Utrechts Plan Scholing en Toetsing Huisartsopleiders Huisartsopleiding Utrecht

Transcriptie

1 Utrechts Plan Scholing en Toetsing Huisartsopleiders Huisartsopleiding Utrecht

2 Utrechts Plan Scholing en Toetsing Huisartsopleiders

3 Uitgebreide informatie voor huisartsopleiders over inhoud en organisatie van de huisartsopleiding is te vinden op onze website: Waar in deze brochure hij staat geschreven is natuurlijk heel nadrukkelijk ook zij bedoeld. Colofon Uitgever Huisartsopleiding Utrecht, Julius Centrum, UMC Utrecht Redactie Loes Truijens, Lay-out Multimedia, Facilitair Bedrijf, UMC Utrecht Drukkerij ZuidamUithof drukkerijen Uitgave juni

4 sopgave Inleiding 5 Alle opleiders 8 De parallelle terugkomdagen 8 Functioneringsgesprekken 9 LHK-toets 10 Voortgangsgesprekken met aios 10 Video plus-toets 11 KKB (Korte Klinische Beoordeling) 11 Selectieprocedure nieuwe aios 12 Aspirant-opleiders 13 Sollicitatiegesprek 13 Introductiecursus 14 Beginnende opleiders 15 Vervolgcursus introductie 15 Module 1: Mijn eerste aios 16 Module 2: Mijn tweede aios 17 Gevorderde opleiders 18 Module 3: Mijn derdejaars aios 18 Module 4: Coaching, de basisprincipes 19 Module 5: Kritisch dokteren 20 6x6 voor opleiders 21 3

5 Ervaren opleiders 22 De ervaren opleider als coach 22 Supervisie 23 Palliatieve zorg 24 Patiëntveiligheid 25 Ouderenzorg en polyfarmacie 26 Filosofie 1 27 Filosofie 2 28 Topopleiders en tobbende aios 29 Ervaren opleiders als mentor 30 Landelijke cursussen 31 Starclass 31 Suriname-reis 32 Masterclass opleidingscompetenties in moeilijke opleidingssituaties 33 Bijlagen 34 Aandachtspunten voor de toekomst 34 Compact competentieprofiel opleider 35 4

6 Inleiding In de huisartsopleiding staat het werken en leren van de aios in de opleidingspraktijk centraal. De opleider is verantwoordelijk voor het realiseren van een krachtige leeromgeving in zijn praktijk. Opleiden is een vak apart, waarvoor een gerichte opleiding nodig is. De scholing van opleiders is, naar analogie van de opleiding van aios, competentiegericht. Opleiders raken hierdoor vertrouwd met competentiegericht leren en opleiden. In januari 2013 kwam het Landelijk Plan Scholing en Toetsing Huisartsopleiders gereed. Het is gemaakt door de werkgroep coördinatoren huisartsopleiders van de acht huisartsopleidingen in Nederland, ondersteund door Huisartsopleiding Nederland (HON) en is te vinden op huisartsopleiders/scholing en toetsing. Het scholingsprogramma voor huisartsopleiders in Utrecht is op dit landelijk plan gebaseerd. Met dit document willen we bereiken dat opleiders een overzicht krijgen van de verschillende scholings activiteiten die we in Utrecht bieden. Invalshoeken Er wordt in het scholingsplan uitgegaan van twee samenhangende invalshoeken: a) Het competentieprofiel van de opleider (CHVG, 2008), dat bestaat uit zes competentiegebieden (het compact competentieprofiel staat in de bijlagen): 0. Handelen als expert 1. Agogisch handelen 2. Didactisch handelen 3. Samenwerken 4. Organisatie 5. Professionaliteit 5

7 b) elijke thema s die overeenkomen met de belangrijkste activiteiten van de opleider: 1. eigen expertise overdragen 2. een leeromgeving van de praktijk maken 3. inhoudelijk begeleiden op de leerwerkplek 4. toetsen en beoordelen van de aios 5. begeleiden van het leerproces van de aios 6. persoonsgericht begeleiden Uit deze competenties en thema s komen opleidersactiviteiten voort. In dit Utrechts Plan Scholing en Toetsing Huisartsopleiders is aangegeven welke opleidersactiviteiten in de verschillende scholingsprogramma s geleerd worden. In de bijlage Aandachtspunten voor de toekomst wordt aangegeven welke aspecten uit het landelijke plan nog ontbreken. Het scholingsprogramma is geen statisch gegeven, maar wordt voortdurend aangepast en aangevuld. Fasen De opleider doorloopt in zijn opleiding een viertal fasen c.q. opleidersniveaus: aspirant, beginnend, gevorderd en ervaren. Aspirant: de fase vanaf de aanmelding tot aan de eerste aios Beginnend: in deze fase begeleidt de opleider tweemaal een 1e jaars aios Gevorderd: in deze fase begeleidt de opleider voor het eerst een 3e jaars aios en doorloopt de overige verplichte modules Daarna is de opleider ervaren De verschillende modules sluiten bij deze fasering aan. 6

8 Modules Vanaf 2013 zijn er 6 opleidersterugkomdagen per jaar, die aios-gericht zijn. Voor aspirant-opleiders is er een sollicitatiegesprek en een introductiecursus. In het voorjaar is er een tweedaagse cursus, waarbij alle actieve opleiders een module volgen. In januari is er een moduledag voor beginnende en gevorderde opleiders. Op deze moduledag worden de eerste 5 modules gegeven, die verderop in dit plan worden besproken. Een aantal modules past niet in een structuur van een of twee dagen. Deze worden in de loop van het jaar gegeven. Dat zijn: supervisie, 6x6, starclass en een aantal landelijke cursussen. De opleiders die hieraan deelnemen zijn niet verplicht zich op een module van de tweedaagse in te schrijven, maar worden wel hiervoor uitgenodigd. ELO Opleiders hebben een eigen gedeelte op de elektronische leeromgeving (ELO). Daarnaast kunnen ze alle onderwijsprogramma s bekijken evenals de vaardigheden die de aios moeten beheersen aan het eind van de opleiding. Tot slot Met dit Utrechts Plan Scholing en Toetsing Huisartsopleiders hopen wij voor elke opleider, in elke fase, een leerzaam en gevarieerd onderwijsaanbod te bieden. Uw reacties en/of ideeën zijn van harte welkom! Loes Truijens Manager Opleiders 7

