Wie betaalt voor wie? Screening verkiezingsprogramma s: armoede, AOW en kinderopvang

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Wie betaalt voor wie? Screening verkiezingsprogramma s: armoede, AOW en kinderopvang"

Transcriptie

1 Wie betaalt voor wie? Screening verkiezingsprogramma s: armoede, AOW en kinderopvang AANLEIDING In de verkiezingsprogramma s voor de Tweede-Kamerverkiezingen van 22 november krijgt de toekomst van de verzorgingsstaat veel aandacht. Daarbij wordt de (betaalbaarheid van de) vergrijzing als een belangrijke factor gezien. E-Quality heeft een aantal onderwerpen uit de verkiezingsprogramma s gescreend die voor emancipatie en participatie van belang zijn: Armoedebestrijding: leven onder de armoedegrens bemoeilijkt participatie, en economische zelfstandigheid is een belangrijke voorwaarde voor emancipatie. Kinderopvang: toegankelijke en betaalbare kinderopvang kan bijdragen aan economische zelfstandigheid van vrouwen en aan een evenredige verdeling van arbeid en zorg. AOW: voor economische zelfstandigheid en maatschappelijke participatie van ouderen is de AOW als basale voorziening van belang. FEITEN EN CIJFERS ARMOEDE Iemand is arm, als het inkomen van het huishouden waartoe zij of hij behoort lager is dan euro per jaar. I In 2003 leefden huishoudens in armoede, dat is 10% van de bevolking. Uit de cijfers van tabel 1 (zie pagina 2) blijkt dat de helft van de arme huishoudens een eenpersoonshuishouden is. De groep alleenstaande armen is divers en bestaat uit zowel ouderen als jongeren en mannen en vrouwen. Eén groep springt eruit: van alle vrouwelijke alleenstaanden jonger dan 65 jaar leeft één op de vijf (21,5%) in armoede (Thijssen & Wildeboer Schut, 2005). Verklaringen voor de relatief grote armoede onder alleenstaanden betreffen onder andere: De dagelijkse vaste lasten binnen een eenpersoonshuishouden worden gedragen door één inkomen. Onder alleenstaanden bevinden zich veel ouderen die in de AOW zitten en vaak geen of een laag aanvullend pensioen genieten. Of gepensioneerden onder de armoedegrens belanden, hangt voor een groot deel af van het arbeidsverleden (Gesthuizen, 2005) en de duur van het verblijf in Nederland II (zie de paragraaf over AOW). Verontrustend is dat een kwart van de eenoudergezinnen onder de armoedegrens leeft. Voor eenoudergezinnen met minderjarige kinderen is dit zelfs 40%. Een reden voor de grote armoede onder eenoudergezinnen is dat hun zorgtaken de deelname aan de arbeidsmarkt bemoeilijken (Gesthuizen, 2005). Maar niet alleen in eenoudergezinnen maken kinderen grote kans om in armoede te leven. Van alle kinderen onder de 18 jaar leeft 12,5% in een huishouden in armoede. Pagina 1

2 Tabel 1: Armoedepopulatie naar type huishouden in 2003 Aandeel type huishouden in Kenmerken armoedepopulatie % arme huishoudens per huishoudtype Eenpersoonshuishouden Man, tot 65 jaar Man, 65 jaar en ouder 2 8 Vrouw, tot 65 jaar Vrouw, 65 jaar en ouder (Echt)paar, totaal 30 5 Zonder kind, hoofdkostwinner < Zonder kind, hoofdkostwinner Minderjarig kind(eren) 16 8 Minstens één meerderjarig kind 3 3 Eenoudergezin, totaal Minderjarig kind(eren) Minstens één meerderjarig kind 3 9 Overig meerpersoonshuishouden 3 9 Totaal 100% Bron: CBS, 2006 Voor sommige huishoudens is de armoede van tijdelijke aard, door werkloosheid of een laag betaalde baan. Een aantal huishoudens heeft echter te maken met langdurige armoede: minstens vier opeenvolgende jaren een inkomen onder de lage-inkomensgrens (Lautenbach et al, 2005). De groep die langdurig in armoede leeft bestaat vooral uit huishoudens van zwarte, migranten en vluchtelingenvrouwen en -mannen (zmv-vrouwen en -mannen) III. Zij hebben vaker te maken met een ongunstige arbeidsmarkt en laagbetaalde banen. Daarnaast maken zij vaker deel uit van eenverdienershuishoudens (waarin de vrouw niet werkt) of eenoudergezinnen (Dagevos & Linden, 2005). Van alle huishoudens van zmv-vrouwen en -mannen verkeert 14% langdurig in armoede. Deze huishoudens bestaan voor een groot deel ook uit gepensioneerden, die in veel gevallen worden gekort op hun AOW en vaak geen of een laag aanvullend pensioen hebben. Van alle gepensioneerden uit etnische minderheidsgroepen leeft 53% in armoede; bij autochtone gepensioneerden is dat 14% (Merens & Van der Vliet, 2006). Wordt er geen onderscheid gemaakt naar de duur van de armoede, dan blijken de verschillen naar etniciteit nog groter. Bij autochtonen leeft 7,9% in kort- of langdurige armoede, terwijl dat percentage drie- tot viermaal hoger ligt bij etnische minderheden. Tabel 2: Huishoudens in armoede naar herkomst, 2003 % arme huishoudens per etnische groep Autochtonen 7,9 Totaal etnische minderheden 28,8 Surinamers 22,5 Antillianen en Arubanen 28,3 Turken 28,7 Marokkanen 32,5 Overige 32,3 Bron: Thijssen & Wildeboer Schut, 2005 Pagina 2

3 De hogere armoede binnen huishoudens van etnische minderheden heeft verschillende oorzaken: Zij zijn vaker afhankelijk van één inkomen voor het hele gezin. Bij Turken en Marokkanen is de lage arbeidsparticipatie van vrouwen hiervan de oorzaak. Surinaamse en Antilliaanse vrouwen staan vaker aan het hoofd van een eenoudergezin (Merens & Van der Vliet, 2006). Ongunstigere arbeidsmarktpositie van etnische minderheden: lager betaalde banen, vaker werkzaam op contractbasis, waardoor ze bijvoorbeeld vanwege bedrijfseconomische redenen makkelijker ontslagen kunnen worden (Merens & Van der Vliet, 2006). Vaak hebben zmv-vrouwen en -mannen een korter arbeidsverleden en verblijven zij minder dan 50 jaar in Nederland. Hierdoor krijgen zij te maken met een korting op hun AOW en bouwen zij minder pensioen op. Een groot deel van de oudere zmv-vrouwen en -mannen, en dit geldt in het bijzonder voor Turken en Marokkanen, is vóór het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd geruime tijd werkloos of arbeidsongeschikt geweest. Hierdoor hebben velen nauwelijks aanvullend pensioen opgebouwd (Dagevos & Linden, 2005). Etnische minderheden hebben vaker te maken met financiële verplichtingen aan familie in het land van herkomst (Broekhuis & Kuiper, 2001). Uit bovenstaande blijkt dat armoede loopt langs etnische lijnen. Ook is er binnen de armoedepopulatie een verschil naar gender (zie tabel 3). Huishoudens met een vrouwelijke hoofdkostwinner lopen meer risico op armoede. In dit kader wordt gesproken van de feminisering van armoede (Engbersen, Vrooman & Snel, 2000). Tabel 3: Verdeling armoede naar geslacht Huishoudens met man/vrouw als hoofdkostwinner Geslacht % in armoede Aandeel in armoedepopulatie Vrouw 14,6 52 Man 6,2 48 Bron: Soede, 2006 Het percentage huishoudens dat in armoede leeft met een vrouw als hoofdkostwinner is twee keer zo hoog als het percentage huishoudens met een man als hoofdkostwinner. Dit komt vooral omdat vrouwen vaker een laag inkomen hebben: Vrouwen maken vaker deel uit van eenoudergezinnen, waarvan het aantal lage inkomens erg hoog is. Vrouwen werken vaak minder dan mannen, zowel in jaren als in uren, waardoor deze huishoudens meer verstoken blijven van inkomsten uit arbeid. Daar komt bij dat vrouwen gemiddeld minder uurloon ontvangen dan mannen (Gesthuizen, 2005). Wat zeggen de verkiezingsprogramma s van zes grote politieke partijen over armoedebestrijding? Armoedebestrijding in de verkiezingsprogramma s CDA D66 Meer geld voor huur- en kindertoeslag om de armoede te bestrijden. Werken aantrekkelijker maken en armoede bestrijden door de arbeidskorting te verhogen, en geleidelijk te verlagen naarmate het inkomen hoger is. Stimuleren van overstap van een kleine deeltijdbaan naar een grotere (deeltijd)baan. De huurtoeslag voor alleenstaanden verbeteren door er een normering aan te koppelen. Goede voorlichting over voorzieningen en laagdrempelige, gestandaardiseerde aanvraagprocedures en formulieren om niet-gebruik terug te dringen. Inzetten op microfinanciering, want financiële diensten zoals kleine leningen, spaarmogelijkheden en verzekeringen zijn effectieve instrumenten tegen armoede. Armoedebestrijding binnen de EU hoog op de agenda zetten. Pagina 3

