NIEUWSBRIEF JEUGD EN ALCOHOL

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "NIEUWSBRIEF JEUGD EN ALCOHOL"

Transcriptie

1 De tien gemeenten van West-Friesland (inclusief Schagen), organisaties in de preventieve gezondheidszorg, de Politie Noord-Holland Noord, het Openbaar Ministerie en het Programmabureau Integrale Veiligheid Noord-Holland Noord hebben gezamenlijk het initiatief genomen om de problematiek van alcohol- en druggebruik bij de jeugd op de politieke agenda te zetten. De aanpak kreeg een extra impuls met het convenant dat rijk en gemeenten in november 2007 sloten, met wederzijdse afspraken over alcoholmatiging en veiligheid. De harde feiten Ruim vier op de tien jongeren van 12 tot 16 jaar in West-Friesland gebruikt overmatig alcohol. Dat is aan de orde wanneer een jongere vijf of meer alcoholische drankjes drinkt gedurende één gelegenheid binnen één maand. Van de jongere overmatige alcoholgebruikers vindt slechts 11 procent van zichzelf dat hij of zij te veel drinkt. Ruim 58 procent van de jeugdigen geeft aan dat de ouders het drinken goedkeuren. (* zie pagina 10) Lange tijd werd gedacht dat de hersenen rond het zesde levensjaar wel zo n beetje uitgegroeid zouden zijn. Sinds kort is bekend dat de hersenen zich blijven ontwikkelen tot ongeveer het 24ste levensjaar. Tijdens de puberteit neemt het aantal verbindingen tussen de hersenen toe. Alcohol verstoort de groei van het aantal verbindingen. Dit kan leiden tot blijvende hersenschade en van invloed Ruim 58 procent van de jeugdigen geeft aan dat de ouders het drinken goedkeuren. zijn op gedrag en karakter. Drinken, al dan niet in combinatie met drugs, kan ook leiden tot het gebruik van geweld. Sinds 1998 neemt in onze regio, in tegenstelling tot veel andere regio s, het aantal geweldsdelicten toe. En dan hebben we het nog niet eens over hinderlijke overlast en vernielingen. Alleen het gebruik tegen gaan lost het probleem niet op. De onderliggende oorzaken blijven dan immers buiten beschouwing. Waarom een project Jeugd en Alcohol? De bal ging rollen toen burgemeester Henk Eggermont van Stede Broec enige tijd geleden aan de noodrem trok. Hij uitte zijn bezorgdheid over de geestelijke gezondheid van de jeugd in West-Friesland. Andere gemeenten en instellingen in de regio deelden zijn zorg, met name Brijder Verslavingszorg, Bureau Jeugdzorg West-Friesland, GGD Hollands Noorden en GGZ-centrum West-Friesland. Zij belegden op 20 juni 2007 een regionale werkconferentie. Daar vonden ze elkaar in de gedachte: hier moet een einde aan komen. april 2008 NIEUWSBRIEF JEUGD EN ALCOHOL

2 Op 5 november 2007 zetten ze hun handtekening: minister Guusje ter Horst (links) en de burgemeesters van de tien gemeenten Andijk, Drechterland, Enkhuizen, Hoorn (foto), Koggenland, Medemblik, Opmeer, Schagen, Stede Broec en Wervershoof. Het Regionaal Plan van Aanpak de West- Frisse Jeugd werd geboren: alle betrokken partijen gingen een plan ontwikkelen om de problematiek aan te pakken van alcohol- en druggebruik in relatie met psychische problematiek. De nadruk werd gelegd op preventie, signalering en zorg. Actie was het sleutelwoord. Gesloten keten En de bal rolde verder. Het besef groeide dat álle bij jongeren betrokken partijen - van ouders tot verslavingszorg en van kantinebaas tot basisschool - betrokken moesten worden. Op deze manier nam iedereen zijn deel van de verantwoordelijkheid en zou geen enkele jongere met problemen ongezien blijven. De keten moest gesloten worden. Met preventie en zorg alleen zou dit niet lukken. Er hoorden nieuwe regels bij, die bovendien gehandhaafd zouden moeten worden. Bovendien moest een breed draagvlak worden georganiseerd, zodat iedereen de regels kon begrijpen. Omdat een aantal regels in wetten vastligt en dus landelijk geldt, kunnen ze niet zomaar op regionaal niveau worden aangepast. Daarom is op initiatief van burgemeester Onno van Veldhuizen van Hoorn de medewerking van de landelijke overheid gezocht. Dat mondde uit in een convenant met het ministerie van Binnenlandse Zaken. Op 5 november 2007 zetten ze hun handtekening: minister Guusje ter Horst en de burgemeesters van de tien gemeenten Andijk, Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer, Schagen, Stede Broec en Wervershoof. DOELSTELLING De doelen van het convenant Zowel minister Guusje ter Horst als de tien gemeenten willen in 2009 het volgende bereikt hebben. De overmatige consumptie van alcohol door 10- tot 23-jarigen is 5 procent lager. 5 procent minder jongeren in de leeftijd van 10 tot 23 jaar drinken. De leeftijd waarop jongeren voor het eerst alcohol drinken is niet gedaald. Jongeren geven 5 procent minder overlast. 2

3 INTERVIEW We gaan sonjabakkeren met alcohol Burgemeester Onno van Veldhuizen (Hoorn), voorzitter stuurgroep Jeugd en Alcohol We hebben echt een probleem met elkaar. Onno van Veldhuizen, burgemeester van Hoorn, zegt het onomwonden. Onze regio staat wat al jong en veel drinken betreft in Europa aan de top en dat is niet iets om trots op te zijn. Van Veldhuizen wil met name daarom de ouders betrekken bij de strijd. Tot nu stellen zij zich te veel aan de zijlijn op. Zij menen te weten hoeveel hun kinderen drinken, maar in de praktijk is dat niet het geval. Wel dringt nu door dat hersenschade een heel ernstig gevolg is. Veel uitgaansgeweld en vernieling heeft met alcoholmisbruik te maken. Ouders erbij betrekken Er zijn jonge mensen die het avontuur met alcohol ternauwernood overleven. Ze komen in coma op de eerste hulp of worden zo depressief dat ze een einde aan hun leven proberen te maken. Ouders hebben een bijzondere verantwoordelijkheid, maar daardoor ook veel mogelijkheden, meent de burgemeester. De helft van het drankgebruik gebeurt thuis, waar wij overheden zogenaamd niets mee te maken hebben. Maar dat is een misverstand. We gaan de ouders erbij betrekken, aanspreken, helpen bij wat tegenwoordig zo moeilijk lijkt: opvoeden en grootbrengen. Want hoe effectief kunnen we zijn als we van alles met iedereen afspreken, maar de ouders niet mee krijgen? Geen alcohol, punt uit Om een einde te kunnen maken aan het drinken door jonge kinderen zijn alle partijen die met de jeugd te maken hebben en dat zijn er vele hard nodig. Van Veldhuizen: We moeten allemaal samenwerken en over de eigen grenzen kijken. We zullen ook de landelijke overheid nodig hebben. Vandaar het initiatief om een convenant op te stellen. Minister Guusje ter Horst kwam hierheen om het te tekenen en met ons het uiteraard acoholvrije glas te heffen. Dat steunt gewedig. Voor hem staat het als een paal boven water: geen alcohol onder de 16, punt uit. We gaan sonjabakkeren, we gaan op alcoholdieet. En de tegengeluiden ten spijt: natuurlijk kan het. Het roken is immers ook ver uit ons dagelijks leven verbannen. Dat kon ik me enkele jaren geleden ook niet goed voorstellen. Eén lijn trekken Wel is een waarschuwing op z n plaats. Dit is een zaak van lange adem. Nu is er nog de neiging om weg te kijken of schijnproblemen op te werpen, is wat de burgemeester waarneemt. Alleen erover praten Burgemeester Onno van Veldhuizen helpt niet, handelen wel. En dat gebeurt al, zoals met de pilot in Hoorn en Enkhuizen waarbij gemeentelijke toezichthouders de toezichthoudende taak op de naleving van de Drank- en Horecawet van de Voedsel- en Warenautoriteit overnemen. Daarbij gaat het met name om de alcoholverkoop aan jongeren beneden de 16 jaar. We zullen als gemeenten één lijn gaan trekken als het gaat om de regels in onze APV s en het handhaven ervan! Tot slot: Er is haast geboden. Daarom zijn we allemaal aan de slag gegaan, nog voor we alles voor de volle honderd procent geregeld hebben. We gaan het met elkaar doen, dat is de inzet van alle gemeenten! 3