9 Alle opleiders De parallelle terugkomdagen alle opleiders (de groep bestaat uit de 12 opleiders van een aios groep) Cursusdagen 6x per jaar op de dag van de week dat de aios (normaal) een terugkomdag heeft. De aios werkt die dag in de praktijk. Docenten de docenten van de aios-groep Opleiders- jezelf doelbewust inzetten als rolmodel comp 0.0; thema 1 activiteiten van een werkplek een leerplek maken comp 1.1, 2.1; thema 2 volgen en sturen van het leerproces comp 2.1; thema 3 uitvoeren van de verschillende typen comp 2.1; thema 5 leergesprek rol en verantwoordelijkheid van de comp 2.3; thema 4, 6 opleider in beoordelen, in het leerproces en in het begeleiden van de aios als persoon samenwerken met het instituut comp 3.2, 5.1 aanleren medisch technische comp 0.0, 2.1, 5.2; thema 1 vaardigheden opleiden op de post comp 0.0, 2.1; thema 1, 3 kritisch lezen comp 0.0, 5.2; thema 1, 3 training Maas Globaal comp 2.3, 3.2; thema 4 Toetsing analyse van het eigen leergesprek comp 0.0, 1.1, 1.2, 1.3, 2.1, 5.1, 5.4; thema 5, 6 analyseren en feedback op comp 1.1, 3.1, 5.2; leergesprek collega opleider thema 3, 5 oefenen vaardigheden comp 0.0, 2.1, 5.2; thema 1 oefening consulteren comp 1.1, 1.2, 4.1; thema 2, 3 8

10 Deze terugkomdagen hebben een vaste structuur. In de ochtend is er eerst uitgebreid aandacht voor het uitwisselen van opleiderservaringen. Daarna worden er leergesprekken van 2 of 3 opleiders bekeken. Elke opleider neemt 1 of 2 keer per jaar een video van een leergesprek met de aios mee. In de middag is er verdieping van onderwerpen die in de ochtend naar voren gekomen zijn. Daarnaast is er een onderwijsbank met een scala aan programma s waaruit de docenten kunnen putten zoals: dienstdoen op de post, video s bekijken, standaarden bespreken, de eerste terugkomdag, de laatste terugkomdag, etc. en er worden steeds nieuwe programma s ontwikkeld. Het laatste uur wordt een onderwerp gepland zoals: actuele onderwerpen, training Maas Globaal, kritisch lezen, begeleiding bij onderzoek of een aantal steeds terugkerende onderwerpen, zoals: beoordelen vaardigheden analyse denkprocessen consultvoeringstoetsen Functioneringsgesprekken Deelnemers alle opleiders die een 1e of 3e jaars aios hebben na de 1e aios en daarna 1x per 2 jaar opleider en docenten Opleiders- zelfreflectie over het opleiden comp 5.2; thema 6 activiteiten verbeterpunten vaststellen o.b.v. comp 5.2; thema 6 verkregen feedback Toetsing verslag schrijven over eigen functioneren comp 5.2; thema 6 Elke twee jaar heeft de opleider een functioneringsgesprek met een of beide groepsbegeleiders van de laatste aiosgroep. Van te voren wordt feedback verzameld van de aios over de afgelopen twee jaar. De opleider schrijft een verslag volgens een vaststaand stramien. De opleider krijgt feedback van de groepsbegeleiders. 9

11 LHK-toets alle opleiders elk jaar in mei en november Opleiders- eigen expertise overdragen comp 0.0; thema 1 activiteiten Toetsing medische kennis van de standaarden comp 0.0; thema 1 2 x per jaar kan de opleider elektronisch de LHK-toets maken en krijgt tijdens de toets feedback op zijn kennis. De namen van de deelnemers worden geregistreerd. Van de opleiders wordt verwacht dat ze minimaal 1 x per 2 jaar zelf een LHK-toets maken. In module 1 wordt aandacht besteed aan het bespreken van de LHK-toets met de aios. Voortgangsgesprekken met de aios alle opleiders die een 1e of 3e jaars aios hebben in het 1e jaar bij maand 3, 6 en 9 in het 3e jaar bij maand 3, (soms 6) en 12 Deelnemers de aios, de opleider en de twee docenten Opleidings- invullen van de ComBel en bespreken met comp 2.3; thema 4 activiteiten de aios Toetsing maken van een voortgangsverslag van comp 2.3; thema 4, 5, 6 de aios voeren van een voortgangsgesprek samen comp 2.3, 3.2; thema 4, 5, 6 met de groepsbegeleiders In de voortgangsgesprekken wordt het leerproces van de aios gevolgd en beoordeeld. Zowel het oordeel van de opleider als dat van de groepsbegeleiders weegt mee in het advies of de aios de opleiding kan vervolgen. De aios maakt een individueel ontwikkelingsplan (IOP) om zijn leerproces te structureren en te vervolgen. 10

12 Video plus-toets Deelnemers alle opleiders die een 1e jaars aios in de praktijk begeleiden maand 5 van het 1e jaar de opleider en de aios Opleiders- een videoconsult met de aios bekijken en comp 2.3, 3.2; thema 4 activiteit beoordelen met Maas Globaal Toetsing analyseren en feedback geven comp 2.3, 3.2; thema 1, 4 op een videoconsult van de aios De opleider toetst de aios op consultvaardigheden en medisch inhoudelijk na 5 maanden opleiding. Deze toets is een onderdeel van het toetsplan van de aios. De aios levert de uitslag met de feedback en leerpunten in en deze punten worden bij volgende toetsen weer meegenomen. KKB (Korte Klinische Beoordeling) Deelnemers alle opleiders die een 1e of 3e jaars aios hebben training voor opleiders in het 1e jaar invullen KKB in de loop van het 1e en het 3e jaar alle opleiders en aios Opleiders- volgen van het leerproces van de aios comp 2.3; thema 5 activiteiten Toetsing oefenen KKB met de aios comp 2.3, 5.2; thema 5 De opleider wordt in het eerste jaar getraind om KKB s te doen. Daarna vult de opleider meerdere malen in het opleidingsjaar een KKB in en bespreekt deze met de aios. 11