4 GroenLinks PvdA SP Belastingen verlagen voor mensen met laagbetaalde banen. Verlagen loonkosten voor werkgevers, waardoor ze veel meer mensen met een lage opleiding in dienst kunnen nemen. Ondersteunen kleine en startende ondernemers door lagere belastingen en ruimere toegang tot sociale zekerheid, en met het inkopen van hun producten en diensten. Kinderbijslag inkomensafhankelijk maken en verhogen. Verlagen nominale zorgpremie en afschaffen van de de no-claim. Verhogen van AOW met 10%, om armoede onder ouderen aan te pakken. Bezuinigingen op de huursubsidie terugdraaien. De nominale zorgpremie verlagen naar 400 euro en de no-claim afschaffen. Een fiscale werkbonus van maximaal 500 euro. Het verbod op categoraal beleid afschaffen. Armoedebestrijding, gericht op specifieke doelgroepen, is efficiënter. Alle toeslagen samenvoegen tot een automatische toeslag. Gemeentes een belangrijkere rol laten spelen in bestrijding armoede. Verhogen minimum(jeugd)loon; inkomensafhankelijke kinderbijslag en ziektekostenpremie en afschaffen no-claim in de zorg. Meer steun voor midden- en kleinbedrijf. Meer mogelijkheden voor gemeentes om armoede te bestrijden, schulden te saneren en te voorkomen dat kinderen in armoede opgroeien. Verhogen van het sociaal minimum in vier jaar met 10%. Prima sociaal vangnet voor mensen die echt niet (meer) kunnen werken. Sociaal beleid richten op het vinden van werk, stage of opleiding: een weg uit de VVD uitkering. Bijstand voor wie betaald werk een stap te ver is; bijstandsgerechtigden die dat kunnen verrichten werkzaamheden voor de samenleving (vrijwilligerswerk of mantelzorg). Bron: Concept-verkiezingsprogramma's van zes politieke partijen, 2006 De meeste partijen zetten in op het creëren van banen om meer mensen te laten participeren op de arbeidsmarkt. Dit is niet alleen handig voor armoedebestrijding, maar ook voor de AOWfinanciering. De meeste partijen kijken echter niet naar gender en etniciteit bij het bestrijden van armoede. De verkleuring en de feminisering van armoede pleit voor de noodzaak voor specifiek beleid. Dordat nu het armoedebeleid bijvoorbeeld vooral wordt gericht op gezinnen met kinderen, dreigen alleenstaande (zmv-)vrouwen te betalen voor dit beleid. AOW Het Nederlandse pensioenstelsel bestaat uit drie pijlers: De AOW; Aanvullende pensioenvoorzieningen, opgebouwd via een betaalde baan; Individuele pensioenvoorziening, zoals koopsompolis of lijfrente. De AOW en het aanvullende pensioen zorgen samen in principe voor een inkomen van 70% van het gemiddeld verdiende salaris. Een gat in de AOW-opbouw kan tot gevolg hebben dat dit percentage niet gehaald wordt. Burgers bouwen tussen hun 15 e en 65 e levensjaar in vijftig jaar hun AOW op, mits zij gedurende die periode in Nederland woonachtig zijn. Elk jaar dat buiten Nederland is doorgebracht betekent een vermindering van de AOW-uitkering met 2%. Het is mogelijk het AOW-gat te dichten door binnen vijf jaar na vestiging in Nederland alle niet-verzekerde jaren in één keer in te kopen. Vooral zmv-vrouwen en -mannen hebben een AOW-hiaat (zie tabel 4), omdat ze vaak pas op latere leeftijd naar Nederland zijn gekomen en juist zij zijn niet altijd op de hoogte van de inkoopregeling (Ipek-Demir, 2002). Zijn zij wel op de hoogte, dan is die herstelinkoop vaak niet op te brengen, omdat de financiële middelen ontbreken, bijvoorbeeld omdat ze laag betaalde banen hebben. Voor zmv-vrouwen geldt (in geringere mate voor Antilliaanse en Surinaamse vrouwen, zie Pagina 4

5 figuur 1) vaak ook dat ze helemaal geen baan hebben, waardoor ze niet alleen een onherstelbaar AOW-gat hebben, maar daarnaast ook geen aanvullende pensioen opbouwen. Gepensioneerden met een pensioenvoorziening onder het sociaal minimum kunnen een beroep op de bijstand doen. Dit betekent wel dat zij op oudere leeftijd, anders dan ouderen met een volledige AOW, onderworpen worden aan restricties die inherent zijn aan deze vorm van uitkering. Tabel 4: Aantal AOW-gerechtigden woonachtig in Nederland met een vol of gekort pensioen naar geboorteland voor de 7 grootste etnische groepen, mei 2006 Geslacht Geboorteland MAN VROUW Totaal % Gekort Totaal % Gekort België , ,9 Duitsland , ,7 Marokko , ,0 Nederlandse Antillen , ,1 Suriname , ,5 Turkije , ,8 Nederland , ,0 Totaal (inclusief overige niet-genoemde landen) , ,2 Bron: SVB, 2006 Vooral Turken en Marokkanen, en Surinamers in iets mindere mate, hebben te maken met een AOW-gat. Dit zijn vaak ook de groepen die werken in de laagbetaalde banen met weinig tot geen aanvullende pensioenregeling in de CAO. Werkgevers zijn niet verplicht om een pensioenregeling te hebben. AOW-plannen in de verkiezingsprogramma s CDA D66 GroenLinks PvdA Opvangen van de kosten van de AOW door economische groei, door een grotere arbeidsparticipatie en door een overschot op de begroting te creëren. Geen fiscalisering van de AOW-premies en de pensioenaftrek. Geen verhoging van de AOW-leeftijd. Aantrekkelijk maken langere werkweek. 65-plussers kunnen blijven werken met behoud van hun AOW. AOW moet de loonontwikkeling blijven volgen. Langer werken fiscaal aantrekkelijk maken. Verhogen van AOW-leeftijd met een maand per jaar tot 67 jaar in de komende 24 jaar. Individuele mogelijkheden bij de AOW en aanvullende pensioenregelingen om binnen bepaalde grenzen te kiezen voor eerdere of latere pensionering (met respectievelijk een lager of hoger pensioen) en voor deeltijdpensioen. Verhogen van de AOW-leeftijd, maar niet die van lager opgeleiden. Ouderen met hogere inkomens laten meebetalen aan de AOW. Ouderen met een karig aanvullend pensioen krijgen een hogere AOW. Opvangen van de kosten van de vergrijzing door een verhoogde arbeidsparticipatie. Mensen die in 1946 of later zijn geboren, met een aanvullend pensioen vanaf euro, gaan met ingang van 2011 meebetalen aan de AOW. De AOW stijgt ieder jaar mee met de lonen. Geen verhoging van de AOW-leeftijd. Uitvoering van de bijstand voor 65-plussers door de Sociale Verzekeringsbank, zodat (re)migranten met een AOW-hiaat met minder bureaucratie te maken krijgen. Pagina 5

