Vrijwillig Haaksbergen

Transcriptie

1 Vrijwillig Haaksbergen Stand van zaken 1 augustus 2014 Sybren Bouwsma en Maaike Moulijn - Arcon Rapport Vrijwillig Haaksbergen 1

2 Inhoud 1. Inleiding Stand van zaken vrijwillige inzet Ondersteuning van vrijwillige inzet Maatschappelijke ondersteuning en mantelzorg De Kanteling Maatschappelijke deelname Beleidsadvies... 9 Rapport Vrijwillig Haaksbergen 2

3 1. Inleiding Onze samenleving is volop in beweging. Gemeenten hebben mede door de nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning en de andere sociale transities die er in 2015 aan komen, een steeds grotere rol bij het aanreiken van oplossingen voor een gezonde civil society. Een nieuwe manier van werken en denken brengt uiteraard nieuwe opgaven met zich mee, niet alleen voor gemeenten c.q. overheden, maar ook voor burgers en vrijwilligersorganisaties. Steeds meer gemeenten bekijken hoe zij burgerinitiatieven, vrijwillige inzet en maatschappelijke inzet door vrijwilligersorganisaties kunnen stimuleren, mogelijk maken en eventueel ondersteunen. De gemeente Haaksbergen wil in deze veranderende tijden vorm en inhoud geven aan een bloeiende civil society met een krachtige inzet van vrijwilligers en een passend ondersteuningsaanbod aan kwetsbare burgers. Het vrijwilligerswerk wordt in een breder perspectief geplaatst, het gaat om vrijwillige inzet, zowel binnen georganiseerd verband als daarbuiten. De gemeente Haaksbergen ziet een grote rol weggelegd voor verenigingen en inwoners van Haaksbergen bij het verder bouwen aan een vitale samenleving. Initiatieven van de inwoners zelf en Maatschappelijk Verantwoord Verenigingen zijn hiervoor mooie middelen. Het initiatief moet komen uit de samenleving en niet langer alleen van de beleidsmaker. Maar dit zal veelal niet vanzelf ontstaan. De gemeente heeft de taak om de ideeën die liggen te gloeien in de samenleving voldoende zuurstof te geven om te kunnen ontbranden. Om hier succesvol op te kunnen koersen, is het belangrijk eerst de huidige situatie te bekijken. Eind vorig jaar heeft de gemeente Haaksbergen een aantal visiesessies georganiseerd rondom het thema Vrijwillige Inzet. Eén van de aanbevelingen van de deelnemers aan deze sessies was dat inwoners mee moeten worden genomen in het idee van de Kanteling en de decentralisaties en dat de mening van de inwoners over Vrijwillige Inzet gevraagd moet worden. Dit onderzoek is daar op gericht. In dit onderzoek is de mening van burgers en vrijwilligersorganisaties gepeild over het vrijwilligersbeleid, de huidige ondersteuningsstructuur en de ideeën en ondersteuningsbehoeften van vele organisaties, verenigingen en particuliere initiatieven die in Haaksbergen een belangrijke bijdrage leveren aan een vitale en leefbare samenleving. Het is een thermometer van hoe het er nu voor staat met vrijwilligersondersteuning en de informeel georganiseerde burgerinitiatieven; Wat goed gaat, wat moet beter en wat willen verenigingen en vrijwilligers aan maatschappelijke betrokkenheid doen en wat heeft men daarbij nodig van de gemeente. De vragenlijst Vrijwillige inzet Haaksbergen is in totaal verstuurd aan 250 vrijwilligersorganisaties waarvan de gegevens bij de gemeente bekend waren. 49 van deze organisaties hebben de enquête teruggestuurd of via internet ingevuld. De respons ligt daarmee op 19,6%. Om te achterhalen wat vrijwilligers in Haaksbergen drijft om zich vrijwillig in te zetten, zijn er enquêtes verstuurd naar 4000 huishoudens. Uiteindelijk hebben 359 respondenten de vragenlijst ingevuld. Dit is een respons van 9%. In dit rapport wordt eerst de stand van zaken de vrijwillige inzet in Haaksbergen gegeven. Dit is een samenvatting van het kwantitatieve onderzoek. In bijlage 1 en 2 zijn alle resultaten te vinden. Het rapport geeft aanknopingspunten voor het vervolgtraject om het beleid en de ondersteuningsstructuur rondom vrijwillige inzet te herijken. Rapport Vrijwillig Haaksbergen 3