13 Selectieprocedure nieuwe aios Deelnemers alle opleiders die zichzelf daarvoor aanmelden 2x per jaar in oktober en april alle opleiders die zichzelf daarvoor aanmelden en daarnaast aios, docenten, onderzoekspsychologen en acteurs Opleiders - oordelen uitstellen via de comp 2.3, 5.2; thema 4 activiteiten ORCWE-methode 1 beoordelen van gedrag comp 2.3, 3.1, 5.2; thema 4 d.m.v. minisimulaties Toetsing oefenen van minisimulaties comp 2.3, 3.1, 5.2; thema 4 Bij de selectiegesprekken beoordeelt de opleider samen met een aios de sollicitant d.m.v. minisimulaties. Voorafgaand aan de selectie krijgt de opleider een dag cursus. Daarin leert de opleider gedrag te beoordelen met de ORCWE-methode. Daarna wordt het beoordelen van de minisimulaties met een acteur geoefend. 1 ORCWE-methode: observeren van concreet gedrag, registreren, classificeren, waarderen, evalueren 12

14 Aspirant-opleiders Sollicitatiegesprek Sollicitatiecommissie huisartsen die zich aanmelden als opleider in Utrecht voorafgaand aan de introductiecursus de manager opleiders en een aios; soms het hoofd van de opleiding of de assistent manager opleiders Opleiders- rol van opleider kunnen expliciteren comp 0.0; thema 1 activiteiten: en aannemen omgaan met feedback comp 1.1; thema 5 van werkplek een leerplek maken comp 1.1, 2.1; thema 2 leerbaar opstellen comp 5.2 enthousiasme voor het vak en comp 5.1 voor het opleiden Toetsing motivatie voor het opleiden comp 5.1, 5.2 regelt werkplek voor aios comp 3.1, 4.1 van een werkplek een leerplek maken comp 1.1, 2.1; thema 2 De aspirant-opleider stuurt vooraf een sollicitatiebrief met zijn motivatie en een curriculum vitae. In het gesprek wordt ingegaan op de kwaliteiten en leerpunten van de aspirant-opleider. Aan het eind van het gesprek beslist de sollicitatiecommissie of de aspirant-opleider geschikt is en of er nog voorwaarden of extra aandachtspunten zijn. Daarmee wordt later in de introductiecursus of de voortgangsgesprekken rekening gehouden. 13

15 Introductiecursus alle nieuwe aspirant-opleiders Cursusdagen 2x per jaar als er uitbreiding van opleiders nodig is Docenten de manager opleiders, assistent manager opleiders en docenten van het opleidingsteam Opleiders- jezelf doelbewust inzetten als rolmodel comp 0.0; thema 1 activiteiten van werkplek een leerplek maken comp 1.1, 2.1, 3.1, 3.2, 4.2, 4.3; thema 2 leerwerkplan bespreken comp 1.1, 2.1; thema 2 bekendheid met competentieprofiel comp 0.0; thema 2 volgen en sturen van het leerproces comp 2.1; thema 3 feedback geven comp 1.1; thema 3 kennismaken met verschillende comp 2.1; thema 5 typen leergesprek rol en verantwoordelijkheid comp 2.3; thema 4 als opleider bij beoordelen bekend met informatiebronnen comp 2.3; thema 4 en instrumenten kennismaken met de leertheorie comp 1.3; thema 5 Toetsing schrijven van een leerwerkplan comp 4.1; thema 2 competentieprofiel kennen en op comp 0.0; thema 2 zichzelf toepassen oefening matchingsgesprek comp 1.2; thema 2 oefening kennismakingsgesprek comp 1.2, 5.1, 5.3, 5.4; thema 2 oefening feedback geven comp 1.1; thema 3 Na aanmelding als nieuwe opleider komt de eerste aios in zicht. Deze cursus is bedoeld als voorbereiding hierop. Opleiden is een ander vak en vereist deels andere vaardigheden en competenties. De opleider maakt kennis met het competentieprofiel en het leerwerkplan. Aan de orde komt de nieuwe rol als opleider. Wat betekent dat voor de praktijk en voor de opleider zelf? Hoe wordt de praktijk een echte opleidings praktijk? Er wordt geoefend met het matchings- en het kennismakingsgesprek. Het begeleiden van de aios is een belangrijk onderdeel. We besteden aandacht aan het leergesprek en oefenen met feedback geven. De opleider is ook de coach van het leerproces van de aios; daarvoor is er een introductie in de leertheorie. Er wordt veel praktische informatie gegeven over het instituut, de opleiding, de CAO en de eerste weken in de praktijk. Kortom: er komt een grote hoeveelheid informatie op de opleider af in deze cursus. Daarom wordt vooraf een USB stick opgestuurd waarop veel van deze informatie opgezocht en nagelezen kan worden. 14

16 Beginnende opleiders Vervolgcursus introductie dezelfde groep aspirant-opleiders, die samen de introductiecursus gedaan hebben Cursusdagen 1of 2 middagen, 5-15 maanden na de introductiecursus Docenten de manager opleiders en docenten van het opleidersteam Opleiders- jezelf doelbewust inzetten als rolmodel comp 0.0; thema 1 activiteiten van werkplek een leerplek maken comp 1.1, 2.1, 3.1, 3.2, 4.2, 4.3; thema 2 zelfevaluatie o.b.v. het competentieprofiel comp 0.0; thema 2 volgen en sturen van het leerproces comp 2.1, 3.2; thema 3 rol en verantwoordelijkheid als comp 2.3; thema 4 opleider bij beoordelen bekend met informatiebronnen comp 2.3; thema 4 en instrumenten Toetsing competentieprofiel kennen en op comp 0.0; thema 2 zichzelf toepassen bespreken van functioneren als opleider comp 1.1, 1.2, 2.3, 3.2; met collega thema 2, 3, 4, 5. feedback geven op functioneren comp 3.1; thema 6 collega-opleider In deze bijeenkomst wordt met elkaar gereflecteerd over de inhoud en de vorm van het opleider zijn. Hoe gaat het en wat zijn knelpunten? Actuele knelpunten worden geïnventariseerd en besproken. Aan de orde komt waar de opleider met welke vragen en problemen het beste terecht kan. 15

