Gezondheid, welzijn en leefstijl van jongeren in Twente E-MOVO

Transcriptie

1 Gezondheid, welzijn en leefstijl in Twente E-MOVO Internet GGD Twente onrel Regio Twente ggdtwente.nl

2 2

3 Algemene informatie In het najaar 2015 E-MOVO vier keer uitgevoerd onr schoolgaan jeugd in Twente. De resultaten dit digitale vragenlijstonrzoek zijn neergelegd in negen factsheets. Gegevens over gezondheid, het welzijn en leefstijl zijn nodig onrbouwing gemtelijk gezondheids- en jeugdbeleid. Voor scholen bien resultaten aanknopingspunten schoolgezondheidsbeleid en maatregelen en activiteiten om gezond gedrag bij leerlingen te bevorren. Algemene informatie In het GGD najaar Twente voert 2015 in haar E-MOVO werkgebied E-MOVO vier uit. keer uitgevoerd onr schoolgaan jeugd in Twente. De resultaten dit digitale vragenlijstonrzoek zijn neergelegd in negen factsheets. Gegevens over gezondheid, het welzijn en leefstijl zijn nodig onrbouwing gemtelijk gezondheids- en jeugdbeleid. Voor scholen bien resultaten aanknopingspunten Wat schoolgezondheidsbeleid E-MOVO? en maatregelen en Hoeveel activiteiten leerlingen om gezond n gedrag mee? bij leerlingen te bevorren. E-MOVO GGD Twente digitale vragenlijst voert in haar die werkgebied op scholen E-MOVO In het schooljaar uit. 2015/2016 hebben leerlingen meegedaan aan E-MOVO. Van ze groep tgezet onrwijs wordt afgenomen. Wat E-MOVO? Hoeveel leerlingen n mee? Leerlingen uit klas 2 en 4 beantwoorn via wonen ongeveer 400 leerlingen buiten Twente of E-MOVO digitale vragenlijst die in op In het schooljaar 2015/2016 hebben scholen internet vragen tgezet over gezondheid, onrwijs wordt welzijn en leefstijl. Met E-MOVO Leerlingen wordt uit klas 2 goed en 4 beeld beant- ver- in ze rapportage groep wonen over ongeveer Twente niet 400 meegenomen. leerlingen hebben leerlingen meegedaan fictieve postco aan E-MOVO. opgegeven. Van Zij zijn afgenomen. woorn kregen via internet gezondheidssituatie vragen over gezondheid,. De buiten gemidl Twente of leeftijd hebben leerlingen fictieve postco in klas 2 welzijn en leefstijl. Met E-MOVO wordt opgegeven. 13 jaar; in klas Zij zijn 4 in gemidl rapportage leeftijd over goed Lanlijke beeld gekregen afstemming gezondheidssituatie E-MOVO. in Twente staat niet op zichzelf, maar 15 Twente jaar. niet meegenomen. De gemidl leeftijd leerlingen in klas afgestemd op vergelijkbaar onrzoek door Figuur jaar; Percentage in klas 4 elnemen gemidl leeftijd Lanlijke GGD en afstemming heel Nerland. Naast lanlijk leerlingen 15 jaar. per gemte E-MOVO verplichte in Twente basset staat zijn er niet in E-MOVO op zichzelf, maar aantal afgestemd op vergelijkbaar onrzoek door Twentse vragen opgenomen onr anre over GGD en in heel Nerland. Naast lanlijk seksualiteit. verplichte basset zijn er in E-MOVO 9 9 De aantal resultaten Twentse vragen E-MOVO opgenomen worn centraal onr verwerkt over door seksualiteit. het RIVM en groot el op- 8 8 anre De genomen resultaten in E-MOVO databank worn het CBS. centraal Hierdoor verwerkt kunnen door regionale het RIVM en gemtelijke en groot E-MOVO el opgenomen gegevens in vergeleken databank worn met het lanlijke CBS. cijfers. Hierdoor kunnen regionale en gemtelijke E- MOVO Wat gegevens levert E-MOVO vergeleken op? worn met lanlijke E-MOVO cijfers. levert schat aan gegevens op. Gemten, scholen en GGD krijgen handvatten Wat levert E-MOVO op? ontwikkeling preventief gezondheidsbeleid, E-MOVO levert schat aan gegevens op. Gemten, scholen het opstellen en GGD krijgen maatregelen handvatten gezon ontwikkeling leef- en werkomgeving preventief en ge- het gemte Figuur 0.1. Percentage elnemen leerlingen per zondheidsbeleid, ontwikkelen en het uitvoeren opstellen activiteiten maatregelen op het bevorren gezon leef- gezond en werkomgeving gedrag. E-MOVO Achtergrondkenmerken vraagt enkele achtergrondgegevens gericht Achtergrondkenmerken en het Leerlingen ontwikkelen krijgen en na uitvoeren het invullen activiteitelijst vragen- E-MOVO leerlingen. vraagt enkele Dat zijn achtergrondgegevens onr anre leeftijd gericht passen op het achtergrondinformatie bevorren gezond bij diverse en geslacht, leerlingen. maar ook Dat zijn vier onr cijfers anre leeftijd gedrag. gezondheidsonrwerpen en verwijzingen naar postco. en geslacht, Dit maar laatste ook om vast vier te cijfers stellen uit welke Leerlingen interessante krijgen websites. na het invullen vragenlijst passen achtergrondinformatie bij welke gemte leerlingen afkomstig zijn. gemte postco. Dit leerlingen laatste om afkomstig vast te stellen zijn. Veel uit scholen hebben immers regionale functie en diverse Waarom gezondheidsonrwerpen wordt E-MOVO uitgevoerd? en verwijzingen naar interessante websites. functie en hebben daarom leerlingen uit buur- Veel scholen hebben immers regionale hebben daarom leerlingen uit buurgemten, Gemten hebben volgens Wet publieke ook gemten, buiten Twente. ook buiten Verr Twente. gevraagd Verr naar gevraagd naar en thusituatie. etniciteit en thusituatie. Waarom gezondheid wordt (Wpg) E-MOVO taak uitgevoerd? om gezondheid etniciteit Gemten hun inwoners hebben volgens in kaart te brengen. Wet publieke De GGD gezondheid voert die (Wpg) taak uit taak om gemten gezondheid met Tabel 0.1 Aantal leerlingen per per klas klas en opleiding en gezondheidsmonitor. hun inwoners in kaart te brengen. De GGD opleiding voert E-MOVO die taak wordt uit om gemten vier jaar uitgevoerd, met vmbo havo/vwo Totaal gezondheidsmonitor. evenals onr volwassenen en Klas 2 vmbo havo/vwo Totaal E-MOVO ouren wordt en om monitor vier jaar onr uitgevoerd, ours Klas Klas evenals kinren monitor 0-12 onr jaar. volwassenen en ouren en monitor onr ours Klas Totaal kinren 0-12 jaar. Totaal

4 Deelnemen scholen Deelname aan E-MOVO gebeurt op vrijwillige bas. Ruim helft (56) schoollocaties heeft meegedaan. Totaal gaat het om locaties in Twente. Niet alle scholen hebben zowel klas 2 als klas 4 mee laten doen. Dit resulteer soms in zeer klein aantal elnemen leerlingen per school. Het tgezet onrwijs in gemten Tubbergen en Wiern heeft niet elgenomen aan E-MOVO. De volgen scholen hebben E-MOVO uitgevoerd: AOC Oost Assink* Bataafs Lyceum Bonhoeffer College* Canius Carmel* Jacobus Fruitier Gil College Noordik* Pius X College* Reggesteyn Stelijk Lyceum* Waernborch* * = meerre locaties Leeswijzer De rapportage opgebouwd uit negen factsheets rondom volgen onrwerpen: 1. Gezond lijf en len 2. Lekker in je vel 3. Beweeg je fit 4. Eten en drinken 5. In hoger sferen 6. Op school 7. Digitale snelweg 8. Seks en zo 9. Thu, vriendschap en vrije tijd Meer getailleer gegevens zijn te vinn in het bijbehoren tabellenboek. Deze informatie staat op site TGV: Aanvullen cijfers of berekeningen kunnen sgewenst opgevraagd worn bij epimiologen GGD Twente. Weging Alle percentages in factsheets en het bijbehoren tabellenboek zijn gewogen. Dit betekent dat verrekening heeft plaats gevonn naar het werkelijke aantal dat in Twente woont. Hierdoor wordt komen dat er vertekend beeld ontstaat, wanneer er bijbeeld meer havo/vwo-leerlingen dan vmboleerlingen hebben elgenomen, of meer jongens dan mejes. 4

5 1 Gezond lijf en len 1 Gezond lijf en len 1 Gezond lijf en len In Nerland het met gezondheid jeugd over het algem goed gesteld. De in Twente vormen hierop g uitzonring. De meesten voelen zich gezond en gelukkig en hebben weinig chronche ziekten. In Nerland Eén op het vijf met gezondheid in klas 2 nkt dat jeugd hij of zij over overgewicht het algem heeft. goed Vragen gesteld. over gehoor De en in In Nerland gehoorbescherming Twente vormen het met hierop leveren g gezondheid uitzonring. zorgelijk beeld De jeugd op. meesten over het voelen algem zich gezond goed gesteld. en gelukkig De en hebben in Twente weinig vormen chronche hierop ziekten. g uitzonring. Eén op vijf De meesten in voelen klas 2 zich nkt gezond dat hij en of gelukkig zij overgewicht en hebben heeft. weinig Vragen chronche over gehoor ziekten. en Eén gehoorbescherming op vijf leveren in klas 2 nkt zorgelijk dat beeld hij of zij op. overgewicht heeft. Vragen over gehoor en gehoorbescherming leveren zorgelijk beeld op. Ervaren gezondheid goed goed Het Het oorel oorel over over eigen eigen gezondheid gezondheid wordt wordt Ervaren Ervaren gezondheid, gezondheid, goed ook ook wel wel subjectieve subjectieve gezondheid gezondheid beïnvloed Het beïnvloed oorel door over door opleiding opleiding eigen en gezondheid in en minre minre mate wordt mate Ervaren of gezondheid, gezondheidsbeleving of gezondheidsbeleving ook wel subjectieve genoemd, genoemd, gezondheid weerspiegelt weerspiegelt of het gezondheidsbeleving het oorel over door beïnvloed door geslacht. geslacht. door opleiding en in minre mate oorel over eigen genoemd, eigen gezondheid. gezondheid. door geslacht. weerspiegelt Het verschilt het Het oorel verschilt persoon over tot persoon persoon eigen gezondheidsoon welke tot per- Gelukkig voelen welke factoren Het het verschilt factoren gezondheidsoorel het persoon gezondheidsoorel Gelukkig beïnvloen. tot persoon beïnvloen. Aan Gelukkig Aan voelen voelen gevraagd om hun geluksgevoel welke factoren het gezondheidsoorel Aan uit te drukken gevraagd gevraagd in om hun om cijfer geluksgevoel hun geluksgevoel heel drukken variërend uit te beïnvloen. uit te erg drukken ongelukkig in cijfer in ( variërend cijfer 1) variërend tot heel heel erg gelukkig erg ( ( erg ongelukkig heel ongelukkig 10). 1) Het tot ( gemidl heel erg gelukkig 1) tot heel erg ( gelukkig ( gemidl Twentse 10). Almelo 90 Het 10). Het gemidl 8. Het Twentse geluksgevoel Twentse wordt het Almelo Borne Het sterkst geluksgevoel bepaald 8. Het wordt door geluksgevoel geslacht, het sterkst maar bepaald wordt ook het leeftijd geslacht, en bepaald opleiding maar door ook spelen geslacht, leeftijd maar en rol. opleiding ook leef- Dinkelland Borne door sterkst Dinkelland Ensche spelen tijd en Het opleiding blijkt rol. dat spelen goed ervaren rol. gezondheid Ensche Haaksbergen Het niet blijkt altijd dat gelijk goed op gaat ervaren met gezondheid geluksgevoel. niet Haaksbergen Hellendoorn niet altijd gelijk op gaat met geluksgevoel. Hellendoorn Hengelo altijd gelijk op gaat met geluksgevoel Hof Hengelo Twente Hof Twente Losser Losser Olnzaal Rijssen-Holten Olnzaal Rijssen-Holten Tubbergen Tubbergen Twenterand Twenterand Wiern Wiern Figuur 1.1 Goed ervaren gezondheid per gemte Figuur 1.1 Goed ervaren gezondheid per 10 5 Figuur gemte 1.1 Goed ervaren gezondheid per gemte Jongeren in Twente zijn over het algem 5 0 Jongeren tevren in Twente met hun zijn gezondheid. over het algem 91 noemt Jongeren in Twente zijn over het algem tevren eigen met gezondheid hun gezondheid. (zeer) goed; 91 8 noemt vindt dat eigen tevren het gezondheid wel gaat met hun en (zeer) 1 gezondheid. vindt goed; 8 eigen 91 vindt gezondheid noemt dat Figuur 1.2 Gelukkig voelen het eigen (zeer) wel gaat gezondheid slecht. en 1 vindt (zeer) goed; eigen 8 gezondheid vindt dat het Figuur 1.2 Gelukkig voelen (zeer) wel De slecht. vraag gaat en in 1 eerre vindt E-MOVO eigen gezondheid onrzoeken Figuur 1.2 Gelukkig voelen De vraag (zeer) ook gesteld slecht. in eerre en laat E-MOVO over jaren onrzoeken h ook De tamelijk gesteld vraag gelijkmatig en in laat eerre over beeld E-MOVO jaren zien. h onrzoeken ook tamelijk gesteld gelijkmatig en laat over beeld zien. jaren h tamelijk gelijkmatig beeld zien. Tabel 1.1 Gezondheid naar sociaal-mografche kenmerken Tabel 1.1 Gezondheid naar sociaal-mografche Nerland Twente kenmerken Jongen Meje Klas 2 Klas 4 vmbo havo/vwo Nerland Twente Jongen Meje Klas 2 Klas 4 vmbo havo/vwo (Zeer) goed ervaren Tabel 1.1 Gezondheid gezondheid naar sociaal-mografche kenmerken (Zeer) goed ervaren gezondheid Gelukkig voelen, Nerland 8 Twente - Jongen 69 Meje 78 Klas 61 2 Klas 73 4 vmbo 66 havo/vwo Gelukkig Langdurige voelen, ziekte 8 of handicap (Zeer) goed ervaren Langdurige gezondheidziekte of handicap Gehoorproblemen Gelukkig voelen, Gehoorproblemen Gebruikt soms/altijd Langdurige ziekte of handicap oordoppen Gebruikt soms/altijd Oorel over gewicht (te Gehoorproblemen oordoppen zwaar) Oorel over gewicht (te Gebruikt soms/altijd oordoppen zwaar) Weinig chronche - ziekten en 15handicaps Oorel over gewicht Weinig (te zwaar) chronche ziekten - en handicaps