4 2. Stand van zaken vrijwillige inzet Motieven om vrijwilliger te zijn: als dank aan de vrijwilligers die zich vroeger ook voor mij hebben ingezet en ik ben nu 79, ik hoop dat mensen het ook voor mij doen. De gemeente Haaksbergen kan zich verheugen op een gemiddelde vrijwillige inzet door haar burgers. In de gemeente zijn veel vrijwilligersorganisaties actief (250 die bekend zijn bij de gemeente). Van hen hebben 49 een enquête over het vrijwilligersbeleid ingevuld. Zij hebben gemiddeld 362 vrijwilligers (variërend tussen de 3 en 750). Bijna 60% geeft aan dat zij over onvoldoende vrijwilligers beschikken. Er is met name behoefte aan vrijwilligers voor het bestuur en voor het begeleiden van activiteiten. De organisaties zijn erg creatief om verschillende bronnen van inkomsten aan te boren. De belangrijkste zijn: contributies van leden en donateurs, gemeentelijke subsidies, betaling van cliënten en/of bezoekers, provinciale of landelijke subsidie en sponsoring. Veel vrijwilligersorganisaties hebben hun eigen manieren ontwikkeld om vrijwilligers in het zonnetje te zetten en/of verder te ontwikkelen (vrijwilligersverzekering, vrijwilligerscoördinator, waardering en scholing). 36% zet zich vrijwillig in Naar schatting zet 36% van de inwoners van Haaksbergen zich vrijwillig in (bron: GGD Volwassenen- en Ouderenmonitor 2012). Dat is meer dan de gemiddelde inzet in Twente (33%), maar iets minder dan het landelijk gemiddelde (38%; bron: R. Bekkers, Geven van tijd: vrijwilligerswerk, 2013). 359 inwoners hebben de enquête over vrijwillige inzet ingevuld. 62% van hen doet momenteel vrijwilligerswerk. Zij zetten zich gemiddeld 2 tot 4 uur per week in. Dit zijn met name ouderen, mensen die (vervroegd) met pensioen zijn gegaan en (gedeeltelijk) arbeidsongeschikten. Mensen zetten zich vrijwillig in omdat ze het leuk, belangrijk en normaal vinden. Ook willen ze graag een de leefbaarheid in dorp of wijk verbeteren. Als mensen zouden stoppen met hun vrijwilligerswerk, dan geven ze daarvoor de volgende redenen op: problemen met gezondheid of zorg voor gezin/familie of onvoldoende faciliteiten (zoals trainingen). Mensen zouden zich meer vrijwillig inzetten als ze meer tijd zouden hebben, als ze gestopt zijn met werken of als het leuk of nodig is. Degenen die nu geen vrijwilligerswerk doen kunnen dit niet combineren met werk, zorg voor gezin/kinderen en mantelzorg. Aanbeveling 1: Houd in het beleid en de wijze van aanspreken rekening met de motieven van vrijwilligers. Mensen zetten zich vrijwillig in als het leuk en belangrijk/nodig is. Er zit ook wederkerigheid in: velen doen het uit dank voor de vrijwillige inzet van anderen in hun jeugd of hopen dat vrijwilligers zich in de toekomst, als zij zorg nodig hebben, ook voor hen inzetten. Rapport Vrijwillig Haaksbergen 4