4 Bovendien komt er een totaalaanbod van preventie, signalering en zorg, gericht op psychische problemen, alcohol- en druggebruik. Doordat alle betrokken partijen hiervan op de hoogte zijn en er volledige afstemming is, is de keten gesloten en de zorgstructuur waterdicht. Dit doet het ministerie van Binnenlandse Zaken Het zorgt voor goede voorbeelden van onder meer beleid, aanpak, voorlichting en regelingen die de gemeenten kunnen gebruiken. Het zorgt voor antwoorden op concrete vragen uit de regio over bijvoorbeeld mogelijkheden om ouders aan te spreken, mogelijkheden om in winkels de alcoholverkoop aan kinderen onder de 16 tegen te gaan, mogelijkheden om drinken in sportkantines tegen te gaan of over de gevolgen van overmatig alcoholgebruik voor overlast, geweld en gezondheid. Het levert een vast aanspreekpunt voor de West-Friese gemeenten. Het bekijkt of bij aanhouding een blaastest kan worden gebruikt waarmee kan worden vastgesteld of een persoon onder invloed is van alcohol en/of drugs. Het bekijkt of alcoholgebruik mee kan tellen bij het bepalen van de straf(maat). Het ministerie bekijkt het aanpassen van de Drank- en Horecawet, zodat gemeenten een gelegenheid tijdelijk mogen sluiten (en zo invloed op de uitbater kunnen uitoefenen). Het bekijkt of gemeenten in het kader van deze wet meer toezichthoudende bevoegdheden kunnen krijgen. Het laat hierover (een) pilot(s) in West- Friesland plaatsvinden, met ondersteuning van het rijk. Het ministerie beziet of jongeren die onder invloed aangehouden worden, kunnen kiezen voor een aanpak waarbij zijzelf én hun ouders gewezen worden op de risico s van overmatig alcoholgebruik. Het lost problemen op waar gemeenten bij het aanpakken van de veiligheidsproblematiek tegenaan lopen. Het zoekt mogelijkheden om het registreren van alcoholgebruik in politieregistratiesystemen makkelijker maken. Bij twijfelgevallen controleren wij jongeren die een café in willen, op hun leeftijd. Het resultaat is soms, bij een weigering, even later kwade ouders krijgen, die zich verontwaardigd afvragen waarom wij hun kind niet toelaten. Beveiligingsexpert Perry Viguurs, op een alcoholthema-avond in Schagen. 4

5 INTERVIEW We zoeken de samenwerking, maar treden flink op als het moet Burgemeester Jan Baas (Enkhuizen), voorzitter werkgroep Regelgeving en Handhaving Niemand maakt Jan Baas wijs dat de veelbesproken gezellige West-Friese drinkcultuur algemeen is. Zeker, een harde kern draagt dat uit, maar met name vele ouders denken er anders over. Die gaan wij ondersteunen. Een onderdeel van die ondersteuning in het project Jeugd en Alcohol wordt gevormd door regelgeving en handhaving, als een van de schakels in de totale keten. We gaan flink optreden, maar onder een deken van voorlichting, bewustmaking en overleg. We zoeken de mensen op om wie het gaat, vertellen overal waar het ons om gaat. Zodat niet alleen betere regels gaan gelden, maar ze ook begrepen en gedragen worden. Het is allemaal voor de goede zaak. We gaan toe naar de situatie dat iedereen zich verantwoordelijk voelt én weet. We zorgen ervoor dat 12-jarigen een heel ander toekomstperspectief hebben. Als drinken onder de 18 taboe wordt, moeten ze een lange periode overbruggen voor het zover is en zullen ze hun focus anders richten. Klieren Daarbij helpt het als de regels worden aangepast. Doel is dat er minder wordt voorgedronken en dat de jeugd niet tot diep in de nacht uitgaat. Want wie wil dat nou, kinderen die midden in de nacht op straat lopen te klieren en burgers en politie overlast bezorgen? vraagt Jan Baas zich af. We gaan in gesprek met de grote supermarkten in de regio over het verkopen van drank aan jeugdigen. Het is natuurlijk het allermooiste als we draagvlak creëren en partijen vrijwillig meewerken. Maar als het moet, zullen we opleggen en sanctioneren. Spoor volgen De horeca is een belangrijke partij, erkent Baas. Ook daarmee willen we graag om de tafel gaan zitten. Dat is iets anders dan dat ze ons beleid meebepaalt. Ik denk wel dat heel wat horecaondernemers blij zijn met deze actie, omdat ze zich dan geruggensteund voelen als zij nee willen verkopen aan jonge kinderen. Met diegenen die de hakken in het zand blijven zetten, praten we wel, maar dan meer in de sfeer van regels en sancties. Stel dat een jongere van het drinken in coma raakt en in het ziekenhuis belandt. Dan volgen we het hele spoor terug en spreken we degene aan onder wiens verantwoordelijkheid dit excessieve drinken is gebeurd. Laten de uitbaters die hun verantwoordelijkheid niet nemen, zich maar ongemakkelijk voelen. Ik geloof er niet in dat kroegen slechter worden van een ander alcoholbeleid. Dat zeiden ze ook over een rookver- Burgemeester Jan Baas bod. Waarom zouden ze liever bier tappen dan een colaatje verkopen? In prijs maakt het weinig uit. Ze kunnen trouwens ook zelf in actie komen. Waarom schenken cafés geen alcoholvrije cocktails? Ook de sportkantines zullen gaan merken dat West-Friesland werkt aan een toekomst waarin jeugd en alcohol niet samengaan. Goedkope biertjes schenken is niet de bedoeling, heel lang openblijven na de wedstrijd evenmin. Gaan ze over de schreef, dan vinden ze de gemeente als hun subsidieverstrekker op hun pad. 5

6 Dit doen de gemeenten Onder regie van de gemeenten krijgen jongeren en ouders voorlichting over onwenselijke gevolgen van overmatig alcoholgebruik vanuit het perspectief van gezondheid en veiligheid. Gemeenten nemen de regie bij de aanpak van overmatig alcoholgebruik door jongeren en de veiligheids- en gezondheidsproblemen die daaruit voortvloeien. Onder de regie van de gemeenten komt er een pilot waarbij bewoners jongeren en ouders aanspreken op (overmatig) drankgebruik in de openbare ruimte en op overlast. Gemeenten spannen zich maximaal in om de problemen op te lossen die zij bij het aanpakken van de veiligheidsproblematiek ondervinden. Gemeenten hebben in de regio de regie bij het opstellen van een plan om overmatig alcoholgebruik in relatie tot geweld en overlast tegen te gaan. Daarbij worden ontwikkelingen, ervaringen en inzichten op landelijk niveau meegenomen, zoals mogelijkheden die de Drank- en Horecawet biedt en mogelijkheden voor lokale regelgeving. De gemeenten stellen voor de regio vast of en zo ja, hoe, meer uniformiteit aan te brengen is in lokale regelgeving. Lokale toezichthouders in Hoorn en Enkhuizen In plaats van mensen van de Voedsel- en Warenautoriteit houden vanaf dit voorjaar tot eind 2009 in Hoorn en Enkhuizen eigen toezichthouders het toezicht op naleving van de Drank- en Horecawet. Het gaat daarbij om het administratieve gedeelte (bijvoorbeeld vergunningverlening), maar zeker ook om bijvoorbeeld het in acht nemen van de leeftijdsgrenzen. Jongeren onder de 18 jaar mogen alleen zwakalcoholhoudende drank (zoals bier, wijn, mixdranken) kopen en onder de 16 mogen ze helemaal geen alcoholhoudende drank kopen. Het zijn de ministeries van Binnenlandse Zaken en van Volksgezondheid, Welzijn en Sport die de steden hebben gevraagd, op basis van hun plannen om het alcoholgebruik van de jeugd een halt toe te roepen, als onderdeel van het project Jeugd & Alcohol. Tot nu toe is het toezicht op de Drank- en Horecawet in handen van de Voedsel- en Waren Autoriteit, voorheen de Keuringsdienst van Waren. Pilots in diverse gemeenten moeten de weg plaveien naar controle op lokaal niveau. De horeca in Enkhuizen en Hoorn kan vaker en regelmatiger controle verwachten. Ook supermarkten, slijterijen en sportkantines mogen hier van uitgaan. Omdat het beruchte voordrinken ook in hokken en keten gebeurt, worden ook daar controles uitgevoerd. Week van het gesprek Bij het probleem van het alcoholgebruik door de jeugd zijn jongeren en hun ouders de eerste groepen waarop de aandacht zich richt. Daarom wordt eind april de Week van het gesprek georganiseerd. Gespreksleiders in heel West- Friesland gaan afzonderlijk in een vertrouwde sfeer in gesprek met drie jongeren van 12 tot 20 jaar. Dat gebeurt op dezelfde manier met ouders. Het doel is dat zij vrijuit praten over wat hen beweegt en bezighoudt rondom dit thema. De gespreksleiders zijn van diverse pluimage burgemeesters, raadsleden, journalisten, bekende West-Friezen, sporters, docenten, jongerenwerkers maar hebben allemaal affiniteit met de jeugd en het onderwerp. In juni volgen soortgelijke gesprekken het aanbieders van alcohol, zoals horeca-ondernemers en (sport)verenigingen. Als je wilt dat je kinderen op tijd thuis zijn en verantwoordelijk met drank omgaan, dan moet je daar ook met je eigen kinderen afspraken over maken, Als dat niet lukt, moet je je als ouder achter de oren krabben en niet gaan wijzen naar de horeca. Esther Herber-Zey, van Koninklijke Horeca Nederland. 6