17 Module 1: mijn eerste aios Docenten alle opleiders die de eerste aios hebben en opleiders die deze module door omstandigheden nog niet gedaan hebben op de moduledag in januari en op de tweedaagse in mei/juni docenten van de huisartsopleiding Opleidings- consultvoering aanleren en beoordelen comp 0.0, 1.1, 2.1, 2.3; activiteiten thema 1, 3, 4, 6 van werkplek een leerplek maken comp 0.0, 1.1, 1.2, 1.3, 2.1, 2.2; thema 2 observeren en consulteren comp 2.1, 4.3; thema 3, 5 inzetten verschillende typen comp 1.1, 1.2, 2.1, 2.2, 4.1; leergesprekken thema 3 feedback geven comp 1.1; thema 3 verzamelen van informatie om te comp 2.3; thema 4 beoordelen evalueren van het leerproces comp 1.1, 1.2, 4.3, 5.1, 5.3; thema 5 bespreken LHK-toets met de aios comp 0.0, 1.2, 2.1; thema 5 Toetsing maken LHK-toets voorafgaand aan comp 0.0; thema 1 de cursus analyseren en feedback geven op comp 2.3; thema 1, 4 videoconsult aios feedback geven comp 1.1, 3.1, 3.2, 5.1, 5.2; thema 3 oefening ComBel comp 0.0, 2.3, 5.2; thema 4 In deze module komen de verschillende typen leergesprek aan bod: taakgericht, procesgericht en persoonsgericht. Er wordt aandacht besteed aan het bekijken van videoconsulten van de aios en het bespreken van consultvoeringsinstrument Maas Globaal. Hierdoor wordt de opleider voorbereid om zelf een videotoets van de aios te beoordelen. Een onderdeel van het opleiden is beoordelen van het leerproces van de aios. Dat kan moeilijk zijn; een hulpmiddel is de ComBel. De opleider maakt kennis met dit instrument door het voor zichzelf in te vullen. Consultatie door de aios komt aan bod evenals evaluaties met de aios. Het geven en ontvangen van feedback is moeilijk, maar bijzonder nuttig, zowel voor het goed verwoorden van complimenten en verbeterpunten als voor het gezond houden van de onderlinge relatie. Daarom wordt bij ieder programmaonderdeel geoefend met feedback geven. 16

18 Module 2: mijn tweede aios Docenten alle opleiders die de tweede 1e jaars aios hebben en opleiders die deze module door omstandigheden nog niet gedaan hebben op de moduledag in januari en op de tweedaagse in mei/juni docenten van de huisartsopleiding Opleidings- leren aan de aios om het eigen comp 2.2; thema 5 activiteiten leerproces te coachen eigen consult analyseren comp 0.0, 5.2; thema 1 consult van collega-opleider analyseren comp 2.3; thema 1, 4 en beoordelen zelfstudie en leeragenda in het leerproces comp 2.2; thema 2, 5 van de aios dieper ingaan op het taakgericht comp 0.0; thema 3 leergesprek beoordelen met Maas Globaal en ComBel comp 2.3; thema 4 Toetsing tonen en feedback ontvangen over eigen comp 0.0, 5.1, 5.2; thema 1 videoconsult consult van collega-opleider analyseren comp 2.3, 5.1; thema 1, 4 en beoordelen oefening taakgericht leerproces comp 0.0, 1.1, 1.2, 1.3, 2.1, 5.1, 5.4; thema 5, 6 video van leergesprek van collega- comp 1.1, 3.1, 5.2; opleider analyseren en beoordelen thema 3, 5 In deze module wordt aandacht besteed aan het verfijnen van het opleiderschap nu de eerste ervaring is opgedaan en de eerste obstakels zijn overwonnen. Een aantal belangrijke onderdelen uit module 1 zullen verder uitgediept worden, zoals het beoordelen met behulp van de beoordelingslijsten Maas Globaal en de ComBel. Er wordt geoefend met de Maas Globaal aan de hand van eigen consulten op video. Daarnaast is er een introductie van de rol als coach in het leerproces. Het gaat over de eigen ontwikkeling als opleider. Wat wil de opleider bij zichzelf verbeteren en hoe gaat hij/zij dat aanpakken? Zelfstudie en zelfsturing van de aios is een centraal thema in de opleiding: hoe krijgt de opleider daar zicht op en hoe ver gaat de verantwoordelijkheid daarin? We laten verschillende wijzen van themabesprekingen zien en willen graag horen hoe de opleider zelf aan deze besprekingen vorm geeft. De opleider krijgt hier tips over. 17

19 Gevorderde opleiders Module 3: mijn derdejaars aios Docenten opleiders die voor de eerste keer een 3e jaars aios hebben en opleiders die deze module door omstandigheden nog niet gedaan hebben op de moduledag in januari en op de tweedaagse in mei/juni docenten van de huisartsopleiding Opleidings- afstemmen van het onderwijs op de comp 0.0, 3.2; thema 1, 3, 5 activiteiten praktijk en op de terugkomdagen persoonsgericht leergesprek voeren comp 1.1, 1.2, 1.3, 4.1, 5.1, 5.3; thema 6 begeleiden van een moeilijke aios alle comp; thema 3, 4, 5, 6 Toetsing rollenspel delegeren comp 0.0, 1.1, 3.1; thema 1, 3, 5 oefening persoonsgericht leergesprek comp 0.0, 1.1, 1.2; thema 3, 6 video persoonsgericht leergesprek comp 0.0, 5.2; thema 5, 6 laten zien analyse en beoordelen persoonsgericht comp 1.1, 3.1, 5.2; leergesprek van collega-opleider thema 3, 5 rollenspel moeilijke aios comp 1.1, 1.2, 1.3, 5.3; thema 3, 5, 6 In deze module komen de speerpunten uit het 3e jaars aios-onderwijs aan bod: Management: begeleiding van de aios op systematische wijze in de ontwikkeling van managementvaardigheden en welke randvoorwaarden daarvoor nodig zijn. Chronisch zieken: de begeleiding van chronische patiënten in de praktijk van de opleider. Hoe schakelt de opleider de aios hierbij in? In hoeverre kan de opleider de eigen patiënten loslaten, en wat is daarvoor nodig? Psychosociale consultvoering: welke vaardigheden moet de aios minimaal beheersen en hoe traint de opleider de aios hierin? Hoe houdt de opleider de psychosociale begeleiding beperkt maar toch efficiënt? Welke patiënten komen niet in aanmerking voor psychosociale begeleiding? 18