6 SP Verhoging van de fiscale ouderenkorting. De AOW hoort welvaartsvast te worden en te blijven. Recht op pensioen na 40 jaar werken voor zware beroepen. Gelijke rechten en plichten voor werknemers onder en boven de 65 jaar. Grenzen stellen aan de nu onbeperkte pensioenaftrek. Handhaving van de huidige AOW-leeftijd (65 jaar). VVD Geen fiscalisering van de AOW voor 65-plussers. De AOW-pensioenen blijven de loonontwikkeling volgen. Bron: Concept-verkiezingsprogramma's van de politieke partijen, 2006 Uit de verkiezingsprogramma s blijkt dat geen van de partijen rekening houdt met diversiteit binnen de 65-plussersgroep. Veel meer vrouwen dan mannen zijn afhankelijk van de AOW vanwege hun hogere levensverwachting. Bovendien is de AOW in veel gevallen de enige bron van inkomsten voor vrouwen, omdat zij vaker dan mannen geen aanvullend pensioen hebben en vaker alleenstaand zijn. Voor vrouwelijke migranten en vluchtelingen komt daar het AOW-hiaat bij. Ingrepen in de AOW hebben dan ook meer gevolgen voor vrouwen dan voor mannen. KINDEROPVANG Met ingang van 1 januari 2005 is de vergoedingsregeling voor kinderopvang gewijzigd. In plaats van een belastingaftrek ontvangen ouders nu een tegemoetkoming. Het uitgangspunt van de Wet Kinderopvang is dat werkgevers eenderde deel van de kinderopvangkosten voor hun rekening nemen, en ouders en overheid samen het overige deel. De overheidsbijdrage is afhankelijk van het inkomen van de ouders: huishoudens met een laag inkomen betalen minder dan huishoudens met een hoog inkomen. Als een werkgever niet bijdraagt in de kosten, wordt dit deels gecompenseerd door de overheid (Portegijs et al, 2006). Inmiddels heeft minster De Geus van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) een wetsvoorstel ingediend om de werkgeversbijdrage als een vorm van heffing om te slaan over alle werkgevers; hiermee worden alle werkgevers verplicht mee te betalen aan de kosten. Als dit wetsvoorstel wordt goedgekeurd zal het per 1 januari 2007 ingaan. Net zoals de meeste politieke partijen ziet het ministerie van SZW kinderopvang als een belangrijk middel om de arbeidsparticipatie van vrouwen te stimuleren (Portegijs et al, 2006). De arbeidsdeelname van Nederlandse vrouwen was 54% in 2005, het streven van het kabinet is 65% in Hierbij wordt geen onderscheid gemaakt naar etniciteit (Merens, 2006). Voor het grootste deel van de vrouwen daalt na de geboorte van het eerste kind de arbeidsparticipatie (Das, 2006). Ook heeft de komst van kinderen grote invloed op het aantal uren dat de moeder buitenshuis werkt, terwijl de vader vrijwel altijd fulltime blijft werken (Portegijs et al, 2006). Figuur 1: Netto arbeidsdeelname naar etnische groep en geslacht, 2005 (in procenten) Marokkanen Turken Antillianen/Arubanen Surinamers Overige niet westerse Autochtonen Totaal Vrouwen Mannen Bron: CBS, Pagina 6

7 De netto arbeidsdeelname betreft het aandeel personen dat werk heeft voor minstens twaalf uur per week, van alle personen van 15 tot 65 jaar in de betrokken beroepsbevolking. In Figuur 1 is te zien dat de arbeidsdeelname van vrouwen sterk verschilt naar etniciteit. Surinaamse, autochtone en Antilliaanse vrouwen hebben een hogere arbeidsparticipatiegraad, vergeleken met andere vrouwen (Merens, 2006). Voor vrouwen en mannen is de opvang van hun kinderen van belang om deel te kunnen nemen aan de arbeidsmarkt. In de praktijk vullen vrijwel alle gezinnen met een moeder en een vader dit zó in, dat het de moeder is die thuis blijft indien zij geen kinderopvang kunnen of willen gebruiken. 23% van gezinnen met twee werkende ouders en nog niet naar schoolgaande kinderen gebruiken geen enkele vorm van kinderopvang. In gezinnen met nog niet naar schoolgaande kinderen en twee werkende ouders is het gebruik van kinderopvang het hoogst (zie Figuur 2). Bij alleenstaande moeders is dat 29% (Portegijs et al, 2006). Voor de tweeoudergezinnen die geen opvang gebruiken gaat het vaak om anderhalfverdieners, waarbij de partners hun werktijden op elkaar afstemmen. Bij de alleenstaande moeders die geen opvang gebruiken zal de ex-partner misschien een rol spelen in de opvang van de kinderen als de moeder werkt of ze werkt thuis. Als er gebruik wordt gemaakt van formele opvang, is dat meestal voor niet meer dan twee tot drie dagen per week (Te Riele, 2006). Figuur 2: Kinderopvang voor kinderen van werkende a paren en alleenstaande moeders, 2003 Paar met 0-3 jarige kind Alleenst. moeder met 0-3 jarige kind Paar met 4-12 jarige kind Alleenstaande moeder met 4-12 jarige kind % 20% 40% 60% 80% 100% Geen opvang Informeel Formeel Formeel en informeel a inclusief het volgen van een opleiding of werkzoekend Bron: Portegijs et al, 2006 Kinderopvang kent verschillende vormen. Etnische groepen verschillen in hun voorkeur voor een bepaalde soort opvang (zie Tabel 5). Antillianen, Surinamers en Autochtonen geven de voorkeur aan kinderdagverblijven, terwijl Turken en Marokkanen de voorkeur geven aan grootouders. Tabel 5: Gebruik van kinderopvang a door werkende ouders (anderhalf- en tweeverdieners en alleenstaanden) met kinderen van 0-3 jaar naar etnische groep, jarigen, 2004/2005 (in procenten) Turken Marokkanen Surinamers Antillianen Autochtonen Kinderdagverblijf Gastouder Betaalde oppas (thuis of buitenshuis) Grootouders Onbetaalde oppas (familie of vrienden) Peuterspeelzaal a gebruik van meerdere soorten kinderopvang komt voor Bron: Merens et al, 2006 Pagina 7

8 Eén op de tien vrouwen geeft aan dat zij (meer) zou willen werken als er goede, goedkope of flexibele kinderopvang beschikbaar is. Vaker worden echter voorwaarden genoemd die te maken hebben met de organisatie van arbeid, zoals verlof als een kind ziek is, de mogelijkheid om werktijden af te stemmen op het privé-leven en vaker thuiswerken. Ook hangt de beslissing om (meer) te gaan werken af van het belang dat de moeder hecht aan betaalde arbeid en of zij het moederschap alleen als te beperkend ervaart of juist niet (Portegijs et al, 2006). Kinderopvang en het stimuleren van arbeidsparticipatie bij vrouwen in de verkiezingsprogramma s CDA D66 Meer keuze en geld voor ouders, om zelf te bepalen hoe ze hun kinderopvang regelen Via de levensloopregeling een extra bijdrage voor zorg en opvoeding Kinderopvangtoeslag per kind is inkomensafhankelijk en gebaseerd op normprijs voor kinderopvang voor drie dagen ofwel zes dagdelen Scholen krijgen de plicht om voor ouders die dat willen voor- en naschoolse opvang te (laten) organiseren Gratis kinderopvang voor werkenden om zo arbeid en zorg te kunnen combineren. Verhoging aanvullende combinatiekorting. GroenLinks PvdA SP Meer zeggenschap over werktijden en vergroten mogelijkheden voor thuiswerken, zodat vrouwen gemakkelijker (gaan) werken en mannen (gaan) zorgen. Afschaffen van financiële voordelen voor traditionele gezinnen in de belastingen en de sociale zekerheid. Kinderopvang als gratis basisvoorziening, en flexibel, zodat ook mensen in ploegendienst het kunnen gebruiken. Maatwerk gemeenten met voldoende mogelijkheden voor deeltijdwerk en kinderopvang. Keuzemogelijkheden voor ouders: professionele kinderopvang of een persoonsgebonden budget voor informele kinderopvang. Kinderopvang wordt een basisvoorziening voor alle kinderen van 0-12 jaar. Drie dagen per week gratis, meer dagen tegen bijbetaling naar daagkracht Verbeteren van de kwaliteit van de kinderopvang, onder meer door hogere eisen aan het opleidingsniveau van de beroepskracht. Flexibelere kinderopvang, ook voor mensen die geen 9-tot-5-baan hebben. Maatregelen tegen de ongewenste uitval van vrouwen rond jaar, in overleg met werkgevers en vrouwenorganisaties. Gratis kinderopvang. Meer middelen voor kwalitatief goede kinderopvang op basis van sociale en/of medische indicatie. Gratis kinderopvang voor werkenden en ondernemers. Vanaf 1 augustus 2007 moet er elke werkdag van half 8 tot half 7 voor- en naschoolse opvang voor kinderen van 4 tot 12 jaar beschikbaar zijn voor ouders die dat willen. VVD Geleidelijk afschaffen van de heffingskorting voor niet-werkende partners, als impuls om niet-werkende partners te stimuleren om de arbeidsmarkt te betreden. Vanaf 2010 de heffingskorting met 5% beperken. Bron: Concept-verkiezingsprogramma's politieke partijen, 2006 Het is opmerkelijk dat veel partijen nu inzetten op gratis kinderopvang. De achterliggende gedachte is onder meer dat dit de arbeidsparticipatie van vrouwen zal stimuleren. Tot op zekere hoogte zal dat inderdaad het geval zijn, maar uit voorgaande gegevens blijkt dat ook andere factoren hierbij een belangrijke rol spelen: flexibele werktijden, arbeidsvoorwaarden, de organisatie van de arbeid en ook opvattingen over de invulling van het moederschap. Bovendien is de kwaliteit van de kinderopvang zeker zo belangrijk als de kwantitatieve beschikbaarheid ervan. Ouders willen erop kunnen vertrouwen dat de kinderopvang goed is voor hun kinderen. Pagina 8