5 3. Ondersteuning van vrijwillige inzet Ruim 75% van de organisaties kent het servicepunt vrijwilligerswerk, 67% kent de Noaberpoort. Vooral de website van het servicepunt is bekend. Er wordt het meest gebruik gemaakt van de vrijwilligersvacaturebank en de coördinatie van de maatschappelijke stage. De organisaties geven aan dat ze de vrijwilligersverzekering, vrijwilligersprijs, hulp bij het vinden van fondsen/subsidies en de coördinatie van de maatschappelijke stage belangrijk vinden. Minder belangrijk vindt men het spreekuur vrijwilligerswerk en de ondersteuning bij projecten. Over het algemeen is men tevreden over de ondersteuning, hoewel er ook enkele ontevreden reacties zijn over de selectie van kandidaten en de begeleiding van vrijwilligers met een problematische achtergrond. 75% van de vrijwilligersorganisaties en ruim 38% van de inwoners kent het servicepunt vrijwilligers Vrijwilligers gaan in eerste instantie naar een vrijwilligersorganisatie wanneer zij vragen hebben over vrijwilligerswerk. Vrijwilligers zijn in het algemeen tevreden over de ondersteuning door hun eigen organisatie. Ze zijn minder tevreden over een vast aanspreekpunt en functionerings/begeleidings-gesprekken. Dit vinden alle respondenten (zeer) belangrijk, maar slechts 10% heeft functionerings/ begeleidingsgesprekken. Het servicepunt is minder goed bekend onder de inwoners (38%), de Noaberpoort is juist weer bekender (51%) en 30% van hen is er ook al eens geweest. De meerderheid was hierover tevreden. De meeste bekendheid hebben de website en vacaturebank. Het meest gebruikt is de bedankavond (5,8%). Het inloopspreekuur van de Noaberpoort iedere ochtend vindt 40% een goed tijdstip. 33% maakt liever een afspraak. Aanbeveling 2: Besteed aandacht aan de bekendheid onder inwoners van het servicepunt vrijwilligers, vraag bij vrijwilligersorganisaties aandacht voor functionerings-/ begeleidingsgesprekken, zorg voor een betere selectie van kandidaten en begeleiding van vrijwilligers met een problematische achtergrond door het servicepunt. Volgens 90% van de vrijwilligersorganisaties kan de omgang tussen gemeenten en vrijwilligersorganisaties verbeterd worden. Dit geldt met name voor: procedures voor subsidies en vereenvoudiging van vergunningaanvragen. Daarnaast werd aangegeven dat sommigen het op prijs stellen als er meer aandacht komt voor vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties van bijvoorbeeld de wethouder (kennismakingsronde door de nieuwe wethouder) en ook de toegankelijkheid van ambtenaren voor vrijwilligersorganisaties zou verbeterd kunnen worden. Ook zouden sommigen graag gratis gebruik van locaties willen maken voor activiteiten en wellicht kan de gemeente in het huis-aan-huisblad ruimte beschikbaar stellen voor informatie van vrijwilligersorganisaties. Aanbeveling 3: Meer aandacht van ambtenaren en wethouders voor vrijwilligersorganisaties (kennismakingsronde), overweeg het vereenvoudigen van vergunningaanvragen en subsidieprocedures, het beschikbaar stellen van locaties en PRruimte in het huis-aan-huisblad. Rapport Vrijwillig Haaksbergen 5

6 4. Maatschappelijke ondersteuning en mantelzorg Uit de enquête voor vrijwilligersorganisaties blijkt dat 43% van de organisaties al maatschappelijke ondersteuning biedt. 46% doet het niet en vindt het ook niet haar taak. 45% van de organisaties geeft aan dat ze bereid zijn om meer te doen voor mensen die hulp of ondersteuning nodig hebben. Gehandicapten of mensen met een uitkering mogen bij hen als vrijwilliger aan de slag. Er zijn wel belemmeringen hiervoor. De meeste noemen financiële belemmeringen, de organisatie is er niet voor ingericht en een gebrek aan vrijwilligers en deskundigheid. Ruim 65% van de geënquêteerde inwoners zet zich al in voor vrienden of familie die zorg/hulp nodig hebben. Men biedt vooral: boodschappen, vervoer en begeleiding en huishoudelijke zaken bij afwezigheid, zoals planten en post. 46% van de organisaties wil zich meer inzetten voor mensen met zorg De mantelzorgers besteden gemiddeld 6,3 uur per week aan zorgtaken. Dit varieert tussen de 1 en 168 uur. De mediaan is bij 2,5 uur. De meerderheid vindt de mantelzorgtaken niet belastend, maar het is verstandig om aandacht te besteden aan de 2% respectievelijk 25% van de mantelzorgers, die zich erg belast respectievelijk belast voelen. De meesten maken geen gebruik van ondersteuning (71%) of krijgen ondersteuning via familie. De meeste respondenten zullen bij vragen eerst naar familie, vrienden en kennissen gaan. Opvallend is dat huidige mantelzorgers aangeven dat ze minder snel een beroep doen op het steunpunt mantelzorg dan degenen die geen zorg of hulp verlenen. Aanbeveling 4: Veel vrijwilligersorganisaties (46%) en respondenten (65%) geven aan dat zij zich willen inzetten voor mensen die hulp nodig hebben. Houd rekening met wat iemand wil/kan bieden (wel vervoer en gezelschap, geen verzorging) en de manier waarop de gemeente burgers en organisaties laat nadenken over wat ze zouden kunnen doen en wat daarvoor nodig is. Blijf oog hebben voor overbelasting onder mantelzorgers. Een kwart geeft aan belast te zijn en velen vragen liever geen ondersteuning of ondersteuning van familie. Rapport Vrijwillig Haaksbergen 6