6 te onrvinn. Uit eerr E-MOVO onrzoek bekend dat g welvaartsziekten rapporteren, maar onr anre migraine, eczeem, ADHD en astma. Weinig chronche ziekten en handicaps Twee Van r alle g gehoorproblemen heeft 6 chronche ziekte Har of aandoening muziek dcotheken, of heeft ze tijns in het afgelopen concerten jaar en via gehad. koptelefoons Twee r kan blijven ze groep gehoorscha in het veroorzaken. dagelijks leven Het last gaat daarbij te onrvinn. om zegt hier minr Uit eerr goed horen, E-MOVO doofheid onrzoek en blijvend bekend oorsuizengeren Er g zijn aanwijzingen welvaartsziekten dat rapporteren, maar dat jon- steeds onr vaker anre en op migraine, jongere eczeem, leeftijd ADHD worn en astma. blootgesteld aan hoeveelheid geluid die Twee rico r kan vormen. g gehoorproblemen Blootstelling op jonge leeftijd kan onomkeerbare gehoorscha Har muziek in dcotheken, tijns concerten veroorzaken die mogelijk pas op latere leeftijd en via koptelefoons kan blijven gehoorscha aan het licht komt. Het veroorzaken. rico op gehoorscha Het gaat daarbij bij om muziekfestival horen, of dcotheek doofheid kan en blijvend verminrd oorsuizen. worn Er zijn minr goed door aanwijzingen het dragen dat gehoorbescherming. steeds vaker Ook en op har jongere muziek leeftijd via worn koptelefoon blootgesteld wordt aan afgeran. hoeveelheid geluid die rico kan vormen. Van Blootstelling Twentse op leeftijd zegt 66 kan onomkeerbare g gehoorproblemen gehoorscha veroorzaken te hebben. Een die mogelijk r heeft pas op dat latere wel, variërend leeftijd aan het soms licht (30) komt. tot altijd (3). Het rico op gehoorscha bij muziekfestival 15 gebruikt oordoppen (3 of dcotheek kan verminrd worn door het altijd en 12 soms), maar dit zijn veelal zonr gehoorproblemen. dragen gehoorbescherming. Ook har muziek via koptelefoon wordt afgeran. Wanneer Van hebben Twentse zegt last 66 hun g gehoorproblemen te hebben. Een r heeft dat gehoor? wel, variërend soms (30) tot altijd (3). 15 gebruikt oordoppen (3 altijd en 12 soms), maar dit zijn veelal zonr gehoorproblemen. Wanneer hebben last hun gehoor? Na dcotheek bezoek 19 Figuur 1.3 Gehoorproblemen Na bezoek festival, concert of party 13 Een op vijf vindt zichzelf te zwaar Al cennia lang hebben Na luteren steeds muziek minr met kinren gezond gewicht. oortjes of De koptelefoon toename 10 overgewicht niet all bij jeugd zichtbaar, maar ook bij volwassenen en ouren. Figuur 1.3 Gehoorproblemen Een op vijf vindt zichzelf te zwaar Al cennia lang hebben steeds minr kinren gezond gewicht. De toename overgewicht niet all bij jeugd zichtbaar, maar ook bij volwassenen en ouren. De laatste jaren toename overgewicht bij jeugd aan het afvlakken. Overgewicht meestal het resultaat ongezon leefstijl. Daarnaast zijn er allerlei factoren die het ontstaan overgewicht beïnvloen, zoals reclame, gewenning aan grote porties voedsel, ingrijpen gebeurtensen, groepsdruk en beschikbaarheid snoep, koek, chips en rgelijke. factoren die het ontstaan overgewicht beïnvloen, zoals reclame, gewenning aan grote porties voedsel, ingrijpen gebeurtensen, groepsdruk en beschikbaarheid snoep, koek, chips en rgelijke. Bij E-MOVO aan leerlingen gevraagd wat zij Bij E-MOVO aan leerlingen gevraagd wat zij zelf zelf hun hun gewicht gewicht vinn. vinn. Vinn Vinn ze ze zichzelf zichzelf te licht of te zwaar of het het gewicht normaal? Totaal nkt 22 dat dat ze ze te te zwaar zijn. Mejes schatten hun gewicht vaker te te hoog in in dan jongens. Dit geldt zowel bij bij het vmbo, als als bij havo/vwo. bij havo/vwo. De De E-MOVO E-MOVO percentages percentages zijn zijn vergeleken vergeleken met met werkelijke gewichtscijfers die tijns werkelijke gewichtscijfers die tijns contactmomenten Jeugdgezondheidszorg in klas 2 contactmomenten Jeugdgezondheidszorg in klas 2 zijn bepaald. zijn bepaald. vmbo havo/vwo Overgewicht subjectief Overgewicht objectief Overgewicht subjectief Overgewicht objectief Meje Jongen Figuur 1.4 Subjectief en objectief oorel over Figuur overgewicht 1.4 Subjectief in klas 2 en objectief oorel over overgewicht in klas 2 Uit figuur 1.4 komt naar voren, dat jongens hun Uit gewicht figuur over 1.4 het komt algem naar voren, beter dat inschatten jongens hun gewicht dan mejes. over het Veel algem mejes beter nken inschatten dat ze te dan mejes. zwaar zijn, Veel al mejes bij nken het vmbo. dat ze te zwaar zijn, al Overgewicht bij het vmbo. komt vaker bij mensen met Overgewicht laag inkomen komt vaker en lage bij opleiding. mensen met Cijfers laag inkomen Jeugdgezondheidszorg en lage opleiding. wijzen Cijfers evens in ze richting. In klas 2 bij het Jeugdgezondheidszorg wijzen evens vmbo heeft 21 overgewicht; in bij ze havo/vwo richting. dit In klas bij het vmbo heeft 21 Gemidld nkt overgewicht; 21 bij leerlingen havo/vwo in klas dit dat zij te zwaar zijn; in werkelijkheid ligt het Gemidld overgewicht nkt lager, 21 namelijk op leerlingen 18. in klas 2 dat zij te zwaar zijn; in werkelijkheid ligt het overgewicht Naast overgewicht lager, namelijk bij op 18. aantal in klas 2 ook sprake onrgewicht. 5 Naast overgewicht op het vmbo bij en aantal 8 in op havo/vwo heeft onrgewicht. klas 2 ook sprake onrgewicht. 5 op het vmbo en 8 op havo/vwo heeft onrgewicht. 4 6

