Routine serum creatinine metingen anno 2010 : Hoe goed doen we het?

Transcriptie

1 Routine serum creatinine metingen anno 2010 : Hoe goed doen we het? K. Deiteren 1, N. Callewaert 1, L. Hoste 2, H. Pottel 2 en F. Martens 1 1 Departement Klinische Scheikunde, AZ Groeninge, Reepkaai 4, 8500 Kortrijk 2 Subfaculteit Geneeskunde, KU Leuven, campus Kortrijk, 8500 Kortrijk Financiële support: Werkgroep Klinische Biologie West-Vlaanderen

2 Indeling Aanleiding tot de EKE Methoden voor creatinine metingen EKE Opzet van het onderzoek Bereiding van de fresh frozen serum pools Logistiek Target assignment Samenvatting deelnemende analyzers Resultaten: intra-run CV, inter-run CV, bias en total error Conclusies 2

3 Aanleiding voor het onderzoek: data USA Incidentie en prevalentie van end-stage nierfalen (dialyse en transplantatie) x4 in de laatste 20 jaar Aantal patiënten met vroeg stadium van chronisch nierfalen geschat op 19 x 10 6 Definitie: chronische nierziekten = beschadiging van de nier of egfr <60 ml/min/1.73 m² sinds 3 m * National Kidney Foundation Kidney Disease Outcomes Quality Initiative (K/DOQI) and the National Kidney Disease Education Program (NKDEP) within the National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases 3

4 4

5 Aanleiding voor het onderzoek: EKE 2009 WIV Grote diversiteit aan kits en methoden voor de bepaling van serum creatinine (regio West-Vlaanderen: 10 verschillende soorten) Grote variatie in gerapporteerde serum creatinine waarden Voor de lage serum creatinines (<1.00 mg/dl): 0.57 mg/dl 0.77 mg/dl Voor de hoge serum creatinines (+/- 4 mg/dl): mg/dl 5

6 Aanleiding voor het onderzoek: EKE 2009 van het WIV Mogelijke oorzaken voor grote gemeten verschillen in creatinine concentratie: Op niveau van methode/toestel/kit? De firma s beweren quasi allemaal dat hun creatinine kits ID-MS traceable zijn. Misschien is dit wel juist maar dit betekent blijkbaar niet dat de afgeleverde resultaten dan ook identiek zijn Op niveau van stalen gebruikt voor kwaliteitscontrole WIV gebruikt artificiële of sterk geprocessede (e.g. gelyofyliseerde stalen) => commutability? 6

7 M. Panteghini on behalf of the IFCC Scientific Division. Enzymatic assays for creatinine: time for action. Clin Chem Lab Med 2008;46(4):

8 Klee et al. Clin Chem Lab Med 2007;45: bij een positieve analytische shift van 0.23 mg/dl verdrievoudigt het aantal personen met een egfr van 60 ml/min/1.73 m² in een typische patiënten populatie 8

9 Creatinine methoden 9

10 Creatinine methoden Jaffe: alkalische picraat methode 1886: creatinine + picraat zuur => geel-rood complex (alkalisch midden) Specificiteit niet zo goed: interferentie van eiwitten (kan leiden tot 15% - 5% overestimatie!) glucose ketonen (acetoacetaat) pyruvaat Aanpassingen zoals concentratie loopt op bij bewaring! kinetische metingen corrigeren met mg/dl (Roche) in de (verkeerde) veronderstelling dat niet-creatinine chromogeen interferentie constant is over hele concentratie gebied lage trueness (soms zelfs negatieve creatinine concentraties) voor * kinderen (hogere niet-creatinine chromogenen en lage creatinine concentraties) * volwassenen met lage eiwit en creatinine concentraties (zoals zwangeren, ouderen en kanker patiënten) 10

11 Creatinine methoden Enzymatisch: tov de alkalische picraat methode Minder interferenties Grotere precisie Natte scheikunde (Roche): SOD = sarcosine oxidase POD = peroxidase HTIB = 2,4,6-triioido-3-hydroxybenzoic acid 11

12 Creatinine methoden Enzymatisch: Droge scheikunde (OCD): druppel patiëntenstaal wordt op een slide gebracht waarna het diffundeert in de verschillende lagen omzetting tot creatine is de snelheidsbepalende stap 12

13 Creatinine methoden HPLC: high pressure liquid chromatography grotere analytische specificiteit >50 methoden beschreven cation-exchange normal-phase Reversed phase Reversed-phase ion-pair deproteiniseren of directe kolom applicatie zonder deproteinisatie stap 13

14 Creatinine methoden massa spectrometrie (ID-GC/MS) = referentie methode (slechts in enkele labo s in de wereld) UGent, Prof. L. Thienpont: 1 meting op 3 verschillende dagen (= 3) met aparte sampling aparte staal voorbereiding onafhankelijke kalibratie (bereid uit 3 onfhankelijke werkoplossingen) en MS meting 14

15 EKE: opzet van het onderzoek Onderzoeken van courant gebruikte assays voor het meten van creatinine in serum reproduceerbaarheid (intra-run CV) interassay variatie accuraatheid (bias) Stalen gebruiken die minimaal geprocessed zijn teneinde matrix effecten uit te sluiten (= commutable) gepoolde verse serum stalen van patiënten Invloed van creatinine concentratie? 5 pools 15