20 Lichamelijk onverklaarde klachten: aan de hand van eigen casuïstiek wordt er uitleg gegeven over de methode van onderwijs tijdens de terugkomdagen. Op die manier is de opleider in staat de aios daarin beter te begeleiden en is er aansluiting tussen de praktijk en de opleiding. Ook wordt er aandacht besteed aan het voeren van een persoonsgericht leergesprek (PGL). Tenslotte komt het omgaan met moeilijke aios aan de orde. Er wordt geoefend met verschillende benaderingswijzen. Module 4: Coaching, de basisprincipes Docenten gevorderde opleiders op de moduledag in januari en op de tweedaagse in mei/juni docenten van de huisartsopleiding Opleidings- volgen en sturen van het leerproces comp 0.0, 1.1, 2.2; thema 5 activiteiten begeleiden naar zelfsturing comp 2.2; thema 5 inzetten op de situatie en persoon comp 2.2; thema 5 afgestemde begeleidingsvormen begeleiden bij werken met IOP comp 2.2; thema 5 Toetsing praktijkopdracht coaching comp 0.0, 5.2; thema 5 oefening procesgericht leergesprek comp 0.0, 1.1, 1.2, 2.1, 2.2; thema 5 vragenlijst sturing comp 2.2, 5.2; thema 5, 6 oefening coaching stijl comp 0.0, 1.1, 1.2, 2.1, 5.2; thema 1, 3, 5 In deze module worden de theorie over en de modellen van coaching behandeld. De theorie wordt aan de praktijk gekoppeld door rollenspellen, een praktijkopdracht en praten over ervaringen als opleider/coach. De opleider leert de eigen coaching stijl kennen en kan de stijl van coaching aanpassen aan de aios. De opleider weet wat een IOP is en hoe een IOP gemaakt wordt en kan een aios coachen bij het maken van een IOP. 19

21 Module 5: Kritisch dokteren Docenten gevorderde opleiders op de moduledag in januari en op de tweedaagse in mei/juni onderzoekers van het Julius Centrum Opleidings- sturen van eigen handelen op basis comp 0.0, 5.2; thema 1, 3 activiteiten van wetenschappelijke inzichten en best practices Toetsing zoeken op internet comp 0.0, 5.2; thema 1, 3 zoeken in PubMed comp 0.0, 5.2; thema 1, 3 kritisch lezen comp 0.0, 5.2; thema 1, 3 Kritisch dokteren is een van de speerpunten van de huisartsopleiding. De opleiders hebben met een SOLIS-account toegang tot diverse databases om snel informatie te vinden. Belangrijke onderwerpen tijdens deze module zijn: Hoe komt een NHG-standaard tot stand? Relevante vragen uit de klinische praktijk herformuleren tot opzoek bare vragen. Zoeken in Google, in richtlijnen, in reviews en andere pre-appraised bronnen en in PubMed. Onderzoek begrijpen en beoordelen op relevantie en bewijskracht. De opleider leert ook om deze vaardigheden met de aios in de praktijk te brengen. 20

22 6x6 voor opleiders Docenten gevorderde opleiders op de moduledag in januari en op de tweedaagse in mei/juni supervisoren van de huisartsopleiding Opleidings- jezelf doelbewust inzetten als rolmodel comp 0.0, 3.2; thema 1 activiteiten de rol van opleider kunnen expliciteren comp 1.1, 1.2, 2.1, 3.1, en aannemen 5.1, 5.2, 5.3, 5.4; thema 2 zorgen voor een veilig opleidingsklimaat comp 0.0, 1.1, 1.2, 1.3, 2.1, 2.3, 3.1, 3.2, 4.1, 4.2, 4.3, 5.1, 5.2, 5.3, 5.4; thema 2 feedback geven comp 0.0, 1.1, 1.2, 2.1, 2.2, 3.2, 5.1, 5.2; thema 3 inzetten van begeleidingsvormen, comp 1.2, 1.3, 2.2, 2.3; afgestemd op persoon en situatie thema 5 In deze module die nu nog in ontwikkeling is (2013), komt het reflecteren over opleiden centraal te staan. De naam verwijst naar de vorm. Het gaat om 6 bijeenkomsten van 6 opleiders. Deze bijeenkomsten worden over maximaal 6 maanden verdeeld. 21

23 Ervaren opleiders De ervaren opleider als coach Docenten ervaren opleiders keuzemodule op de tweedaagse in mei/juni docenten van de huisartsopleiding Opleiders- volgen en sturen van het leerproces comp 0.0, 1.1, 2.2; thema 5 activiteiten inzetten op de situatie en persoon comp 2.2; thema 5 afgestemde begeleidingsvormen aios helpen zichzelf als persoon te comp 1.1, 1.3, 5.3, 5.4; leren kennen in de beroepssituatie thema 6 omgaan met aios met afwijkende comp 1.1, 1.3, 5.3, 5.4; standpunten, stijl en manier van werken thema 6 begeleiden aios met problemen comp 1.1, 1.3, 5.3, 5.4; thema 6 Toetsing oefening confronteren comp 1.1, 1.2, 1.3, 2.2, 2.3; thema 3, 4, 5, 6 oefening omgaan met conflicten comp 1.1, 1.2, 1.3, 2.1; thema 6 Deze module is een vervolg op Module 4: Coaching, de basisprincipes. De opleiderskwaliteiten worden in deze module verder uitgebreid en aangescherpt. De opleider leert verdiepende vragen te stellen volgens het model van Bateson. Er wordt geoefend met confronteren en het omgaan met conflicten. De opleider maakt kennis met oplossingsgericht coachen. 22

24 Supervisie Docenten ervaren opleiders keuzemodule i.p.v. de tweedaagse in mei/juni NHG erkende supervisoren verbonden aan Huisartsopleiding Utrecht Opleiders- aios helpen zichzelf als persoon comp 1.1, 1.3, 5.3, 5.4; activiteiten te leren kennen in de beroepssituatie thema 6 omgaan met aios met afwijkende comp 1.1, 1.3, 5.3, 5.4; standpunten, stijl en manier van werken thema 6 begeleiden aios met problemen comp 1.1, 1.3, 5.3, 5.4; thema 6 reflecteren op de eigen persoon bij comp 5.1, 5.2, 5.3, 5.4; het functioneren als opleider thema 6 Toetsing Reflectieverslagen en eindverslag schrijven comp 5.1, 5.2, 5.3, 5.4; met leerpunten thema 6 Supervisie biedt de opleider een gestructureerde manier om naar zichzelf te kijken. Samen met collega s staat hij stil bij het denken, willen, voelen en doen als opleider en als huisarts. Wat zijn mijn drijfveren? Wat geeft me energie? Wat kost me energie? Wat voor opleider ben ik en is dat mijn bedoeling? Wat voor huisarts ben ik, en wil ik het zo? Uit onderzoek blijkt dat supervisanten de supervisie niet hadden willen missen en er dagelijks een positief effect van ervaren. Opleiders die aan Huisartsopleiding Utrecht verbonden zijn, moeten minstens een keer een echt supervisietraject volgen. Enerzijds voor de eigen vaardigheden, anderzijds ook om te ervaren wat supervisie voor derdejaars aios kan betekenen. Supervisie is intensief en kost de nodige tijd (12 bijeenkomsten van 2,5 uur). 23