7 2 Lekker in je vel 2 Lekker in je vel Een goe gezondheid heeft niet all te maken met lichamelijke gezondheid en niet-ziek zijn, maar ook met Een lekker goe gezondheid in je vel zitten, heeft weerbaar niet all zijn te maken en tevren met lichamelijke zijn met je gezondheid zelf en het en leven niet-ziek dat zijn, je leidt. maar Van Twentse ook met lekker in je heeft vel zitten, 90 g weerbaar sociaal-emotionele zijn en tevren zijn problemen. met jezelf Een het vergelijkbaar leven dat je leidt. percentage Van toont zich weerbaar. 15 Twentse heeft pressieve gevoelens. Twentse heeft 90 g sociaal-emotionele problemen. Een vergelijkbaar percentage toont zich Sociaal-emotionele weerbaar. 15 gezondheid Twentse goed heeft pressieve score gevoelens. bij hyperactiviteit en aandacht tekort. Psychch gezon kunnen over het Een kwart scoort op dit onrel algem goed functioneren. Ze kunnen SDQ. omgaan met tegenslagen, hebben goe Door jaren h SDQ tamelijk stabiel. relaties Sociaal-emotionele met anren en gezondheid zijn productief. goedeen Door jaren h SDQ tamelijk stabiel. zekere Psychch mate gezon psychche en kunnen sociale over het onbalans algem past in goed functioneren. perio Ze kunnen puberteit omgaan Almelo 90 en met niet tegenslagen, altijd problematch. hebben goe Het herkennen relaties met Borne 92 ernstige anren vormen zijn productief. psychche Een zekere mate Dinkelland 92 ongezondheid psychche en vaak sociale moeilijk, onbalans omdat Ensche 89 past in perio symptomen puberteit vergelijkbaar en niet zijn altijd met normaal Haaksbergen 91 problematch. gedrag Het in herkennen puberteit. ernstige Jongeren vormen ontkennen psychche of Hellendoorn 87 verbergen ongezondheid daarnaast vaak vaak moeilijk, zorgwekken Hengelo 89 omdat symptomen gevoelens. Hof 92 vergelijkbaar zijn met normaal gedrag in puberteit. Jongeren ontkennen of verbergen daarnaast Olnzaal Losser 91 Om te meten of sociaal-emotionele 92 vaak zorgwekken gevoelens. Rijssen- 89 problemen kunnen hebben, Strengths Tubbergen 93 and Difficulties Questionnaire (SDQ) gebruikt. Om te meten of sociaal-emotionele Twenterand 90 Deze vragenlijst bestaat uit 25 stellingen die problemen kunnen hebben, Strengths and Wiern 92 betrekking hebben op emotionele problemen, gedragsproblemen, Difficulties Questionnaire hyperactiviteit, (SDQ) gebruikt. problemen Deze Figuur 2.1 SDQ per gemte met leeftijdsgenoten vragenlijst bestaat en uit pro-sociaal 25 stellingen gedrag die betrekking Figuur 2.1 SDQ per gemte De SDQ hebben meet op emotionele rico s op problemen, populatie gedragsproblemen, binnen E-MOVO hyperactiviteit, niet bedoeld problemen om met leeftijds- niveau en individuele genoten diagnose en pro-sociaal te stellen. gedrag. Weerbaarheid groot Belangrijk Weerbaarheid dat groot vaardighen leren om Belangrijk hun eigen dat keuzes te vaardighen maken. Zelfvertrouwen, leren om hun opkomen eigen keuzes jezelf, te maken. weten Zelfvertrouwen, wat je wilt en De SDQ meet rico s op populatie niveau en Een op binnen tien E-MOVO Twentse niet bedoeld om heeft volgens individuele nee opkomen durven zeggen jezelf, zijn weten belangrijke wat je wilt waarn durven om zeggen gelukkig zijn te belangrijke zijn. 92 waarn Twentse om en nee SDQ diagnose sociaal-emotionele te stellen. problemen. Leerlingen het vmbo hebben vaker ze gelukkig te zijn. weerbaar. 92 Jongens Twentse zijn wat problemen Een op dan tien leerlingen Twentse havo/vwo. heeft Dit volgens weerbaarr weerbaar. Jongens dan mejes. zijn wat Jongeren weerbaarr op het dan geldt SDQ alle sociaal-emotionele onrlen problemen. SDQ. Er zijn vmbo zijn wat minr weerbaar, dan mejes. Jongeren op het vmbo zijn wat minr op onrlen duilijke verschillen tussen op havo/vwo. Jongeren die onvoldoen Leerlingen het vmbo hebben vaker ze weerbaar, dan op havo/vwo. jongens en mejes. Opvallend hoge weerbaar zijn, zijn vaak ook minr gelukkig. problemen dan leerlingen havo/vwo. Dit Jongeren die onvoldoen weerbaar zijn, zijn geldt alle onrlen SDQ. Er zijn op vaak ook minr gelukkig. Tabel onrlen 2.1 SDQ en duilijke weerbaarheid verschillen naar sociaal-mografche tussen jongens kenmerken en mejes. Opvallend Nerland hoge score Twente bij hyperactiviteit Jongen Meje Klas 2 Klas 4 vmbo en aandacht tekort. Een kwart G sociaal-emotionele scoort op dit onrel SDQ problemen Emotionele problemen Tabel 2.1 SDQ en Gedragsproblemen weerbaarheid naar sociaal-mografche kenmerken Hyperactiviteit/aandacht 27 tekort Nerland Twente 25 Jongen 24 Meje 23 Klas 2 25 Klas 4 22 vmbo 27 havo/vwo 20 Problemen met leeftijdsgenoten G sociaal-emotionele problemen G pro-sociaal gedrag Emotionele problemen Gedragsproblemen Weerbaar Hyperactiviteit/aandacht = gedrag tekort dat niet all gericht 27 op het eigen 25welzijn, maar 24 ook op dat 23 anren Problemen met leeftijdsgenoten G pro-sociaal gedrag* Weerbaar havo/vwo * = gedrag dat niet all gericht op het eigen welzijn, maar ook op dat anren 7

8 Veel ingrijpen gebeurtensen Veel hebben ingrijpen gebeurten meegemaakt, zoals echtscheiding of overlijn. Wie ingrijpen gebeurten heeft meegemaakt voelt zich duilijk minr gelukkig. Een kwart leerlingen groeit op met gezinslid met ernstige ziekte of handicap, psychche ziekte of verslaving. Jongeren kunnen problemen hebben met ze situaties en er kan ook in sfeer mantelzorg beroep op hen worn gedaan. Twee r met ziek, gehandicapt of verslaafd gezinslid geeft mantelzorg. Van totale groep verricht 16 mantelzorgtaken. Iets meer dan helft ze doet dit 1 à 2 uur in week. Bijna r geeft 3 tot 6 uur mantelzorg uur of meer aan mantelzorg per week kwijt. Huhoulijke taken worn verreweg het meest genoemd in het kar mantelzorg. In veel minre mate worn emotionele steun en zorg broertjes of zusjes genoemd. Een op zeven heeft pressieve gedachten Jongeren kunnen kortere of langere tijd niet zo lekker in hun vel zitten. Dit kan allerlei oorzaken hebben, zowel op school als door thusituatie. Piekeren, faalangst, gevoelens wanhoop en besluiteloosheid komen bij veel. Het kan gepaard gaan met lichamelijke klachten en onhanlbaar gedrag en het kan schoolprestaties beïnvloen. In ernstiger gevallen kunnen langdurig pressieve gevoelens ontstaan gecombineerd met gedachten over zelfdoding. Een pressie op jeugdige leeftijd vergroot kans op pressie op latere leeftijd. In E-MOVO aanwezigheid pressieve gevoelens gemeten met Major Depression Inventory (MDI). Dit gestandaardeer meetinstrument telt rtien vragen over hoe jongere zich in gaan twee weken heeft gevoeld. Met MDI worn licht, matig en ernstig pressieve gevoelens gemeten. 15 Twentse heeft pressieve gevoelens. Het hoogst scoren mejes en vmboleerlingen. Jongeren met pressieve gevoelens voelen zich minr gelukkig en worn vaker gepest. De MDI-score stabiel over jaren h. Ours meest gevraagd hulp Waar gaan naar toe informatie of hulp, wanneer er problemen zijn? Figuur 2.2 Hulp vragen Ours 83 Broer of zus 43 Vaste vriend of vriendin 70 Klassenleraar / mentor 22 Docent 17 Vertrouwenspersoon 9 Internet niet populair als het om problemen of hulp vragen gaat. 8 leerlingen raadpleegt internet. Internet waarschijnlijk meer bron informatie, dan raadgever bij persoonlijke problemen of vragen. De bekendheid GGD site jeugd gering. 13 leerlingen heeft wel site gehoord, maar er nooit op gekeken. Slechts 1 heeft wel s op gekeken Tabel 2.2 Psycho-sociale gezondheid, mantelzorg en hulp vragen naar sociaal-mografche kenmerken Nerland Twente Jongen Meje Klas 2 Klas 4 vmbo havo/vwo Ingrijpen gebeurtensen: Echtscheiding Overlijn Ziek, gehandicapt of verslaafd gezinslid Mantelzorg geven Depressieve gevoelens Hulp vragen aan ours

9 3 Beweeg je fit! 3 Beweeg 3 je fit! je fit! Lichamelijke beweging heeft positief effect op conditie, het welzijn en het lichaamsgewicht. Het verkleint kans op gezondheidsproblemen, die al later in het leven kunnen ontstaan, zoals hart- en Lichamelijke Lichamelijke vaatziekten beweging en beweging diabetes. heeft Bewegen heeft positief positief effect goe effect op remedie op conditie, tegen conditie, stress. het welzijn het welzijn en het en lichaamsgewicht. het lichaamsgewicht. Het Het verkleint verkleint Het advies kans kans op het gezondheidsproblemen, Nerlands op Instituut die Sport al die en al Bewegen later later in het (NISB) in leven het aan leven kunnen kunnen ontstaan, ontstaan, jaar zoals zoals om hart- harten vaatziekten en vaatziekten en diabetes. en diabetes. Bewegen Bewegen goe goe remedie remedie tegen tegen stress. stress. Het advies Het dagelijks advies minstens het Nerlands het één Nerlands uur matig Instituut intensief Instituut te Sport bewegen. Sport en Bewegen en Bewegen (NISB) (NISB) aan aan jaar jaar om dagelijks om dagelijks minstens minstens één uur één matig uur matig intensief intensief bewegen. te bewegen. Eén op Eén op op vijf vijf vijf voldoet voldoet aan beweegnorm aan beweegnorm beweegnorm Om goe gezondheid te behoun het Om Om volgens goe goe Nerlandse gezondheid gezondheid Norm te behoun te behoun Gezond het het volgens volgens Bewegen Nerlandse gewenst Nerlandse om Norm alle Norm dagen Gezond Gezond week Bewegen Bewegen tenminste gewenst één gewenst uur om matig alle om dagen alle intensieve dagen lichaamsbeweging één uur één week week tenminste tenminste te hebben. matig uur matig intensieve intensieve Daarnaast lichaamsbeweginbeweging lichaams- minimaal 2 uur te gymnastiek hebben. te hebben. Daarnaast Daarnaast (oefeningen in minimaal minimaal kracht, lenigheid 2 2 uur gymnastiek uur gymnastiek (oefeningen (oefeningen kracht, in kracht, lenigheid of heid coördinatie) of coördinatie) per week per week nodig. nodig. Deze Deze lenig- of coördinatie) per week nodig. Deze norm geldt jeugd jaar. norm norm geldt geldt jeugd jeugd jaar. jaar. Of aan Of aan beweegnorm beweegnorm wordt wordt wordt voldaan voldaan hangt hangt hangt af af af duur, duur, frequentie frequentie en en en intensiteit. intensiteit. Eén op Eén op vijf vijf in Twente in in Twente voldoet voldoet aan aan aan het het advies het advies het NISB het NISB om elke om dag dag elke minstens dag minstens één één uur één matig uur matig intensief intensief bewegen. te bewegen. De helft De helft leerlingen leerlingen op het op op het tgezet het tgezet onrwijs onrwijs in Twente in in Twente beweegt beweegt beweegt minimaal minimaal minimaal uur uur uur op 5 op dagen 5 dagen dagen per week. per per week. week. Geslacht Geslacht Geslacht en en leeftijd en leeftijd leeftijd hebben weinig weinig invloed; invloed; opleiding opleiding daarentegen daarentegen hebben hebben wel. wel. wel. Meeste Meeste leerlingen leerlingen fietsen naar fietsen naar school naar school school De meeste De meeste leerlingen leerlingen gaan gaan 5 gaan dagen 5 dagen 5 per dagen per week week per week op op fiets of fiets lopend of lopend naar naar school. school. Het Het dagelijks dagelijks Het dagelijks fietsen fietsen naar naar school school betekent betekent el el el leerlingen leerlingen leerlingen dat zij dat aan zij dat aan zij beweegnorm aan beweegnorm beweegnorm voldoen, voldoendoen, wanneer zij tenminste ook in het week- vol- wanneer wanneer zij tenminste zij tenminste ook in het ook weekend in het weekend voldoen bewegen en ver genoeg voldoen voldoen bewegen bewegen en ver en genoeg ver genoeg school school school wonen. wonen. wonen Figuur 3.2 Voldoen aan beweegnorm per gemte Figuur 3.2 Voldoen aan beweegnorm per gemte Figuur 3.2 Voldoen aan beweegnorm per Driekwart gemte Driekwart sport sport bij bij vereniging of club vereniging of club Driekwart Driekwart sport sport bij sport bij bij vereniging vereniging of club of of club in of in sportschool. sportschool. 6 6 doet doet Driekwart dit elke dit dag; elke dag; doet doet sport dit meerre dit meerre bij ver-keriging keren per week. Vmbo-leerlingen zijn minr vaak inactief inactief (< 3 uur) (< 3 uur) semi-inactief semi-inactief (3-5 uur) (3-5 uur) per week. of Vmbo-leerlingen club of in sportschool. zijn minr 6 doet vaak aan het aan sporten het sporten bij bij club. club. semi-actief semi-actief (5-7 uur) (5-7 uur) normactief normactief ( 7 uur) ( 7 uur) dit elke Ook dag; zonr 66 lid doet te zijn dit meerre keren club of per Ook zonr lid te zijn club of vereniging wordt er veel bewogen. vereniging wordt er veel bewogen. week. Vmbo-leerlingen zijn minr vaak aan het Figuur 3.1 Lichamelijke activiteit in uren per week Figuur Figuur 3.1 Lichamelijke 3.1 Lichamelijke activiteit activiteit in uren per in uren week per sporten bij club. week Ook zonr lid te zijn club of vereniging Tabel Tabel 6.1 Bewegen 6.1 Bewegen naar sociaal-mografche naar kenmerken kenmerken wordt er veel bewogen. Nerland Nerland Twente Twente Jongen Jongen Meje Meje Klas 2 Klas Klas 2 4 Klas 4 vmbo vmbo havo/vwo havo/vwo Tabel 3.1 Bewegen Voldoet naar Voldoet aan sociaal-mografche aan kenmerken beweegnorm beweegnorm Nerland Twente Jongen Meje Klas 2 Klas 4 vmbo havo/vwo Beweegt Beweegt 5 dagen 5 dagen minimaal 1 uur minimaal 1 uur Voldoet aan beweegnorm Fietsen Fietsen of lopen of lopen naar naar school school Beweegt 5 dagen minimaal 1 uur Wekelijks Wekelijks sporten sporten bij bij Fietsen of lopen naar club school of club vereniging of vereniging Wekelijks* sporten Wekelijks bij club Wekelijks of bewegen vereniging bewegen los los club of club vereniging of vereniging Wekelijks* bewegen los club of Wekelijks Wekelijks = 1 of = meerre 1 of meerre dagen dagen per week per week vereniging * Wekelijks = 1 of meerre dagen per week 7 9 7