16 EKE: bereiding van de fresh frozen serum pools (FFS) 5 levels creatinine Serum leftovers van patiëntenstalen serum werd onmiddellijk afgecentrifugeerd (10 min, 3000 rpm) bij aankomst in labo max 3 dagen op 4 C bewaard Creatinine conc bepaald op Cobas 6000 (Roche) met enzymatische methode Serum ingevrozen per conc level (-20 C) Pool Criteria (mg/dl) #Stalen Conc pool (mg/dl)

17 EKE: bereiding van de fresh frozen serum pools (FFS) Na bereiken van voldoende volume per pool, pools ontdooien bij kamertemperatuur en homogeniseren (30 min, roller mixer) Gepoold ontdooide serum pools centrifugeren (10 min, 3000 rpm) bijna geen visueel zichtbare pellet Pools werden per 1 ml gealiquoteerd in eppendorf tubes en ingevrozen op -80 C tot verzending Criteria* negatief voor HBsAg HCV HIV1, HIV2 syphilis (TPHA) bilirubine <1.5 mg/dl triglyceriden < 250 mg/dl geen hemolytische stalen * Miller WG et al. CAP laboratory improvement programs. Creatinine measurement. State of the art in accuracy and interlaboratory harmonisation. Arch Pathol Lab Med, 2005;219:

18 EKE: logistiek en vraagstelling Logistiek: Specimens op droog ijs naar deelnemende labo s onmiddellijk gemeten (<3 uur na ontdooien) ingevrozen bij -20 C of -80 C Vraagstelling: Elke pool 5x bepalen op automatische chemie analyser Rondvraag: informatie bezorgen over Instrument Methode Controle materiaal Referentiewaarden Formule gebruikt om egfr te bepalen Opmerking: Serum creatinine is stabiel gedurende 24u opslag bij kamertemperatuur en na verschillende vries/dooi cycli 18

19 EKE: target assignment Aliquots van de pools op droog ijs naar UGent (referentie centrum, Prof. L. Thienpont) en bewaard op -70 C tot analyse Target values toegewezen mbv de referentiemethode: isotope dilution gas chromatography/mass spectrometry (IDMS) Pool Criteria (mg/dl) Theoretische conc (mg/dl) Ref centrum conc pool (mg/dl) ± ± ± ± ±

20 EKE: samenvatting van de deelnemers Legende: Jaffe kinetisch (AP-K, NC), gecompenseerde Jaffe (AP-K, AP-RB met C), enzymatisch (liquid of dry).

21 EKE resultaten - reproduceerbaarheid (intra-run CV) Ricos-Fraser criteria: indeling in 4 categorieën CV w : within subject biological variation = 5.3% 21

22 insufficient minimal desirable optimal

23 Siemens analyzer 1 cijfer na de komma insufficient Beckman Coulter analyzer 1 cijfer na de komma minimal desirable optimal

24 allemaal Roche apparatuur insufficient minimal desirable optimal

25 Roche: n=7 Siemens: n=1 insufficient minimal desirable optimal

26 insufficient minimal desirable optimal

27 EKE resultaten: reproduceerbaarheid (inter-run CV) Ricos-Fraser criteria: indeling in 4 categorieën CV w : within subject biological variation = 5.3% 27

28 minimal desirable optimal

29 EKE resultaten: accuraatheid (bias) Ricos-Fraser criteria: indeling in 4 categorieën CV w : within subject biological variation = 5.3% CV b : between subject variation = 14.3%

30 Jaffe OCD insufficient minimal desirable optimal Jaffe

31 insufficient minimal desirable optimal

32 insufficient minimal desirable optimal

33 insufficient minimal desirable optimal

34 insufficient minimal desirable optimal

35 EKE resultaten: total error (TE) Ricos-Fraser criteria: indeling in 4 categorieën CVd: analytical variation AB: analytical bias 35

36 insufficient

37 insufficient

38 insufficient

39 insufficient

40 Besluit: insufficiente resultaten Methode Intra-run CV (%) Intermethode CV (%) Bias (%) Total error (%) Neemt voor alle methoden af ifv concentratie creatinine Jaffe Level 1: 29% (2/7) Level 2: 29% (2/7) Level 3: 14% (1/7) Jaffe comp Level 1: 50% (4/8) Sterk insufficient voor laagste conc!!, Net insufficient voor laagste conc Level 1: 71% (5/7) Level 2: 43% (3/7) Level 1: 37,5% (3/8) (+ of -) Level 2: 25% (2/8) Level 4: 12,5% (1/8) E (nat) Geen Geen Level 1: 62,5% (5/8) bias! Level 2: 12,5% (1/8) bias! E (droog) Geen Geen Level 1: 100% (3/3) + bias sterk Level 4: 67% (2/3) - bias net insufficient Level 1: 71% (5/7) Level 2: 14% (1/7) Level 1: 50% (4/8) Level 2: 12,5% (1/8) Geen Level 1: 100% (3/3)