25 Palliatieve zorg Docenten ervaren opleiders keuzemodule op de tweedaagse in mei/juni docenten van de huisartsopleiding Opleiders- jezelf doelbewust inzetten als rolmodel comp 0.0, 3.2, 5.2; thema 1 activiteiten in de palliatieve zorg handelen volgens de meest recente comp 0.0, 3.2, 5.2; thema 1 inzichten bij palliatieve zorg de aios helpen zichzelf als persoon te comp 1.2, 1.3; thema 6 leren kennen bij palliatieve zorg reflecteren op de eigen persoon als comp 4.1, 5.1, 5.2, 5.3, 5.4; opleider bij palliatieve zorg thema 6 Toetsing oefening consultatie comp 0.0, 2.2, 3.1; thema 1, 3 analyseren taakgericht leergesprek voor comp 0.0, 1.1, 1.2,2.1, 2.2, palliatieve zorg 3.2, 4.1, 5.1, 5.2; thema 1, 3 IOP palliatieve zorg maken comp 0.0, 3.2, 5.2; thema 1 opstellen van een onderwijsplan comp 0.0, 1.1, 1.2, 2.1, 2.2, palliatieve zorg 3.2, 4.1, 5.1, 5.2; thema 1, 3 In deze module staat de palliatieve zorg centraal. Het blijkt dat ook aios palliatieve zorg een belangrijk en waardevol deel van het werk vinden. Aan bod komt hoe de aios een rol kan spelen bij palliatieve zorg, hoe de beschikbaarheid en bereikbaarheid gerealiseerd kunnen worden, ook van de aios, verschillen in normen en waarden en het betrekken van de aios bij euthanasie. De opleider maakt kennis met palliatief redeneren en hoe hij dat kan gebruiken bij het begeleiden van de aios. Er is aandacht voor het leergesprek over een patiënt in de palliatieve fase en de diepere lagen daarin. 24

26 Patiëntveiligheid En dan maakt mijn aios een fout... Docenten ervaren opleiders keuzemodule op de tweedaagse in mei/juni Dorien Zwart, mede-onderzoekers en docenten van de huisartsopleiding Opleiders- het opleidingsklimaat evalueren en comp 0.0, 1.1, 1.2, 1.3, 2.1, activiteiten verbeteren 3.1, 3.2, 4.1, 4.2, 4.3, 5.1, 5.2, 5.3, 5.4; thema 1, 2, 3 omgaan met incidenten in de praktijk comp 0.0, 1.1, 1.2, 1.3, 2.1, en van aios 3.1, 3.2, 4.1, 4.2, 4.3, 5.1, 5.2, 5.3, 5.4; thema 1, 2, 3, 5, 6 Toetsing oefening communicatie over incidenten comp 0.0, 1.1, 1.2, 1.3, 2.1, 3.1, 3.2, 4.1, 4.2, 4.3, 5.1, 5.2, 5.3, 5.4; thema 1, 2, 3, 5, 6 oefening zelf analyseren incidenten comp 4.1, 4.2, 4.3, 5.1, 5.2, volgens de PRISMA-methode 5.3, 5.4; thema 2, 6 In deze module leert de opleider om incidenten en onveilige situaties vroegtijdig te herkennen, toegespitst naar de opleidingspraktijk. Aan bod komt hoe een incident kan ontstaan en wat hierbij zoal een rol speelt. Het gaat over de eigen incidenten en wat dat met de opleider doet. De opleider zal leren om op een andere wijze naar incidenten te kijken en incidenten te analyseren. Vervolgens leert de opleider maat regelen te bedenken en uit te voeren om de patiëntveiligheid in de praktijk structureel te verbeteren. De opleider leert open te communiceren over incidenten op verschillende niveaus (ook met de aios). 25

27 Ouderenzorg en polyfarmacie Docenten ervaren opleiders keuzemodule op de tweedaagse in mei/juni Anne Leenderse (apotheker) Opleiders- jezelf doelbewust inzetten comp 0.0, 3.2, 5.2; thema 1 activiteiten als rolmodel in ouderenzorg handelen volgens de meest recente comp 0.0, 3.2, 5.2; thema 1 inzichten bij polyfarmacie aios begeleiden bij de farmaco- comp 1.1, 1.2, 2.1, 2.2; therapeutische zorg bij ouderen thema 3 samenwerken met andere disciplines comp 0.0, 3.1, 3.2; thema 1 in de ouderenzorg praktijkmanagement en ouderenzorg comp 0.0, 1.1, 4.1, 4.2, 5.2, 5.4; thema 1, 3, 6 Toetsing oefening eigen casuïstiek polyfarmacie comp 0.0, 5.2; thema 1 oefening klachten herkennen als comp 0.0, 5.2; thema 1 bijwerkingen van geneesmiddelen verbeterplan maken over comp 0.0, 1.3, 3.1, 4.1, 4.2, farmacotherapie bij ouderen 5.2; thema 1 leerplan maken voor de aios over comp 0.0, 1.1, 1.2, 1.3, 2.2, farmacotherapie bij ouderen 3.2, 4.3, 5.2; thema 1, 2, 3, 4, 5 In deze module wordt aandacht besteed aan: het opsporen van ouderen die extra kwetsbaar zijn en op grond daarvan in aanmerking komen voor complexe zorg; het optimaliseren van de farmacotherapie bij patiënten met multi morbiditeit en polyfarmacie; het staken van farmacotherapie: wanneer is preventieve medicatie (nog) zinvol en hoe te staken; het herkennen van veelvoorkomende problemen bij ouderen waar de huisarts een rol in kan spelen, bijvoorbeeld valrisico, geneesmiddel gerelateerde problemen en preventieve zorg bij ouderen; aios begeleiden bij het structureren van en overzicht krijgen over de farmacotherapeutische zorg bij ouderen; samenwerking met andere disciplines in de ouderenzorg zoals v erpleegkundigen en apothekers; overzicht van de financiering in de ouderenzorg en de mogelijkheden en bedreigingen die er zijn voor de huisartspraktijk. 26