10 10 4 Eten en drinken 4 Eten en drinken Een gezond en gevarieerd voedingspatroon belangrijk gezond gewicht en het komen ziekten. Eetgewoonten worn in jeugd gevormd en veranren in het latere leven weinig. Driekwart Twentse jeugd heeft als goe gewoonte om elke dag te ontbijten. Het eten groente Een gezond en gevarieerd voedingspatroon belangrijk gezond gewicht en het komen en fruit ziekten. blijft echter Eetgewoonten sterk achter worn bij geadveer in jeugd gevormd hoeveelhen. en veranren De dorst wordt in het meestal latere gelest leven met weinig. Driekwart Twentse jeugd heeft als goe gewoonte om elke dag te ontbijten. Het eten fr. Het gebruik energiedrankjes beperkt. groente en fruit blijft echter sterk achter bij geadveer hoeveelhen. De dorst wordt meestal gelest met fr. Het gebruik energiedrankjes beperkt. 4 Eten en drinken Eén Driekwart op vijf leerlingen voldoet aan ontbijt beweegnorm elke dag energie, maar ze hebben wel oppeppend Ontbijten bevorrt concentratie en en daarmee daarmee leerprestaties leerprestaties op school. op school. Bovendien Bovendien gaan leer- die erin zit. Het Borne advies om niet meer dan 76 één effect. Dat komt Almelo onr anre door 73 cafeïne lingen gaan leerlingen na goed na ontbijt goed minr ontbijt gauw minr Dinkelland 85 Een gezond en gevarieerd voedingspatroon snacken belangrijk blikje energiedrank gezond per gewicht dag te en drinken. het komen De meeste of gauw snoepen. snacken Driekwart of snoepen. Driekwart leerlingen ontbijt Ensche 72 ziekten. Eetgewoonten worn jeugd gevormd leerlingen en veranren (92) doen in het dat latere ook leven niet. Slechts weinig. 2 elke leerlingen dag. 6 ontbijt ontbijt elke (bijna) dag. nooit. 6 ontbijt 84 (bijna) Haaksbergen 78 Driekwart Twentse jeugd heeft als goe gewoonte om leerlingen elke dag drinkt te ontbijten. twee of Het meer eten blikjes nooit. 84 ontbijt 5 dagen of Hellendoorn 77 groente en fruit ontbijt blijft 5 echter dagen sterk of meer achter per bij week. geadveer Het energiedrank hoeveelhen. per dag. De Het dorst dagelijks wordt gebruik meestal ligt meer per week. Het Nerlandse gemidl Hengelo 76 gelest Nerlandse met fr. Het gemidl gebruik staat energiedrankjes op 82. Dit betekent dat één op zeven leerlingen minstens Losser 81 beperkt. het laagst Hof bij Twente leerlingen havo/vwo. staat op 82. Dit betekent dat één op 75 Driekwart zeven leerlingen leerlingen minstens ontbijt dag elke per dag week dag per week zonr ontbijt naar school gaat. Olnzaal 76 Ontbijten zonr bevorrt ontbijt naar concentratie school gaat. en daarmee leerprestaties op school. Bovendien Borne 76 Almelo 73 Rijssen-Holten 71 Tubbergen 79 gaan Veel leerlingen te te weinig na groente goed en fruit ontbijt fruit eters minr eters Dinkelland 85 Twenterand 72 gauw Het snacken lanlijk of advies snoepen. het Driekwart het Voedingscentrum Ensche 72 Wiern 76 leerlingen luidt: eet ontbijt dagelijks elke dag gram ontbijt groente (bijna) en en Haaksbergen 78 nooit. gram 84 (2 (2 stuks) fruit. fruit. ontbijt 5 dagen of Hellendoorn 77 Figuur 4.2 Dagelijks ontbijten per gemte meer per week. Het Nerlandse gemidl Hengelo 76 Hof Twente staat op 82. Dit betekent dat één op 75 effect. Dat komt onr anre door cafeïne Losser 81 zeven leerlingen minstens dag per week die Olnzaal erin zit. Het advies om niet meer dan één 76 zonr ontbijt naar 31 school gaat. blikje energiedrank per dag te drinken. De eet dagelijks Rijssen-Holten 71 fruit meeste Tubbergen leerlingen (92) doen dat 79 ook niet. Veel te weinig groente en fruit eters Slechts Twenterand 2 leerlingen 72 drinkt twee of Het lanlijk advies het Voedingscentrum meer Wiern blikjes energiedrank per 76 dag. Het dagelijks gebruik ligt het laagst bij leerlingen luidt: eet dagelijks 200 gram groente en 200 gram eet (2 stuks) dagelijks fruit. 45 Figuur havo/vwo. 4.2 Dagelijks ontbijten per gemte groente Figuur 4.2 Dagelijks ontbijten per gemte effect. Fr Dat komt grootste onr dorstlesser anre door cafeïne Figuur 4.1 Dagelijks groente en fruit Fr die erin Gevraagd grootste zit. Het dorstlesser advies naar het om gebruik niet meer zoete dan één Figuur 4.1 Dagelijks groente en fruit Gevraagd (suikerhoun) naar het gebruik drankjes, zoete zoals (suikerhoun) aanmaaklimona, drankjes, zoals vruchtensap frdrank, aanmaak- en zoete frdrank, In loop jaren er weinig veranrd blikje energiedrank per dag te drinken. De in groente- en fruitconsumptie jeugd. meeste leerlingen (92) doen dat ook niet. In loop jaren er weinig veranrd in limona, Slechts melk- 2 vruchtensap of yoghurtproducten. leerlingen zoete drinkt melk- De meeste twee of yoghurtproducten. meer leerlingen blikjes De energiedrank meeste (81) drinken leerlingen per dagelijks dag. (81) Het drinken dage- of of Weinig groente- gebruik en fruitconsumptie energiedrankjes jeugd. Energiedrankjes zijn frdranken met veel dagelijks meerre gebruik ligt of glazen meerre het laagst fr. glazen bij leerlingen fr. Weinig suikers. gebruik Van energiedrankjes energiedrankjes krijg je niet meer Water, havo/vwo. Water, koffie koffie en thee en zijn thee minr zijn minr populair populair als als Energiedrankjes energie, maar ze zijn hebben frdranken wel met oppeppend veel dorstlesser. dorstlesser. Figuur suikers. 4.1 Dagelijks Van energiedrankjes groente en fruit krijg je niet meer Fr grootste dorstlesser Gevraagd naar het gebruik zoete Tabel 4.1 Eten en drinken naar sociaal-mografche kenmerken (suikerhoun) drankjes, zoals frdrank, In loop jaren er weinig veranrd in groente- en fruitconsumptie Nerland jeugd. Twente Jongen aanmaaklimona, Meje Klas vruchtensap 2 Klas 4 en vmbo zoete havo/vwo Tabel 4.1 Eten en drinken naar sociaal-mografche kenmerken melk- of yoghurtproducten. De meeste Weinig Dagelijks gebruik ontbijten energiedrankjes leerlingen (81) drinken dagelijks of Nerland Twente 72 Jongen Meje 71 Klas 2 77 Klas 4 72 vmbo 68 havo/vwo 82 Energiedrankjes zijn frdranken met veel meerre glazen fr. Dagelijks fruit eten suikers. Van energiedrankjes krijg je niet meer Water, koffie en thee zijn minr populair als Dagelijks ontbijten energie, Dagelijks maar groente ze hebben eten wel 41 oppeppend dorstlesser Dagelijks fruit eten Dagelijks energiedrank Dagelijks groente eten Tabel Dagelijks 4.1 Eten fr en drinken naar sociaal-mografche - 81 kenmerken Dagelijks energiedrank - Dagelijks water, koffie of Nerland 8 Twente 12Jongen 5Meje 8Klas 2 10 Klas 4 13 vmbo havo/vwo 4 Dagelijks fr thee Dagelijks water, koffie Dagelijks of thee ontbijten Dagelijks fruit eten Dagelijks groente eten Dagelijks energiedrank

11 5 In hoger sferen 5 In hoger sferen De jeugd in het tgezet onrwijs bevindt zich in levensfase waarin zij kunnen gaan experimenteren met diverse genotmidlen, zoals alcohol, tabak en drugs. Het alcoholgebruik onr in Twente De jeugd in het tgezet onrwijs bevindt zich in levensfase waarin zij kunnen gaan experimenteren daalt. Het met aantal diverse rokers genotmidlen, minr geworn. zoals alcohol, Het drugsgebruik tabak en drugs. onveranrd. Het alcoholgebruik onr in Twente daalt. Het aantal rokers minr geworn. Het drugsgebruik onveranrd. Alcoholgebruik daalt Van Van tweeklassers in in Twente heeft recent recent alcohol alcohol gedronken; gedronken; bij bij vierklassers dat dat Bij Bij recent recent alcohol alcohol gedronken gaat 35 gaat het het zowel zowel om om enkele enkele slokjes, slokjes, als als om om één één of of meerre meerre glazen in afgelopen 4 weken glazen in afgelopen 4 weken. Leerlingen het vmbo drinken vaker, dan Leerlingen het vmbo drinken vaker, dan leerlingen havo/vwo. 29 leerlingen heeft wel s havo/vwo. alcohol 29 in keet gedronken. heeft wel Het s recente alcohol alcoholgebruik in keet gedronken. onr Het Twentse recente alcoholgebruik daal onr in perio Twentse daal 68 in naar perio De Twentse 68 cijfers naar 44. ooit De en Twentse recent cijfers alcoholgebruik ooit liggen recent hoger alcoholgebruik dan Nerlandse. liggen hoger dan Nerlandse. Figuur 5.2 Wel s drinken in keet Waar Waar wordt wordt meeste meeste alcohol alcohol gedronken? gedronken? Figuur 5.2 Wel s drinken in keet Drinkgedrag zorgelijk 16 leerlingen afgelopen 4 weken dronken zorgelijk of aangeschoten geweest. Bijna Bij anren thu 43 Drinkgedrag Thu met anren kwart drinkt leerlingen alcohol dat afgelopen ze uitgaan. 4 weken dronken Het indrinken of aangeschoten gebeurt op geweest. allerlei plekken, Bijna maar kwart het meest drinkt bij alcohol vrienn dat thu. ze Ook uitgaan. keet Het wordt Dcotheek 17 indrinken genoemd, gebeurt maar minr op allerlei vaak. plekken, maar het meest Drank bij wordt vrienn namelijk thu. Ook via vrienn keet wordt verkregen. Een klein maar aantal minr vaak. (8) slaagt erin genoemd, Hok, schuur of keet 13 Drank om zelf wordt alcohol namelijk te kopen. via In vrienn E-MOVO verkregen. niet Figuur 5.1 Waar alcohol drinken Een gevraagd klein aantal hoeveel (8) geprobeerd slaagt erin om hebben om alcohol te kopen. zelf Binge drinken iets minr alcohol te kopen. In E-MOVO niet gevraagd Van Figuur binge drinken 5.1 Waar alcohol sprake, drinken wanneer bij één hoeveel Eén op vijf ours geprobeerd verbiedt hebben alcohol om alcohol gelegenheid vijf of meer drankjes worn genuttigd. Binge 29 drinken iets Twentse minr heeft thu alcohol. Dit gebeurt veelal met goedkeu- te Ongeveer kopen. kwart leerlingen drinkt wel s Van binge vijf of drinken meer drankjes sprake, op wanneer feestje bij één of Eén ring op vijf ours. 21 verbiedt alcohol ours verbiedt het gebruik kwart alcohol. leerlingen drinkt anre gelegenheid gelegenheid vijf of gedronken. meer drankjes In 2011 worn was genuttigd. 29 iets hoger, Twentse namelijk 32. heeft wel thu Een r alcohol. Dit gebeurt leerlingen veelal heeft met met goedkeuring Ongeveer dit percentage Het s Twentse vijf of percentage meer drankjes op binge feestje drinken of ours ours. afspraken 21 gemaakt ours om tot verbiedt bepaal leeftijd alcohol. g alcohol te drinken. het ligt hoger dan het lanlijke. anre gelegenheid gedronken. In 2011 was dit gebruik percentage iets hoger, namelijk 32. Een r leerlingen heeft met ours Tabel 5.1 Alcohol en sociaal-mografche kenmerken Het Twentse percentage binge drinken ligt afspraken gemaakt om tot bepaal leeftijd Nerland Twente Jongen Meje Klas 2 Klas 4 vmbo havo/vwo hoger dan het lanlijke. g alcohol te drinken. Alcohol ooit Tabel 5.1 Alcohol en sociaal-mografche kenmerken Alcohol recent** Binge drinken recent Nerland 22 Twente 29 Jongen 31 Meje 26 Klas 2 10 Klas 447 vmbo 35 havo/vwo 21 Hoe vaak dronken recent** Alcohol* ooit Indrinken Alcohol* recent** Indrinken in keet Binge drinken recent** Oorel ours/ Hoe vaak dronken verbien recent** Indrinken * paar slokjes, één of meer glazen ** - recent = afgelopen 4 weken Indrinken in keet Oorel ours/ verbien * paar slokjes, één of meer glazen ** recent = afgelopen 4 weken 11