7 INTERVIEW Dit is het moment, we gaan het doen! Wethouder Jeugd Dirk te Grotenhuis (Drechterland), voorzitter werkgroep Preventie, Hulpverlening en Bewustwording: Het begon allemaal echt voor mij te leven na de regioconferentie in 2007, zegt Dirk te Grotenhuis. Het deed me veel genoegen dat daar de nadruk werd gelegd op actie. Voor hem is het glashelder dat de gemeenten het komende jaar hun afspraken in het convenant gestand zullen doen. Maar wat wij willen, strekt nog verder dan het convenant. De aandacht moet volgens Te Grotenhuis en zijn werkgroep in deze eerste fase uitgaan naar de jongeren vóór ze in de problemen komen. Dat gebeurt met voorlichting en bewustwording op de basisschool en met het vroegtijdig signaleren van problemen bij leerlingen in het voortgezet onderwijs. Problemen, zoals stress, maken hen gevoeliger voor het beginnen met alcohol en drugs. Docenten wordt geleerd hóe zij kunnen signaleren als het niet goed gaat met een leerling. Alle tien de wethouders Jeugd sluiten hierover convenants met de basisscholen en het voortgezet onderwijs. Iedereen committeert zich dus. Och, een biertje En dan zijn er de ouders, die maar moeten zien hoe ze hun kinderen goed grootbrengen. Zij kunnen wel wat steun gebruiken. In West- Friesland komt daar bij dat vrij soepel wordt gedacht over het drinken van een biertje. Ouders denken misschien: och, ik dronk in mijn jeugd ook wel eens een biertje. Maar dat is iets anders dan het veelvuldig drinken dat nu gebeurt door kinderen die nog geen vijftien zijn. De wereld blijft niet hetzelfde. Ouders moeten het niet willen, dat hun jonge kinderen drinken! En ze kunnen meer doen dan alleen verbieden. Ikzelf haalde voor mijn kinderen en hun vrienden tijdens de kermis altijd alles in huis wat maar lekker was, en we maakten het gezellig, maar er kwam géén alcohol. Het was er niet minder leuk om. De wethouder waakt wel voor het opgeheven vingertje. Het gaat niet om verbieden en afwijzen, het gaat om ondersteunen. Hangjongeren, ze mogen er zijn, als het bij hangen blijft. Maar misschien lopen ze op straat bij gebrek aan beter. Ik zie er s avonds tegen tienen soms veel te jonge kinderen bij staan. Hebben die geen thuis? Waar zijn de ouders? Dan is repressie niet de ultieme oplossing. We kunnen met dit project niet het paradijs op aarde vestigen. Wethouder Dirk te Grotenhuis We kunnen wél er voor zorgen dat de aandacht voor de problemen van onze jeugd op de agenda blijft staan. Dat rotsvaste voornemen hebben alle gemeenten. Dit is het moment, we gaan het echt doen. 7

8 In de pers Het West-Friese initiatief trok bij de lancering van het convenant op 5 november 2007 belangstelling van veel en ook landelijke media. Zo besteedde het programma Eén Vandaag uitgebreid aandacht aan de problematiek, evenals RTL Nieuws, het NOS-Journaal, de Telegraaf en Binnenlands Bestuur. Ook de regionale pers was erbij. Het Noord- Hollands Dagblad ging onder meer in op het beperken van de toegang tot horecagelegenheden, waarbij na middernacht niemand meer naar binnen mag. Minister Guusje ter Horst van Binnenlandse Zaken ziet dit als een goede manier om het indrinken te verkorten en de overlast door dronken jongeren terug te brengen, aldus de krant. Het offensief zal op veel fronten worden gevoerd. Voor veel maatregelen zijn de gemeenten de aangewezen uitvoerder, vindt de minister en ze verwees naar het project Jeugd & Alcohol. Lokaal is het beste zicht op problemen en oplossingen. Lokale inkleuring De kaders van het project Jeugd en Alcohol staan vast. Daarbinnen kan in dorpen en steden van alles worden gedaan dat het doel ondersteunt. En dat gebeurt ook, in het klein en in het groot. Zo vroeg burgemeester Onno van Veldhuizen van Hoorn bij de sleutel-overhandiging aan Prins Carnaval om aandacht voor zijn eigen alcoholvrije burriebier. In Enkhuizen kan de jeugdtheaterschool op de warme steun van de gemeente rekenen, omdat de school de jeugd een prachtig alternatief biedt. De belangstelling is enorm. ACTIVITEITENKALENDER De komende tijd staan in het kader van het project Jeugd & Alcohol onder meer de volgende activiteiten op het programma maart en mei 2008 Ondertekening convenant basisscholen Alcohol, een ander verhaal april 2008 Week van het Gesprek met jongeren en ouders voorjaar 2008 Start lokale toezichthouders Hoorn en Enkhuizen 30 mei 2008 Agenda van de toekomst, bijeenkomst voor alle West-Friese bestuurders 2 juni 2008 Ondertekening convenant voort-gezet onderwijs Electronische Leerwegomgeving Volgende nieuwsbrief De volgende nieuwsbrief verschijnt in juni Bij de Heineken-reclame Biertje? krijgt een jongeman een hele groep vrienden als hij bier aanbiedt, Heel raar dat de Reclame Code Commissie dat toch goedkeurt. ( ) De consumptie van alcohol onder jongeren neemt toe. Dorette Corbey, PvdA-Europarlementslid, over reclame die strijdig is met EU-regels voor alcoholreclame. 8

9 Eveneens in Enkhuizen loopt het storm in jongerencentrum Cayen. En toch zijn alcohol en roken taboe! Basisschool Het Kerspel in Hoogkarspel had eind vorig jaar een project over alcohol. De kinderen uit de groepen 7 en 8 vertelden hun ouders waarom alcohol niet goed is. Een van de aanwezige leerlingen bedacht dit juweel van een slogan: Drink je verstand niet op. Projectorganisatie Het project Jeugd en Alcohol wordt bestuurlijk aangestuurd door een stuurgroep onder voorzitterschap van Onno van Veldhuizen (burgemeester van Hoorn en voorzitter van de werkgroep Communicatie). De stuurgroep bestaat verder uit Jan Baas (burgemeester van Enkhuizen en voorzitter van de werkgroep Regelgeving en Handhaving), Henk Eggermont (burgermeester Stede Broec en voorzitter van de werkgroep Preventie, Hulpverlening en Bewustwording) en Dirk te Grotenhuis (wethouder in Drechterland en lid van de werkgroep Preventie, Hulpverlening en Bewustwording), Peter Gigengack (projectleider programmabureau Integrale Veiligheid Noord-Holland Noord) en Christa van Hees (coördinator werkgroep Communicatie, gemeente Hoorn). Het project wordt voorbereid, uitgevoerd en ondersteund door het Programmabureau Integrale Veiligheid Noord-Holland Noord. Daaronder hangt een projectgroep waarin naast de projectleider de drie coördinatoren van de werkgroepen Regelgeving en Handhaving, Preventie, Hulpverlening en Bewustwording en Communicatie zijn vertegenwoordigd. HANGIGE LINKS Hieronder vindt u nog een aantal aanvullende websites waar eventueel naar verwezen kan worden. Informatie over alcohol en een alcoholvraagbaak voor het publiek Een interactieve website over alcohol voor jongeren Een interactieve en informatieve website voor ouders Informatie voor ouders Informatie over alcohol en veilig vrijen voor ouders van kinderen die voor de eerste keer alleen op vakantie gaan. Informatie voor ouders en docenten over het preventieproject De gezonde school en genotmiddelen Vaak wordt vanaf de derde klas al flink gedronken, waar jongeren ook agressief van worden, en wij willen bewijzen dat dat helemaal niet nodig is om een leuk feest te hebben, Charlotte Bus, leerling Havo-5, medeorganisator van een alcoholvrije schoolparty in Castricum. 9