28 Filosofie 1 Docent ervaren opleiders keuzemodule op de tweedaagse in mei/juni Dries Boele (filosoof) Opleiders- reflecteren op de eigen persoon bij comp 5.2, 5.3, 5.4; thema 6 activiteiten het functioneren als opleider Toetsing oefening Socratisch gesprek comp 5.2, 5.3, 5.4; thema 6 Tijdens deze module onderzoeken de opleiders de thema s vrijheid en verantwoordelijkheid en welke rol zij spelen in de praktijk van de huisartsopleider. In de dilemmatraining staan dilemma s centraal die verband houden met integriteit en verantwoordelijkheid ; wat mag wel, wat mag niet? Het Socratisch gesprek is een oefening in langzaam en zorgvuldig denken. Deze methode stelt de opleider in staat om op een systematische manier de (voor) oordelen, aannames en principes te onderzoeken die achter ervaringsoordelen liggen. Dit gebeurt in een dialoog waarin de opleider o.a. zichzelf oefent in het formuleren van gedachten, het effectief luisteren, het samenvatten, geduld betrachten, oordelen opschorten. 27

29 Filosofie 2 Docent ervaren opleiders keuzemodule op de tweedaagse in mei/juni Dries Boele (filosoof) Opleiders- reflecteren op de eigen persoon comp 5.2, 5.3, 5.4; thema 6 activiteiten bij het functioneren als opleider Toetsing oefening Socratische dialoog comp 5.2, 5.3, 5.4; thema 6 In deze module onderzoeken we de thema s individualiteit en sekseverhoudingen en welke rol zij spelen in de praktijk van de huisarts(opleider). Over deze thema s wordt verschillend gedacht en dat kan tot misverstanden leiden, in de spreekkamer of in het leercontact. Naast inleidingen op verschillende filosofen wordt er een koppeling gemaakt met de eigen ervaring. Onderdeel van de module is ook de Socratische dialoog. Dit is een gespreksvorm waarin een ervaring nader onderzocht wordt op onderliggende redenen, waarden of visies. Het gaat om een praktijkgeval waarin iemand een probleemsituatie heeft ervaren. Het onderzoek gebeurt in een dialoog waarin de opleider zichzelf oefent in het formuleren van gedachten, het effectief luisteren, geduld betrachten en oordelen opschorten. De Socratische dialoog maakt ruimte en is een oefening in langzaam en zorgvuldig denken. 28

30 Topopleiders en tobbende aios Docenten ervaren opleiders keuzemodule op de tweedaagse in mei/juni docenten van de huisartsopleiding Opleiders- omgaan met aios met sterk comp 1.2, 1.3, 5.1, 5.2, 5.3, activiteiten afwijkende standpunten, 5.4; thema 5, 6 stijl en manier van werken begeleiden van geïntensiveerde comp 1.2, 1.3, 5.1, 5.2, 5.3, trajecten/ aios met problemen 5.4; thema 5, 6 reflecteren op de eigen persoon comp 5.2, 5.3, 5.4; thema 6 bij het functioneren als opleider selectief beoordelen comp 1.3, 2.3; thema 4 voeren beoordelingsgesprek bij twijfel comp 1.3, 2.3, 3.1, 3.2, 4.2, over de voortgang van de aios 5.1,5.2; thema 4, 5 meedenken over onderwijsprogramma s comp 0.0, 1.1, 1.2, 1.3, 2.1, en plannen 2.3, 3.1, 3.2, 4.2, 4.3, 5.1, 5.2, 5.3, 5.4; thema 2, 3 Toetsing oefening beoordelen comp 1.3, 2.3; thema 4, 5, 6 eigen casuïstiek bespreken comp 1.2, 1.3, 5.1, 5.2, 5.3, 5.4; thema 5, 6 In deze module gaat het o.a. over de aios, die in de problemen komt of die de opleiding moet verlaten en hoe daarmee om te gaan als opleider. Hoe vindt de samenwerking instituut-opleider-aios plaats en wat is nodig om deze processen goed te laten verlopen? Ook een onderwerp in de cursus is moeilijkheden bij het beoordelen. Daarnaast wordt er met de opleiders van gedachten gewisseld over nieuwe onderwerpen en onderzoeken, waar het instituut mee bezig is. Reflectie is een van de meest wezenlijke onderdelen van ons werk en ons leren. Als reflectievaardigheden minder aanwezig zijn, is het de vraag hoe dit te analyseren en te ontwikkelen. Er worden nieuwe inzichten en strategieën besproken tijdens deze module. 29

31 Ervaren opleiders als mentor Docenten ervaren opleiders, die daarvoor gevraagd zijn bijeenkomst naar behoefte manager opleiders en docenten opleidersteam Opleiders- coachen van beginnende opleiders comp 0.0, 1.1, 1.2, activiteiten 2.1, 2.3, 3.1, 3.2, 4.1, 5.1,5.2; aanvullend thema bijstaan van opleiders bij een comp 0.0, 1.1, 1.2, 3.2, 4.2, ontkoppeling of bij een moeilijke 5.1, 5.2, 5.3, 5.4; thema 3, 5, beoordeling 6, aanvullend thema Toetsing voeren van gesprekken met opleiders comp 0.0, 1.1, 1.2, 2.1, 2.3, 3.1, 3.2, 4.1, 5.1, 5.2; aanvullend thema De mentoren hebben zelf invulling gegeven aan het mentorschap: ze nemen contact op met de nieuwe opleider in de eerste weken dat de aios in de praktijk is. Daarna wordt het contact ingevuld naar de behoefte van de beginnende opleider. Er is geen verslaglegging. Opleiders die een ontkoppeling meemaken, wordt gevraagd of ze behoefte hebben aan contact met een van de mentoren. 30