12 Aantal Aantal rokers rokers iets iets gedaald Roken Roken verslavend en en veroorzaker tal ziektes, zoals kanker, longziekten en hart- en hart- en vaat- 30 en vaatziekten. De meeste rokers zijn het De meeste rokers zijn het 18 e jaar e jaar begonnen begonnen met roken. met roken. Ren Ren te meer te om meer jeugd om te beschermen jeugd te beschermen tegen ongezon tegen ongezon roken. gevolgen Bijbeeld roken. door Bijbeeld campagne NIX18. door gevolgen campagne Van alle tweeklassers NIX18. heeft 15 roken wel Van s alle tweeklassers geprobeerd; onr heeft vierklassers 15 roken wel dat s geprobeerd; onr vierklassers dat 41. Gemidld heeft Gemidld heeft 28 ooit gerookt, dat wil zeggen paar trekjes, ooit gerookt, dat wil zeggen paar trekjes, hele hele sigaret sigaret of of meer. meer. Het Het percentage percentage vergelijk- vergelijkbaar met dat met dat volwassenen volwassenen (19-65 (19-65 jaar). jaar). Het opleidingsniveau sterk invloed op het Figuur 5.3 Ooit gerookt per gemte Het wel opleidingsniveau of niet (gaan) roken. sterk Leerlingen invloed op het vmbo Figuur 5.3 Ooit gerookt per gemte het wel scoren of niet zowel (gaan) bij het roken. ooit als Leerlingen bij het dagelijks het en Drugsgebruik onveranrd vmbo wekelijks scoren roken zowel veel bij het hoger ooit dan als leerlingen bij het Drugsgebruik Cannab gebruik onveranrd verminrt het korte termijn dagelijks havo/vwo. en wekelijks roken veel hoger dan Cannab geheugen, gebruik het reactievermogen verminrt het korte en termijn concentratie en het kan reactievermogen daardoor schoolprestaties en concentratie be- geheugen, leerlingen Zowel het ooit, havo/vwo. als het dagelijks en wekelijks Zowel roken het zijn ooit, gedaald als het ten dagelijks opzichte en wekelijks en ïnvloen. kan daardoor 19 schoolprestaties leerlingen heeft beïnvloen. softdrugs (wiet of leerlingen hasj) aangebon heeft softdrugs gekregen. (wiet of Dit roken Hiermee zijn gedaald negatieve ten opzichte trend omgebogen in 19 Hiermee negatieve trend omgebogen in positieve. hasj) gebeurt aangebon het meest gekregen. op straat Dit of gebeurt bij hangplek het positieve. meest. op straat of 8 bij hangplek heeft. ooit softdrugs gebruikt; 4 in afgelopen 4 weken. Leeftijd en opleiding zijn hierbij het meest Leerlingen Leerlingen krijgen krijgen hun hun sigaretten sigaretten namelijk 8 heeft ooit softdrugs gebruikt; via vrienn, via vrienn, maar maar kopen kopen ze ze ook ook zelf. zelf. Een Een kleine groep krijgt ze hun ours. De meeste zijn 10 hierbij het meest heeft invloed. wel s hard- sigaretten worn worn in in kroeg, kroeg, café café of dco- of dcotheek 10 drugs (XTC, cocaïne, heeft paddo s, wel s amfetamine, harddrugs kleine 4 in invloed. afgelopen 4 weken. Leeftijd en opleiding theek gekocht. (XTC, GHB e.d.) cocaïne, aangebon paddo s, amfetamine, gekregen. Harddrugs GHB e.d.) aangebon worn aangebon gekregen. op Harddrugs straat, in worn dco, aangebon het café, op bij straat, festivals in en dco, op anre in het plaatsen. café, bij in Ruim Ruim r r ours ours verbiedt verbiedt het het roken roken hun kinren hun kinren festivals 4 en op anre plaatsen. heeft ooit harddrugs gebruikt; 1 in afgelopen heeft ooit 4 weken. harddrugs Leeftijd 37 ours verbiedt hun kinren om 37 ours verbiedt hun kinren om te 4 te roken. Ours zijn wat roken betreft iets het meest invloed. De verschillen tussen strenger roken. dan Ours bij alcoholgebruik. zijn wat roken betreft iets strenger gebruikt; 1 in afgelopen 4 weken. Leeftijd geslacht en opleiding zijn klein. Slechts dan 4 bij alcoholgebruik. keurt het roken hun kinren het meest invloed. De verschillen tussen goed, Slechts althans 4 volgens keurt het roken mening hun kinren kinren goed, zelf. althans volgens mening kinren geslacht en opleiding zijn klein. Eerr E-MOVO-onrzoek wijst uit dat in 2015 niet meer drugs gebruikten Het zelf. beeldgedrag ours invloed Eerr dan in E-MOVO-onrzoek Het verhogen wijst uit dat leeftijdsgrens 2015 niet meer verkoop drugs gebruikten alcohol dan heeft in op het Het wel beeldgedrag of niet roken hun ours kinren. invloed 32 in op het ours wel of rookt; niet bijna roken twee hun r kinren. hen 32 Het blijkbaar verhogen niet geleid tot leeftijdsgrens toename het heeft dagelijks ours roken rookt; kinren. bijna twee r hen verkoop drugsgebruik. alcohol heeft blijkbaar niet geleid tot heeft dagelijks roken kinren. toename het drugsgebruik. Tabel 5.2 Roken en drugs naar sociaal-mografche kenmerken Nerland Twente Jongen Meje Soft drugs aangebon gekregen Ooit soft drugs gebruikt Klas 2 Klas 4 vmbo havo/vwo Roken ooit 25 28(38) Roken wekelijks 8 10(14) Roken dagelijks 5 7(10) Oorel ours/verbien Tabel 5.2 Roken en drugs naar sociaal-mografche kenmerken Soft drugs aangebon gekregen Nerland Twente Jongen Meje Klas 2 Klas 4 vmbo havo/vwo Ooit soft drugs gebruikt Hard drugs aangebon gekregen Roken* ooit (38)** Ooit hard Roken* drugs wekelijks gebruikt (14) *enkele Roken* trekjes, dagelijks hele sigaret of meer 5 7(10) tussen haakjes percentages E-MOVO 2011 Oorel ours/verbien Hard drugs aangebon gekregen Ooit hard drugs gebruikt *enkele trekjes, hele sigaret of meer ** tussen haakjes percentages E-MOVO 2011

13 6 Op school 6 Op school Met plezier naar school gaan belangrijk het sociaal en psychch welbevinn en komt schoolprestaties ten goe. Ruim helft Twentse vindt het leuk om naar school te gaan. Ernstig spijbelen komt eigenlijk nauwelijks. Ongeveer op tien wordt wel s Met plezier naar school gaan belangrijk het sociaal en psychch welbevinn en komt gepest. schoolprestaties Een klein percentage ten goe. wordt Ruim gepest via helft internet of mobiele Twentse telefoon. vindt het leuk om naar school te gaan. Ernstig spijbelen komt eigenlijk nauwelijks. Ongeveer op tien wordt wel s gepest. Een klein percentage wordt gepest via internet of mobiele telefoon. Ruim Ruim helft helft gaat gaat graag naar school 18 Ruim Ruim helft helft vindt vindt het het (hartstikke) leuk leuk op school; op school; zegt gaat zegt gaat wel en wel (hartstikke) en 9 geeft geeft aan aan het het niet niet leuk leuk te vinn. te vinn. Mejes en Mejes havo/vwo-leerlingen en havo/vwo-leerlingen hebben het hebben meer het 7 naar hun meer zin. naar Jongeren hun zin. die Jongeren het minr die naar het hun minr zin hebben 3 naar op hun school zin hebben vinn al op school meeste vinn vakken al niet meeste leuk of vakken vinn dat niet leuk manier of vinn lesgeven dat niet manier lesgeven niet leuk. leuk. Pesten wordt slechts door enkelen (1) als Pesten wordt slechts door enkelen (1) als oorzaak het niet-leuk vinn genoemd. oorzaak het niet-leuk vinn genoemd. Ziekteverzuim tamelijk hoog Eén Ziekteverzuim op drie tamelijk hoog in gaan maand Eén ziek op geweest. drie 11 3 in dagen gaan of langer ziek maand geweest. ziek Mejes geweest. en 11 vmbo ers 3 dagen verzuimen of langer vaker ziek wegens geweest. ziekte. Mejes Het en ziekteverzuim vmbo ers verzuimen over Figuur 6.1 Spijbelen per gemte Figuur 6.1 Spijbelen per gemte Van alle 7 zelf pester. 2 zowel pester alle als slachtoffer. 7 zelf Leerlingen pester. 2 die zowel Van jaren vaker h wegens stabiel. ziekte. Het ziekteverzuim over pester gepest als worn slachtoffer. hebben Leerlingen minr die gepest goed jaren h stabiel. worn ervaren hebben gezondheid, minr zijn minr goed ervaren gelukkig, Veel spijbelen gezondheid, minr weerbaar zijn minr en hebben gelukkig, minr grotere weerbaar kans 10 Veel Twentse spijbelen heeft afgelopen 4 weken gespijbeld. 4 heeft 3 uur of problemen. op pressieve en hebben gevoelens grotere en kans emotionele op pressieve 10 Twentse heeft afgelopen gevoelens en emotionele problemen. meer gespijbeld. Vierklassers spijbelen vaker dan tweeklassers, maar ook geslacht en Cyberpesten op kleine schaal 4 weken gespijbeld. 4 heeft 3 uur of meer opleiding gespijbeld. zijn Vierklassers invloed. spijbelen vaker dan Cyberpesten Van Twentse op kleine schaal 5 afgelopen De belangrijkste tweeklassers, renen maar ook om geslacht te spijbelen en opleiding zijn Van 3 maann Twentse gepest via internet 5 of afgelopen mobiele g zijn zin in invloed. school en teveel tussenuren. 3 telefoon. maann 3 gepest via internet of pest mobiele zelf via telefoon. De belangrijkste renen om te spijbelen zijn Eén g op zin tien in school leerlingen en teveel gepest tussenuren. in afgelopen 3 maann internet. 3 pest zelf via internet. Het meeste cyberpesten blijft blijft beperkt 1 tot 1 tot 3 keer per maand. Het wekelijks cyberpesten ge- Pesten Eén op omschreven tien leerlingen als scheln, gepest in rodlen, afgelopen gebeurt op op zeer zeer kleine kleine schaal. schaal. 1 1 leerlingen vervelen 3 maann berichtjes sturen, spugen of leerlingen één of meerre één of keren meerre per week keren slachtoffer per week iemand Pesten buitensluiten. omschreven Van als scheln, Twentse rodlen, wordt vervelen 2 regelmatig berichtjes sturen, (één of spugen meerre of iemand Ook slachtoffer cyberpesten. cyberpesten. Ook al al zijn zijn aantallen aantallen klein, klein, impact impact keren buitensluiten. per week) op Van school Twentse gepest; Het hoogste percentage gepeste te vinn cyberpesten en gewoon pesten kan groot zijn. wordt 2 cyberpesten en gewoon pesten kan groot zijn. regelmatig (één of meerre keren per week) op onr tweeklassers het vmbo. school gepest. Het hoogste percentage gepeste Tabel 6.1 Schoolbeleving te vinn naar onr sociaal-mografche tweeklassers kenmerken het vmbo. Nerland Twente Jongen Meje Klas 2 Klas 4 vmbo havo/vwo Tabel 6.1 Schoolbeleving Schoolbeleving, naar sociaal-mografche leuk - kenmerken Ziekteverzuim, recent Nerland 40 Twente 36 Jongen 32 Meje 41 Klas 362 Klas 374 vmbo 41 havo/vwo 32 Spijbelen, recent Schoolbeleving, leuk Gepest worn Ziekteverzuim, recent* Cyberpesten Spijbelen, recent* recent = afgelopen 4 weken afgelopen 3 maann Gepest worn** Cyberpesten** * recent = afgelopen 4 weken ** afgelopen 3 maann 11 13