10 Werkgroep Regelgeving en Handhaving In de werkgroep Regelgeving en Handhaving zitten de volgende personen: John Ton (coördinator - gemeente Hoorn), Henk Haverkort (gemeente Enkhuizen), Ruud van der Haring (gemeente Medemblik), Dirk Oud (gemeente Schagen), Inge Steltenpool (gemeente Drechterland) Rick Janssen (Politie Noord-Holland Noord), Linda Vos (ministerie Binnenlandse Zaken) en Ine Koevoet (Openbaar Ministerie). Werkgroep Preventie, Hulpverlening en Bewustwording In de werkgroep Preventie, Hulpverlening en Bewustwording zitten Gea Breebaart (coördinator GGD Hollands Noorden), Elly Deutekom (wethouder Opmeer), Niek Kuijper (GGZ), Carolien de Wit (GGD), Frank van der Hoek, (Brijder Verslavingszorg), Cees Hoedjes (namens het onderwijs), Jan Pieter Arnouts (Bureau Jeugdzorg), Sonja Evers (gemeente Drechterland), Nico Koppens en Natascha Klaver (gemeente Koggenland) en Tanja Schepers (gemeente Hoorn). Werkgroep Communicatie In de werkgroep Communicatie zitten Christa van Hees (coördinator gemeente Hoorn), Ilma Tjeertes (gemeente Stede Broec), Adri Pater (gemeente Schagen), Bert Jansen (gemeente Medemblik) en Simon Dijkstra (Bureau de Wit Communicatie) COLOFON De nieuwsbrief wordt u aangeboden door het Programmabureau Integrale Veiligheid Noord-Holland Noord in opdracht van de stuurgroep Jeugd en Alcohol. Samenstelling en eindredactie: Christa van Hees en Peter Gigengack Tekst: Mirjam Scholten Teksten Vormgeving: The Image Firm, Enkhuizen Foto s: Marcel Rob, Hoorn Meer informatie en nieuwsbrief ontvangen: Programmabureau Integrale Veiligheid Noord-Holland Noord Projectleiding: Peter Gigengack peter.gigengack@noord-holland.politie.nl Projectsecretariaat: Berit van Schajik berit.van.schajik@noord-holland.politie.nl Website: (*zie pagina 1) Jongerenenquête West-Friesland Een onderzoek naar tweede- en vierdeklassers in het voortgezet onderwijs via E.MOVO. L. Adriaensens e.a. GGD West-Friesland, november 2006 Na het weekend lagen de bierblikjes en lege wietzakjes voor de deur. Wij hadden vooral materiële schade, maar bij de buurtbewoners zorgde het voor gevoelens van onveiligheid. Gerda Zwirs, locatiemanager TNT-Post in Anna Paulowna. 10

OVEREENKOMST

OVEREENKOMST OVEREENKOMST 2007-2008 Tussen DE MINISTER VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES En DE COLLEGES VAN DE WEST FRIESE GEMEENTEN VAN DE REGIO NOORD-HOLLAND NOORD (Overeenkomst Afspraken Rijk gemeenten)

Nadere informatie

Project Alcohol 2014

Project Alcohol 2014 Project Alcohol 2014 Naam: Jong geleerd is oud gedaan!!!! Laat je niet Naam: F L s E s E N Klas:!!! 1 Inleiding De carnaval komt eraan. Een feest dat gevierd moet worden. Maar is het feestje van plezier

Nadere informatie

Hoe denken Zeeuwse jongeren en ouders over alcoholgebruik door jongeren? Onderzoek GGD Zeeland maart 2011

Hoe denken Zeeuwse jongeren en ouders over alcoholgebruik door jongeren? Onderzoek GGD Zeeland maart 2011 Hoe denken Zeeuwse jongeren en ouders over alcoholgebruik door jongeren? Onderzoek GGD Zeeland maart 2011 Zeeuwse jongeren en alcohol In 2010 is de Zeeuwse campagne Laat ze niet (ver)zuipen! van start

Nadere informatie

MEMO. Aan : Gemeenteraad Afdeling : Van : Het college van B&W Afdeling :

MEMO. Aan : Gemeenteraad Afdeling : Van : Het college van B&W Afdeling : MEMO Aan : Gemeenteraad Afdeling : Van : Het college van B&W Afdeling : Datum : 9 november Onderwerp : Preventie- en Handhaving alcoholgebruik onder jongeren Geachte raad, In deze memo ontvangt u ter kennisname

Nadere informatie

Alcohol(voorlichting): een ander verhaal!

Alcohol(voorlichting): een ander verhaal! Alcohol(voorlichting): een ander verhaal! Resultaten van het evaluatieonderzoek in 2008/2009 Achtergrond De negen gemeenten van West-Friesland, de gemeente Schagen, organisaties in de preventieve gezondheidszorg,

Nadere informatie

Startnotitie ketenbeleid Menameradiel. Inhoud. 1. Inleiding 2. Situatie Menameradiel 3. Uitgangspunten 4. De gekozen aanpak 5. Partners en omgeving

Startnotitie ketenbeleid Menameradiel. Inhoud. 1. Inleiding 2. Situatie Menameradiel 3. Uitgangspunten 4. De gekozen aanpak 5. Partners en omgeving Startnotitie ketenbeleid Menameradiel Inhoud 1. Inleiding 2. Situatie Menameradiel 3. Uitgangspunten 4. De gekozen aanpak 5. Partners en omgeving bijlagen bijlage 1. bijlage 2. bijlage 3. bijlage 4. bijlage

Nadere informatie

ALCOHOL EN OPVOEDING UW KIND OP HET VOORTGEZET ONDERWIJS DE GEZONDE SCHOOL EN GENOTMIDDELEN. Folder Alcohol en opvoeding.indd 1 27-07-2011 13:42:29

ALCOHOL EN OPVOEDING UW KIND OP HET VOORTGEZET ONDERWIJS DE GEZONDE SCHOOL EN GENOTMIDDELEN. Folder Alcohol en opvoeding.indd 1 27-07-2011 13:42:29 ALCOHOL EN OPVOEDING UW KIND OP HET VOORTGEZET ONDERWIJS DE GEZONDE SCHOOL EN GENOTMIDDELEN Folder Alcohol en opvoeding.indd 1 27-07-2011 13:42:29 ALCOHOL EN OPVOEDING Als kinderen naar het voortgezet

Nadere informatie

Inhoud. Alcoholpreventie Jeugd 2012-2015. Gemeente Dalfsen

Inhoud. Alcoholpreventie Jeugd 2012-2015. Gemeente Dalfsen Inhoud Alcoholpreventie Jeugd Gemeente Dalfsen 1 Alcoholpreventie Jeugd 1. Inleiding Het alcoholgebruik onder de jongeren is de laatste jaren een landelijk probleem waar steeds meer aandacht voor is, zowel

Nadere informatie

Internetpeiling Attitudes Alcoholgebruik

Internetpeiling Attitudes Alcoholgebruik Internetpeiling Attitudes Alcoholgebruik Programmabureau Integrale Veiligheid Noord-Holland Noord November 2007 Colofon Uitgave I&O Research BV L. Meliszweg 1 1622 AA Hoorn tel. (0229) 282555 Rapportnummer

Nadere informatie

Rapportage TIP MooiRooi. 31 maart 2016. Inhoud. Alcohol 1

Rapportage TIP MooiRooi. 31 maart 2016. Inhoud. Alcohol 1 Rapportage TIP MooiRooi 31 maart 2016 Inhoud Alcohol 1 Alcohol 6 53% 1. Drinkt u alcohol? (n=258) 37% Toelichting: Ja Soms Nee Ja In het weekend of soms een wijntje s avonds Soms is toch ook ja... Soms

Nadere informatie

Preventie- en handhavingsplan alcohol 2014-2018

Preventie- en handhavingsplan alcohol 2014-2018 Preventie- en handhavingsplan alcohol 2014-2018 september 2014 gemeente roerdalen 2014-2018 1 Hoofstuk 1 Inleiding 1.1 Aanleiding De Nederlandse jongeren drinken veel, vaak en op jonge leeftijd. Daarnaast

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF JEUGD EN ALCOHOL

NIEUWSBRIEF JEUGD EN ALCOHOL De tien gemeenten van West-Friesland (inclusief Schagen), organisaties in de preventieve gezondheidszorg, de Politie Noord-Holland Noord, het Openbaar Ministerie en het Programmabureau Integrale Veiligheid

Nadere informatie

Alcohol, Roken en opvoeding

Alcohol, Roken en opvoeding Alcohol, Roken en opvoeding Uw kind in klas 1 van het voortgezet onderwijs Als kinderen naar het voortgezet onderwijs gaan, verandert er veel in hun leven. Ze krijgen andere interesses en hun vriendengroep

Nadere informatie

Tips voor Ouders van niet-drinkende pubers

Tips voor Ouders van niet-drinkende pubers Tips voor Ouders van niet-drinkende pubers 1. Bepaal uw standpunt. Eenduidigheid over de regels bij beide ouders is cruciaal. Tips: Kies als ouders samen regels voor het gezin. Bepaal als ouders vooraf

Nadere informatie

Actieplan Naar een nuchter Bergen 2012-2015 Gemeente Bergen

Actieplan Naar een nuchter Bergen 2012-2015 Gemeente Bergen Actieplan Naar een nuchter Bergen 2012-2015 Bergen Bergen NH 2 Actieplan Naar een nuchter Bergen 2012-2015 Bergen 1. Inleiding In het beleidsplan Naar een nuchter Bergen 2012 2015 zijn de volgende ambities

Nadere informatie

Samenvatting Aanvalsplan Alcohol & Jongeren

Samenvatting Aanvalsplan Alcohol & Jongeren Samenvatting Aanvalsplan Alcohol & Jongeren Sabine Uitslag Juni 2012 Voorwoord Voor u ligt de samenvatting van het Aanvalsplan Alcohol & Jongeren. Met dit integrale aanvalsplan wil de CDA Tweede Kamerfractie,

Nadere informatie

speciaal onderwijs lesbrief alcohol UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL

speciaal onderwijs lesbrief alcohol UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL speciaal onderwijs UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (00) 67 1 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL inhoud LES 1: KENNISMAKING MET ALCOHOL SOORTEN DRANK DE WERKING VAN ALCOHOL 4 DE GEVOLGEN VOOR

Nadere informatie

Jongeren en alcohol. peiling Leids JongerenPanel. Colofon. Serie Statistiek 2011 / 17

Jongeren en alcohol. peiling Leids JongerenPanel. Colofon. Serie Statistiek 2011 / 17 Jongeren en alcohol peiling Leids JongerenPanel Colofon Serie Statistiek 2011 / 17 Gemeente Leiden Afdeling Strategie en Onderzoek, BOA Sociaal en Economisch Beleid, SEB Postbus 9100, 2300 PC Leiden E-mail:

Nadere informatie

Dit voorstel geeft invulling aan de wettelijke verplichting genoemd onder punt 2.