7 5. De Kanteling Ik denk dat in Twente over het algemeen familie en bekenden doen wat ze kunnen dus de Kanteling is niets nieuws voor deze regio. Er is uitleg gegeven over wat de Kanteling inhoudt. 68% van de respondenten bleek bekend te zijn met de andere werkwijze. Bijna de helft vindt het een goede werkwijze. Maar er zijn op geen enkel onderdeel in de enquête zoveel toelichtingen gegeven als op dit onderwerp. In feite komt het erop neer dat een minderheid van mening is dat iedereen altijd recht moet hebben op professionele zorg en ondersteuning en dat hierop niet bezuinigd mag worden. Een krappe meerderheid is van mening dat familie en vrienden ook om een bijdrage gevraagd mogen worden. Maar er mag geen te groot beroep gedaan worden op familie. Het risico van overbelasting ervaart men als groot. Het moet wel haalbaar zijn, geeft een respondent aan. Ook spreken de respondenten hun angst uit voor vereenzaming, een te grote afhankelijkheid van familie (en wat gebeurt er bij het ontbreken van familie in de buurt), de financiële knelpunten (mantelzorgboete, onkostenvergoeding voor mantelzorgers) en de combinatie tussen werk en mantelzorg. Aanbeveling 5: De vraag over de Kanteling maakte erg veel reacties los. Een krappe meerderheid staat achter de Kanteling maar wel onder veel voorbehoud. Dit onderwerp verdient meer aandacht, waaronder de angst dat professionele zorg verdwijnt cq onbetaalbaar wordt, de mantelzorgboete en de belastbaarheid van familie en vrienden. Rapport Vrijwillig Haaksbergen 7

8 6. Maatschappelijke deelname Bijna een kwart van de respondenten geeft aan dat ze willen meedenken met een project om mensen te helpen actief in het leven te staan. De respondenten hebben verschillende ideeën: 25% van de geënquêteerde inwoners wil zich inzetten voor maatschappelijke participatie. En ze hebben nu al meer dan 10 ideeën hoe ze dat willen doen. - Fietsen met blinden - Fietsen met bewoners van zorginstellingen - Biologische moes-/pluktuin - Gepensioneerden/VUTters die hun deskundigheid doorgeven op scholen - Speelgelegenheden voor kinderen bij terrassen, waar de ouders een drankje kunnen nemen - Hulp op scholen - Schoon houden van de eigen straat - Gereedschappen in de buurt delen - Initiatieven verbinden en zichtbaar maken - Repaircafé Tot slot geven 22 vrijwilligersorganisaties en 40 inwoners aan dat ze graag willen meedenken met vernieuwing van de vrijwilligersondersteuning. Aanbeveling 6: Bijna 25% van de respondenten geeft aan dat zij willen meewerken aan maatschappelijke projecten. Het is aan de gemeente een uitdaging om deze mensen te stimuleren en ondersteunen bij het verwezenlijken hiervan. Een agendapunt voor de vervolgbijeenkomst. Rapport Vrijwillig Haaksbergen 8