9 CONCLUSIE Analyse van de drie thema s laat duidelijk zien dat de combinatie gender en etniciteit een rol speelt bij de factoren die emancipatie en participatie kunnen belemmeren. De armoede verkleurt en feminiseert, en doordat het huidige armoedebeleid vooral gericht is op het gezin valt de grootste groep armen, alleenstaanden, buiten de boot. Bovendien lopen in het algemeen vrouwen een groter risico onder de armoedegrens terecht te komen dan mannen. Ook de verkiezingsplannen van de verschillende partijen zien de grootste risicogroepen over het hoofd. In een aantal programma s wordt gepleit voor een welvaartvaste AOW. Voor mensen met een AOW-hiaat, (re)migranten en vluchtelingen, biedt dit weinig soelaas. Het biedt ook geen oplossing voor de ongunstigere positie van vrouwen bij het opbouwen van aanvullend pensioen. Gratis kinderopvang zal vooral voor de huidige gebruikersgroep gunstig zijn, maar er is meer nodig om ook vrouwen die geen betaalde baan hebben aan het werk te krijgen. De kwaliteit van kinderopvang is naast de kwantiteit en de kosten van groot belang. Om een evenredige verdeling van arbeid en zorg te bevorderen kan men daarnaast denken aan aanpassing van arbeidsvoorwaarden, zoals flexibeler werktijden. Vooral zmv-vrouwen werken vaak in die sectoren waar werktijden niet flexibel zijn en de secundaire arbeidsvoorwaarden zoals aanvullende pensioen ontbreken. Een belangrijk aandachtspunt is dan ook, dat beleid op maat voor specifieke groepen nodig blijft om bij te dragen aan hun emancipatie en het verhogen van hun participatie. Pagina 9

10 BRONNEN CBS (2006): Dagevos, J. & G. Linden (2005). Niet-westerse allochtonen en armoede. In: Vrooman, C., Soede, A., Driven, H-J. & R. Trimp (eds.), Armoedemonitor Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau/CBS. Das, M. (2006). Allochtone vrouwen: arbeidsdeelname en verandering in de gezinssituatie. In: Sociaaleconomische trends, 3e kwartaal, p Engbersen, G., Vrooman, J.C. & E. Snel (eds.) (2000). Balans van het armoedebeleid. Vijfde jaarrapport armoede en sociale uitsluiting. Amsterdam: Amsterdam University Press. Gesthuizen, M. (2005). Oorzaken van armoede: maatschappelijke omstandigheden, huishouden, buurt en gemeente. In: Vrooman, C., Soede, A., Driven, H-J. & R. Trimp (eds.), Armoedemonitor Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau/CBS. Ipek-Demir, F. (2002). De illusie doorbroken: Noodzakelijke voorwaarden voor een levensloopbestendig pensioen voor (zmv) vrouwen, deel 1. Den Haag: E-Quality. Lautenbach, H., Siermann, C. & G. Jehoel-Gijsbers (2005). Armoede en sociale uitsluiting onder ouderen. In: Vrooman, C., Soede, A., Driven, H-J. & R. Trimp (eds.), Armoedemonitor Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau/CBS. Merens, A. & Vliet, R. van der (2006). Inkomen. In: Keuzekamp, S. & Merens, A. (eds.), Sociale atlas van vrouwen uit etnische minderheden. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau. Merens, A. (2006). Betaalde arbeid. In: Keuzekamp, S. & Merens, A. (eds.), Sociale atlas van vrouwen uit etnische minderheden. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau. Merens, A., Keuzenkamp, S. & Das, M. (2006) Combinatie van arbeid en zorg. In: Keuzekamp, S. & Merens, A. (eds.), Sociale atlas van vrouwen uit etnische minderheden. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau. Portegijs, W., Cloïn, M., Ooms, I. & E. Eggink (2006). Hoe werkt het met kinderen: Moeders over kinderopvang en werk. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau. Riele, S. te (2006). Gebruik van kinderopvang. In: Sociaal-economische trends, 3e kwartaal, p Soede, A. (2006). Naar een nieuwe armoedegrens? Basisbestedingen als maatstaf voor een tekortschietend inkomen. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau. SVB (2006). Sectie Informatievoorziening en Onderzoek. Lijst AOW-gerechtigden mei. Thijssen, J. & J.M. Wildeboer Schut (2005). Armoede in hoofdlijnen. In: Vrooman, C., Soede, A., Driven, H-J. & R. Trimp (eds.), Armoedemonitor Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau/CBS. Concept-verkiezingsprogramma s: CDA (2006: Vertrouwen in Nederland, vertrouwen in elkaar, augustus. D66 (2006): Het gaat om mensen, september. GroenLinks (2006): Groei mee, september. PvdA (2006): Samen sterker. Werken aan een beter Nederland, september. SP (2006): Een beter Nederland, voor hetzelfde geld, september. VVD (2006): Voor een samenleving met ambitie, augustus. I De huidige armoedegrens is gebaseerd op het uitkeringsniveau van 1979, gecorrigeerd voor inflatie. Om te bepalen hoe het inkomen van een huishouden zich verhoudt tot de lage-inkomensgrens, wordt het inkomen van een huishouden gecorrigeerd voor verschillen in huishoudenssamenstelling en voor de prijsontwikkeling. Het Sociaal en Cultureel Planbureau zou graag zien dat we naar Amerikaans voorbeeld de grens gaan berekenen op basis van een basispakket (Nibudpakket) en wat extra. In het Nibudpakket zit geld voor voeding, kleding en wonen (Soede, 2006). II De AOW wordt gekort als men minder dan 50 jaar in Nederland heeft gewoond. III Om de tweedeling die gepaard gaat met de termen autochtoon en allochtoon te vermijden, gebruikt E-Quality normaliter de term zwarte, migranten- en vluchtelingen- (zmv-) vrouwen en mannen. Deze terminologie verwijst naar een analyse waarin zowel verschillen, in etniciteit en migratiegeschiedenis, als gemeenschappelijkheid en een gedeelde positie van marginalisering in de samenleving tot uitdrukking komen. Bij de weergave van bronnen en citaten zijn in deze factsheet de termen autochtoon en allochtoon wel gebruikt. Pagina 10

10. Veel ouderen in de bijstand

10. Veel ouderen in de bijstand 10. Veel ouderen in de bijstand Niet-westerse allochtonen ontvangen 2,5 keer zo vaak een uitkering als autochtonen. Ze hebben het vaakst een bijstandsuitkering. Verder was eind 2002 bijna de helft van

Nadere informatie

Oudere minima in Amsterdam en het gebruik van de AIO

Oudere minima in Amsterdam en het gebruik van de AIO Oudere minima in Amsterdam en het gebruik van de AIO In opdracht van: DWI Projectnummer: 13010 Anne Huizer Laure Michon Clemens Wenneker Jeroen Slot Bezoekadres: Oudezijds Voorburgwal 300 Telefoon 020

Nadere informatie

Gebruik van kinderopvang

Gebruik van kinderopvang Gebruik van kinderopvang Saskia te Riele In zes van de tien gezinnen met kinderen onder de twaalf jaar hebben de ouders hun werk en de zorg voor hun kinderen zodanig georganiseerd dat er geen gebruik hoeft

Nadere informatie

8. Werken en werkloos zijn

8. Werken en werkloos zijn 8. Werken en werkloos zijn In 22 is de arbeidsdeelname van allochtonen niet meer verder gestegen. Onder autochtonen is het aantal personen met werk nog wel licht toegenomen. De arbeidsdeelname onder Surinamers,

Nadere informatie

Pensioenaanspraken in beeld

Pensioenaanspraken in beeld Pensioenaanspraken in beeld Deel 2: aanspraken naar herkomst, sociaaleconomische categorie en type Deel 2: huishouden Elisabeth Eenkhoorn, Annelie Hakkenes-Tuinman en Marije van de Grift De pensioenopbouw

Nadere informatie

Niet-westerse allochtonen behoren minder vaak tot de werkzame beroepsbevolking 1) Arbeidsdeelname niet-westerse allochtonen gedaald

Niet-westerse allochtonen behoren minder vaak tot de werkzame beroepsbevolking 1) Arbeidsdeelname niet-westerse allochtonen gedaald 7. Vaker werkloos In is de arbeidsdeelname van niet-westerse allochtonen gedaald. De arbeidsdeelname onder rs is relatief hoog, zes van de tien hebben een baan. Daarentegen werkten in slechts vier van

Nadere informatie

Alleenstaande moeders op de arbeidsmarkt

Alleenstaande moeders op de arbeidsmarkt s op de arbeidsmarkt Moniek Coumans De arbeidsdeelname van alleenstaande moeders is lager dan die van moeders met een partner. Dit verschil hangt voor een belangrijk deel samen met een oververtegenwoordiging

Nadere informatie

Artikelen. Overwerken in Nederland. Ingrid Beckers en Clemens Siermann

Artikelen. Overwerken in Nederland. Ingrid Beckers en Clemens Siermann Overwerken in Nederland Ingrid Beckers en Clemens Siermann In 4 werkte 37 procent de werknemers in Nederland regelmatig over. Bijna een derde het overwerk is onbetaald. Overwerk komt het meeste voor onder

Nadere informatie

Afhankelijk van een uitkering in Nederland

Afhankelijk van een uitkering in Nederland Afhankelijk van een uitkering in Nederland Harry Bierings en Wim Bos In waren 1,6 miljoen huishoudens voor hun inkomen afhankelijk van een uitkering. Dit is ruim een vijfde van alle huishoudens in Nederland.