Dit voorstel geeft invulling aan de wettelijke verplichting genoemd onder punt 2. RAADSVOORSTEL Datum: 23 december 2014 Nummer: Onderwerp: Vaststellen preventie- en handhavingsplan alcohol 2015-2017 Voorgesteld raadsbesluit: Het preventie- en handhavingsplan alcohol 2015-2017 vast te

Nadere informatie

Preventie- en handhavingsplan

Preventie- en handhavingsplan 08OKT.2014 Gemeente Delft Preventie- en handhavingsplan Voor de uitvoering van de Drank en Horecawet - 2014 Astrid Lensink & Irma Lauwers 14-04-2014 Inleiding Op I januari 2014 is de Drank- en Horecawet

Nadere informatie

Preventieoverzicht alcohol Gezondheidswinst voor Interventie en werkwijze/producten

Preventieoverzicht alcohol Gezondheidswinst voor Interventie en werkwijze/producten < 0 ar Voorlichting over de risico's van Zwangeren Voorkomen van alcoholgebruik bij STAP alcoholgebruik rondom de zwangerschap door middel van de brochure 'Zwanger?...en Alcohol?' en website www.alcoholenzwangerschap.nl

Nadere informatie

Draagvlak nieuwe sluitingstijden Horeca Uitkomsten van een peiling onder het Westfriese burgerpanel 8 september 2008

Draagvlak nieuwe sluitingstijden Horeca Uitkomsten van een peiling onder het Westfriese burgerpanel 8 september 2008 Draagvlak nieuwe sluitingstijden Horeca Uitkomsten van een peiling onder het Westfriese burgerpanel 8 september 2008 Samenvatting De Westfriese gemeenten hebben in samenwerking met onder meer de politie

Nadere informatie

Verslag bijeenkomst alcoholgebruik jongeren thema aandacht voor alcoholmatiging in het Hardenbergse onderwijs 19 januari 2010

Verslag bijeenkomst alcoholgebruik jongeren thema aandacht voor alcoholmatiging in het Hardenbergse onderwijs 19 januari 2010 Verslag bijeenkomst alcoholgebruik jongeren thema aandacht voor alcoholmatiging in het Hardenbergse onderwijs 19 januari 2010 Aanwezig: Nicole Buné, Mark Gortemaker, Dirk Hoek, Rolanda Dijkman, Ineke Odink,

Nadere informatie

Met een ontheffing mag u na middernacht sluiten. Hiervoor moet u wel aan een aantal eisen voldoen:

Met een ontheffing mag u na middernacht sluiten. Hiervoor moet u wel aan een aantal eisen voldoen: 1. 1 van 5 Bureau Beleid en Juridische Ondersteuning Contactpersoon : T.J. Ton Telefoonnr. : 0229-252497 E-mail : gemeente@hoorn.nl Uw brief van : - Uw kenmerk : Ons kenmerk : 09.58919 Bijlage(n) : 1 Onderwerp

Nadere informatie

Jeugd en Alcohol in West-Friesland

Jeugd en Alcohol in West-Friesland Jeugd en Alcohol in West-Friesland plan van aanpak Stuurgroep Jeugd en Alcohol West-Friesland, 7 oktober 2008 G.O. van Veldhuizen, burgemeester van de gemeente Hoorn, voorzitter J. Baas, burgemeester van

Nadere informatie

Bestuursovereenkomst Jeugd en alcohol Zeeland

Bestuursovereenkomst Jeugd en alcohol Zeeland Bestuursovereenkomst Jeugd en alcohol Zeeland Partijen: De minister van Veiligheid en Justitie (VenJ); De Vereniging van Zeeuwse Gemeenten, namens de 13 gemeenten in Zeeland, hierna te noemen de gemeenten;

Nadere informatie

OBOKT. goh a. Activiteitenplan - bijlage bij Preventie- & Handhavingsplan - Gemeente Delft 2014. I. p jler: fysieke ert sociale omgeving

OBOKT. goh a. Activiteitenplan - bijlage bij Preventie- & Handhavingsplan - Gemeente Delft 2014. I. p jler: fysieke ert sociale omgeving OBOKT. goh a I. p jler: fysieke ert sociale omgeving Onderwerp/resultaat Actie Doelgroep Locatie Uitvoerder Periode Kosten Gezonde school Bij complexe vragen ta.v. middelengebruik in klassen of van individuele

Nadere informatie

> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG

> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX DEN HAAG T 070 340 79 11 F 070 340

Nadere informatie

Gemeente Hillegom. Preventie- en Handhavingsplan Alcohol Hillegom 2015-2016

Gemeente Hillegom. Preventie- en Handhavingsplan Alcohol Hillegom 2015-2016 Gemeente Hillegom Preventie- en Handhavingsplan Alcohol Hillegom 2015-2016 Inleiding Per 1 januari 2013 is de Drank- en Horecawet (DHW) gewijzigd. Door deze wijziging zijn gemeenten de belangrijkste uitvoerders

Nadere informatie

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland

Nadere informatie

Preventie en Handhavingsplan. Drank- en Horecawet. Opmeer

Preventie en Handhavingsplan. Drank- en Horecawet. Opmeer Preventie en Handhavingsplan Drank- en Horecawet Opmeer Juli 2014 30 Juni 2018 1 Inhoudsopgave 1. Aanleiding 1.1 Inleiding 1.2 Leeswijzer 2. Oorzaken, gevolgen en kosten riskant alcoholgebruik door jongeren

Nadere informatie

Onderzoek Inwonerspanel Jongerenonderzoek: alcohol

Onderzoek Inwonerspanel Jongerenonderzoek: alcohol 1 (19) Onderzoek Inwonerspanel Auteur Tineke Brouwers Respons onderzoek Op 5 december kregen de panelleden van 12 tot en met 18 jaar (280 personen) een e-mail met de vraag of zij digitaal een vragenlijst

Nadere informatie

Bijlage VMBO-GL en TL

Bijlage VMBO-GL en TL Bijlage VMBO-GL en TL 2013 tijdvak 1 maatschappijleer 2 CSE GL en TL Tekstboekje GT-0323-a-13-1-b Analyse maatschappelijk vraagstuk: alcohol en jongeren 5 10 15 20 25 30 tekst 1 Meisjes vaker ziek van

Nadere informatie

Alcohol & jongeren. Onderzoeksresultaten TIPMooiLaarbeek.nl

Alcohol & jongeren. Onderzoeksresultaten TIPMooiLaarbeek.nl Alcohol & jongeren Onderzoeksresultaten TIPMooiLaarbeek.nl 1 Rechte tellingen 2 2 Onderzoeksresultaten per woonplaats 10 3 Onderzoeksresultaten per leeftijd 12 1 Rechte tellingen Vanaf 1 januari geldt

Nadere informatie

Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel: 2013/47

Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel: 2013/47 Voorstel aan de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg 1 8331 XE Steenwijk Steenwijk, 6-6-2013 Nummer voorstel: 2013/47 Voor raadsvergadering d.d.: 18-06-2013 Agendapunt: 20 Onderwerp:

Nadere informatie

Project X: omgaan met middelengebruik op evenementen

Project X: omgaan met middelengebruik op evenementen Improving Mental Health by Sharing Knowledge Project X: omgaan met middelengebruik op evenementen Ninette van Hasselt Trimbos-instituut Rob Bovens Hogeschool Windesheim, Trimbos-instituut 2 1 Persoon omgeving

Nadere informatie

Beleidsregel ontheffing artikel 35 Drank- en Horecawet gemeente Reimerswaal

Beleidsregel ontheffing artikel 35 Drank- en Horecawet gemeente Reimerswaal Beleidsregel ontheffing artikel 35 Drank- en Horecawet gemeente Reimerswaal Ontwerpbeleidsregel, vastgesteld door de burgemeester op 13 augustus 2012 afdeling Bouwen, Milieu en Handhaving 1 Beleidsregel

Nadere informatie

Jongeren en alcohol. Ouders aan het woord. Resultaten Bewonerspanel septemberpeiling 2014. Utrecht.nl/volksgezondheid