14 7 Digitale snelweg 7 Digitale snelweg 7 Digitale snelweg Het gebruik social media niet meer weg te nken uit huidige samenleving en heeft onr enorme vlucht genomen. Hetzelf geldt (online) gamen. Een wereld aan nieuwe mogelijkhen Het gebruik vermaak social en sociale media contacten niet heeft meer zich weg geopend. te nken Een uit positief huidige aspect samenleving ze media en het heeft opdoen onr kenn Het gebruik en het enorme onrhoun social vlucht media genomen. niet groot Hetzelf meer netwerk weg geldt te nken vrienn. (online) uit De meeste huidige gamen. Twentse samenleving Een wereld aan zijn en heeft dagelijks nieuwe onr mogelijkhen enorme vermaak vlucht en sociale genomen. contacten Hetzelf heeft geldt zich geopend. (online) Een gamen. positief Een aspect wereld aan ze nieuwe media actief mogelijkhen het op opdoen social media. vermaak Eén kenn op en en zeven het sociale onrhoun heeft contacten ongewenste heeft ervaringen zich groot geopend. met netwerk internet. Een Het positief vrienn. rico aspect op De problematch meeste ze Twentse media gebruik het opdoen zijn social dagelijks media kenn of actief gamen en op het blijft social onrhoun beperkt. media. Eén op zeven groot netwerk heeft ongewenste vrienn. ervaringen De meeste met internet. Twentse Het rico zijn op problematch dagelijks actief gebruik op social media. social Eén media op of gamen zeven heeft blijft beperkt.. ongewenste ervaringen met internet. Het rico op problematch gebruik social media of gamen blijft beperkt.. Veel Veel gebruik gebruik social social media Het zoeken Het Veel zoeken gebruik naar naar sociaal social sociaal contact media contact en en het het verkennen Het verkennen Almelo 85 sociale sociale zoeken mogelijkhen mogelijkhen naar sociaal contact en en beperkingen beperkingen en het verkennen Borne Almelo alle alle tijn. tijn. sociale Nu Nu mogelijkhen gebeurt gebeurt dat dat al al en beperkingen via social via DinkellandBorne media social media. alle Jongeren tijn. Nu staan gebeurt tdurend dat al met via Ensche Dinkelland Jongeren staan tdurend met elkaar in contact elkaar social in contact media. en Jongeren dat ook staan zichtbaar. tdurend De met Haaksbergen Ensche en dat ook zichtbaar. De meeste meeste elkaar in contact (84) en zijn dat dagelijks ook zichtbaar. actief op De Hellendoorn Haaksbergen social (84) meeste media. zijn Mejes dagelijks (84) maken actief zijn op hier social dagelijks meer media. gebruik actief op Hengelo Hellendoorn dan Mejes social jongens. media. maken Een Mejes hier kleine meer maken gebruik groep hier (5) meer dan maakt gebruik Hof Twente Hengelo (bijna) jongens. nooit dan gebruik Een jongens. kleine Een groep social kleine (5) media. groep maakt (5) (bijna) maakt Hof Losser Twente nooit (bijna) gebruik nooit gebruik social media. social media. Olnzaal Losser Leidt het hoge social media gebruik tot problematch gedrag? Rijssen-Holten Olnzaal Leidt het het hoge social media media gebruik gebruik tot tot proble problematch gedrag? Tubbergen Rijssen-Holten gedrag? Twenterand Tubbergen Wiern Twenterand Wiern 84 Figuur 7.2 Dagelijks gebruik social media per Figuur Figuur 7.2 Dagelijks 7.2 Dagelijks gemte gebruik gebruik social social media per per gemte gemte Gamen jongens Gamen jongens Gamen Er zijn laatste jongens jaren steeds mooiere games Er zijn laatste jaren steeds mooiere games Er ontwikkeld. zijn ontwikkeld. laatste De techniek jaren De techniek steeds op mooiere dit gebied op dit gebied games schrijdt schrijdt ontwikkeld. t en maakt t en De maakt techniek competities competities op dit in gebied internetverband in internetverband schrijdt Figuur 7.1 Rico op problematch gedrag Figuur 7.1 Rico op problematch gedrag t mogelijk. mogelijk. en maakt Veel Veel competities (22) in (22) internetverband spelen (bijna) dagelijks games. Jongens veel meer spelen dan (bijna) Figuur 7.1 Rico op problematch gedrag mogelijk. dagelijks Veel games. Jongens (22) spelen veel meer (bijna) Veel ongewenste ervaringen met internet mejes; tweeklassers meer dan vierklassers. 42 Twentse dan 15 Veel ongewenste Twentse ervaringen heeft met meegemaakt Veel 15 internet dagelijks mejes; games. tweeklassers Jongens veel meer dan mejes; vierklassers. speelt dat ongewenste iemand Twentse tegen ervaringen zijn/haar met zin heeft internet vervelen foto s 15 maakt meege- tweeklassers (bijna) nooit games. 42 meer dan Dit zijn vierklassers. Twentse al mejes. 42 speelt of dat filmpjes iemand Twentse heeft tegen verspreid zijn/haar heeft via zin inter- meegemaak vervelen- Het Twentse (bijna) rico op nooit problematch games. speelt Dit (bijna) zijn game al nooit gedrag games. mejes. net of foto s mobiele dat of iemand filmpjes telefoon. tegen heeft Het zijn/haar verspreid percentage zin via vervelen interligt Dit 3 zijn Het al rico totale mejes. op problematch groep leerlingen. game Dit gedrag drie foto s keer net of zo of hoog filmpjes mobiele als heeft bij telefoon. cyberpesten. verspreid Het via percentage internet of ligt Het ongeveer rico 3 op 12 problematch totale groep game leerlingen. gedrag die (bijna) Dit 3 drie mobiele keer zo telefoon. hoog als Het bij percentage cyberpesten. Mejes, vierklassers en vmbo ers hebben ligt drie ongeveer totale groep 12 leerlingen. Dit ongeveer die (bijna) dagelijks gamen. Zij vinn het het moeilijkst Mejes, vierklassers en vmbo ers hebben het vaakst keer zo ongewenste hoog als bij cyberpesten. ervaringen. 12 dagelijks gamen. die Zij (bijna) vinn dagelijks het het moeilijkst om te stoppen. gamen. het vaakst ongewenste ervaringen. om te stoppen. Mejes, vierklassers en vmbo ers hebben het Zij vinn het het moeilijkst om te stoppen. vaakst ongewenste ervaringen. Tabel 7.1 Social media en gamen naar sociaal-mografche kenmerken Tabel 7.1 Social media en gamen naar sociaal-mografche kenmerken Nerland Twente Jongen Meje Klas 2 Klas 4 vmbo havo/vwo Nerland Twente Jongen Meje Klas 2 Klas 4 vmbo havo/vwo Tabel 7.1 Social media en gamen naar sociaal-mografche kenmerken Gebruik social media Gebruik social media Rico op problematch Nerland Twente Jongen Meje Klas 2 Klas 4 vmbo havo/vwo Rico op problematch gebruik social media gebruik social media Gebruik social media* Ongewenste ervaringen Ongewenste ervaringen Rico op problematch Gamen gebruik social Gamen media Rico op problematch Rico op problematch Ongewenste ervaringen game gedrag game gedrag (bijna) dagelijks Gamen* (bijna) dagelijks Rico op problematch game gedrag * (bijna) dagelijks 12 14

