesprek niet weggenomen, dan worden ook de volgende stappen gezet. Heeft een werknemer behoefte aan ondersteuning bij deze stap, dan kan hij ook daarover advies vragen aan een collega (intern begeleider en/of directeur) en/of aan het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling of het Steunpunt Huiselijk Geweld. In het gesprek met het kind/de ouder/verzorger gaat het er om dat de werknemer: 1. het doel van het gesprek uitlegt; 2. de signalen, dit wil zeggen de feiten die hij heeft vastgesteld en de waarnemingen die hij heeft gedaan, bespreekt; 3. het kind/de ouder/verzorger uitnodigt om daarop te reageren; 4. en pas na deze reactie zo nodig komt tot een interpretatie van wat hij heeft gezien en gehoord en wat hem in reactie daarop verteld is.

9 Geen gesprek met het kind of de ouders/verzorgers In de instructie bij deze stap wordt aangegeven in welke gevallen er kan worden afgezien van een gesprek met het kind of de ouders/verzorgers. Het gaat om situaties waarin door het voeren van het gesprek de veiligheid van een van de betrokkenen in het geding zou kunnen komen. Zo is het denkbaar dat een werknemer besluit om zijn vermoeden van seksueel misbruik of eer gerelateerd geweld nog niet met de dader te bespreken omdat hij het risico aanwezig acht dat de dader zich, na dit gesprek, op het slachtoffer af zal reageren. Ook kan worden afgezien van een gesprek als er goede redenen zijn om aan te nemen dat het kind of zijn ouders/verzorgers daardoor de contacten met de werknemer zal verbreken waardoor het kind uit het zicht raakt. Gesprek met kinderen Ook als een leerling nog jong is, is het van belang dat de werknemer het gesprek met hem aangaat, tenzij dat vanwege zijn jeugdige leeftijd echt niet mogelijk of te belastend voor hem is. De werknemer beoordeelt zelf of een gesprek zinvol en mogelijk is, zo nodig in overleg met een collega of met het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling. NB: Het kan van belang zijn om een kind even alleen te spreken, zonder dat zijn ouders daarbij aanwezig zijn zodat het kind zich vrij kan uiten. Zo zal een leerkracht zonder veel omhaal gewoon een gesprek met een van zijn leerlingen aan kunnen knopen. Bij een uitnodiging aan een kind van 10 jaar voor een gesprek met de jeugdarts of bijvoorbeeld schoolmaatschappelijk werk ligt dit anders. Als uitgangspunt geldt dat de ouders hierover vooraf behoren te worden geïnformeerd,maar in verband met de veiligheid van het kind, van de werknemer, of die van anderen, kan ook hier worden besloten om toch een eerste gesprek met het kind te voeren zonder dat de ouders hierover van te voren worden geïnformeerd. Gesprek met de ouder(s) Normaal gesproken zal er, als het om een minderjarige gaat, ook een gesprek over de signalen worden gevoerd met de ouder(s). Dit is niet alleen van belang als de ouders mogelijkerwijs betrokken zijn bij het huiselijk geweld of de mishandeling, maar ook als dit niet aan de orde is. Want de ouders behoren, zeker als zij het gezag uitoefenen, als regel te worden geïnformeerd over wat er bij hun kind speelt. NB: Een gesprek met (een van) de ouders kan achterwege blijven in verband met de veiligheid van het kind of die van anderen. Bijvoorbeeld als de werknemer redenen heeft om aan te nemen dat hij het kind dan uit het oog zal verliezen omdat de ouders het kind van school zullen halen, of niet meer naar de kinderopvang zullen brengen, of dat het eer gerelateerd geweld zal escaleren. Stap 4: Wegen van het geweld of de kindermishandeling Na de eerste drie stappen beschikt de werknemer al over redelijk veel informatie: de beschrijving van de signalen die hij heeft vastgelegd, de uitkomsten van het gesprek met het kind en/of zijn ouders/verzorgers en het advies van deskundigen. In stap 4 komt het er op aan dat de werknemer deze informatie weegt. Deze stap vraagt van de werknemer dat hij het risico op huiselijk geweld of kindermishandeling inschat, evenals de aard en de ernst van dit geweld. Vanzelfsprekend kan ook bij deze stap advies worden ingewonnen bij deskundigen zoals de intern begeleider of de directeur of het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling of het Steunpunt Huiselijk Geweld.

10 Stap 5: Beslissen: Hulp organiseren of melden Na de weging van stap 4 komt de werknemer, zo nodig ondersteund door deskundigen, tot een besluit: zelf hulp organiseren of een melding doen. Waar het bij deze afweging om gaat is dat de werknemer beoordeelt of hij zelf, gelet op zijn competenties, zijn verantwoordelijkheden en zijn professionele grenzen, in voldoende mate effectieve hulp kan bieden of kan organiseren. In alle gevallen waarin hij meent dat dit niet of maar gedeeltelijk het geval is, doet hij een melding. Hulp organiseren en effecten volgen Meent de werknemer dat hij met zijn school het kind voldoende kan beschermen tegen het risico op huiselijk geweld of op kindermishandeling, dan biedt of organiseert hij de hulp die daarvoor nodig is. Hij volgt de effecten van deze hulp en doet alsnog een melding als het geweld niet blijkt te stoppen of opnieuw oplaait.

11 Melden Kunt u het kind niet voldoende tegen het risico op huiselijk geweld of op kindermishandeling beschermen of twijfelt u er aan of u voldoende bescherming hiertegen kunt bieden: meld uw vermoeden bij het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling of bij het Steunpunt Huiselijk Geweld; sluit bij uw melding zoveel mogelijk aan bij feiten en gebeurtenissen en geef duidelijk aan indien de informatie die u meldt (ook) van anderen afkomstig is; overleg bij uw melding met het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling of het Steun- punt Huiselijk Geweld wat u na de melding, binnen de grenzen van uw gebruikelijke werkzaamheden, zelf nog kunt doen om uw cliënt en zijn gezinsleden tegen het risico op huiselijk geweld of op mishandeling te beschermen. Bespreek uw melding vooraf met het kind (vanaf 12 jaar) en met de ouder/verzorger (als het kind nog geen 16 jaar oud is). 1. Leg uit waarom u van plan bent een melding te gaan doen en wat het doel daarvan is; 2. Vraag het kind en de ouder uitdrukkelijk om een reactie; 3. In geval van bezwaren van het kind of de ouder/verzorger, overleg op welke wijze u tegemoet kunt komen aan deze bezwaren; 4. Is dat niet mogelijk, weeg de bezwaren dan af tegen de noodzaak om het kind of zijn gezinslid te beschermen tegen het geweld of de kindermishandeling. Betrek in uw afweging de aard en de ernst van het geweld en de noodzaak om het kind of zijn gezinslid door het doen van een melding daartegen te beschermen; 5. Doe een melding indien naar uw oordeel de bescherming van het kind of zijn gezinslid de doorslag moet geven. Van contacten met het kind en/of de ouder/verzorger over de melding kunt u afzien: als de veiligheid van de cliënt, die van u zelf, of die van een ander in het geding is; als u goede redenen hebt om te veronderstellen dat het kind of de ouder/verzorger daardoor het contact met u zal verbreken. Is het kind nog geen 12 jaar oud, dan voert de werknemer het gesprek zoals hierboven beschreven met de ouder(s) van het kind. Is het kind 12 jaar en nog geen 16 dan wordt het gesprek gevoerd met het kind en of met de ouder.