Jongeren en alcohol. Ouders aan het woord. Resultaten Bewonerspanel septemberpeiling 2014. Utrecht.nl/volksgezondheid Jongeren en alcohol Ouders aan het woord Resultaten Bewonerspanel septemberpeiling 2014 Utrecht.nl/volksgezondheid 2 Inleiding Sinds 1 januari 2014 is de leeftijdsgrens voor het in bezit hebben van alcohol

Nadere informatie

Onderzoek: Alcoholgebruik onder 16- en 17- jarigen

Onderzoek: Alcoholgebruik onder 16- en 17- jarigen Onderzoek: Alcoholgebruik onder 16- en 17- jarigen Publicatiedatum: 29-5- 2014 Over dit onderzoek Aan het onderzoek van het 1V Jongerenpanel, gehouden van 13 t/m 21 mei 2014, deden 725 jongeren van 16

Nadere informatie

Jongeren en alcohol. Gemeente s-hertogenbosch

Jongeren en alcohol. Gemeente s-hertogenbosch Jongeren en alcohol Gemeente s-hertogenbosch Onderzoek & Statistiek Oktober 2013 2 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 5 1.1 Achtergrond... 5 1.2 Jongerenpanel alcohol... 5 1.3 Leeswijzer... 5 2. Alcoholgebruik

Nadere informatie

Raadsinformatiebrief

Raadsinformatiebrief Raadsinformatiebrief Van: J. Ragetlie Aan: de leden van de Gemeenteraad Onderwerp: Uitvoeringsprogramma Alcohol- en Drugsbeleid 2012 Steller: S. van Schijndel Datum: 18 januari 2012 Nr.: RIB-JR-1202 Geachte

Nadere informatie

Preventie. Nieuwsbrief. Voorjaar 2014. Informatie en advies over alcohol, drugs, opvoeding en puberteit. In deze nieuwsbrief

Preventie. Nieuwsbrief. Voorjaar 2014. Informatie en advies over alcohol, drugs, opvoeding en puberteit. In deze nieuwsbrief Nieuwsbrief Preventie Wij houden u graag op de hoogte Informatie en advies over alcohol, drugs, opvoeding en puberteit In deze nieuwsbrief Veel vragen over NIX18 Fabels en feiten De Buitenhof is een landelijk

Nadere informatie

Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen?

Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen? Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen? Uw kind en roken, drinken en blowen? U kunt er iets aan doen! Kinderen die opgroeien krijgen te maken met allerlei verleidingen. Bijvoorbeeld

Nadere informatie

HOE HELP IK MIJN KIND NEE ZEGGEN TEGEN ROKEN, DRINKEN EN BLOWEN?

HOE HELP IK MIJN KIND NEE ZEGGEN TEGEN ROKEN, DRINKEN EN BLOWEN? HOE HELP IK MIJN KIND NEE ZEGGEN TEGEN ROKEN, DRINKEN EN BLOWEN? UW KIND EN ROKEN, DRINKEN EN BLOWEN? U KUNT ER IETS AAN DOEN! Kinderen die opgroeien krijgen te maken met allerlei verleidingen. Bijvoorbeeld

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF JEUGD, ALCOHOL EN DRUGS

NIEUWSBRIEF JEUGD, ALCOHOL EN DRUGS december 2010 West-Friesland pakt de problematiek van alcohol- en drugsgebruik bij zijn jeugd aan in het project Jeugd, Alcohol en Drugs. Hierin werken de negen West-Friese gemeenten samen: Andijk, Drechterland,

Nadere informatie

Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen?

Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen? Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen? Uw kind en roken, drinken en blowen? U kunt er iets aan doen! Kinderen die opgroeien krijgen te maken met allerlei verleidingen. Bijvoorbeeld

Nadere informatie

De allereerste vraag die wij aan de Hoogeveense jongeren stelden was: Nuttig jijzelf alcohol? Hier zijn de volgende gegevens uit voortgekomen.

De allereerste vraag die wij aan de Hoogeveense jongeren stelden was: Nuttig jijzelf alcohol? Hier zijn de volgende gegevens uit voortgekomen. Naar aanleiding van het verkrijgen van het uitstel, om als JOIN genoeg tijd te hebben om een mening te kunnen vormen over het Visiedocument Integraal Jeugdbeleid Hoogeveen, hebben wij een onderzoek gedaan

Nadere informatie

Gemeente Hoorn. Lokaal gezondheidsbeleid 2008-2012

Gemeente Hoorn. Lokaal gezondheidsbeleid 2008-2012 Gezondheid, werk in uitvoering Gemeente Hoorn Lokaal gezondheidsbeleid 2008-2012 1 Inleiding Sinds 2003 verplicht de Wet collectieve Preventie Volksgezondheid (Wcpv) gemeenten elke 4 jaar een nota lokaal

Nadere informatie

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland

Nadere informatie

Alcoholbeleid van sportverenigingen in de Food Valley regio

Alcoholbeleid van sportverenigingen in de Food Valley regio FrisValley Factsheet Alcoholbeleid van sportverenigingen in de Food Valley regio Onderzoek naar de schenktijden en andere alcoholmaatregelen in de sportsector Drinken is geen sport van: Suzanne Aarts,

Nadere informatie

Alcoholgebruik Westfriese jongeren

Alcoholgebruik Westfriese jongeren Alcoholgebruik Westfriese jongeren Programmabureau Integrale Veiligheid Noord-Holland Noord November 2007 Colofon Uitgave I&O Research BV L. Meliszweg 1 1622 AA Hoorn tel. (0229) 282555 Rapportnummer 2007-1513

Nadere informatie

LEREN SIGNALEREN Projectvoorstel

LEREN SIGNALEREN Projectvoorstel LEREN SIGNALEREN Projectvoorstel Hoorn, 25 april 2008 Niek Kuijper Leren Signaleren/concept 25-04-2008 1 1. Inleiding Het project Leren Signalen (LS) is een onderdeel van het breed opgezette regionale

Nadere informatie

Voorstel invoering Halt maatregel in Hollands Midden. Ontwikkeld in opdracht van het Bestuurlijk Overleg Alcoholmatigingsbeleid (BOA)

Voorstel invoering Halt maatregel in Hollands Midden. Ontwikkeld in opdracht van het Bestuurlijk Overleg Alcoholmatigingsbeleid (BOA) Voorstel invoering Halt maatregel in Hollands Midden Ontwikkeld in opdracht van het Bestuurlijk Overleg Alcoholmatigingsbeleid (BOA) Colofon Deze handreiking is samengesteld door de Werkgroep Haltmaatregel.

Nadere informatie

dat wél. Zij heeft in dit geheel een belangrijke regierol. Bestuurlijke daadkracht is daarbij essentieel.

dat wél. Zij heeft in dit geheel een belangrijke regierol. Bestuurlijke daadkracht is daarbij essentieel. Toespraak Minister Opstelten tbv bekrachtiging Bestuursovereenkomst Jeugd en Alcohol Tijdens Zeeuwse manifestatie 'Laat ze niet (ver)zuipen! Terneuzen, Scheldetheater, 7 november 2011 Dames en heren, Het

Nadere informatie

Preventie en handhavingsplan alcohol 2014

Preventie en handhavingsplan alcohol 2014 Preventie en handhavingsplan alcohol 2014 Datum: 12 mei 2014 Directie Openbare Orde en Veiligheid en GGD Amsterdam Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Alcoholbeleid in Amsterdam 4 3. Doelstellingen Preventie-

Nadere informatie

27 mei 2015 Sanne Louw Kikid & marion.kooij@brijder.nl 08835 83880 06 30 26 24 83. www.twitter.com/brijderjeugd

27 mei 2015 Sanne Louw Kikid & marion.kooij@brijder.nl 08835 83880 06 30 26 24 83. www.twitter.com/brijderjeugd 27 mei 2015 Sanne Louw Kikid & marion.kooij@brijder.nl 08835 83880 06 30 26 24 83 www.twitter.com/brijderjeugd Kikid Het is als ouder jouw verantwoordelijkheid, dat je kind NEE kan zeggen tegen drank!