32 Landelijke cursussen Deze cursussen worden landelijk georganiseerd en de opleider meldt zichzelf hiervoor aan. Deze cursussen kunnen worden gedaan in plaats van een module in de tweedaagse. Starclass Docenten ervaren opleiders volgens het landelijk schema docenten van de STARtclass voor aios Opleiders- handelen volgens de meest comp 0.0, 3.2, 5.2; thema 1 activiteiten recente inzichten op het gebied van spoedzorg Toetsing oefenen met reanimeren en AED comp 0.0, 3.2, 5.2; thema 1 oefenen van spoedsituaties comp 0.0, 3.2, 5.2; thema 1 met simulatiepatiënten digitale evaluatie van het geleerde comp 0.0, 3.2, 5.2; thema 1 De landelijke cursus Spoedzorg in de huisartspraktijk is ontwikkeld voor huisartsopleiders en huisartsgroepsbegeleiders. De opzet en uitvoering van deze cursus is ontleend aan de succesformule van de STARtclass voor aios huisartsgeneeskunde. Het onderwijs is vooral gericht op zelf oefenen in kleine groepjes onder leiding van de deskundige trainers/docenten met geavanceerde oefenpoppen en LOTUS- patiënten. De opleider wordt getraind volgens de ABCDE-systematiek. Met behulp van CRM 2 -kernpunten leert de opleider situaties waarin acute zorg werd geboden, procesgericht te analyseren. Het geheel wordt afgesloten met een digitale evaluatie en een certificaat van deelname. 2 Crisis Resource Management 31

33 Suriname-reis Docenten ervaren opleiders jaarlijks in het voorjaar, reis van 10 dagen en 3 voorafgaande bijeenkomsten Wouter van Kempen (opleider VU) Opleiders- onderwijs verzorgen aan collega s comp 0.0, 1.3, 3.1, 3.2, 4.1, activiteiten in Suriname 5.1, 5.2; thema 1, aanvullend thema meelopen in een praktijk in Suriname comp 0.0, 1.3, 5.2; thema 1, 2 kennis over- en begrip opdoen voor comp 1.3, 5.2, 5.3, 5.4; de Surinaamse cultuur thema 1, 3 Toetsing feedback op eigen onderwijs comp 0.0, 1.3, 3.1, 3.2, 4.1, 5.1, 5.2; thema 1, aanvullend thema Van de opleider wordt in deze reis een actieve bijdrage aan het onderwijs verwacht in de vorm van interactieve workshops in samenwerking met een Surinaamse collega. Tijdens de 3 voorbereidende bijeenkomsten leert de opleider effectieve vormen van interactief en competentiegericht leren, do s en don ts voor presentaties, feedback op de opzet van de eigen workshop en evalueren van de eigen didactische prestaties met de deelnemers. Dit kan de opleider ook ten goede komen bij het begeleiden van aios in de praktijk. 32

34 Masterclass opleidingscompetenties in moeilijke opleidingssituaties ervaren opleiders volgens het landelijk schema, voor het eerst in het voorjaar 2013 Docenten landelijke docenten Opleiders- feedback bij moeilijke opleidingstrajecten thema 5, 6 activiteiten beoordelen bij moeilijke opleidings- thema 4 trajecten oplossingsgericht coachen thema 3, 5, 6 analyseren van het probleem thema 5, 6 in de opleiding afstemming praktijk en instituut thema 2, 5, 6 pluis en niet-pluis gevoel thema 1, 5, 6 alle competenties kunnen aan bod komen Toetsing elke door de deelnemers gewenste ontwikkeling in competenties wordt getoetst De Masterclass combineert opleidingscompetenties met vakinhoudelijke competenties. Het vakinhoudelijk programma is opgebouwd rond het pluis en niet pluis-gevoel (zie proefschrift Erik Stolper: Gut feelings in General Practice ). Als opleidingscompetenties komen aan bod: oplossingsgericht coachen, de afstemming tussen opleidingspraktijk en instituut, en diagnostiek van problemen in de opleidingssituatie. De Masterclass is een cursus op maat. De opleider krijgt een intakegesprek om zijn wensen te bespreken. In de tussenperioden werkt de opleider opdrachten uit, die op twee vervolgdagen in intervisiegroepen besproken worden. Om de realiteit van het opleiden te benaderen wordt gebruik gemaakt van aios en acteurs. 33

35 Bijlagen Aandachtspunten voor de toekomst De volgende punten missen nog in het Utrechts Plan Scholing en Toetsing Huisartsopleiders en worden wel genoemd in het landelijk plan scholing en toetsing. Aspirant-opleider: Oefening op opdracht van de werkplek een leerplek maken Beginnende opleider: Begeleiden van de aios bij het werken met een IOP Gevorderde opleider: Werken met portfolio door de opleider Aios begeleiden met werken met portfolio Ervaren opleider: Onderwijs verzorgen aan groepen aios/opleiders Onderwijs ontwikkelen 34

36 Compact competentieprofiel opleider De opleider 0. Handelen als expert 0.0 is rolmodel voor de verschillende competenties uit het competentieprofiel van de specialist 1. Agogisch handelen 1.1 realiseert een constructief werk-leerklimaat 1.2 bouwt een constructieve relatie op met de individuele aios 1.3 kan omgaan met diversiteit 2. Didactisch handelen 2.1 realiseert een evenwichtige en uitdagende werk-leerplek 2.2 begeleidt de individuele aios naar zelfsturing in het realiseren van zijn opleiding 2.3 beoordeelt resultaten en adviseert over de consequenties voor de voortgang 3 Samenwerken 3.1 past samenwerkingsvaardigheden doelgericht toe 3.2 stemt het eigen handelen af met andere betrokkenen bij de ondersteuning van de aios 4 Organisatie 4.1 organiseert personeelsinzet, middelen en informatiestromen zodanig dat er efficiënt gewerkt en geleerd kan worden 4.2 handelt volgens de relevante wet- en regelgeving 4.3 creëert binnen zijn organisatie/praktijk draagvlak voor het opleiden van aios 35

37 5. Professionaliteit 5.1 beschouwt het opleiderschap als een wezenlijk aspect van de eigen professie 5.2 werkt systematisch en doelgericht aan verbetering van het eigen beroepsmatig functioneren 5.3 bewaakt de balans tussen betrokkenheid en distantie 5.4 handelt conform geldende ethische gedrags- en omgangsregels 36

38 Huisartsopleiding Utrecht Julius Centrum Bezoekadres: Broederplein CD Zeist T. +31 (0)