Nadere informatie

Arbeidsdeelname van paren

Arbeidsdeelname van paren Arbeidsdeelname van paren Johan van der Valk De combinatie van een voltijdbaan met een is het meest populair bij paren, met name bij paren boven de dertig. Ruim 4 procent van de paren combineerde in 24

Nadere informatie

Artikelen. Arbeidsparticipatie van vrouwen: een vergelijking naar opleidingsniveau, leeftijd en herkomst

Artikelen. Arbeidsparticipatie van vrouwen: een vergelijking naar opleidingsniveau, leeftijd en herkomst Artikelen Arbeidsparticipatie van vrouwen: een vergelijking naar opleidingsniveau, leeftijd en herkomst Martijn Souren en Jannes de Vries Onder laagopgeleide vrouwen is de bruto arbeidsparticipatie aanzienlijk

Nadere informatie

Meer of minder uren werken

Meer of minder uren werken Meer of minder uren werken Jannes de Vries Een op de zes mensen die minstens twaalf uur per week werken (de werkzame beroeps bevolking) wil meer of juist minder uur werken. Van hen heeft minder dan de

Nadere informatie

De verdeling van arbeid en zorg tussen vaders en moeders

De verdeling van arbeid en zorg tussen vaders en moeders De verdeling van arbeid en zorg tussen vaders en moeders Marjolein Korvorst en Tanja Traag Het krijgen van kinderen dwingt ouders keuzes te maken over de combinatie van arbeid en zorg. In de meeste gezinnen

Nadere informatie

Mantelzorgers maken weinig gebruik van verlofregelingen

Mantelzorgers maken weinig gebruik van verlofregelingen Mantelzorgers maken weinig gebruik van verlofregelingen Martijn Souren Ongeveer 7 procent van de werknemers met een verleent zelf mantelzorg. Ze maken daar slechts in beperkte mate gebruik van aanvullende

Nadere informatie

Koopkrachtverandering van ouderen 2015-2016

Koopkrachtverandering van ouderen 2015-2016 Koopkrachtverandering van ouderen 2015-2016 Berekeningen Prinsjesdag 2015 Nibud, september 2015 Koopkrachtverandering van ouderen 2015-2016 Berekeningen Prinsjesdag 2015 Nibud, september 2015 In opdracht

Nadere informatie

Bijlage I. Sociaal-economische achtergrondcijfers en Nationale en Europese indicatoren voor sociale insluiting

Bijlage I. Sociaal-economische achtergrondcijfers en Nationale en Europese indicatoren voor sociale insluiting Bijlage I. Sociaal-economische achtergrondcijfers en Nationale en Europese indicatoren voor sociale insluiting Tabel 1.1 Kerncijfers sociaal-economische trends 1995 2000 2003 2005 2007 Bevolking (x 1 mln)

Nadere informatie

Nog steeds fors sekseverschil in economische zelfstandigheid

Nog steeds fors sekseverschil in economische zelfstandigheid Nog steeds fors sekseverschil in economische zelfstandigheid Marion van den Brakel Centraal Bureau voor de Statistiek mhfs@cbs.nl (Het artikel is op persoonlijke titel geschreven en geeft niet noodzakelijkerwijs

Nadere informatie

CBS-berichten: Veranderingen in de arbeidsparticipatie in Nederland sinds 1970

CBS-berichten: Veranderingen in de arbeidsparticipatie in Nederland sinds 1970 CBS-berichten: Veranderingen in de arbeidsparticipatie in Nederland sinds 1970 Lian Kösters, Paul den Boer en Bob Lodder* Inleiding In dit artikel wordt de arbeidsparticipatie in Nederland tussen 1970

Nadere informatie

Pensioenaanspraken in beeld

Pensioenaanspraken in beeld Pensioenaanspraken in beeld Deel 1: aanspraken naar geslacht en burgerlijke staat Elisabeth Eenkhoorn, Annelie Hakkenes-Tuinman en Marije vandegrift bouwen minder pensioen op via een werkgever dan mannen.

Nadere informatie

11. Stijgende inkomens

11. Stijgende inkomens 11. Stijgende inkomens Tussen 1998 en 2000 is het gemiddelde inkomen van niet-westers allochtone huishoudens sterker toegenomen dan dat van autochtone huishoudens. De niet-westerse huishoudens hadden in

Nadere informatie

Bijlage III Het risico op financiële armoede

Bijlage III Het risico op financiële armoede Bijlage III Het risico op financiële armoede Zoals aangegeven in hoofdstuk 1 is armoede een veelzijdig begrip. Armoede heeft behalve met inkomen te maken met maatschappelijke participatie, onderwijs, gezondheid,

Nadere informatie

Bijlage 4: Werkenden met een laag inkomen

Bijlage 4: Werkenden met een laag inkomen Bijlage 4: Werkenden met een laag inkomen Dit overzicht gaat in op de inzichten die de cijfers van het CBS bieden op het punt van werkenden met een laag inkomen. Als eerste zal ingegaan worden op de ontwikkeling

Nadere informatie

Verandering van de koopkracht van chronisch zieken en gehandicapten in 2014. Nibud, september 2013

Verandering van de koopkracht van chronisch zieken en gehandicapten in 2014. Nibud, september 2013 Verandering van de koopkracht van chronisch zieken en gehandicapten in 2014 Nibud, september 2013 Verandering van de koopkracht van chronisch zieken en gehandicapten in 2014 Nibud, september 2013 In opdracht

Nadere informatie

Sterke toename alleenstaande moeders onder allochtonen

Sterke toename alleenstaande moeders onder allochtonen Carel Harmsen en Joop Garssen Terwijl het aantal huishoudens met kinderen in de afgelopen vijf jaar vrijwel constant bleef, is het aantal eenouderhuishoudens sterk toegenomen. Vooral onder Turken en Marokkanen

Nadere informatie

PERSBERICHT. Armoedesignalement 2014: Armoede in 2013 toegenomen, maar piek lijkt bereikt. Den Haag, 18 december 2014

PERSBERICHT. Armoedesignalement 2014: Armoede in 2013 toegenomen, maar piek lijkt bereikt. Den Haag, 18 december 2014 Inlichtingen bij PERSBERICHT Dr. J.C. Vrooman c. vrooman@scp.nl T 070 3407846 Dr. P.H. van Mulligen persdienst@cbs.nl T 070 3374444 Armoedesignalement 2014: Armoede in 2013 toegenomen, maar piek lijkt

Nadere informatie

Factsheet Maatschappelijke positie van Voormalig Antilliaanse / Arubaanse Migranten in Nederland

Factsheet Maatschappelijke positie van Voormalig Antilliaanse / Arubaanse Migranten in Nederland Factsheet Maatschappelijke positie van Voormalig Antilliaanse / Arubaanse Migranten in Nederland Onderwijs Het aandeel in de bevolking van 15 tot 64 jaar dat het onderwijs reeds heeft verlaten en hun onderwijscarrière

Nadere informatie

Inkomsten uit arbeid van vrouwen en hun partners

Inkomsten uit arbeid van vrouwen en hun partners Inkomsten uit arbeid van vrouwen en hun s Karin Hagoort en Maaike Hersevoort In 24 verdienden samenwonende of gehuwde vrouwen van 25 tot 55 jaar ongeveer de helft van wat hun s verdienden. Naarmate het

Nadere informatie

Koopkrachtberekeningen voor huishoudens met extra zorgkosten naar aanleiding van de Miljoenennota 2012

Koopkrachtberekeningen voor huishoudens met extra zorgkosten naar aanleiding van de Miljoenennota 2012 Koopkrachtberekeningen voor huishoudens met extra zorgkosten naar aanleiding van de Miljoenennota 2012 Nibud, 16 september 2011 Koopkrachtberekeningen voor huishoudens met extra zorgkosten naar aanleiding