15 8 Seks en zo 8 Seks en zo In puberteit worn veel het eerst verliefd en hebben hun eerste ervaringen met seksueel gedrag. Het belangrijk dat meet af aan weten wat veilig vrijen, hoe je grenzen moet stellen, wat seksueel overdraagbare aandoeningen zijn en hoe je omgaat met relaties. In puberteit worn veel het eerst verliefd en hebben hun eerste ervaringen met seksueel Seksuele gedrag. activiteit Het beperkt belangrijk zich bij dat Twentse meet vaak af nog aan tot weten (tong)zoenen. wat veilig Een vrijen kleine, groep hoe je heeft grenzen moet stellen, wat seksueel overdraagbare aandoeningen zijn en hoe je omgaat met relaties. al geslachtsgemschap, maar brengt het veilig vrijen nog niet erg in praktijk. De opvattingen over Seksuele activiteit beperkt zich bij Twentse vaak nog tot (tong)zoenen. Een kleine groep heeft homoseksualiteit geslachtsgemschap, zijn wselend. maar brengt het veilig vrijen nog niet erg in praktijk. De opvattingen over homoseksualiteit zijn wselend. (Tong)zoenen nog nog niet ier Ruim Ruim helft helft vierklassers heeft ervaring ervaring met tongzoenen. met tongzoenen. Bij Bij tweeklassers tweeklassers kwart. dat Niet all kwart. leeftijd, Niet all maar leeftijd, ook opleiding maar dat ook zijn opleiding bepalend zijn bepalend eerste seksuele eerste contacten. seksuele contacten. De vraag over tongzoenen De vraag over tongzoenen als introductievraag als introductievraag gesteld op het thema gesteld op het thema seksualiteit. Wie g seksualiteit. Wie g ervaring heeft met tongzoenen ervaring krijgt heeft g met vervolgvragen tongzoenen over krijgt veilig g vrijen. vervolgvragen over veilig vrijen Helft Helft gebruikt condoom Twentse Twentse heeft heeft wel wel s s geslachtsgemschap gehad. In In lag lag dit dit percentage percentage ongeveer ongeveer op op Net Net als als bij bij tong- Figuur 8.1 Condoomgebruik per per gemte tongzoenen zijn zijn leeftijd leeftijd en en opleiding opleiding het het meest meest invloed. invloed. Ongewenste Ongewenste intimiteiten intimiteiten Meer dan helft gebruikt bij 6 (bij jongens evenveel als Meer dan helft gebruikt bij 6 (bij jongens evenveel als bij het vrijen niet altijd condoom. Dit percentage vergelijkbaar met dat vier jaar gele- maann ongewenste seksuele ervaring bij mejes) geeft aan in afgelopen zes het vrijen niet altijd condoom. Dit percentage mejes) geeft aan in afgelopen zes maann n. De vergelijkbaar meest genoem met dat renen vier jaar om gelen. g De te hebben ongewenste gehad. seksuele Onr ervaring ongewenste te hebben ervaring condoom meest te genoem gebruiken renen zijn: gebruiken om g condoom anr te gehad. wordt verstaan: Onr ongewenste alles zoenen, ervaring tot wordt intiem verstaan: betasten alles en naar zoenen, bed gaan. tot intiem In klas betasten 4 en op en het behoedsmidl gebruiken zijn: gebruiken en vaste anr verkering. behoedsmidl en vaste verkering. Niet alle mejes vrijen veilig naar vmbo bed komen gaan. meer In klas ongewenste 4 en op het intimiteiten vmbo komen meer dan ongewenste in klas 2 intimiteiten en bij havo/vwo- dan in klas 2 19 Niet alle mejes vrijen gebruikt veilig pil of anr behoedsmidl 19 mejes gebruikt om niet zwanger pil of te anr en leerlingen. bij havo/vwo-leerlingen. worn. behoedsmidl 8 gebruikt bovendien om niet zwanger condooms te worn. Sense bekend daarmee 8 gebruikt niet all bovendien tegen condooms zwangerschap, en daarmee Sense grat grat en en anoniem anoniem spreekuur spreekuur maar ook tegen soa s beschermd. 12 niet all tegen zwangerschap, maar ook tegen GGD GGD.. Ruim Ruim kwart kwart mejes die geslachtsgemschap hebben Twentse kent het spreekuur: iets soa s beschermd. 12 mejes die Twentse kent het spreekuur, iets gehad, gebruikt zelf g behoedsmidl. groter aantal kent website Sense. geslachtsgemschap hebben gehad, gebruikt groter aantal kent website Sense. Tabel zelf 8.1 g Seksualiteit behoedsmidl. naar sociaal-mografche kenmerken Nerland Twente Jongen Meje Klas 2 Klas 4 vmbo havo/vwo Tabel 8.1 Seksualiteit naar sociaal-mografche kenmerken (Tong)zoenen Ooit seks gehad Nerland Twente Jongen Meje Klas 2 Klas 4 vmbo havo/vwo Condoomgebruik altijd (Tong)zoenen Beschermd tegen Ooit seks gehad zwangerschap Condoomgebruik altijd Beschermd tegen zwangerschap en soa Beschermd tegen zwangerschap Ongewenste Beschermd tegen zwangerschap intimiteiten en soa Sense spreekuur bekend Ongewenste intimiteiten Sexting beperkt Sense spreekuur bekend * paar slokjes, één of meer glazen ** recent = afgelopen 4 weken 13 15

16 Sexting beperkt De opkomst nieuwe media heeft ook De opkomst gezorgd nieuwe nieuw media fenom: heeft ook sexting. Je gezorgd borsten, geslachtslen nieuw fenom: of billen laten sexting. zien of Je borsten, iets anrs geslachtslen seksueels doen of billen laten webcam zien of of iets anrs seksueels doen webcam of smartphone. De verspreiding smartphone. De verspreiding seksueel getinte foto s en filmpjes via internet gaat razendsnel en seksueel getinte foto s en filmpjes via internet gaat razendsnel gevolgen kunnen en gevolgen ingrijpend kunnen zijn. ingrijpend 3 zijn. heeft wel s aan sexting 3 gedaan. Het meest heeft gebeurt wel s dit in aan klas 4 en bij het sexting vmbo. gedaan. Jongens Het en meest mejes gebeurt doen dit dit even in klas vaak. 4 en bij het vmbo. Jongens en mejes doen dit even Seks vaak. niet te koop Heb je wel s geld of anre dingen gekregen Seks in ruil niet te seks? koop 1 heeft dit Heb wel je wel s s gedaan, geld namelijk of anre dingen jongens gekregen in ruil het vmbo. seks? 1 in klas 4 heeft dit wel s gedaan, namelijk jongens Houding klas 4 ten opzichte het vmbo. homoseksualiteit niet altijd even tolerant Houding Wat vind ten je opzichte er, wanneer homoseksualiteit twee jongens of niet altijd even tolerant twee mejes verliefd zijn op elkaar? 5 Wat vind je er, wanneer twee jongens of Twentse vindt dit verkeerd; 32 vindt twee mejes verliefd zijn op elkaar? 5 Twentse dit beetje of erg vindt raar. dit Mejes verkeerd; hebben 32 wat vindt verliefd dit zijn beetje of tolerantere erg raar. houding Mejes dan hebben jongens. wat verliefd Een negatieve zijn houding tolerantere uit zich houding ook door dan g jongens. vriendschap met homoseksuele jongere te Een willen negatieve sluiten houding (15), uit niet zich naast ook hem door of g haar te vriendschap willen zitten met in pauze homoseksuele (25) en jongere laten merken te willen dat sluiten je door (15), zo iemand niet naast niet aangeraakt hem of haar wilt te worn zitten (36). in pauze (25) en laten willen merken Wat dat vind je je door er, zo wanneer iemand niet twee aangeraakt jongens of wilt worn twee mejes (36). of jongen en meje elkaar Wat zoenen vind je er, op het schoolplein wanneer twee of op jongens straat? of twee mejes of jongen en meje elkaar zoenen op het schoolplein of op straat? Zoenen op straat of schoolplein verkeerd Zoenen op straat of schoolplein verkeerd 7 Meje 4 Jongen Figuur 8.2 Zoenen Figuur 8.2 Zoenen Weinig openheid op school over homoseksualiteit openheid op school over homoseksualiteit Weinig Slechts Slechts nkt nkt dat dat je op je op school school overal overal je je geaardheid geaardheid uit kunt uit kunt komen. komen. 37 nkt dat dit all tegenover 37 nkt dat dit all tegenover vrienn vrienn kan. Jongens en mejes verschillen kan. Jongens en mejes verschillen enigszins enigszins opvatting, maar al leeftijd en opvatting, maar al leeftijd en opleiding spelen opleiding spelen rol. Van rol. Twentse nkt 19 dat Van homoseksuele Twentse op nkt school 19 helemaal dat niet homoseksuele eerlijk uit kan jongere komen op school zijn/ helemaal haar geaardheid. uit kan komen zijn/ haar geaardheid. niet eerlijk Seksuele geaardheid nog nog pril pril Aan vierklassers gevraagd of zij of iets zij willen iets willen zeggen over hun hun seksuele keur. De meesten De voelen meesten zich voelen aangetrokken zich aangetrokken tot het anre tot geslacht het (ongeveer anre geslacht 95). Een (ongeveer kleine groep 95). geeft Een kleine keur groep aan geeft eigen keur sekse of aan voelt zich eigen aangetrokken voelt tot zich bei aangetrokken geslachten. Het tot gaat bei om geslachten. 2 sekse of Het jongens gaat om en 2 3 mejes. jongens en 3 mejes. Tabel 8.2 Seksualiteit en homoseksualiteit naar sociaal-mografche kenmerken Nerland Twente Jongen Meje Klas 2 Klas 4 Openheid op school vmbo havo/vwo Sexting Tabel 8.2 Seksualiteit en homoseksualiteit naar sociaal-mografche kenmerken Seks geld Verliefd homo/lesbo - Nerland 5 9 Twente 3 Jongen 5 Meje 7 Klas 28 Klas 4 5 vmbo havo/vwo (verkeerd) (Zeker) g vriendschap Sextingwillen (Zeker) Seks niet naast geld* willen zitten Verliefd homo/lesbo (verkeerd) (Zeker) niet aanraken Zoenen (Zeker) jongen/meje g vriendschap willen (helemaal) (Zeker) verkeerd niet naast willen zitten Zoenen meje/meje (helemaal) (Zeker) verkeerd niet aanraken Zoenen Zoenen jongen/jongen jongen/meje (helemaal) (helemaal) verkeerd verkeerd Openheid op school Zoenen meje/meje (helemaal) regelmatig of vaak verkeerd Zoenen jongen/jongen (helemaal) verkeerd 16 *regelmatig of vaak

17 9 Thu, vriendschap en vrije tijd Jongeren mogen dan veel tijd op school doorbrengen, meeste tijd zijn ze toch thu, al was het all al om te slapen, te eten, huwerk te maken te ontspannen. Het niet all school, maar zeker ook ours 9 Thu, vriendschap en vrije tijd die belangrijke bijdrage aan opvoeding leveren. Etniciteit kan invloed hebben op opvoeding. 9 Thu, vriendschap en vrije tijd 16 E-MOVO-leerlingen allochtoon. De meeste leerlingen groeien op in gezin met bei Jongeren mogen dan veel tijd op school doorbrengen, meeste tijd zijn ze toch thu, al was het Jongeren all ours mogen al om te dan vergelijkbaar slapen, veel te tijd eten, percentage op school huwerk doorbrengen, oorelt te maken positief en te over meeste ontspannen. relatie tijd zijn met Het ze toch ours. niet thu, all al was school, het all maar al om zeker te slapen, ook ours te eten, die huwerk belangrijke te maken bijdrage en te ontspannen. aan opvoeding Het leveren. niet all Etniciteit school, kan maar De relatie met vrienn wordt door 84 als positief beooreld. In hun vrije tijd besten veel invloed zeker hebben ook ours op opvoeding. die belangrijke 16 bijdrage E-MOVO-leerlingen aan opvoeding allochtoon. leveren. De Etniciteit meeste kan leerlingen invloed groeien tijd hebben aan gamen op in op en social gezin opvoeding. media, met bei maar 16 ours daarnaast en E-MOVO-leerlingen ook vergelijkbaar ruimte percentage sport allochtoon. en bijbaantjes. oorelt De Vrijwilligerswerk meeste positief leerlingen over groeien relatie op met in ours. gezin met bei ours en vergelijkbaar percentage oorelt positief over relatie De met relatie met ours. g vrienn onbekend wordt fenom. door 84 als positief beooreld. In hun vrije tijd besten De relatie veel tijd met aan vrienn gamen en wordt social door media, 84 maar als positief daarnaast beooreld. ook ruimte In hun vrije sport tijd en besten bijbaantjes. Vrijwilligerswerk tijd aan gamen en social media, g onbekend maar daarnaast fenom. ook ruimte sport en bijbaantjes. Vrijwil- veel ligerswerk Veel Turkse op g vmboonbekend fenom. Veel Van Turkse leerlingen die aan op E-MOVO vmbo hebben Relatie met ours goed De De ervaren kwaliteit relatie relatie die die jongere jongere ervaren met heeft zijn/haar kwaliteit met zijn/haar ours ours gemeten relatie die gemeten vragen jon- Veel Van elgenomen Turkse leerlingen 16 die op aan allochtoon. vmbo E-MOVO hebben De heeft Van elgenomen De meeste leerlingen allochtone die 16 aan allochtoon. E-MOVO (twee hebben r) zijn gere over met begrip, heeft vragen met geluk, over zijn/haar begrip, lief, ours eerlijkheid, geluk, lief, gemeten tijd eerlijkheid, vragen tijd en elgenomen De meeste niet-westerse allochtone 16 (Turkse) allochtoon. afkomst. (twee r) met kunnen praten en over kunnen met begrip, je ours. praten geluk, met lief, je ours. eerlijkheid, 84 De meeste zijn Naar verhouding allochtone niet-westerse zitten (Turkse) veel (twee afkomst. niet-westers r) 83 tijd en kunnen praten beoorelt beoorelt met je ours. relatie met relatie met zijn Naar allochtone niet-westerse verhouding zitten (Turkse) er veel op het vmbo. afkomst. niet-westers Deze groep 84 ours ours als als goed. goed. beoorelt relatie met Naar allochtone verhouding zitten er op veel het vmbo. niet-westers Deze groep ours als goed. allochtone loopt doorgaans meer op het gezondheidsrico s, vmbo. Deze groep zo- Kunnen praten 71 zowel op als op en loopt doorgaans op lichamelijk meer als gezondheidsrico s, op sociaal en psychch zowel op vlak. 58 Kunnen Voldoen pratentijd 71 lichamelijk als op sociaal en psychch Voldoen tijd vlak. Eerlijk behanld Meeste wonen wonen in gezin gezin met met bei bei ours Eerlijk Thu behanld gelukkig ours Meeste wonen in gezin met bei Thu Houn gelukkig ours Houn Begrepen Begrepen Figuur 9.2 Relatie met ours 50 Figuur 9.1 Thusituatie Figuur 9.1 Thusituatie Figuur Thusituatie Twentse heeft te maken met 18 echtscheiding. Twentse Ruim r heeft te maken hen 18 (41) met echtscheiding. heeft Twentse daar problemen Ruim heeft mee. r te maken hen met (41) echtscheiding. heeft daar Ruim problemen r mee. hen (41) heeft daar problemen mee. Figuur De helft 9.2 Relatie met ours voelt zich helemaal Figuur 9.2 Relatie met ours begrepen door zijn/haar ours. Driekwart De het helft helemaal s met voelt stelling zich dat helemaal ours begrepen De helft hen door houn. zijn/haar 61 zegt voelt ours. thu zich Driekwart altijd helemaal gelukkig het begrepen te helemaal zijn (30 door s zijn/haar relijk met ours. vaak stelling gelukkig). Driekwart dat ours 68 het helemaal voelt hen zich houn. s thu met altijd 61 stelling eerlijk zegt thu behanld, dat ours altijd gelukkig 58 te hen vindt zijn houn. (30 dat ours 61 relijk altijd zegt vaak thu voldoen gelukkig). altijd gelukkig tijd 68 te hen voelt zijn hebben (30 zich en thu relijk bijna altijd driekwart vaak eerlijk gelukkig). behanld, kan altijd 68 met 58 voelt vindt zich ours thu dat ours praten altijd eerlijk als altijd dat behanld, voldoen nodig. 58 tijd vindt hen dat hebben ours altijd en bijna voldoen driekwart tijd kan altijd hen hebben met en ours praten als dat nodig. bijna driekwart kan altijd met ours praten als dat nodig. Relatie met ours goed Tabel 9.1 Etniciteit, thusituatie en relatie met ours naar sociaal-mografche gegevens Relatie met ours goed Nerland Twente Jongen Meje Klas 2 Klas 4 vmbo havo/vwo Tabel 9.1 Etniciteit, Tabel thusituatie 9.1 Etniciteit, en thusituatie relatie met en ours relatie naar met sociaal-mografche ours naar sociaal-mografche gegevens gegevens Niet-westers allochtoon Nerland 17 Twente 11 Jongen 10 Meje 12 Klas 122 Klas 104 vmbo 14 havo/vwo 8 Nerland Twente Jongen Meje Klas 2 Klas 4 vmbo havo/vwo Thu met bei ours Niet-westers allochtoon Niet-westers allochtoongeschein ours Thu Problemen met bei met ours Thu met bei ours echtscheiding Geschein ours Geschein ours Relatie met ours, Problemen goed met Problemen met echtscheiding echtscheiding Relatie met ours, Relatie goed* met ours, goed 15 * gemidld of meer dan gemidld 15 17