9 7. Beleidsadvies De gemeente Haaksbergen bestaat uit burgers die zich in het algemeen willen inzetten voor anderen. Maar liefst 36% van de burgers zet zich vrijwillig in en er zijn veel vrijwilligersorganisaties actief (250 die bekend zijn bij de gemeente). In het kader van de decentralisaties is het belangrijk om te weten dat 46% van de geënquêteerde vrijwilligersorganisaties en 65% van de geënquêteerde inwoners bereid zijn om zich in te zetten voor mensen die zorg nodig behoeven. Ook willen velen zich inzetten voor maatschappelijke deelname en zijn er meer dan 10 ideeën ingevuld. Bij de herijking van het vrijwilligersbeleid en de invulling van de decentralisaties is het van belang om rekening te houden met de motivatie van vrijwilligers. Mensen zetten zich vrijwillig in als het leuk, belangrijk en nodig is. Ook de wederkerigheid is belangrijk. Mensen zetten zich in omdat er in hun jeugd ook vrijwilligers actief waren bij hen of omdat ze hopen dat in de toekomst vrijwilliger hun hulp en ondersteuning verlenen. Aanbeveling: Houd in het beleid en de wijze van aanspreken rekening met de motieven van vrijwilligers. Mensen zetten zich vrijwillig in als het leuk en belangrijk/nodig is. Er zit ook wederkerigheid in: velen doen het uit dank voor de vrijwillige inzet van anderen in hun jeugd of hopen dat vrijwilligers zich in de toekomst, als zij zorg nodig hebben, ook voor hen inzetten. Meerdere organisaties en inwoners geven aan dat zij zich willen inzetten voor mensen met zorg, met name als het gaat om boodschappen of vervoer en begeleiding. In de vervolgsessies is het aan te bevelen om aandacht te schenken aan de manier waarop burgers elkaar willen benaderen bij zorgvraag en aanbod (matchen, overkomen van vraag- en aanbodverlegenheid), wat de balans is tussen formele en informele zorg en hoe dit afgestemd kan worden met de zorgverleners (en in de contracten die de gemeente met hen afsluit). Aanbeveling: Houd rekening met wat iemand wil/kan bieden aan hulp/zorg (wel vervoer en gezelschap, geen verzorging) en de manier waarop de gemeente burgers en organisaties laat nadenken over wat ze zouden kunnen doen en wat daarvoor nodig is. Blijf oog hebben voor overbelasting onder mantelzorgers. De Kanteling maakt veel los bij de respondenten. Onduidelijkheid over de risico s van o.a. vereenzaming, gebrekkige zorg, overbelasting en financiële gevolgen leidt ertoe dat de respondenten ambivalente gevoelens hebben ten opzichte van de Kanteling. Het is verstandig om dit onderwerp nader toe te lichten en met elkaar te bespreken wat de grenzen en mogelijkheden zijn van een beroep op de omgeving. De samen-doen-scan zou hiervoor een middel kunnen zijn. Aanbeveling: De vraag over de Kanteling maakte erg veel reacties los. Een krappe meerderheid staat achter de Kanteling maar wel onder veel voorbehoud. Dit onderwerp verdient meer aandacht, waaronder de angst dat professionele zorg verdwijnt cq onbetaalbaar wordt, de mantelzorgboete en de belastbaarheid van familie en vrienden. Rapport Vrijwillig Haaksbergen 9

10 Bijna een kwart van de respondenten is bereid om mee te werken aan maatschappelijke initiatieven. Het is van belang dat er in een vervolgsessie met de betrokkenen wordt nagedacht wat er nodig is om ervoor te zorgen dat maatschappelijke initiatieven niet bij ideeën blijft, maar dat ze verwezenlijkt worden. Hiervoor zijn mogelijk faciliteiten nodig. Aanbeveling: Het is aan de gemeente een uitdaging om mensen te stimuleren en ondersteunen bij het verwezenlijken van maatschappelijke deelnameprojecten. Een agendapunt voor de vervolgbijeenkomst. Er wordt meer aandacht gevraagd voor vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties bij de wethouder en de toegankelijkheid van het ambtelijk apparaat. Ook wordt gesuggereerd om vergunningsaanvragen en subsidieprocedures te vereenvoudigen, locaties beschikbaar te stellen en PR-ruimte in het huisaan-huisblad te reserveren voor vrijwilligersorganisaties. Aanbeveling: Meer aandacht van ambtenaren en wethouders voor vrijwilligersorganisaties (kennismakingsronde), overweeg het vereenvoudigen van vergunningaanvragen en subsidieprocedures, het beschikbaar stellen van locaties en PR-ruimte in het huis-aanhuisblad. Het is aan te bevelen om aandacht te besteden aan de onbekendheid van het servicepunt onder inwoners. Alle vrijwilligers geven aan dat zij het (zeer)belangrijk vinden om functionerings/begeleidingsgesprekken te hebben in hun vrijwilligerswerk. Dit vindt echter nog maar weinig plaats. Wellicht is dit een thema waaraan het servicepunt vrijwilligers aandacht kan besteden. Voorts wordt aan het servicepunt gevraagd om tot een betere matching te komen en vrijwilligers met een problematische achtergrond beter te begeleiden naar en tijdens het vrijwilligerswerk. Aanbeveling: Besteed aandacht aan de bekendheid onder inwoners van het servicepunt vrijwilligers, vraag bij vrijwilligersorganisaties aandacht voor functionerings-/ begeleidingsgesprekken, zorg voor een betere selectie van kandidaten en begeleiding van vrijwilligers met een problematische achtergrond door het servicepunt. Rapport Vrijwillig Haaksbergen 10