Nadere informatie

Rook-, Alcohol- en Drugsbeleid het Bouwens

Rook-, Alcohol- en Drugsbeleid het Bouwens Rook-, Alcohol- en Drugsbeleid het Bouwens Vastgesteld in de MR-vergadering van 8 juni 2015. 1 Inleiding Per 1 januari 2014 is wettelijk vastgelegd dat geen alcohol verkocht mag worden aan jongeren jonger

Nadere informatie

Kenmerk : 14.0003569 *14.0003569* Agendapunt nr. : 2014-BD-072 Raadsvergadering d.d. : 15 december 2014 Vaals, 27 oktober 2014

Kenmerk : 14.0003569 *14.0003569* Agendapunt nr. : 2014-BD-072 Raadsvergadering d.d. : 15 december 2014 Vaals, 27 oktober 2014 Kenmerk : 14.0003569 *14.0003569* Agendapunt nr. : 2014-BD-072 Raadsvergadering d.d. : 15 december 2014 Vaals, 27 oktober 2014 Aan de Raad der gemeente Vaals Onderwerp Preventie- en Handhavingsplan Jeugd,

Nadere informatie

Praktische opdracht Maatschappijleer Drankgebruik onder jongeren

Praktische opdracht Maatschappijleer Drankgebruik onder jongeren Praktische opdracht Maatschappijleer Drankgebruik onder jongeren Praktische-opdracht door een scholier 2332 woorden 6 maart 2009 5,9 38 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Drankgebruik onder Jongeren

Nadere informatie

* *

* * INFORMATIENOTITIE AAN DE RAAD Postregistratienummer *17.0005259* 17.0005259 Opmeer, d.d.: 21-4-2017 Raadsvergadering 8-6-2017 Onderwerp Informatienotitie Raad Rapport: Jongeren over middelengebruik Aanleiding

Nadere informatie

Kadernota In Control of Alcohol&Drugs 2016-2020 Noord-Holland Noord

Kadernota In Control of Alcohol&Drugs 2016-2020 Noord-Holland Noord Kadernota In Control of Alcohol&Drugs 2016-2020 Noord-Holland Noord Projectgroep In Control of Alcohol & Drugs 29 februari 2016 1. Inleiding Voor u ligt het nieuwe programma In Control of Alcohol & Drugs

Nadere informatie

Interventieoverzicht alcohol Doelgroep Doelstelling Intermediair Organisatie die (nadere informatie over) de interventie aanbiedt

Interventieoverzicht alcohol Doelgroep Doelstelling Intermediair Organisatie die (nadere informatie over) de interventie aanbiedt en overzicht alcohol < 0 jaar Voorlichting over de risico's van alcoholgebruik rondom de zwangerschap door middel van de brochure 'Zwanger?...en Alcohol?' en website www.alcoholenzwangerschap.nl < 0 jaar

Nadere informatie

Alcoholgebruik onder Jongeren in Limburg-Noord

Alcoholgebruik onder Jongeren in Limburg-Noord Alcoholgebruik onder Jonger in Resultat uit de Jongermonitor 2013 Inhoud Achtergrond... 3 Alcoholgebruik Leeftijd... 3 Alcoholgebruik Onderwijstype... 4 Verkrijgbaarheid alcohol... 5 Nationaal Regionaal

Nadere informatie

Programma PUBQUIZ: 1. Cijfers uit Kennemerland. 2. De nieuwe drank en horecawet. 3. Feiten en fabels uit de praktijk. Als afsluiter een happy drink!

Programma PUBQUIZ: 1. Cijfers uit Kennemerland. 2. De nieuwe drank en horecawet. 3. Feiten en fabels uit de praktijk. Als afsluiter een happy drink! Programma PUBQUIZ: 1. Cijfers uit Kennemerland 2. De nieuwe drank en horecawet 3. Feiten en fabels uit de praktijk Als afsluiter een happy drink! 1 op de 6 scholieren (klas 4 VO) in Kennemerland is een

Nadere informatie

Commissienotitie. Onderwerp Alcohol 16 min geen goed begin. Status Informerend

Commissienotitie. Onderwerp Alcohol 16 min geen goed begin. Status Informerend Onderwerp Alcohol 16 min geen goed begin Status Informerend Voorstel 1. Kennis te nemen van de activiteiten die in Boxtel en Veghel worden ondernomen in het kader van het project Alcohol 16 min geen goed

Nadere informatie

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland

Nadere informatie

Soms moet je nee verkopen

Soms moet je nee verkopen COLOFON Stichting Platform Verkoop Alcoholhoudende Dranken voor Thuisgebruik (PVAD) Postbus 182 2260 AD Leidschendam F 070 317 5046 pvad@raadndh.nl Huisregels en leeftijdsstickers zijn tegen kostprijs

Nadere informatie

Alcoholbeleid 18 + MHCWoerden per 1 januari 2014

Alcoholbeleid 18 + MHCWoerden per 1 januari 2014 Alcoholbeleid 18 + MHCWoerden per 1 januari 2014 Regelmatig (te veel) alcohol drinken is schadelijk voor de gezondheid en leidt vaak tot problemen. Bijvoorbeeld agressie in het uitgaansleven of verkeersongelukken.

Nadere informatie

Preventie- en handhavingplan alcohol

Preventie- en handhavingplan alcohol Preventie- en handhavingplan alcohol Achtergrond Sinds 2014 zijn gemeenten de belangrijkste uitvoerders van de Drank- en Horecawet geworden. Zowel op juridisch, handhaving en educatief vlak is de gemeente

Nadere informatie

Actieplan alcohol en jeugd gemeente Teylingen 2008-2011 Definitieve versie: 10 juli 2008

Actieplan alcohol en jeugd gemeente Teylingen 2008-2011 Definitieve versie: 10 juli 2008 Bijlage II : Actieplan Alcohol en jeugd Teylingen Actieplan alcohol en jeugd gemeente Teylingen 20082011 Definitieve versie: 10 juli 2008 1. Inleiding Jongeren in ons land drinken te jong, te vaak en te

Nadere informatie

COLLEGEVOORSTEL. ONDERWERP: Projectplan Jeugd en Alcohol Zeeuws-Vlaanderen

COLLEGEVOORSTEL. ONDERWERP: Projectplan Jeugd en Alcohol Zeeuws-Vlaanderen Lijst Agendapunten nummer: Kenmerk: 30525 Afdeling: Samenleving Portefeuillehouder: C.L. Liefting COLLEGEVOORSTEL 6a DATUM: 2 november 2010 ONDERWERP: Projectplan Jeugd en Alcohol Zeeuws-Vlaanderen 2011-2015

Nadere informatie

Kadernota In control of Alcohol&Drugs 2016-2020 Noord-Holland Noord

Kadernota In control of Alcohol&Drugs 2016-2020 Noord-Holland Noord Kadernota In control of Alcohol&Drugs 2016-2020 Noord-Holland Noord Projectgroep In control of Alcohol & Drugs 2 december 2015 1. Inleiding Voor u ligt het nieuwe programma In Control of Alcohol of Drugs

Nadere informatie

OpGroeieN. OpGroeieN. DaT doen We in Best SaMen! Beste Betsy geeft antwoord op al je vragen over opvoeden en opgroeien

OpGroeieN. OpGroeieN. DaT doen We in Best SaMen! Beste Betsy geeft antwoord op al je vragen over opvoeden en opgroeien OpGroeieN OpGroeieN DaT doen We in Best SaMen! DaT doen We in Best SaMen! Beste Betsy geeft antwoord op al je vragen over opvoeden en opgroeien Beste Betsy is het Centrum voor Jeugd en Gezin in Best. Niet

Nadere informatie

ONTNUCHTERENDE BLIK OP JEUGD EN ALCOHOL

ONTNUCHTERENDE BLIK OP JEUGD EN ALCOHOL ONTNUCHTERENDE BLIK OP JEUGD EN ALCOHOL Regionale bijeenkomsten Bestrijding overlast en verloedering Bert Bieleman, Annelies Kruize, Cindy Zimmerman ONDERWERPEN Drinkgedrag Effecten Maatregelen DRINKGEDRAG

Nadere informatie

NOG TIJD ZAT voor een enquête

NOG TIJD ZAT voor een enquête 13/11/2014 NOG TIJD ZATvoor een enquête Waarom? Wie? Voorstelling resultaten enquêtes en geplande acties NOG TIJD ZAT voor een enquête Enquête jongeren - algemeen 1668 jongeren 62% van 12 tot 15 jaar 29%

Nadere informatie

Onderzoek Drankgebruik onder jongeren Door NCRV Altijd wat 1 april 2011

Onderzoek Drankgebruik onder jongeren Door NCRV Altijd wat 1 april 2011 Onderzoek Drankgebruik onder jongeren Door NCRV Altijd wat april 0 Het onderzoek is uitgevoerd onder.8 Nederlanders van 8 jaar en ouder. Het gaat daarbij om een representatief getrokken steekproef uit

Nadere informatie

Convenant Naleving NIX18 Utrecht

Convenant Naleving NIX18 Utrecht Convenant Naleving NIX18 Utrecht 1juli 2017 1 juli 2018 Colofon Het Convenant Naleving NIX18 in Utrecht is opgesteld door: Erik Derksen en Martijn Cools, Bestuursleden Koninklijke Horeca Nederland, afdeling

Nadere informatie

Attitudemeting ouders: alcohol en alcoholspecifieke opvoeding

Attitudemeting ouders: alcohol en alcoholspecifieke opvoeding Attitudemeting ouders: alcohol en alcoholspecifieke opvoeding November 2011 In deze factsheet worden kort de resultaten gepresenteerd van de attitudemeting onder ouders over alcohol en alcoholspecifieke

Nadere informatie

Beoordeling Nieuwsredactie Schrijven

Beoordeling Nieuwsredactie Schrijven Beoordeling Nieuwsredactie Schrijven Verwondering CODE: P1 2013-2014 Naam student Iris Savenije Beoordelaar Monique de Knegt Datum: oktober 2013 Toelichting: Het onderwerp leent zich zeker voor een Verwondering

Nadere informatie

Agenda informatieavond Drank en Horecawet, 13 juni 2013, 20.00 uur. -Burgemeester. -Ellen Zegers / Mark goossens. -Start interactief gedeelte