18 gemidld gemidld of meer of meer dan gemidld dan gemidld Driekwart Driekwart krijgt krijgt sociale sociale sociale steun steun vrienn/ Eén Eén op op op vijf vijf leerlingen vijf leerlingen helemaal helemaal helemaal nergens nergens nergens lid vrienn/vriendinnen vriendinnen. lid. lid Vooral. Vooral leerlingen Vooral leerlingen leerlingen het vmbo het vmbo het zijn vmbo minr zijn zijn Een standaard vragenset vragenset naar naar sociale sociale steun steun minr minr vaak vaak lid lid vereniging vereniging of club. Een standaard vragenset naar sociale steun vaak lid vereniging of club. of club. gebruikt gebruikt om om te bepalen te bepalen hoe hoe relatie relatie met gebruikt om te bepalen hoe relatie met met vrienn vrienn vriendinnen vriendinnen wordt wordt beooreld. beooreld. Vragen vrienn Vragen zijn zijn gesteld en vriendinnen gesteld over over wordt tijd die beooreld. tijd met die met vrienn Vragen vrienn wordt wordt doorgebracht, zijn gesteld over Almelo Almelo doorgebracht, of iets tijd of iets samen die met samen vrienn Borne Borne onrnomen, onrnomen, wordt doorgebracht, of je of plezier je plezier of met iets met elkaar samen elkaar hebt onrnomen, of of je of je elkaar je plezier elkaar geholpen met geholpen elkaar hebt, hebt hebt, of gehad, je of over je over of je Ensche Ensche hebt Dinkelland Dinkelland gehad, gehad, alles alles elkaar hebt hebt geholpen kunnen kunnen praten hebt, praten of je of en over je of vertrouwen alles je vertrouwen hebt in in Haaksbergen Haaksbergen elkaar elkaar kunnen hebt. hebt. praten en of je Twentse vertrouwen Twentse in elkaar Hellendoorn Hellendoorn scoort scoort hebt. hoog, 72 hoog, wanneer wanneer Twentse het het om om sociale sociale steun scoort steun hoog, Hengelo Hengelo wanneer vrienn vrienn het gaat. om gaat. 8 sociale 8 scoort scoort steun laag laag en vrienn gaat. Hof Hof Twente Twente gemidld. gemidld. 8 scoort Er laag Er en duilijk 20 duilijk gemidld. verschil verschil tussen Er tussen Losser Losser jongens jongens mejes. en mejes. Mejes Mejes ervaren ervaren meer meer Olnzaal duilijk verschil tussen jongens en mejes. Olnzaal sociale sociale steun steun dan dan jongens. jongens. Rijssen-Holten Rijssen-Holten Bijna Mejes Bijna alle alle Twentse ervaren meer Twentse sociale (98) steun (98) zeggen dan jongens. zeggen Tubbergen Tubbergen voldoen Bijna alle voldoen vrienn Twentse vrienn te hebben. (98) zeggen te hebben. Twenterand Twenterand 71 voldoen vrienn te hebben. 71 Wiern Wiern Veel Veel leerlingen leerlingen lid lid vereniging vereniging Veel Veel Veel vrije leerlingen vrije tijd tijd lid gaat vereniging gaat op aan op aan social social Figuur Figuur 9.4 Lid 9.4 sportvereniging Lid sportvereniging per gemte per gemte media, media, Veel gamen vrije gamen tijd en aan en aan TV kijken, TV gaat kijken, maar op aan maar daarnaast social daarnaast media, er Figuur 9.4 Lid sportvereniging per gemte gamen ook er ook ruimte en ruimte aan om TV om actief kijken, actief te maar zijn te zijn bij daarnaast bij In In grote grote sten sten en in en Rijssen-Holten in Rijssen-Holten zijn zijn vereniging vereniging ook ruimte of club. of om club. 80 actief 80 te zijn Twentse bij Twentse vereniging In grote minr sten minr vaak en in vaak lid Rijssen-Holten lid sportvereniging zijn sportvereniging of club. 80 lid lid vereniging. Twentse vereniging. lid dan dan minr rest vaak rest lid Twente. Twente. sportvereniging vereniging. dan in rest Twente. Ook tijd bijbaantje en vrijwilligerswerk Ook tijd bijbaantje en vrijwilligerswerk Anrs Anrs 9 Een 9 Een bijbaantje bijbaantje veel veel aantrekkelijk om Ook aantrekkelijk tijd om extra bijbaantje extra zakcentje en vrijwilligerswerk zakcentje te verdienen, te verdienen, om om Kerk/moskee 6 Een ervaring bijbaantje op te doen en veel sociale aantrekkelijk contacten. Bijna extra zakcentje helft te verdienen, Twentse om ervaring Kerk/moskee 6 om ervaring op te doen en sociale contacten. Bijna helft Twentse Jeugdvereniging/ 3 Jeugdvereniging/ 3 op heeft te doen bijbaantje. en Leeftijd sociale contacten. duilijk Bijna heeft bijbaantje. Leeftijd duilijk helft invloed. In klas Twentse 2 heeft 26 heeft bijbaantje; bijbaantje. in Natuur/milieu 2 invloed. In klas 2 heeft 26 bijbaantje; in Natuur/milieu 2 Leeftijd klas 4 dit gestegen naar 63. klas 4 duilijk dit gestegen invloed. naar In 63. klas 2 heeft Zang/muziek/ bijbaantje; in klas 4 dit gestegen naar Zang/muziek/ Veel volwassenen en ouren in Twente doen Veel volwassenen en ouren in Twente doen Sport 71 vrijwilligerswerk. Ook aan gevraagd Sport 71 vrijwilligerswerk. Ook aan gevraagd of zij vrijwilligerswerk doen bijbeeld door te Veel of volwassenen zij vrijwilligerswerk en ouren doen in Twente bijbeeld doen door te Figuur 9.3 Lidmaatschap vereniging helpen in sportkantine, boodschappen te Figuur 9.3 Lidmaatschap vereniging vrijwilligerswerk. helpen in Ook sportkantine, aan boodschappen gevraagd te doen ou mensen of oud papier Figuur 9.3 Lidmaatschap vereniging of doen ou mensen of oud papier Verreweg meeste leerlingen (71) zijn lid ophalen. zij vrijwilligerswerk doen bijbeeld door Verreweg meeste leerlingen (71) zijn lid te ophalen. sportclub. Daarnaast het gevarieerd 21 helpen in Twentse sportkantine, boodschappen doet aan te Verreweg sportclub. meeste Daarnaast leerlingen (71) het gevarieerd zijn lid doen 21 Twentse doet aan binnen welke club of organatie leerlingen vorm vrijwilligerswerk. ou mensen of oud Het papier doen ophalen. vrijwilligerswerk Twentse verelt zich tamelijk doet aan gelijkmatig binnen welke club of organatie leerlingen vorm vrijwilligerswerk. Het doen vrijwilligerswerk verelt zich tamelijk gelijkmatig actief zijn. sportclub. Zang, muziek Daarnaast of toneel het gevarieerd worn nog binnen 21 actief zijn. Zang, muziek of toneel worn nog het welke vaakst club genoemd of organatie (11). leerlingen actief zijn. vorm naar geslacht, vrijwilligerswerk. leeftijd en opleiding. Het doen vrijwilligerswerk verelt zich tamelijk gelijkmatig het vaakst genoemd (11). naar geslacht, leeftijd en opleiding. Zang, muziek of toneel worn nog het vaakst genoemd (11). naar geslacht, leeftijd en opleiding. Tabel 9.2 Sociale steun, vrienn en vrije tijd naar sociaal-mografche gegevens Tabel 9.2 Sociale steun, vrienn en vrije tijd naar sociaal-mografche gegevens Nerland Twente Jongen Meje Klas 2 Klas 4 vmbo havo/vwo Nerland Twente Jongen Meje Klas 2 Klas 4 vmbo havo/vwo Veel sociale steun vrienn Veel sociale steun vrienn Genoeg vrienn Genoeg vrienn Lid sportvereniging Lid Tabel sportvereniging 9.2 Sociale steun, vrienn - en vrije 71 tijd naar sociaal-mografche gegevens G lid vereniging G lid vereniging Bijbaantje - Nerland Twente 42 Jongen 26 Meje 63 Klas 48 2 Klas 414 vmbo havo/vwo Bijbaantje Vrijwilligerswerk Vrijwilligerswerk Veel sociale steun vrienn Genoeg vrienn Lid sportvereniging G lid vereniging Bijbaantje Vrijwilligerswerk *regelmatig of vaak

19 COLOFON GGD Twente Regiorapport E-MOVO Juni 2016 Redactie: Crtel Boom Femke Koedijk Kees Smit Olga Souverein Jannet Vser Gegevens en onrzoeken over gezondheid Twentenaren zijn digitaal beschikbaar via

20 ADRES Nijverheidstraat JM Ensche POSTADRES Postbus BK Ensche TELEFOON DIGITAAL