Nadere informatie

PERSBERICHT. Armoedesignalement 2013: Sterke groei armoede in 2012, maar afzwakking verwacht ONDER EMBARGO TOT DINSDAG 3 DECEMBER 2013, 00:01 UUR

PERSBERICHT. Armoedesignalement 2013: Sterke groei armoede in 2012, maar afzwakking verwacht ONDER EMBARGO TOT DINSDAG 3 DECEMBER 2013, 00:01 UUR PERSBERICHT ONDER EMBARGO TOT DINSDAG 3 DECEMBER 2013, 00:01 UUR Inlichtingen bij Dr. P.H. van Mulligen persdienst@cbs.nl T 070 3374444 Dr. J.C. Vrooman c. vrooman@scp.nl T 070 3407846 of Dr. S.J.M. Hoff

Nadere informatie

12. Vaak een uitkering

12. Vaak een uitkering 12. Vaak een uitkering Eind 2001 hadden niet-westerse allochtonen naar verhouding 2,5 maal zo vaak een uitkering als autochtonen. De toename van de WW-uitkeringen in 2002 was bij niet-westerse allochtonen

Nadere informatie

Ouders op de arbeidsmarkt

Ouders op de arbeidsmarkt Ouders op de arbeidsmarkt Ingrid Beckers en Johan van der Valk De bruto arbeidsparticipatie van alleenstaande s is sinds 1996 sterk toegenomen. Wel is de arbeidsparticipatie van paren nog steeds een stuk

Nadere informatie

Inkomen en de combinatie van arbeid en zorg

Inkomen en de combinatie van arbeid en zorg Inkomen en de combinatie van arbeid en zorg Jannes de Vries en Francis van der Mooren Voor het combineren van arbeid en zorg kunnen ouders gebruik maken van ouderschapsverlof en kinderopvang. Of werkende

Nadere informatie

Pensioenleeftijd niet vaak 65

Pensioenleeftijd niet vaak 65 Pensioenleeftijd niet vaak 65 Jan-Willem Bruggink In de periode 21-23 stopten jaarlijks ongeveer 6 duizend mensen met werken om met pensioen te gaan. In bijna zeven van de tien gevallen waren dit mannen.

Nadere informatie

Informatie 17 december 2015

Informatie 17 december 2015 Informatie 17 december 2015 ARMOEDE: FEITEN EN CIJFERS Ondanks het aflopen van de economische recessie, is de armoede in Nederland het afgelopen jaar verder gestegen. Vooral het aantal huishoudens dat

Nadere informatie

Armoede in 2005 licht gestegen, maar daling verwacht voor

Armoede in 2005 licht gestegen, maar daling verwacht voor Armoede in 2005 licht gestegen, maar daling verwacht voor 2006-2008 Armoedemonitor 2007 Volgens de drie criteria die in dit rapport zijn gehanteerd, is de armoede in 2005 licht gestegen ten opzichte van

Nadere informatie

Inkomens in Helmond RIO 2013

Inkomens in Helmond RIO 2013 FACT sheet Inkomens in Helmond RIO 2013 Informatie van Onderzoek en Statistiek Jaarlijks levert het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) cijfermatige informatie over de inkomens van en huishoudens

Nadere informatie

FORUM Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt: effecten van de economische crisis 2 e kwartaal 2009

FORUM Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt: effecten van de economische crisis 2 e kwartaal 2009 FORUM Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt: effecten van de economische crisis 2 e kwartaal 29 Groei van werkloosheid onder zet door! In het 2 e kwartaal van 29 groeide de werkloosheid onder (niet-westers)

Nadere informatie

Inkomen uit werk en toch risico op armoede

Inkomen uit werk en toch risico op armoede Inkomen uit werk en toch risico op armoede Boukje Janssen en Wim Bos Nederland telde in ruim 210 duizend werkenden met een inkomen onder de lage-inkomensgrens. Van hen is 57 procent werknemer, de rest

Nadere informatie

De dagelijkse dichtheid van het bestaan. Paul Schnabel Rotary s Gravenhage Sociaal en Cultureel Planbureau Universiteit Utrecht

De dagelijkse dichtheid van het bestaan. Paul Schnabel Rotary s Gravenhage Sociaal en Cultureel Planbureau Universiteit Utrecht De dagelijkse dichtheid van het bestaan Paul Schnabel Rotary s Gravenhage Sociaal en Cultureel Planbureau Universiteit Utrecht Iedereen aan het werk Meer mensen - M. 80% - V. 55% Meer jaren - 61/62 jr.

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Werkloosheid niet-westerse allochtonen nauwelijks toegenomen in 2005

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Werkloosheid niet-westerse allochtonen nauwelijks toegenomen in 2005 Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB06-015 13 februari 2006 9.30 uur Werkloosheid niet-westerse allochtonen nauwelijks toegenomen in 2005 In 2005 is de werkloosheid onder niet-westerse allochtonen

Nadere informatie

Levensfasen van kinderen en het arbeidspatroon van ouders

Levensfasen van kinderen en het arbeidspatroon van ouders Levensfasen van kinderen en het arbeidspatroon van ouders Martine Mol De geboorte van een heeft grote invloed op het arbeidspatroon van de vrouw. Veel vrouwen gaan na de geboorte van het minder werken.

Nadere informatie

FORUM Factsheet Jeugdwerkloosheid,

FORUM Factsheet Jeugdwerkloosheid, FORUM Factsheet Jeugdwerkloosheid, @ FORUM, Instituut voor Multiculturele Ontwikkeling, september 29 Samenvatting De werkloosheid onder de 1 tot 2 jarige Nederlanders is in het 2 e kwartaal van 29 met

Nadere informatie

BIJLAGEN. Jaarrapport integratie 2013

BIJLAGEN. Jaarrapport integratie 2013 Jaarrapport integratie 2013 Willem Huijnk Mérove Gijsberts Jaco Dagevos BIJLAGEN Bijlage bij hoofdstuk 2... 2 Bijlage bij hoofdstuk 3... 8 Bijlage bij hoofdstuk 4... 11 Bijlage bij hoofdstuk 5... 14 Bijlage

Nadere informatie

Werkloosheid 50-plussers

Werkloosheid 50-plussers Gemeente Amsterdam Werkloosheid 50-plussers Amsterdam, 2017 Factsheet maart 2018 Er zijn ruim 150.000 Amsterdammers in de leeftijd van 50 tot en met 64 jaar. Hiervan is 64% aan het werk. Ongeveer 6.200

Nadere informatie

Informatie 10 januari 2015

Informatie 10 januari 2015 Informatie 10 januari 2015 ARMOEDE: FEITEN EN CIJFERS ARMOEDE WERELDWIJD Wereldwijd leven ongeveer 1,2 miljard mensen in absolute armoede leven: zij beschikken niet over basisbehoeften zoals schoon drinkwater,

Nadere informatie

Vrouwen op de arbeidsmarkt

Vrouwen op de arbeidsmarkt op de arbeidsmarkt Johan van der Valk Annemarie Boelens De arbeidsdeelname van vrouwen lag in 23 op 55 procent. De arbeidsdeelname van vrouwen stijgt al jaren. Deze toename komt de laatste jaren bijna

Nadere informatie

Koopkrachtberekeningen voor 100 huishoudens 2012-2017

Koopkrachtberekeningen voor 100 huishoudens 2012-2017 Koopkrachtberekeningen voor 100 huishoudens 2012-2017 Berekeningen op basis van Regeerakkoord van het kabinet Rutte-II Nibud, 2012 Koopkrachtberekeningen voor 100 huishoudens 2012-2017 Berekeningen op

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2007 2008 24 515 Preventie en bestrijding van stille armoede en sociale uitsluiting 31 200 XV Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van

Nadere informatie

Ontwikkeling van het gemiddeld gestandaardiseerd besteedbaar inkomen in 1,000,00 in de periode in Zuid-Holland en Nederland

Ontwikkeling van het gemiddeld gestandaardiseerd besteedbaar inkomen in 1,000,00 in de periode in Zuid-Holland en Nederland Inleiding Het zorgen voor een eigen inkomen, het hebben van werk, geeft trots en voldoening. Werken schept de mogelijkheid in contact met anderen iets te doen wat als waardevol wordt gezien. Er wordt immers

Nadere informatie

Koopkrachtverandering van ouderen 2014-2015

Koopkrachtverandering van ouderen 2014-2015 Koopkrachtverandering van ouderen 2014-2015 Berekeningen Prinsjesdag 2014 Nibud, september 2014 Koopkrachtverandering van ouderen 2014-2015 Berekeningen Prinsjesdag 2014 Nibud, september 2014 In opdracht

Nadere informatie

Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009

Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009 Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009 Nibud, februari 2009 In opdracht van de NVOG Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009 Nibud, februari 2009 In opdracht van de

Nadere informatie

Allochtonen op de arbeidsmarkt 2009-2010

Allochtonen op de arbeidsmarkt 2009-2010 FORUM Maart Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt 9-8e monitor: effecten van de economische crisis In steeg de totale werkloosheid in Nederland met % naar 26 duizend personen. Het werkloosheidspercentage

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Werkloosheid niet-westerse allochtonen in 2008 licht gedaald

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Werkloosheid niet-westerse allochtonen in 2008 licht gedaald Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB09-013 17 februari 2009 9.30 uur Werkloosheid niet-westerse allochtonen in 2008 licht gedaald Minder sterke daling werkloosheid niet-westerse allochtonen

Nadere informatie

Koopkracht van ouderen 2013-2014. Berekeningen Prinsjesdag 2013 Nibud, september 2013

Koopkracht van ouderen 2013-2014. Berekeningen Prinsjesdag 2013 Nibud, september 2013 Koopkracht van ouderen 2013-2014 Berekeningen Prinsjesdag 2013 Nibud, september 2013 Koopkracht van ouderen 2013-2014 Berekeningen Prinsjesdag 2013 Nibud, september 2013 In opdracht van de CSO, koepel

Nadere informatie

Participatie in arbeid

Participatie in arbeid 7 Participatie in arbeid De economische crisis zorgt voor veranderingen op de arbeidsmarkt. Welke groepen Amsterdammers doen het goed op de arbeidsmarkt en welke minder goed? Hoe heeft de werkloosheid

Nadere informatie

Arbeidsaanbod naar sociaaldemografische kenmerken

Arbeidsaanbod naar sociaaldemografische kenmerken CPB Memorandum Sector : Arbeidsmarkt en Welvaartsstaat Afdeling/Project : Arbeid Samensteller(s) : Rob Euwals, Daniël van Vuuren, Adri den Ouden, Janneke Rijn Nummer : 171 Datum : 12 december 26 Arbeidsaanbod

Nadere informatie

Beroepsbevolking 2005

Beroepsbevolking 2005 Beroepsbevolking 2005 De veroudering van de beroepsbevolking is duidelijk zichtbaar in de veranderende leeftijdspiramide van de werkzame beroepsbevolking (figuur 1). In 1975 behoorde het grootste deel

Nadere informatie

AOW-aanspraken: De consequenties van een opbouwverzekering

AOW-aanspraken: De consequenties van een opbouwverzekering AOW-aanspraken: De consequenties van een opbouwverzekering Luc Verschuren Ongeveer 13 procent van de inwoners van Nederland tussen de 15 en 65 jaar had eind 24 onvolledige AOW-aanspraken. Van de 65-plussers

Nadere informatie

Zekerheden over een onzeker land

Zekerheden over een onzeker land Zekerheden over een onzeker land Parijs, 27 januari 2012 Paul Schnabel Universiteit Utrecht Demografische feiten 2012-2020 Bevolking 17 miljoen (plus 0,5 miljoen) Jonger dan 20 jaar 3,7 miljoen (min 0,2

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA Den Haag ASEA/LIV/2004/37584

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA Den Haag ASEA/LIV/2004/37584 Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA Den Haag Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon

Nadere informatie

Bijlagen bij hoofdstuk 6 Arbeid en inkomen

Bijlagen bij hoofdstuk 6 Arbeid en inkomen Jaarrapport Integratie Sociaal en Cultureel Planbureau / Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum / Centraal Bureau voor de Statistiek september, 2005 Bijlagen bij hoofdstuk 6 Arbeid en inkomen

Nadere informatie

van invoering (beoogd)

van invoering (beoogd) Overzicht van de maatregelen: de stapeling In de tabel worden de maatregelen opgesomd, die tezamen de stapeling vormen. In de tabel worden alleen de maatregelen genoemd, die een financiële impact hebben.

Nadere informatie

Persbericht. Aantal huishoudens met kans op armoede in 2008 toegenomen. Centraal Bureau voor de Statistiek

Persbericht. Aantal huishoudens met kans op armoede in 2008 toegenomen. Centraal Bureau voor de Statistiek Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB09-079 3 december 2009 9.30 uur Aantal huishoudens met kans op armoede in 2008 toegenomen Meeste kans op armoede bij eenoudergezinnen en niet-westerse allochtonen

Nadere informatie

Factsheet kinderopvang januari 2013

Factsheet kinderopvang januari 2013 Factsheet kinderopvang januari 2013 Inleiding Het kabinet Rutte/Ascher heeft onlangs besloten ook voor 2013 verdere bezuinigingen op de kinderopvang door te voeren. Er wordt vanaf 2010 elk jaar fors bezuinigd

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333

Nadere informatie

RIS087173_19-06-2001. Geachte leden van de commissie,

RIS087173_19-06-2001. Geachte leden van de commissie, RIS087173_19-06-2001 Geachte leden van de commissie, In enkele jaren is het aandeel van 65-plussers in de bijstand in Den Haag toegenomen tot 8% van de cliënten. Het betreft met name mensen met een onvolledige

Nadere informatie

Stand van zaken bij arbeidsemancipatie van vrouwen

Stand van zaken bij arbeidsemancipatie van vrouwen Stand van zaken bij arbeidsemancipatie van vrouwen Uit een vandaag uitgekomen rapport blijkt dat Nederland haar doelstellingen op het gebied van arbeidsparticipatie van vrouwen in 2010 niet gehaald zal

Nadere informatie

Jeugdwerkloosheid Amsterdam

Jeugdwerkloosheid Amsterdam Jeugdwerkloosheid Amsterdam 201-201 Factsheet maart 201 De afgelopen jaren heeft de gemeente Amsterdam fors ingezet op het terugdringen van de jeugdwerkloosheid. Nu de aanpak jeugdwerkloosheid is afgelopen

Nadere informatie

Koopkrachtverandering van ouderen 2014-2015

Koopkrachtverandering van ouderen 2014-2015 Koopkrachtverandering van ouderen 2014-2015 Berekeningen Prinsjesdag 2014 Nibud, september 2014 Koopkrachtverandering van ouderen 2014-2015 Berekeningen Prinsjesdag 2013 Nibud, september 2014 In opdracht

Nadere informatie

Samenvatting Economie Werk hoofstuk 1 t/m 3

Samenvatting Economie Werk hoofstuk 1 t/m 3 Samenvatting Economie Werk hoofstuk 1 t/m 3 Samenvatting door H. 1812 woorden 16 juni 2013 6 4 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO Economie samenvatting Werk hoofdstuk 1, 2 en 3 Hoofdstuk 1. Werken

Nadere informatie

Koopkrachtberekeningen voor 100 huishoudens 2012-2017

Koopkrachtberekeningen voor 100 huishoudens 2012-2017 Koopkrachtberekeningen voor 100 huishoudens 2012-2017 Berekeningen op basis van Regeerakkoord van het kabinet Rutte-II Nibud, 2012 Koopkrachtberekeningen voor 100 huishoudens 2012-2017 Berekeningen op

Nadere informatie

Koopkrachtveranderingen voor mensen met een beperking 2015-2016. Prinsjesdag 2015 Nibud, september 2015

Koopkrachtveranderingen voor mensen met een beperking 2015-2016. Prinsjesdag 2015 Nibud, september 2015 Koopkrachtveranderingen voor mensen met een beperking 2015-2016 Prinsjesdag 2015 Nibud, september 2015 Koopkrachtveranderingen voor mensen met een beperking 2015-2016 Prinsjesdag 2015 Nibud, september

Nadere informatie

Inkomenstatistiek 2008 Westfriesland

Inkomenstatistiek 2008 Westfriesland Inkomenstatistiek 2008 Westfriesland Colofon Uitgave I&O Research BV Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn tel. (0229) 282555 Rapportnummer 2011-1796 Datum November 2011 Opdrachtgever De zeven Westfriese gemeenten

Nadere informatie

Herintreders op de arbeidsmarkt

Herintreders op de arbeidsmarkt Herintreders op de arbeidsmarkt Sabine Lucassen Voor veel herintreders is het lang dat ze voor het laatst gewerkt hebben. Herintreders zijn vaak vrouwen in de leeftijd van 35 44 jaar en laag of middelbaar

Nadere informatie

Besluit van (datum) tot wijziging van het Besluit kinderopvangtoeslag en tegemoetkomingen in kosten kinderopvang

Besluit van (datum) tot wijziging van het Besluit kinderopvangtoeslag en tegemoetkomingen in kosten kinderopvang Besluit van (datum) tot wijziging van het Besluit kinderopvangtoeslag en tegemoetkomingen in kosten kinderopvang Op de voordracht van Onze Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van (datum), Directie

Nadere informatie

Eerste Kamer der Staten-Generaal 1

Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2015-2016 34 302 Wijziging van enkele belastingwetten en enige andere wetten (Belastingplan 2016) T BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN FINANCIEN Aan de Voorzitter

Nadere informatie

Datum: 26 oktober 2016 Betreft: Doorrekening standaardkoopkracht voorbeeldhuishoudens (actualisatie 2017)

Datum: 26 oktober 2016 Betreft: Doorrekening standaardkoopkracht voorbeeldhuishoudens (actualisatie 2017) CPB Notitie Aan: Ministerie van Financien Datum: 26 oktober 2016 Betreft: Doorrekening standaardkoopkracht voorbeeldhuishoudens (actualisatie 2017) Centraal Planbureau Van Stolkweg 14 Postbus 80510 2508

Nadere informatie

Jongeren op de arbeidsmarkt

Jongeren op de arbeidsmarkt Jongeren op de arbeidsmarkt Tanja Traag In 23 was 11 procent van alle jongeren werkloos. Jongeren die geen onderwijs meer volgen, hebben een andere positie op de arbeidsmarkt dan jongeren die wel een opleiding

Nadere informatie

Sociaal-economische schets van Leiden Zuidwest 2011

Sociaal-economische schets van Leiden Zuidwest 2011 Sociaal-economische schets van Zuidwest 2011 Zuidwest is onderdeel van het en bestaat uit de buurten Haagwegnoord en -zuid, Boshuizen, Fortuinwijk-noord en -zuid en de Gasthuiswijk. Zuidwest heeft een

Nadere informatie

Inkomensongelijkheid naar migratieachtergrond

Inkomensongelijkheid naar migratieachtergrond Inkomensongelijkheid naar migratieachtergrond Inkomensverschillen tussen personen met en zonder migratieachtergrond inkomensverschil tussen 3- jarigen met en zonder migratieachtergrond (zonder/e achtergrond

Nadere informatie

Koopkrachtberekeningen voor 2016 Uitgewerkte voorbeelden Prinsjesdag 2015

Koopkrachtberekeningen voor 2016 Uitgewerkte voorbeelden Prinsjesdag 2015 Koopkrachtberekeningen voor 2016 Uitgewerkte voorbeelden Prinsjesdag 2015 Op Prinsjesdag 2015 berekent het Nibud de koopkrachteffecten voor 100 verschillende huishoudens. Hier staan van 5 van deze huishoudens

Nadere informatie

Maatschappelijke effecten van armoede: kenmerken en gevolgen

Maatschappelijke effecten van armoede: kenmerken en gevolgen Maatschappelijke effecten van armoede: kenmerken en gevolgen Amsterdam, 30-3-2016 Roeland van Geuns LECTOR ARMOEDE EN PARTICIPATIE HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM INHOUD! 1. Wat is armoede 2. Wat zijn effecten

Nadere informatie

Uitgewerkte voorbeelden koopkracht 2012-2013. Prinsjesdag 2012

Uitgewerkte voorbeelden koopkracht 2012-2013. Prinsjesdag 2012 Uitgewerkte voorbeelden koopkracht 2012-2013 Prinsjesdag 2012 Koopkrachtontwikkelingen 2012-2013 Voorbeeldberekeningen Prinsjesdag 2012 2012-2013 koopkrachtontwikkeling (bedragen netto per maand) Alle

Nadere informatie

Mantelzorgers op de arbeidsmarkt

Mantelzorgers op de arbeidsmarkt ers op de arbeidsmarkt Jannes de Vries en Francis van der Mooren Een op de tien 25- tot 65-jarigen verleent zorg aan hun partner, een kind of een ouder. Vrouwen en 45- tot 55-jarigen zorgen vaker voor

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon (070) 333 44 44 Fax (070) 333 40 33

Nadere informatie

Koopkrachtberekeningen voor 2014 Uitgewerkte voorbeelden Prinsjesdag 2013

Koopkrachtberekeningen voor 2014 Uitgewerkte voorbeelden Prinsjesdag 2013 Koopkrachtberekeningen voor 2014 Uitgewerkte voorbeelden Prinsjesdag 2013 Op Prinsjesdag 2013 berekent het Nibud de koopkrachteffecten voor 100 verschillende huishoudens. Hier staan van 5 van deze huishoudens

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4

Nadere informatie

OP DIT ARTIKEL RUST EEN EMBARGO TOT DINSDAG 6 JUNI OM 2:00 UUR

OP DIT ARTIKEL RUST EEN EMBARGO TOT DINSDAG 6 JUNI OM 2:00 UUR OP DIT ARTIKEL RUST EEN EMBARGO TOT DINSDAG 6 JUNI OM 2:00 UUR Financiën van werkende twintigers en dertigers Harry Bierings, Jasper Menger en Kai Gidding De meeste twintigers staan voor het eerst financieel

Nadere informatie

Meeste werknemers tevreden met aantal werkuren

Meeste werknemers tevreden met aantal werkuren Meeste werknemers tevreden met aantal werkuren Christianne Hupkens De meeste werknemers zijn tevreden met de omvang van hun dienstverband. Ruim zes op de tien werknemers tussen de 25 en 65 jaar wil niet

Nadere informatie

Armoede in 2010 niet verminderd, toename verwacht in 2011 en 2012

Armoede in 2010 niet verminderd, toename verwacht in 2011 en 2012 Centraal Bureau voor de Statistiek Sociaal en Cultureel Planbureau Inlichtingen bij ONDER EMBARGO TOT DINSDAG 6 DECEMBER 2011 09:30 UUR Prof. dr. J.J. Latten persdienst@cbs.nl T 070 337 4444 Dr. J.C. Vrooman

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal Vergaderjaar 01 013 31 3 Kinderopvang Nr. 19 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

Factsheet. Monitor jeugdwerkloosheid Amsterdam 2014. Werkloosheid stijgt naar 24% Definities. Nummer 6 juni 2014

Factsheet. Monitor jeugdwerkloosheid Amsterdam 2014. Werkloosheid stijgt naar 24% Definities. Nummer 6 juni 2014 Nummer 6 juni 2014 Monitor jeugdwerkloosheid Amsterdam 2014 Factsheet Ondanks eerste tekenen dat de economie weer aantrekt blijft de werkloosheid. Negen procent van de Amsterdamse beroepsbevolking is werkloos

Nadere informatie

Factsheet Financiële zelfredzaamheid

Factsheet Financiële zelfredzaamheid Factsheet Financiële Ondersteuning van financieel kwetsbare vrouwen AANLEIDING Het vergroten van economische (financiële) zelfstandigheid van vrouwen 1 is een van de speerpunten van het huidige emancipatiebeleid.

Nadere informatie

Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag

Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag > Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus 20201 2500 EE Den Haag www.rijksoverheid.nl

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2003 2004 29 258 Wijziging van de wijze van aanpassing van de kinderbijslag, de wet van 22 december 1994 tot nadere wijziging van de Algemene Kinderbijslagwet,

Nadere informatie

Economie Pincode klas 4 vmbo-gt 6 e editie Samenvatting Hoofdstuk 4: Aan het werk! Exameneenheid: Arbeid en productie

Economie Pincode klas 4 vmbo-gt 6 e editie Samenvatting Hoofdstuk 4: Aan het werk! Exameneenheid: Arbeid en productie 4.1 Werk je voor loon of voor winst? Werknemer Werkgever zzp = je werkt in loondienst in opdracht van een werkgever en je ontvangt loon = je werkt als zelfstandige met werknemers in dienst en de nettowinst

Nadere informatie

Startkwalificatie Het minimale onderwijsniveau dat volgens de overheid nodig is om en baan te vinden. Het gaat dan om een diploma, havo, vwo of mbo.

Startkwalificatie Het minimale onderwijsniveau dat volgens de overheid nodig is om en baan te vinden. Het gaat dan om een diploma, havo, vwo of mbo. Samenvatting door D. 1363 woorden 7 februari 2016 0 keer beoordeeld Vak Economie Paragraaf 1; De werknemer Startkwalificatie Het minimale onderwijsniveau dat volgens de overheid nodig is om en baan te

Nadere informatie

Maatschappelijke participatie als opstap naar betaald werk.

Maatschappelijke participatie als opstap naar betaald werk. Maatschappelijke participatie als opstap naar betaald werk. Paraprofessionele functies Voor allochtone vrouwen zonder formele kwalificaties worden komende jaren paraprofessionele functies gecreëerd. Deze

Nadere informatie

Belasting- en inkomensregelingen voor gezinnen met minderjarige kinderen

Belasting- en inkomensregelingen voor gezinnen met minderjarige kinderen Belasting- en inkomensregelingen voor gezinnen met minderjarige kinderen Reinder Lok Huishoudens met minderjarige kinderen werden in 27 gemiddeld met 2 824 per jaar gecompenseerd door belasting- en inkomensregelingen

Nadere informatie