Agenda informatieavond Drank en Horecawet, 13 juni 2013, 20.00 uur. -Burgemeester. -Ellen Zegers / Mark goossens. -Start interactief gedeelte Agenda informatieavond Drank en Horecawet, 13 juni 2013, 20.00 uur -Burgemeester -Ellen Zegers / Mark goossens -Start interactief gedeelte -Korte pauze -Discussie modelverordening n.a.v. uitkomst interactief

Nadere informatie

Preventie- en handhavingsplan alcohol 2014-2018

Preventie- en handhavingsplan alcohol 2014-2018 W044733 / 47272 Beleid opstelling Preventie- en handhavingsplan alcohol 2014-2018 Inhoud 1. Inleiding 1.1 Aanleiding 1.2 Juridisch kader 1.3 Flankerend beleid 1.4 Leeswijzer 2. Huidige situatie 2.1 Cijfers

Nadere informatie

Opinies en attitudes jeugd & alcohol in noordelijk Noord-Holland. Programmabureau Integrale Veiligheid Noord-Holland Noord Juni 2012

Opinies en attitudes jeugd & alcohol in noordelijk Noord-Holland. Programmabureau Integrale Veiligheid Noord-Holland Noord Juni 2012 Opinies en attitudes jeugd & alcohol in noordelijk Noord-Holland Programmabureau Integrale Veiligheid Noord-Holland Noord Juni 2012 Colofon Uitgave : I&O Research BV Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel.

Nadere informatie

Bijlage 1: keuzemenu preventie- en handhavingsplan alcohol

Bijlage 1: keuzemenu preventie- en handhavingsplan alcohol Bijlage 1: keuzemenu preventie- en handhavingsplan De keuze voor preventie- en handhavingsactiviteiten hangen idealiter samen met het risicoprofiel. De activiteiten die De Ronde Venen gaat inzetten om

Nadere informatie

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Volp (PvdA) over het stijgende aantal jonge comazuipers (2016Z05066).

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Volp (PvdA) over het stijgende aantal jonge comazuipers (2016Z05066). > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340

Nadere informatie

Nieuwe Drank- en Horeca Wet. Winkeliers/slijterijen. Stadskantoor 28-03-2013

Nieuwe Drank- en Horeca Wet. Winkeliers/slijterijen. Stadskantoor 28-03-2013 Nieuwe Drank- en Horeca Wet Winkeliers/slijterijen Stadskantoor 28-03-2013 1 Programma 19.30 uur welkom door burgemeester Harald Bergmann 19.40 uur toelichting op de nieuwe Drank- en Horecawet 20.00 uur

Nadere informatie

VOORSTEL AAN DE RAAD: VERGADERING 15 MAART 2011

VOORSTEL AAN DE RAAD: VERGADERING 15 MAART 2011 VOORSTEL AAN DE RAAD: VERGADERING 15 MAART 2011 Onderwerp: Het nieuwe alcohol- en drugsbeleid voor jongeren in de gemeenten Leudal, Nederweert en Weert 2011-2014. Agendapunt 15. Raadsvoorstelnummer 2011-17

Nadere informatie

Alcohol & Jeugd. Preventie en handhavingsplan 2014 2016. 14 mei 2014 Afdeling. Maatschappelijke Ontwikkeling Auteur. D. van Rijn

Alcohol & Jeugd. Preventie en handhavingsplan 2014 2016. 14 mei 2014 Afdeling. Maatschappelijke Ontwikkeling Auteur. D. van Rijn Kerkplein 2 T (0343) 56 56 00 Postbus 200 F (0343) 41 57 60 3940 AE Doorn E info@heuvelrug.nl Alcohol & Jeugd Preventie en handhavingsplan 2014 2016 Datum 14 mei 2014 Afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling

Nadere informatie

ALCOHOLGEBRUIK VAN JONGEREN IN DE REGIO IJSSEL-VECHT. Gezondheidsmonitor jongeren jaar

ALCOHOLGEBRUIK VAN JONGEREN IN DE REGIO IJSSEL-VECHT. Gezondheidsmonitor jongeren jaar ALCOHOLGEBRUIK VAN JONGEREN IN DE REGIO IJSSEL-VECHT Gezondheidsmonitor jongeren 12-24 jaar INHOUD factsheet alcoholgebruik 1 inleiding 2 het gebruik van alcohol 3 hoeveelheid drank 4 welke dranken 5 waar

Nadere informatie

Alcohol, Roken en opvoeding

Alcohol, Roken en opvoeding Alcohol, Roken en opvoeding Tips voor ouders met opgroeiende kinderen Als kinderen naar het voortgezet onderwijs gaan, verandert er veel in hun leven. Ze krijgen andere interesses en hun vriendengroep

Nadere informatie

Onderzoek: Verhoging leeftijdsgrens alcohol

Onderzoek: Verhoging leeftijdsgrens alcohol Onderzoek: Verhoging leeftijdsgrens alcohol Publicatiedatum: 24-12- 2013 Over dit onderzoek Aan het onderzoek van het EenVandaag Opiniepanel, gehouden van 9 t/m 19 december 2013, deden ruim 29.000 volwassenen

Nadere informatie

Jongeren en alcohol. Een voorbeeld van een lokale aanpak. Jos Wienen, burgemeester van Katwijk. Fusiegemeente sinds 1 januari 2006;

Jongeren en alcohol. Een voorbeeld van een lokale aanpak. Jos Wienen, burgemeester van Katwijk. Fusiegemeente sinds 1 januari 2006; Jongeren en alcohol Een voorbeeld van een lokale aanpak Jos Wienen, burgemeester van Katwijk Kenmerken Katwijk Fusiegemeente sinds 1 januari 2006; Eigen cultuur, traditie en karakter; Kustgemeente; 1 drankgebruik

Nadere informatie

Jeugd, Alcohol & Drugs. Toegangstijden horeca

Jeugd, Alcohol & Drugs. Toegangstijden horeca Jeugd, Alcohol & Drugs Inhoudsopgave 1 Aanleiding 3 2 Inleiding 4 3 Jeugd, Alcohol & Drugs in Koggenland 5 3.1 Wat hebben we al gedaan? 5 3.2 Tijden 7 4 Onderzoek 8 4.1 Onderzoek Effecten van de vervroegde

Nadere informatie

tot 24 jaar Monitor jongeren 12

tot 24 jaar Monitor jongeren 12 Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland

Nadere informatie

Convenant Alcohol&Jongeren

Convenant Alcohol&Jongeren Convenant Alcohol&Jongeren Provincie Groningen 2012-2016 Gemeenten Openbaar Ministerie Regiopolitie Groningen GGD Groningen 1 Convenant Alcohol en Jongeren provincie Groningen Inleiding Dat de combinatie

Nadere informatie

WESTFRIESLAND PACT DOOR!

WESTFRIESLAND PACT DOOR! WESTFRIESLAND PACT DOOR! Intentieverklaring Pact van Westfriesland 2.0 De colleges en de raden van de zeven Westfriese gemeenten: Hebben tot gezamenlijk doel om: De intensieve en constructieve samenwerking

Nadere informatie

In gesprek met jongeren. Het werk van peers tijdens Project nix

In gesprek met jongeren. Het werk van peers tijdens Project nix Nieuws In gesprek met jongeren Het werk van peers tijdens Project nix pagina 2 Achter de schermen Toezicht en handhaving Met horecaboa Erik pagina 4-5 2014 - NR.4 - OKTOBER FRISVALLEY ZOEKT HET HOGEROP...maar

Nadere informatie

Raadsvergadering d.d.: 15 december 2014 Agenda nr: Onderwerp: vaststelling Preventie- en Handhavingsplan Jeugd, Alcohol & Omgeving

Raadsvergadering d.d.: 15 december 2014 Agenda nr: Onderwerp: vaststelling Preventie- en Handhavingsplan Jeugd, Alcohol & Omgeving Raadsnota Raadsvergadering d.d.: 15 december 2014 Agenda nr: Onderwerp: vaststelling Preventie- en Handhavingsplan Jeugd, Alcohol & Omgeving 2015-2019 Aan de gemeenteraad, 1. Doel, Samenvatting en Advies

Nadere informatie

Alcoholvergiftiging Informatie voor ouders

Alcoholvergiftiging Informatie voor ouders Alcoholvergiftiging Informatie voor ouders Albert Schweitzer ziekenhuis maart 2014 pavo 1077 Inleiding Uw zoon of dochter is met een alcoholvergiftiging opgenomen in het ziekenhuis. Dit kan voor u en uw

Nadere informatie

Bestuurlijk Overleg Alcoholmisbruik Hollands Midden

Bestuurlijk Overleg Alcoholmisbruik Hollands Midden Bijlage 1: Concept Bestuurlijk Overleg Alcoholmisbruik Hollands Midden De regionale aanpak van alcoholmatigingsbeleid: Beleidsvisie en opdracht Inhoudsopgave 1. Urgentie... 1 2. Een complexe opdracht voor

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie