Centrum Jeugd en Gezin KOPP kinderen van ouders met psychiatrische problemen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Centrum Jeugd en Gezin KOPP kinderen van ouders met psychiatrische problemen"

Transcriptie

1 Centrum Jeugd en Gezin KOPP kinderen van ouders met psychiatrische problemen Najaar 2012 Themacoördinator: Brigitte van de Koevering en Anne Linssen

2 INHOUDSOPGAVE Voorwoord Wat is het Centrum Jeugd en Gezin? blz. 3 Inleiding Voor wie is dit themadossier bedoeld? blz. 4 Waarom dit themadossier? blz. 4 Hoe werkt het themadossier? blz. 4 Waar kun je het dossier vinden? blz. 4 Thema KOPP Achtergrond informatie KOPP blz. 5 Waarom hebben wij gekozen voor het thema KOPP? blz. 5 Aanbod gericht op kinderen/jongeren Cursussen / Trainingen blz. 7 Sites blz. 8 Boeken blz. 8 Folders blz. 9 DVD s blz. 11 Aanbod gericht op ouders/opvoeders Cursussen / Trainingen blz. 12 Sites blz. 13 Boeken blz. 13 Folders blz. 14 Aanbod gericht op professionals Cursussen / Trainingen blz. 15 Sites blz. 15 Boeken blz. 16 Folders blz. 17 Bijlage 1: Artikelen blz Op je hoede zijn voor je moeder - KOPP en KVO nader beschreven 2

3 Voorwoord Wat is het Centrum Jeugd en Gezin? Het Centrum Jeugd en Gezin (CJG) in Eindhoven is op 5 september 2007 officieel geopend. Het CJG kent twee pijlers. Deze pijlers zijn: b Coördinatie van opvoed- en opgroeiondersteuning. b Coördinatie van de hulpverlening aan risicojeugd en hun ouders. De belangrijkste taken binnen de pijler opvoeden en opgroeien zijn: b Versterking en coördinatie van opvoed- en opgroeiondersteuning b Expertisecentrum opvoedondersteuning voor jeugd, ouders, vrijwilligers en professionals. De belangrijkste taken binnen de pijler risicojeugd zijn: b Vroegtijdige signalering van risico's, waarbij het signaleringsysteem Zorg voor Jeugd een belangrijk instrument vormt. b Een efficiënte en effectieve aanpak van deze risico's (middels onder andere het Stedelijk Casusoverleg Risicojeugd, afspraken over ketencoördinatie, de inzet gezinscoaches en verbetering aansluiting preventief jeugdbeleid en geïndiceerde jeugdzorg). Het is van belang om de aanpak binnen deze pijlers zoveel mogelijk op elkaar aan te sluiten en af te stemmen zodat het kind en de ouder de hulp krijgen die nodig is. Het CJG sluit aan bij de structuur en de vindplaatsen in de wijken. Als het gaat om jeugd van 0 tot 12 jaar is de structuur van de SPIL-centra de basis voor beide pijlers. Voor jeugdigen vanaf 12 jaar zijn o.a. de schoolteams binnen het voortgezet onderwijs belangrijke partners. Opvoedingsondersteuning vanuit het CJG is aanvullend op het aanbod in de wijken. De aanpak risicojeugd vanuit het CJG richt zich op die situaties waarin het zorgteam op school niet voor adequate oplossingen kan zorgen en waarbij van een eenvoudige doorverwijzing naar bijvoorbeeld Bureau Jeugdzorg geen sprake is. 3

4 Inleiding Voor wie is dit themadossier bedoeld? Dit dossier is ontwikkeld voor iedereen die in zijn werk te maken krijgt met opvoeden en opgroeien van kinderen en jongeren (0 tot 23 jaar). Het kan gebruikt worden door medewerkers van het consultatiebureau, peuterspeelzalen, kinderopvang, basisscholen, voortgezet onderwijs, etc. In dit dossier kun je informatie vinden over het aanbod van cursussen, trainingen, organisaties en beschikbare materialen met betrekking tot het thema KOPP in en rondom Eindhoven. Waarom dit themadossier? Zoals je in het voorwoord kon lezen zijn de belangrijkste taken binnen de pijler opvoeden en opgroeien het versterken en coördineren van opvoed- en opgroeiondersteuning en het opzetten van een expertisecentrum opvoedondersteuning voor jeugd, ouders, vrijwilligers en professionals. Vanuit dit punt zijn wij gaan werken met thema maanden. Elke twee maanden staat er een thema centraal. De bedoeling van zo n thema is om gedurende deze tijd te focussen op een bepaald onderwerp. Na afloop van de periode is er: 1. Inhoudelijke kennis vergaard die opgeslagen wordt bij CJG, fysiek of digitaal; kennis beschikbaar gesteld aan professionals in Eindhoven, schriftelijk en/of mondeling; 2. Kennis beschikbaar gesteld aan opvoeders, schriftelijk en/of mondeling; 3. In beeld gebracht wat diverse instellingen in Eindhoven, maar eventueel ook daarbuiten, op dat thema te bieden hebben aan opvoeders, jeugd en professionals. Hoe werkt het themadossier? De hierop volgende bladzijden zijn ingedeeld als volgt: Informatie KOPP aanbod kinderen aanbod ouders/opvoeders en aanbod professionals. Komt er een ouder met een vraag over KOPP, dan kun je gemakkelijk even de bladzijde(n) kopiëren met het aanbod voor ouders. Dit geldt natuurlijk ook voor de andere doelgroepen. Ook kun je een thema tafel inrichten met bijvoorbeeld foldermateriaal over het thema wat actueel is. Van een aantal organisaties en/of trainingen zijn de namen van folders toegevoegd, deze kun je bestellen. Aangezien wij niet op de hoogte zijn van al het aanbod in Eindhoven en de regio en aangezien wij niet alles in het dossier kunnen zetten (denk aan particulieren) zal ook niet alles in dit dossier staan. Waar kun je het dossier vinden? Je kunt het dossier downloaden via de website: Mocht je nog vragen of aanvullingen hebben dan kun je ons bereiken op het volgende telefoonnummer: of mailen naar jeugdengezin@eindhoven.nl. Graag willen wij het aanbod actueel houden. Wij zullen wijzigen en aanvullingen aanbrengen als het nodig is. 4

5 Thema KOPP Achtergrond informatie KOPP Kinderen van ouders met psychiatrische problematiek lopen een groter risico op het ontwikkelen van problematiek op het gebied van de geestelijke gezondheid. De kans op psychiatrische problemen op bepaalde momenten in hun leven is ongeveer 1,5 keer zo groot als bij anderen. Voorbeelden die regelmatig voorkomen zijn: depressie, angststoornissen en schizofrenie. Daarbij is gebleken dat deze kinderen vaker verminderde communicatieve vaardigheden hebben en dat ze vaker problemen hebben met relaties en intimiteit. Ook is gebleken dat deze doelgroep een hoger risico loopt om verslaafd te raken aan onder andere tabak, drugs en alcohol. De aard van de problemen is afhankelijk van de leeftijd van het kind. Kinderen tussen de nul en vijf jaar oud lopen het grootste risico. Bij hen zijn het dan voornamelijk emotionele en gedragsproblemen zoals separatie angst, verminderde spontaniteit, angstig gedrag en moeilijk temperament. Kinderen tussen de zes en twaalf jaar oud ontwikkelen het vaakst problematiek op het gebied van stemmingstoornissen, angsten, gedragsverandering en psychosomatische klachten. Adolescenten krijgen vaker te maken met conflicten met ouders en op school. Dit kan het gevolg zijn van schuld- en schaamte gevoelens tegenover de ouders. Daarnaast komen ook loyaliteitsconflicten regelmatig voor. Deze kunnen leiden tot teruggetrokken gedrag en sociaal isolement. Als de kinderen eenmaal volwassen zijn hebben ze zelf ook kans op het ontwikkelen van een psychiatrische stoornis of op het afhankelijk worden van verslavende middelen. Vooral problematiek die op vroege leeftijd plaatsvindt, kan invloed hebben op de ontwikkeling van diverse levensterreinen. Waarom hebben wij gekozen voor het thema KOPP? Binnen het Centrum Jeugd en Gezin willen we graag aandacht besteden aan het onderwerp, kinderen van ouders met psychiatrische problemen. Kinderen van ouders met psychiatrische problemen bevinden zich in een kwetsbare en risicovolle positie. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat deze kinderen een groter risico lopen om op latere leeftijd problemen te ervaren. Ouderschap en psychiatrie hoeft niet altijd een ernstige bedreiging te vormen voor de ontwikkeling van kinderen maar in de praktijk blijkt wel dat psychiatrische problematiek van ouders vaak invloed heeft op de zorg en opvoedingsvaardigheden en vraagt daarom een extra alertheid van ouders en de omgeving. Psychiatrische problematiek komt in alle lagen van de bevolking voor, ongeacht de culturele achtergrond. Volwassenen met dergelijke problemen en hun kinderen, dienen te kunnen rekenen op extra ondersteuning bij de opvoeding. Hoe vroeger men hulp krijgt, hoe beter de kansen voor een onbelemmerde ontwikkeling. Daarnaast is het positieve effect van informatie en vroegtijdige steun op het gevoel van eigenwaarde van de ouders duidelijk gebleken. Echter, het blijkt dat ouders het vaak moeilijk vinden hulp te vragen omdat ze zich schuldig voelen of omdat ze denken dat hun kind er niets van merkt (daar doen ouders vaak veel moeite voor) of omdat ze geen ziekte inzicht hebben. Kinderen zelf zullen niet gauw om hulp vragen uit loyaliteit naar hun ouders en omdat ze gewend zijn hun eigen boontjes te doppen. Hulpverleners en professionals zijn meestal gefocust op het probleem of de aandoening van de ouders of weten niet goed hoe ze aandacht kunnen schenken aan de kinderen. 5

6 In Eindhoven zijn er tal van mogelijkheden waar professionals en ouders met hun vragen naar toe kunnen. Een project zoals Baby Extra geeft (aanstaande) ouders met psychiatrische klachten een kans om een goed contact te krijgen met hun baby. Voor schoolkinderen, jongeren en hun ouders is er een individueel aanbod en zijn er ook praatgroepen en cursussen vanuit GGzE en Novadic-Kentron. Maar mensen kunnen met hun zorgen ook terecht bij de huisarts of bij het consultatiebureau. Kortom er zijn vele vormen van ondersteuning en hulp mogelijk zoals voorlichting, themabijeenkomsten, cursussen en ondersteuning thuis. In dit document vind je informatie voor ouders, kinderen, jongeren en professionals. 6

7 Aanbod gericht op kinderen/jongeren Cursussen / trainingen KOPP/KVO-groep GGzE en Novadic Kentron geven samen gespreksgroepen voor kinderen van diverse leeftijden (8 tot 23+) en hun ouders. De groepen zijn gericht op kinderen van ouders met psychiatrische problemen (KOPP) en kinderen van verslaafde ouders (KVO). Het geven van informatie en steun en het delen van ervaringen met lotgenoten staat centraal en heeft preventief effect. De kinderen en jongeren leren over de problematiek van hun vader of moeder en leren vooral hoe ze hier mee kunnen omgaan. Nadruk ligt op het gegeven dat zij niet de enige zijn. Er wordt geleerd hoe om te gaan met de problemen thuis en hoe belangrijk het is leuke dingen te doen. Deelname is kosteloos. Er zijn ook bijeenkomsten voor ouders. o In evenwicht voor jongeren. Voor jongeren van 12 18/19 jaar en hun ouders o Kinderen met pit. Een doe-praat groep voor kinderen (8-12 jaar) met problemen in de thuissituatie en hun ouders. Aanmelden kan door te bellen of te mailen naar: Novadic-Kentron Eindhoven, Afdeling preventie Contactpersoon: Saskia Noach Telefoon: (040) saskia.noach@novadic-kentron.nl Binnen GGzE, Afdeling preventie Contactpersoon: Cecilia van der Zeeuw / Sandra van Oers info@zorgvoorjehoofd.nl Telefoon: (040) KOPP KVO individueel Vanuit GGzE afdeling preventie en vanuit Novadic Kentron is het mogelijk om op individuele basis een aantal gesprekken te hebben, met ouder(s), de kinderen/jongeren en/of beiden. Deze gesprekken kunnen gaan om ouders te ondersteunen in hun ouderschap en om kinderen/jongeren te ondersteunen in hun kind zijn. Vanuit Binnen (GGzE preventie) en preventie van Novadic-Kentron is het mogelijk om op individuele basis een aantal gesprekken te hebben, met de ouder(s), de kinderen/jongeren en/of beiden. Deze gesprekken kunnen gaan om ouders te ondersteunen in hun ouderschap en om kinderen/jongeren te ondersteunen in hun kind zijn. Online Cursus Kopstoring Deze online cursus is bedoeld voor jongeren tussen de 16 en 25 jaar. De cursus is gericht op jongeren van ouders met psychiatrische problemen (KOPP). Er wordt tijdens deze cursus informatie gegeven, er kunnen vragen worden gesteld en jongeren kunnen met elkaar praten over hoe het is om een ouder te hebben met een psychiatrisch probleem. 7

8 Aanmelden kan op via het aanmeldformulier op de website: Trimbos-instituut Telefoon: Contactpersoon: Rianne van der Zanden Telefoon: Sites Deze landelijke website biedt kennis en herkenning. Er is veel informatie te vinden voor, over en door jongeren van ouders met psychische problemen. Je kunt anoniem je vragen per stellen aan een deskundige, berichten plaatsen en lezen op het forum of je eigen verhaal mailen voor op de website. Ook kun je een groepscursus in een chatbox volgen Het doel van de website is om kinderen, jongeren en volwassenen bij elkaar te brengen. Het zijn twee aparte gedeeltes, een voor jongeren en volwassenen en een voor kinderen. De sites bieden informatie over KOPP. Daarnaast is er een forum waar als bijzonderheid ook aandacht wordt gegeven aan volwassenen die een ouder hebben met psychiatrische problemen en je kunt chatten met een hulpverlener. Deze Vlaamse website biedt informatie en tips over KOPP aan, aan kinderen van opvoeders met psychiatrische problemen. Daarnaast biedt het ook informatie voor opvoeders en professionals. Naast algemene informatie dient deze website ook als wegwijzer voor verschillende doelgroepen naar verschillende hulpverleningsvormen. Boeken Papa is nooit moe A. Wyckmans en A.M. de Leener ISBN: Leeftijd: van 3 tot 6 jaar Over de pappa van Knoopje die soms een beetje vreemd doet. Een verhaal over een ouder met psychische problemen beschreven vanuit de beleving van het kind. PIP Auteur: M. Delfos ISBN: Leeftijd: van 6 tot 12 jaar Pip is een poesje en heeft ook nog twee broertjes en een zusje. Verschillende psychiatrische aandoeningen worden benoemd zoals schizofrenie, psychoses en depressies. Blijf van m n ouders af! - Auteur: R. Klok en G. Smaal ISBN: Leeftijd: 12 jaar en ouder 8

9 Dit boek is geschreven voor jongeren van wie de vader of moeder psychische problemen heeft. Het is herkenbaar voor iedereen die zich thuis in een moeilijke situatie bevindt. Het boek is praktisch met informatie, oefeningen, tips en vooral: veel begrip. Mijn beurt Auteur: Trimbos instituut In dit boekje vertellen Otto, Josien, Aisa en Mourad hun eigen verhaal. Zij vertellen over hoe het is om te leven met een vader of moeder die psychische problemen heeft of verslaafd is. De kinderen bespreken de vragen die ze tegenkomen en dragen zelf ook oplossingen aan. Folders KIPIZIVERO staat voor kinderen van psychisch zieke en/of verslaafde ouders. Deze voorlichtingsserie biedt de lezer steun en handvatten bij het omgaan met deze problematiek in het gezinsleven. Voorlichting en gebruik van goed voorlichtingsmateriaal is een belangrijke beschermende factor voor kinderen die opgroeien in deze situatie. Goede voorlichting vermindert schuld- en schaamtegevoelens, angst, onzekerheid en verwarring bij kinderen. De brochurereeks is uitgegeven door het Trimbos-instituut en bestaat uit 6 delen: Brochures voor kinderen: Deze brochures geven kinderen op leeftijdsniveau voorlichting over diverse ziektebeelden en verslaving. De folders laten zien dat zij niet de enige zijn in een dergelijke situatie, geven tips over het omgaan met deze situatie en geven informatie waar kinderen terecht kunnen voor extra hulp. Ze bestaan uit: Mama is ziek (0-6 jaar): Een voorlees-, kleur- en zelf-leesboekje voor de allerjongsten. Met een verhaal over Jeroen, wiens moeder is opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis. (prijs 1,10) Mijn beurt (6-12 jaar): Een brochure met ervaringsverhalen, tips, adressen en kinderboeken voor basisschoolkinderen. (prijs 1,10) Splinters (12-18 jaar): Een brochure met informatie over verschillende psychiatrische ziektebeelden. Informatie over erfelijkheid, tips, adressen en leesboeken voor jongeren vanaf 12 jaar. (prijs 1,10) Ouders van de Kaart (8-12 jaar): 9

10 Een informatiemap met kopieer bladen. Op ieder kopieerblad wordt een psychiatrisch ziektebeeld in begrijpelijke taal uitgelegd aan kinderen van 8-12 jaar. Ook enkele hulpverleningstermen worden uitgelegd. (prijs 6,20) Meer informatie: Bestellen: Cecilia van der Zeeuw (coördinator KOPP) Trimbos-instituut BINNEN, (GGzE preventie) tel: Tel fax: (klik op producten) Kinderen met pit! Informatie voor kinderen van 8 tot 12 jaar met problemen in de thuissituatie én hun ouders. Folder over de preventieve cursus van Novadic-Kentron en GGzE voor kinderen die een ouder hebben met psychiatrische of verslavingsproblemen. In deze folder krijgen de kinderen van en hun ouders informatie over deze preventieve cursus die een aantal keer per jaar wordt gegeven. De folder nodigt uit om naar de doe- praatgroep te komen en legt uit waarom dat goed kan zijn. Folder op te vragen via: info@zorgvoorjehoofd.nl In evenwicht Informatie voor jongeren tot 18/19 jaar en hun ouders Folder over de preventieve cursus van Novadic-Kentron en GGzE voor jongeren die een ouder hebben met psychiatrische en/of verslavingsproblemen. In deze folder krijgen jongeren en hun ouders uitleg over deze preventieve cursus die een aantal keer per jaar wordt gegeven. Folders op te vragen via: info@zorgvoorjehoofd.nl Via de website zijn brochures voor jongeren ook te bestellen. Kind van Als één van je ouders psychiatrische problemen heeft, heeft dat invloed op jou als kind. Je krijgt minder aandacht, je neemt een deel van de zorg in huis op je en vaak heb je het gevoel dat je er helemaal alleen voor staat. Opgroeien in zo n gezin beïnvloedt je leven. - Is het erfelijk? - 1,50 Loop je nu zelf ook het risico om psychiatrische problemen te krijgen? Lopen je (toekomstige) kinderen risico? - Vriendschap en relaties - 1,50 Vertel je het aan je vrienden/partner? Wat doe je als je in relatie patronen tegenkomt die je herkent van vroeger? 10

11 - Loyaliteit en loslaten - 1,50 Hoe loyaal blijf je naar je ouders en hun regels? Kun je voor je eigen leven kiezen? - Steun en hulp - 1,50 Waar vind je steun die je nodig hebt? Hoe herken je goede hulp? En wat heb je er aan? - Als één van je ouders dood wil. - 1,50 Wat doe je als je vader of moeder dreigt met zelfdoding? Hoe ga je om met een mislukte poging? Hoe met een gelukte? DVD s Vlieg! Vlieg! is een pakkende en ontroerende voorstelling van het Muziektheater Collectief over de worsteling van een elfjarig meisje met de schizofrenie van haar vader. Te bestellen via Kosten: 12,95 Laat papa maar even met rust Laat papa met rust is een film van Debbie Klein. Het is een documentaire over een gezin met een twaalfjarige zoon. Debbie Klein heeft het gezin voor een langere periode gefilmd in het dagelijkse leven. Vader heeft psychiatrische problemen en met deze documentaire wordt getoond hoe dit gezin met deze problematiek omgaat. Hierdoor wordt duidelijk de kwetsbaarheid van kinderen getoond die te maken hebben met opvoeder met psychiatrische problemen. Te bestellen via: Kosten: 19,95 11

12 Aanbod gericht op ouders/opvoeders Cursussen / trainingen KopOpOuders De online cursus KopOpOuders is bedoeld voor ouders met psychische en/of verslavingsproblemen die één of meer kinderen hebben in de leeftijd van 1-18 jaar. Partners kunnen meedoen. De cursus wordt anoniem gevolgd in een chatbox samen met andere ouders. Het doel van de online cursus is dat de ouder zich meer vaardig voelt in het opvoeden. Gestreefd wordt naar toename van welbevinden van het kind en van de ouder(s) en naar het verkleinen van de kans op problemen bij het kind nu of later. Een keer per week, anderhalf uur, in het totaal acht bijeenkomsten. Aanmelden:Trimbos Instituut Website: De KOPP KVO groepen van GGzE Eindhoven en Novadic-Kentron Deze cursussen zijn voor de kinderen en jongeren die een ouder hebben met psychische en/of verslavings-problemen en er zijn ook steeds bijeenkomsten voor de ouders. Deze preventieve cursussen zijn met name gericht op het geven van informatie, lotgenotencontact en steun. Aanmelden: Binnen GGzE afdeling Preventie Telefoon: info@zorgvoorjehoofd.nl Website: Baby Extra Baby Extra is een samenwerkingsverband van GGzE, Combinatie Jeugdzorg, ZuidZorg, Catharina-ziekenhuis, Maxima Medisch Centrum, Novadic- Kentron, Korein Kinderplein en Bureau Jeugdzorg in samenwerking met de Universiteit van Tilburg. Baby Extra richt zich op een gezond, veilig en prettig contact tussen ouders en baby Ouders met psychische problemen of problemen met middelengebruik die zwanger zijn of net een baby hebben (tot 1 jaar) worden op een consultatiebureau ontvangen. Samen wordt bekeken hoe ouders geholpen kunnen worden in hun contact met hun kindje Projectleiders Baby Extra: Drs. Cecilia van der Zeeuw, Binnen (GGzE Preventie) en Drs. Marij Eliëns, Combinatie Jeugdzorg Aanmelden: Telefoon: info@babyextra.nl Ook kan een aanmeldformulier worden ingevuld via de website: 12

13 Sites Deze website is ontwikkeld om ouders en partners te ondersteunen bij opvoeden in combinatie met psychische en/of verslavingsproblemen, stress en overspannenheid. Ook voor de partners biedt deze site informatie en steun. De Stichting Labyrint-In Perspectief zet zich in voor familieleden van mensen met psychische of psychiatrische problemen ('familie van'). Ze geven informatie en advies over psychiatrische ziektes en over hoe hiermee te leven wanneer een dierbare zo n ziekte heeft. Stichting Labyrint-In Perspectief biedt steun op maat met vrijwilligers in een hoofdrol. Site van het Regionaal Expertisecentrum Baby Extra. Boeken Leven met een psychisch zieke ouder Auteur: S. van Gameren ISBN: Een aanrader! De eerste helft van het boek bestaat uit interviews van volwassen KOPP kinderen over hun jeugd en leven met die bijzondere ouder. Het biedt volwassenen met een KOPP-verleden erkenning, herkenning en waardevolle adviezen. Het gaat over veerkracht, overleven, gemis, levenslange loyaliteit, optimisme en littekens. De andere helft is een meer wetenschappelijk deel, informatief over risico en beschermende factoren en tips. Voor betrokkenen en professionals is dit boek een bron van praktische informatie en kennis over deze zo lang genegeerde doelgroep. Leven op een zeepbel Auteur: P. Janssen ISBN: Wat betekent het voor een kind om een vader of moeder met psychische problemen te hebben? Negen volwassen mannen en vrouwen vertellen openhartig over hun pijnlijke ervaringen en hoe zij er in slagen afstand van het verleden te nemen en een eigen leven op te bouwen. 13

14 Folders Het Trimbos Instituut biedt op haar website diverse folders, posters en draaiboeken voor KOPP praatgroepen aan. Deze zijn te bestellen op Daar klikt u op KOPP/KOV en vervolgens kiest u voor producten. Een knipoog, een knuffel ISBN x. Trimbos instituut, (klik op producten) Een brochure uit de Kipizivero-reeks, een serie voor en over kinderen van psychisch zieke en/of verslaafde ouders. Een knipoog, een knuffel is een boekje voor ouders met psychische of verslavingsproblemen. Het biedt herkenning, informatie en adviezen hoe op te voeden als je zelf niet lekker in je vel zit. Het beste voor mij en mijn baby ISBN: Een brochure uit de Kipizivero reeks, een serie voor en over kinderen van psychisch zieke en verslaafde ouders. De brochure 'het beste voor mij en mijn baby' is bedoeld voor vrouwen met stress of psychische klachten en hun partners, die graag een kind wensen of op het punt staan een baby te krijgen. Besproken wordt hoe je het beste voor je baby en jezelf kunt zorgen. Brochure voor ouders: Een knipoog, een knuffel: Brochure voor ouders met informatie over reacties van kinderen en tips voor de opvoeding. (prijs 1,10) En er is sinds kort een nieuwe folder het beste voor mij en mijn baby zwangerschap en ouderschap bij stress en psychische klachten Meer informatie: Bestellen: Cecilia van der Zeeuw (coördinator KOPP) Trimbos instituut BINNEN, (GGzE preventie) tel: Tel fax: cf.vander.zeeuw@zorgvoorjehoofd.nl bestel@trimbos.nl (klik op producten) 14

15 Aanbod gericht op professionals Cursussen / trainingen Gespreksgroepen: Labyrint/In Perspectief Eindhoven e.o. Het organiseren van lotgenotencontact in de vorm van gesprekgroepen is een essentiële activiteit van de stichting. In deze door ervaringsdeskundigen geleide gespreksgroepen krijgt men de kans om problemen en ervaringen met lotgenoten te delen. Dit geeft een gevoel van her- en erkenning en maakt mensen sterker binnen de problematiek die de omgang met mensen met een psychische handicap meebrengt. Secretariaat Stichting Labyrint~In Perspectief Eindhoven e.o. Contactpersoon: Jacques Nijenhuis Postbus 909 / Postvak AX Eindhoven Telefoon: Mobiel: Contactpersoon gespreksgroepen: Ineke Nieuwenhuizen labyrint@ggze.nl Telefoon: Kopp individueel GGzE Voor als u zich zorgen maakt over de kinderen van een cliënt, of over hoe uw cliënt vader of moeder kan zijn als gevolg van zijn of haar stoornis of problemen. Binnen, GGzE preventie Contactpersoon: Cecilia van der Zeeuw en Sandra van Oers Telefoon: info@zorgvoorjehoofd.nl Centrum Kinderen en Jeugdpsychiatrie Contactpersoon: Bert van den Boomen Telefoon: l.berkens@ggze.nl Sites Dit is een website over steunende methodiek bij de ouderrol. Informatie over het Regionaal Expertisecentrum Baby Extra. Het Trimbos instituut is een kennisinstituut. Het doet onderzoek naar geestelijke gezondheid, mentale veerkracht en verslaving. Novadic-Kentron biedt hulp en begeleiding op het gebied van verslavingszorg. Het is een expertisecentrum dat mensen voor wie gebruik van middelen tot een ernstig verslavingsprobleem is geworden of dreigt te worden, in staat stelt, hun verslaving, verslavingsgedrag en daarmee 15

16 samenhangende levensproblemen te overwinnen, te beperken of te beheersen. Maar zij bieden ook hulp voor de mensen uit de omgeving. Zoals de kinderen. Boeken Oline het Olifantje Auteur: Martine Delfos ISBN: Leeftijd: van 6 tot 12 jaar Over opgroeien met verslaafde ouders. Therapeutisch verhaal voor kinderen. Het is bedoeld voor kinderen die te maken hebben met ouders die verslaafd zijn. Dit boek is een hulpmiddel om de problematiek uit te leggen en bespreekbaar te maken. Pip Auteur: Martine Delfos ISBN: Leeftijd: van 6 tot 12 jaar Over opgroeien met psychiatrisch gestoorde ouders. Pip is een therapeutisch voorleesverhaal voor kinderen. Het is bedoeld voor kinderen die opgroeien met psychiatrisch gestoorde ouders of die er mee te maken hebben. Dit boek is een hulpmiddel om de problematiek uit te leggen en bespreekbaar te maken. Ouders van de kook Auteur: Trimbos instituut, 2003 ISBN Deze brochure geeft informatie over de situatie waarin kinderen van psychisch zieke of verslaafde ouders opgroeien. Daarnaast geeft de brochure informatie over: signalen en problemen; risicofactoren en beschermende factoren; tips over wat een intermediair kan doen voor deze kinderen en hun ouders; een overzicht van het preventieve aanbod voor de doelgroep; een overzicht van relevante literatuur en adressen voor professionals; en een literatuuroverzicht voor kinderen, jongeren en volwassenen uit de doelgroep. Leven met een psychisch zieke ouder Auteur: Sandra van Gameren ISBN In dit boek komen 14 KOPP kinderen aan het woord die terugblikken op hun ervaringen als kind zijn van onder andere een manisch depressieve moeder, psychotische moeder, schizofrene vader. De tweede helft van het boek geeft wetenschappelijke achtergronden. 16

17 Folders Het Trimbos Instituut biedt op haar website diverse folders, posters en draaiboeken voor KOPP praatgroepen aan. Deze zijn te bestellen op Daar klikt u op KOPP/KOV en vervolgens kiest u voor producten. Hieronder een kleine greep uit het aanbod. Factsheet Kinderen van ouders met psychische problemen 2007 Trimbos instituut Geeft wetenschappelijk info materiaal over het belang van preventie bij KOPP, beschermende en risicofactoren en de huidige praktijk in NL. Bovendien staan hier nog voorbeelden van aanbevolen literatuurverwijzingen. Probleem bij ouder, probleem bij kind? Productnummer: AU0134 Verslag van studiedag 'Kinderen van', 22 april 1999 Sambeek Dv. Dit rapport is een bundeling van lezingen waarin 10 jaar ervaring deze activiteiten, presentaties van onderzoeksresultaten en diverse artikelen over workshops betreffende werkwijze en methodiek van projecten bij elkaar komen. Opgroeien bij ouders met... Productnummer: AF0736 Opgroeien bij ouders met psychische- of verslavings-problemen. Draaiboek voor cursusleiders. Preventief groepsaanbod voor jongeren van 16 t/m 25 jaar. Verdoold C, Stappen Mvd, Dijke Nv, Zanden Rvd. Kinderen uit de knel Productnummer: AF0648 Preventief jeugdbeleid heeft als doelgroep kinderen, die op de een of andere manier in de knel zitten. Om deze kinderen effectief te helpen moeten gemeenten en welzijns- en gezondheidszorginstellingen samenwerken. Brochure met o.a. stappenplan. Brochure voor professionals: Ouders van de kook: Brochure met informatie, tips en adressen voor professionals in onderwijs, kinderopvang, jeugdhulpverlening, (geestelijke) gezondheidszorg, verslavingszorg en welzijnswerk. (prijs 2,25) Het Trimbos Instituut biedt op haar website diverse folders, posters en draaiboeken voor KOPP praatgroepen aan. Deze zijn te bestellen op Daar klikt u op KOPP/KOV en vervolgens kiest u voor producten. 17

18 Meer informatie: Bestellen: Cecilia van der Zeeuw (coördinator KOPP) Trimbos-instituut BINNEN, (GGzE preventie) tel: Tel fax: (klik op producten) 18

19 Artikelen Op je hoede zijn voor je moeder Kinderen van ouders met psychische problemen Door Catrien Spijkerman, gepubliceerd op 04 augustus je_moeder KOPP en KVO nader beschreven Door Sandra Stakel, gepubliceerd op 24 oktober

Centrum Jeugd en Gezin KOPP. December 2009. Themacoördinator: Brigitte van de Koevering en Anouk Doelemans

Centrum Jeugd en Gezin KOPP. December 2009. Themacoördinator: Brigitte van de Koevering en Anouk Doelemans Centrum Jeugd en Gezin KOPP December 2009 Themacoördinator: Brigitte van de Koevering en Anouk Doelemans INHOUDSOPGAVE Voorwoord Wat is het Centrum Jeugd en Gezin? blz. 3 Inleiding Voor wie is deze map?

Nadere informatie

Praten helpt. Informatie voor hulpverleners

Praten helpt. Informatie voor hulpverleners Praten helpt Informatie voor hulpverleners KOPP/KVO preventie voor ouders en kinderen Jaarlijks krijgen in Nederland 1,6 miljoen kinderen en jongeren onder de 22 jaar te maken met een psychische ziekte

Nadere informatie

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen KOPPen bij elkaar en schouders eronder Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen Mama, waarom huil je? Mama, ben je nu weer verdrietig? Papa, gaan we naar het zwembad? Waarom niet?

Nadere informatie

Informatie voor hulpverleners over preventieactiviteiten voor kinderen en ouders

Informatie voor hulpverleners over preventieactiviteiten voor kinderen en ouders preventieprogramma kopp/kvo zuid-limburg Informatie voor hulpverleners over preventieactiviteiten voor kinderen en ouders Kinderen van Ouders met Psychische Problemen (KOPP) Kinderen van Verslaafde Ouders

Nadere informatie

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zorgen en vragen 1 Gezinsinterventie 2 Tien praktische

Nadere informatie

OPVOEDEN IN TIJDEN VAN STRESS

OPVOEDEN IN TIJDEN VAN STRESS OPVOEDEN IN TIJDEN VAN STRESS 2 Als u psychische problemen heeft of last van stress, is de zorg voor kinderen soms een hele klus. Ouders en gezinnen verdienen onder deze omstandigheden extra aandacht en

Nadere informatie

OPVOEDEN IN TIJDEN VAN STRESS

OPVOEDEN IN TIJDEN VAN STRESS OPVOEDEN IN TIJDEN VAN STRESS U heeft zich aangemeld bij MET ggz voor begeleiding bij of behandeling van uw psychische klachten. Dat is een hele stap! Veel ouders die bij ons in zorg komen geven aan dat

Nadere informatie

Feit: Kinderen van ouders met psychiatrische problemen lopen risico zelf ook problemen te krijgen

Feit: Kinderen van ouders met psychiatrische problemen lopen risico zelf ook problemen te krijgen Feit: Kinderen van ouders met psychiatrische problemen lopen risico zelf ook problemen te krijgen www.babyextra.nl Dineke Brouwers (JGZ) en Cecilia van der Zeeuw (GGzE) Baby Extra Transformeren doe je

Nadere informatie

Provinciale projecten welbevinden

Provinciale projecten welbevinden Provinciale projecten welbevinden Stimuleren van het algemeen welbevinden en sociale vaardigheden van kinderen en jongeren op school, in de klas en thuis deelthema KOPP & KOAP KOPP Kinderen van Ouders

Nadere informatie

Wanneer zijn zorgen om mijn kinderen relevant?

Wanneer zijn zorgen om mijn kinderen relevant? Kenniscentrum Bipolaire Stoornissen p/a Dimence Postbus 398 7600 AJ Almelo www.kenbis.nl Opgroeien en de bipolaire stoornis Als ouder met een bipolaire stoornis kun je je zorgen maken over je kinderen;

Nadere informatie

Advies en steun voor uw kind en uzelf

Advies en steun voor uw kind en uzelf Advies en steun voor uw kind en uzelf Voor advies en steun aan ouders en hun kinderen Informatie advies cursussen Als u of uw kind psychische klachten heeft of problemen ervaart met alcohol of drugs, heeft

Nadere informatie

Is iemand in jouw omgeving verslaafd?

Is iemand in jouw omgeving verslaafd? Is iemand in jouw omgeving verslaafd? Verslaafd aan Jou ondersteunt en informeert de omgeving van verslaafden. Vaak gaat alle aandacht uit naar de verslaafde en daardoor wordt soms niet gezien dat familie

Nadere informatie

Kinderen van Ouders met Psychiatrische Problemen en/of Verslavingsproblematiek

Kinderen van Ouders met Psychiatrische Problemen en/of Verslavingsproblematiek Presentatie Stichting Landelijke Koepel Familieraden Kinderen van Ouders met Psychiatrische Problemen en/of Verslavingsproblematiek Ton Bellemakers Preventiewerker VICTAS & Annemiek Baak-Wilbrink Orthopedagoog

Nadere informatie

Mét familie gaat het beter

Mét familie gaat het beter Mét familie gaat het beter GGZ ingeest staat voor een gelijkwaardige samenwerking tussen patiënt, hulpverlener en u. In deze brochure leest u hoe we u als familielid, vriend of andere naaste van de patiënt

Nadere informatie

voor al uw vragen over opgroeien en opvoeden en voor gezondheidsonderzoeken

voor al uw vragen over opgroeien en opvoeden en voor gezondheidsonderzoeken voor al uw vragen over opgroeien en opvoeden en voor gezondheidsonderzoeken Het Centrum voor Jeugd en Gezin is er voor iedereen Kinderen zijn voortdurend in ontwikkeling. Zowel lichamelijk, geestelijk

Nadere informatie

Ouderschap voor de rest van je leven KOPP op de KIB in Eindhoven

Ouderschap voor de rest van je leven KOPP op de KIB in Eindhoven Ouderschap voor de rest van je leven KOPP op de KIB in Eindhoven Ilona van Houten en Gaston van Gaalen, GGzE KIB Cecilia van der Zeeuw, GGzE Kind&Jeugd programma KOPP Stellingen Hoe is er aandacht voor

Nadere informatie

Kortdurende hulpverleningstrajecten Maasland

Kortdurende hulpverleningstrajecten Maasland Kortdurende hulpverleningstrajecten Maasland 1. Individuele sociale vaardigheidstraining 2. Sociale vaardigheidstraining groep 12-/12+ 3. Gezinsbegeleiding (6+) 4. Gezinsbegeleiding (0-6 jaar) 5. Individuele

Nadere informatie

Websites. Voor jezelf

Websites. Voor jezelf Websites Voor jezelf www.drinktest.nl en www.watdrinkjij.nl Op deze sites kan de 18-plusser aan de hand van een korte test zien hoe het met zijn drankgebruik is gesteld. Tevens worden er adviezen gegeven

Nadere informatie

GGzE. Sterke moeders. Een oudercursus voor moeders met psychische/psychiatrische problematiek en jonge kinderen tot 5 jaar. Algemene informatie >>

GGzE. Sterke moeders. Een oudercursus voor moeders met psychische/psychiatrische problematiek en jonge kinderen tot 5 jaar. Algemene informatie >> GGzE Sterke moeders Een oudercursus voor moeders met psychische/psychiatrische problematiek en jonge kinderen tot 5 jaar. Algemene informatie >> Je leert wat een kind nodig heeft in de eerste belangrijke

Nadere informatie

Kinderen opvoeden als u zelf psychische problemen heeft

Kinderen opvoeden als u zelf psychische problemen heeft Themabrochure: Kinderen opvoeden als u zelf psychische problemen heeft 1. Het opvoeden van kinderen Het opvoeden van kinderen is geen gemakkelijke opgave en iedere ouder vraagt zich wel eens af of hij

Nadere informatie

E-Mental Health Interventies Bronnen: Robuust, Trimbos Instituut, Lijn1

E-Mental Health Interventies Bronnen: Robuust, Trimbos Instituut, Lijn1 E-Mental Health Interventies Bronnen: Robuust, Trimbos Instituut, Lijn1 Doelgroep Inhoud Waar? Type cursus Kosten* Volwassenen Mentaal Vitaal Informatie over psychische gezondheid en overzichtssite met

Nadere informatie

Training & themabijeenkomsten 2018

Training & themabijeenkomsten 2018 Training & themabijeenkomsten 2018 voor mantelzorgers en vrijwilligers Inhoudsopgave 3 4 7 9 11 11 Trainingen en themabijeenkomsten - Het hoe en waarom Trainingen voor mantelzorgers Trainingen voor vrijwilligers

Nadere informatie

Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt. Verslavingspreventie Mondriaan

Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt. Verslavingspreventie Mondriaan Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt Verslavingspreventie Mondriaan Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Alle ouders hebben het beste voor met hun kinderen. Ouders vragen

Nadere informatie

Onderwerpen/deelprojecten regionaal uitvoeringsprogramma depressiepreventie 2008 t/m 2011 Gelderse Roos

Onderwerpen/deelprojecten regionaal uitvoeringsprogramma depressiepreventie 2008 t/m 2011 Gelderse Roos Bijlage 2 Onderwerpen/deelprojecten regionaal uitvoeringsprogramma depressiepreventie 2008 t/m 2011 Gelderse Roos A1 Uitbrengen jaarkrant A2 Advertentie huis aan huis bladen A3 Consultatie B1 Brochures

Nadere informatie

Preventie en voorlichting

Preventie en voorlichting Preventie en voorlichting Verslavingszorg Preventie en voorlichting Verslavingszorg Mondriaan voor geestelijke gezondheid Verslavingszorg Preventie en voorlichting Doordacht dynamisch! Colofon Tekst Afdeling

Nadere informatie

Cursusoverzicht Context 2014 Zaanstreek Waterland

Cursusoverzicht Context 2014 Zaanstreek Waterland Cursusoverzicht Context 2014 Zaanstreek Waterland Kinderen 5-12 jaar KOPP/KVO Doe-praatgroep (8-12 jaar). Een vader of moeder met problemen Als je vader of moeder een psychisch of verslavingsprobleem heeft

Nadere informatie

2 Verhalen... Inleiding. Het Verhaal Van Roos (14) in Het blijven toch je ouders. Het Verhaal van Tamara (23) in Het blijven toch je ouders.

2 Verhalen... Inleiding. Het Verhaal Van Roos (14) in Het blijven toch je ouders. Het Verhaal van Tamara (23) in Het blijven toch je ouders. 2 Verhalen... Anderhalf jaar terug werd het gedrag van mijn moeder nog erger. Als ik na een weekend bij mijn vader thuiskwam waren er dingen kapot. Ik wist gelijk dat er ruzie was geweest door de alcohol.

Nadere informatie

Preventie en voorlichting

Preventie en voorlichting Preventie Preventie en voorlichting Introductie De afdeling preventie geeft voorlichting en advies over genotmiddelen aan jongeren, ouders en professionals. Verslavingszorg verleent hulp aan volwassenen

Nadere informatie

Praten met familie 29-09- 15. Hulpverleners: Last of lust. Last / lastig. Lust. Stichting Labyrint-in Perspectief

Praten met familie 29-09- 15. Hulpverleners: Last of lust. Last / lastig. Lust. Stichting Labyrint-in Perspectief Praten met familie Francisca Goedhart, Stichting Labyrint- in Perspectief Jacklin Goudsblom, GGZ Noor Holland Noord en PIMM trainer. Hulpverleners: Last of lust Last / lastig (hulpverlener = hv) Lust (hulpverlener

Nadere informatie

WAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen

WAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen WAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen Tekst: Aziza Sbiti & Cha-Hsuan Liu Colofon: Deze brochure is totstandgekomen met hulp van het Inspraak Orgaan Chinezen. De inhoud

Nadere informatie

Training - Begeleiding - Coaching BALANS DE BAAS VOOR VROUWEN DIE MAMA ZIJN OF WORDEN

Training - Begeleiding - Coaching BALANS DE BAAS VOOR VROUWEN DIE MAMA ZIJN OF WORDEN Training - Begeleiding - Coaching BALANS DE BAAS VOOR VROUWEN DIE MAMA ZIJN OF WORDEN HERKEN JE DIT? Heb je steeds het gevoel het net niet goed genoeg te doen voor iedereen? Zijn de dagen te kort voor

Nadere informatie

Aan de netwerkpartners van het CJG, Betreft Start KIES cursus basisschoolkinderen en ouderbijeenkomsten

Aan de netwerkpartners van het CJG, Betreft Start KIES cursus basisschoolkinderen en ouderbijeenkomsten Aan de netwerkpartners van het CJG, Betreft Start KIES cursus basisschoolkinderen en ouderbijeenkomsten Een scheiding is ingrijpend. Voor ouders én voor kinderen. CJG Zutphen heeft daarom samen met de

Nadere informatie

Informatie voor familie en betrokkenen van patiënten die opgenomen zijn op afdeling psychiatrie (PAAZ)

Informatie voor familie en betrokkenen van patiënten die opgenomen zijn op afdeling psychiatrie (PAAZ) Psychiatrie Informatie voor familie en betrokkenen van patiënten die opgenomen zijn op afdeling psychiatrie (PAAZ) www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl

Nadere informatie

Happyles. Online stepped-care aanbod. Mentale veerkracht voor jongeren in Voortgezet Onderwijs en Middelbaar Beroepsonderwijs

Happyles. Online stepped-care aanbod. Mentale veerkracht voor jongeren in Voortgezet Onderwijs en Middelbaar Beroepsonderwijs Happyles Online stepped-care aanbod Mentale veerkracht voor jongeren in Voortgezet Onderwijs en Middelbaar Beroepsonderwijs Wat is Happyles? Happyles is een stepped-care e-learning aanbod voor jongeren

Nadere informatie

Aandachtspunten en tips voor gesprekken met ouders en kinderen 7

Aandachtspunten en tips voor gesprekken met ouders en kinderen 7 Bijlage 4 Aandachtspunten en tips voor gesprekken met ouders en kinderen 7 Richtlijnen Jeugdhulp / KOPP / richtlijn / pagina 69 Deze bijlage geeft hulpverleners tips en suggesties voor het gesprek met

Nadere informatie

Algemene informatie over Centrum Maliebaan

Algemene informatie over Centrum Maliebaan Algemene informatie over Centrum Maliebaan Centrum Maliebaan is een instelling voor verslavingspsychiatrie in de provincie Utrecht. Verslavingspsychiatrie is een gespecialiseerde vorm van geestelijke gezondheidszorg.

Nadere informatie

DESKUNDIG AAN HET WERK OUDEREN. Trainingen op het gebied van psychische problemen of psychiatrische stoornissen

DESKUNDIG AAN HET WERK OUDEREN. Trainingen op het gebied van psychische problemen of psychiatrische stoornissen DESKUNDIG AAN HET WERK OUDEREN Trainingen op het gebied van psychische problemen of psychiatrische stoornissen 2 3 INHOUDSOPAVE PAGINA Kennis over psychische problemen bij ouderen nodig?! 4 Praktische

Nadere informatie

KIND IN CONTEXT. "Successful parenting is a principal key to the mental health of the next generation." John Bowlby

KIND IN CONTEXT. Successful parenting is a principal key to the mental health of the next generation. John Bowlby KIND IN CONTEXT "Successful parenting is a principal key to the mental health of the next generation." John Bowlby Feit: Kinderen van ouders met psychiatrische problemen lopen risico zelf ook problemen

Nadere informatie

Aandacht voor de kinderen van de cliënt KOPP & schouders Francisca Goedhart Désiré Groeneweg Stichting Labyrint-In Perspectief 22 november 2013 Landelijke stichting voor familieleden van en andere direct

Nadere informatie

amersfoort Hoe bereik ik CJG Amersfoort?

amersfoort Hoe bereik ik CJG Amersfoort? amersfoort Folder voor ouders van 0-8 jarigen Bezoekadres Heiligenbergerweg 36, 3816 AK Amersfoort T 033 47 94 000, E info@cjgamersfoort.nl I www.cjgamersfoort.nl carta U kunt binnenlopen bij CJG Amersfoort.

Nadere informatie

Informatie voor gezinnen over Jeugdbescherming

Informatie voor gezinnen over Jeugdbescherming Informatie voor gezinnen over Jeugdbescherming Wat is Jeugdbescherming? Jeugdbescherming heette vroeger Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam. Wij dragen bij aan de bescherming van kinderen en daardoor

Nadere informatie

Familiebeleid Zorgen voor een ander, zorg voor uzelf

Familiebeleid Zorgen voor een ander, zorg voor uzelf Familiebeleid Zorgen voor een ander, zorg voor uzelf Vincent van Gogh voor geestelijke gezondheidszorg Contactgegevens voor familieleden / naasten Uw familielid of naaste is in behandeling op locatie Afdeling

Nadere informatie

Caroline Penninga-de Lange Je kind in balans

Caroline Penninga-de Lange Je kind in balans Je kind in balans Caroline Penninga-de Lange Je kind in balans Op weg naar emotionele stabiliteit UITGEVERIJ BOEKENCENTRUM ZOETERMEER Van Caroline Penninga-de Lange verschenen eerder bij Uitgeverij Boekencentrum:

Nadere informatie

Multi-compenent model

Multi-compenent model Preventie van Kindermishandeling Rianne van der Zanden Trimbos-instituut rzanden@trimbos.nl Preventie kindermishandeling Opzet presentatie Aard, omvang en gevolgen van kindermishandeling Kindermishandeling

Nadere informatie

Welkom. Regiobijeenkomst onderwijs: Psychische kwetsbaarheid

Welkom. Regiobijeenkomst onderwijs: Psychische kwetsbaarheid Welkom Regiobijeenkomst onderwijs: Psychische kwetsbaarheid Datum: : Spreker: https://www.youtube.com/watch?v=lym WPSKpRpE Programma Missie & Visie Stichting 113Online Diensten 113Online / 113Preventie

Nadere informatie

Combipoli Psychiatrie/Kinder- en Jeugdpsychiatrie

Combipoli Psychiatrie/Kinder- en Jeugdpsychiatrie Sophia Kinderziekenhuis U bent doorverwezen naar de combipoli Psychiatrie/Kinder- en Jeugdpsychiatrie om te onderzoeken of u extra hulp kunt gebruiken bij de omgang met uw kind. In deze folder leest u

Nadere informatie

Probleemwijzer. Handleiding voor het signaleren en hanteren van problemen bij jongeren. Lonnee,H. 21,57 2000

Probleemwijzer. Handleiding voor het signaleren en hanteren van problemen bij jongeren. Lonnee,H. 21,57 2000 Deze lijst is een selectie uit de boeken die u bij de Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid kunt aankopen. Neem gerust contact op met onze 'Boekenservice' voor andere titels die hier niet vermeld

Nadere informatie

Inleiding : Aanzet tot een project Impact van middelenmisbruik op de kinderen Het antwoord van ons project: Uitbouw van een netwerk Acties gericht

Inleiding : Aanzet tot een project Impact van middelenmisbruik op de kinderen Het antwoord van ons project: Uitbouw van een netwerk Acties gericht Inleiding : Aanzet tot een project Impact van middelenmisbruik op de kinderen Het antwoord van ons project: Uitbouw van een netwerk Acties gericht naar de kinderen Acties gericht naar hulpverlening en

Nadere informatie

MEE: PARTNER IN HET CJG

MEE: PARTNER IN HET CJG 1e kwartaal 2016 MEE: PARTNER IN HET CJG MEE ondersteunt mensen met een beperking zodat zij mee kunnen doen in de samenleving. Wij helpen iedereen (weer) grip op hun leven te krijgen, onder andere door

Nadere informatie

INDIGO HET ANTWOORD OP DE BASIS GGZ

INDIGO HET ANTWOORD OP DE BASIS GGZ INDIGO HET ANTWOORD OP DE BASIS GGZ Inhoudsopgave Indigo Brabant 2 Wat is de Basis GGZ? 2 Wat kan Indigo mij bieden? 4 1. POH-GGZ 2. Generalistische Basis GGZ Specialistische GGZ 7 Heeft u vragen? 7 Contact

Nadere informatie

OpGroeieN. OpGroeieN. DaT doen We in Best SaMen! Beste Betsy geeft antwoord op al je vragen over opvoeden en opgroeien

OpGroeieN. OpGroeieN. DaT doen We in Best SaMen! Beste Betsy geeft antwoord op al je vragen over opvoeden en opgroeien OpGroeieN OpGroeieN DaT doen We in Best SaMen! DaT doen We in Best SaMen! Beste Betsy geeft antwoord op al je vragen over opvoeden en opgroeien Beste Betsy is het Centrum voor Jeugd en Gezin in Best. Niet

Nadere informatie

Herkennen gevolgen en signalen voor jeugdigen

Herkennen gevolgen en signalen voor jeugdigen Herkennen gevolgen en signalen voor jeugdigen u Eventuele psychische en/of verslavingsproblemen bij de ouders kunnen van invloed zijn op de opvoeding, ontwikkeling en (toekomstige) psychische gezondheid

Nadere informatie

Publiciteit en werving OSA

Publiciteit en werving OSA Publiciteit en werving OSA Bereik de ouders persoonlijk Het is belangrijk om veel aandacht aan werving en publiciteit te besteden. In het bijzonder als u met open inschrijving werkt. Denkt u hierbij aan

Nadere informatie

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Grafisch ontwerp: Ontwerpstudio 2 MAAL EE Bij huiselijk geweld tussen (ex-)partners worden kinderen vaak over het hoofd gezien. Toch hebben

Nadere informatie

Aantal deelnemers. Pedagoog. Jeugdverpleegkundige.

Aantal deelnemers. Pedagoog. Jeugdverpleegkundige. Een online cursus waarin per les informatie wordt gegeven over een specifiek onderwerp. Bijvoorbeeld over: borst- en flesvoeding; ouderschap; verzorging van je kind; balans tussen kind en relatie. De lessen

Nadere informatie

Psychologische zorg voor kinderen en jongeren. De Golfbreker Preventie en psychologische zorg voor kinderen en jongeren. Samen werken aan jezelf

Psychologische zorg voor kinderen en jongeren. De Golfbreker Preventie en psychologische zorg voor kinderen en jongeren. Samen werken aan jezelf Psychologische zorg voor kinderen en jongeren De Golfbreker Preventie en psychologische zorg voor kinderen en jongeren Samen werken aan jezelf Inhoud Belang psychologische zorg voor jeugd Psychologische

Nadere informatie

Opvoeding & Ontwikkeling

Opvoeding & Ontwikkeling MEE Utrecht, Gooi & Vecht Ondersteuning bij leven met een beperking Opvoeding & Ontwikkeling Opvoeding & Ontwikkeling MEE is een organisatie voor iedereen met een beperking of chronische ziekte. MEE biedt

Nadere informatie

Ons vignet laat zien wat we graag willen bereiken, namelijk mensen tot groei en bloei brengen als persoon en in hun relaties met andere mensen.

Ons vignet laat zien wat we graag willen bereiken, namelijk mensen tot groei en bloei brengen als persoon en in hun relaties met andere mensen. OptiMent OptiMent is er voor kinderen, jongeren en volwassenen die een steun(tje) in de rug kunnen gebruiken. We helpen om psychische klachten zo goed mogelijk te voorkomen. Wie al problemen heeft, kan

Nadere informatie

Kinderen van ouders met een afhankelijkheidsprobleem KOAP. Gezondheidsconferentie 2016

Kinderen van ouders met een afhankelijkheidsprobleem KOAP. Gezondheidsconferentie 2016 Kinderen van ouders met een afhankelijkheidsprobleem KOAP Gezondheidsconferentie 2016 Probleem KOAP? Aandacht voor KOAP Herkenning geven Opgroeien in een gezin met stress en negatieve interacties Jonge

Nadere informatie

Suïcidepreventie. Marian de Groot Directeur handicap + studie Mede namens 113-Online

Suïcidepreventie. Marian de Groot Directeur handicap + studie Mede namens 113-Online Suïcidepreventie Marian de Groot Directeur handicap + studie Mede namens 113-Online Missie en visie @113 Taboe op praten over zelfmoord doorbreken Drempels bij zoeken en vinden van hulp verlagen Landelijk

Nadere informatie

PIEP zei de muis. Martha de Jonge (Trimbos-instituut) Yteke Braaksma (Stichting Welzijn Amersfoort) Petra Havinga (Trimbos-instituut) KOPP-KVO Quizzz

PIEP zei de muis. Martha de Jonge (Trimbos-instituut) Yteke Braaksma (Stichting Welzijn Amersfoort) Petra Havinga (Trimbos-instituut) KOPP-KVO Quizzz PIEP zei de muis Martha de Jonge (Trimbos-instituut) Yteke Braaksma (Stichting Welzijn Amersfoort) Petra Havinga (Trimbos-instituut) KOPP-KVO Quizzz Vraag 1: Waar staat KOPP voor? Antwoord 1 : Kids Of

Nadere informatie

Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt. Verslavingspreventie Mondriaan

Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt. Verslavingspreventie Mondriaan Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt Verslavingspreventie Mondriaan Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Alle ouders hebben het beste voor met hun kinderen. Ouders vragen

Nadere informatie

llochtone meiden en vrouwen in-zicht

llochtone meiden en vrouwen in-zicht 2010 PROJECTEN Nieuwsbrief INHOUD Allochtone meiden & vrouwen in-zicht (Vervolg project) Kinderen aan zet (Onderzoek naar de gevolgen voor kinderen van het hebben van een moeder die seksueel misbruikt

Nadere informatie

Met wie kan jij dan praten? Een brochure voor kinderen van 7 tot 11 jaar

Met wie kan jij dan praten? Een brochure voor kinderen van 7 tot 11 jaar Als je moeder naar een psychiatrisch ziekenhuis moet... of je vader naar een psychiater... Met wie kan jij dan praten? Een brochure voor kinderen van 7 tot 11 jaar Deze brochure werd - met toestemming

Nadere informatie

Signaleringskaart Jonge mantelzorgers jaar

Signaleringskaart Jonge mantelzorgers jaar Signaleringskaart Jonge mantelzorgers 12 16 jaar Herken signalen die kunnen duiden op Jonge mantelzorgers 4-6, 6-9, 9-12, 12-18 Risicogroepen Jonge mantelzorger in beeld. Wat nu? Heeft u vragen rondom

Nadere informatie

De aanpak van kindermishandeling in GGZ en verslavingszorg

De aanpak van kindermishandeling in GGZ en verslavingszorg De aanpak van kindermishandeling in GGZ en verslavingszorg Programma Kennismaking Toelichting op HET STOPLICHT door Jacqueline Kuppens Korte inleiding door Marthe Renders, GGzE Korte inleiding door Ria

Nadere informatie

4.3. Aanbod voor (ouders van) basisschoolkinderen

4.3. Aanbod voor (ouders van) basisschoolkinderen Alle ouders met kinderen tot 4 jaar die in ons werkgebied wonen. Pedagoog. 4.3. Aanbod voor (ouders van) basisschoolkinderen Dit aanbod is gericht op kinderen die naar de basisschool gaan en hun ouders.

Nadere informatie

Depressiepreventie 2014 05 07 Gezondheids winst voor

Depressiepreventie 2014 05 07 Gezondheids winst voor Doelgroep Pijler Boodschap Soort Naam Setting van de aanbiedt leeftijdsgroepen leeftijdscategorieën leeftijdscategorieë alle hulpvragen mensen met psychische stoornissen, hun sociale omgeving en professionals

Nadere informatie

Familiebeleid. Zorgen voor een ander, zorg voor uzelf

Familiebeleid. Zorgen voor een ander, zorg voor uzelf Familiebeleid Zorgen voor een ander, zorg voor uzelf Contactgegevens voor familieleden / naasten Uw familielid of naaste is in behandeling op locatie Afdeling Uw contactpersoon is Bereikbaar op de dagen

Nadere informatie

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over

Nadere informatie

De lessen kunnen op elk gewenst tijdstip bekeken worden. Aantal deelnemers. Pedagoog. Jeugdverpleegkundige.

De lessen kunnen op elk gewenst tijdstip bekeken worden. Aantal deelnemers. Pedagoog. Jeugdverpleegkundige. 4.2.12. Digitale opvoedondersteuning voor ouders van het jonge kind Ondersteuning in de vorm van een aantal online lessen voor ouders met kinderen tot 4 jaar, om ze voor te bereiden op de (toekomstige)

Nadere informatie

Digitale opvoedondersteuning voor aanstaande ouders

Digitale opvoedondersteuning voor aanstaande ouders Bijvoorbeeld over: borst- en flesvoeding; ouderschap; verzorging van je kind; balans tussen kind en relatie. Ouders die deelnemen aan deze thema- of voorlichtingsbijeenkomst hebben (nieuwe) kennis en informatie

Nadere informatie

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen +

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen + > vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik JEUGDIGEN Heb jij seksueel misbruik meegemaakt of iemand in jouw gezin, dan kan daarover praten helpen. Het kan voor jou erg verwarrend zijn hierover te praten,

Nadere informatie

Patiënt Educatie Programma Parkinson (PEPP) Een oppepper voor patiënt én partner

Patiënt Educatie Programma Parkinson (PEPP) Een oppepper voor patiënt én partner Patiënt Educatie Programma Parkinson (PEPP) Een oppepper voor patiënt én partner Leven met de ziekte van Parkinson De ziekte van Parkinson heeft niet alleen lichamelijke, maar ook psychologische en sociaal-emotionele

Nadere informatie

Patiënt Educatie Programma Parkinson (PEPP) Een oppepper voor patiënt én partner Revalidatiecentrum Breda

Patiënt Educatie Programma Parkinson (PEPP) Een oppepper voor patiënt én partner Revalidatiecentrum Breda Patiënt Educatie Programma Parkinson (PEPP) Een oppepper voor patiënt én partner Revalidatiecentrum Breda Leven met de ziekte van Parkinson Het hebben van de ziekte van Parkinson heeft niet alleen lichamelijke,

Nadere informatie

Overzicht beschikbare informatie over alcohol, drugs, verslaving en psychiatrische aandoeningen.

Overzicht beschikbare informatie over alcohol, drugs, verslaving en psychiatrische aandoeningen. Overzicht beschikbare informatie over alcohol, drugs, verslaving en psychiatrische aandoeningen. Er is amper psycho-educatie materiaal beschikbaar voor dubbele diagnose cliënten over de interactie tussen

Nadere informatie

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Jeugd & Gezin

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Jeugd & Gezin MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Jeugd & Gezin We redden het niet met de opvoeding van ons kind. Is er iemand bij wie we terecht kunnen? Iemand die ons begrijpt? Ons kind heeft een beperking,

Nadere informatie

www.helpmijndierbareisverslaafd.nl Wie zijn wij? Help! Mijn dierbare is verslaafd! is een initiatief van Stichting Naast. Om goed in te spelen op de behoefte van naasten van verslaafden hebben wij een

Nadere informatie

Herkenning en begeleiding van ouders met een licht verstandelijke beperking

Herkenning en begeleiding van ouders met een licht verstandelijke beperking Centrum Jeugd en Gezin Herkenning en begeleiding van ouders met een licht verstandelijke beperking November 2013 Themacoördinatoren: Mariet Geurts en Mieke de Kok Inhoudsopgave Voorwoord...3 Wat is het

Nadere informatie

Werkboek voor ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen

Werkboek voor ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen Werkboek voor ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Werkboek voor ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen hoort bij de handleiding Integrale

Nadere informatie

Hoor je mij wel? Kinderen van ouders met een ziekte, verslaving of beperking

Hoor je mij wel? Kinderen van ouders met een ziekte, verslaving of beperking Hoor je mij wel? Kinderen van ouders met een ziekte, verslaving of beperking Juni 2018 Woord vooraf Ouders zorgen voor hun kinderen. Door het regelen van praktische en materiële zaken, maar ook door het

Nadere informatie

Zorg. Omdat een andere blik je leven verrijkt

Zorg. Omdat een andere blik je leven verrijkt Zorg vanuit bekeken Omdat een andere blik je leven verrijkt Je kind heeft autisme Je kind blijkt autisme te hebben. Waarschijnlijk had je al langere tijd een vermoeden. Ouders weten vaak al vroeg dat hun

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Inleiding. Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent. Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent

Inhoudsopgave. Inleiding. Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent. Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent Kind-In-Zicht Inhoudsopgave Inleiding Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent Als je een tiener en tussen 9 en 12 jaar bent Als je een puber en tussen

Nadere informatie

Kinderen van psychisch zieke of verslaafde ouders in beeld krijgen. 8 tips voor een oudergesprek

Kinderen van psychisch zieke of verslaafde ouders in beeld krijgen. 8 tips voor een oudergesprek Kinderen van psychisch zieke of verslaafde ouders in beeld krijgen 8 tips voor een oudergesprek Psychische en verslavingsproblemen hebben invloed op het sociale, emotionele en cognitieve functioneren van

Nadere informatie

Opvoed aanbod. Dit is een uitgave van:

Opvoed aanbod. Dit is een uitgave van: Opvoed aanbod 058 Dit is een uitgave van: opvoedpunt Leeuwarden 2 Preventieve opvoedsteun Opvoeden en opgroeien, het is logisch dat ouders daar vragen over hebben. Het is fijn als iemand met je mee kan

Nadere informatie

Als je vader of moeder psychiatrische problemen heeft... Wat gebeurt er dan met jou?

Als je vader of moeder psychiatrische problemen heeft... Wat gebeurt er dan met jou? Als je vader of moeder psychiatrische problemen heeft... Wat gebeurt er dan met jou? Een brochure voor jongeren van 12 tot 15 jaar Deze brochure werd - met toestemming - gemaakt naar het model van de Nederlanse

Nadere informatie

LEZINGEN EN WORKSHOPS OPVOEDEN

LEZINGEN EN WORKSHOPS OPVOEDEN LEZINGEN EN WORKSHOPS OPVOEDEN GGD Kennemerland geeft diverse bijeenkomsten voor ouders. Over opvoeding, gezondheid en gedrag bij kinderen. Deze bijeenkomsten kunnen als school, peuterspeelzaal of kinderdagverblijf

Nadere informatie

Kinderen moeten gezond, veilig en met plezier kunnen opgroeien. Het liefst in een gezin. SAMEN ZORGEN VOOR DE JEUGD OP BONAIRE

Kinderen moeten gezond, veilig en met plezier kunnen opgroeien. Het liefst in een gezin. SAMEN ZORGEN VOOR DE JEUGD OP BONAIRE Kinderen moeten gezond, veilig en met plezier kunnen opgroeien. Het liefst in een gezin. SAMEN ZORGEN VOOR DE JEUGD OP BONAIRE WAT IS ONS GEZAMENLIJKE DOEL Ouders zijn primair verantwoordelijk voor het

Nadere informatie

1. Introductie 2. Feiten over vermoeidheid 3. Persoonlijke ervaringsverhaal 4. Tips en adviezen 5. Hulp en steun

1. Introductie 2. Feiten over vermoeidheid 3. Persoonlijke ervaringsverhaal 4. Tips en adviezen 5. Hulp en steun Thea Brouwer 1. Introductie 2. Feiten over vermoeidheid 3. Persoonlijke ervaringsverhaal 4. Tips en adviezen 5. Hulp en steun Ervaringsdeskundige kanker en vermoeidheid Nederlandse Federatie van Kankerpatiënten

Nadere informatie

DESKUNDIG AAN HET WERK MET JEUGD. Vergroten van kennis over psychiatrie en psychische gezondheid

DESKUNDIG AAN HET WERK MET JEUGD. Vergroten van kennis over psychiatrie en psychische gezondheid DESKUNDIG AAN HET WERK MET JEUGD Vergroten van kennis over psychiatrie en psychische gezondheid 2 INHOUDSOPGAVE PAGINA Kennis over psychische problemen bij jongeren nodig?! 4 Praktische informatie 5 Het

Nadere informatie

Inhoud VII. 2 Integrale hulpverlening door gezinspolikliniek en gezinspsychiatrie... 7 2.1 Gezinspolikliniek... 8 2.2 Het vak gezinspsychiatrie...

Inhoud VII. 2 Integrale hulpverlening door gezinspolikliniek en gezinspsychiatrie... 7 2.1 Gezinspolikliniek... 8 2.2 Het vak gezinspsychiatrie... VII 1 KOPP/KVO-kinderen............................................................ 1 1.1 Indrukwekkende cijfers over KOPP/KVO-kinderen in Nederland..................... 2 1.2 Waarom KOPP/KVO-kinderen

Nadere informatie

4.2.2. Shantala babymassage (individuele begeleiding)

4.2.2. Shantala babymassage (individuele begeleiding) 4.2. Aanbod voor ouders van het jonge kind Dit aanbod is veelal gericht op ouders met kinderen tot 4 jaar. Een aantal producten zijn inzetbaar voor een bredere doelgroep. De producten Home-Start, Vroegtijdige

Nadere informatie

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt

Nadere informatie

Familiebeleid. Zorgen voor een ander, zorg voor uzelf

Familiebeleid. Zorgen voor een ander, zorg voor uzelf Familiebeleid Zorgen voor een ander, zorg voor uzelf Contactgegevens voor familieleden / naasten Uw familielid of naaste is in behandeling op locatie Afdeling Uw contactpersoon is Bereikbaar op de dagen

Nadere informatie

Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s. Foto Britt Straatemeier. Deze brochure werd mogelijk gemaakt door:

Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s. Foto Britt Straatemeier. Deze brochure werd mogelijk gemaakt door: Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s Foto Britt Straatemeier Deze brochure werd mogelijk gemaakt door: Tips voor grootouders Foto Susanne Reuling Als in het gezin van

Nadere informatie

Nieuwsbrief. Mondriaan Preventie ondersteunt! In deze editie. Mondriaan Preventie

Nieuwsbrief. Mondriaan Preventie ondersteunt! In deze editie. Mondriaan Preventie W I N T E R / V O O R J A A R 2 0 1 6 Nieuwsbrief Mondriaan Preventie Mondriaan Preventie ondersteunt! De afdeling verslavingspreventie van Mondriaan heeft een adviserende en ondersteunende rol als het

Nadere informatie

Je vader en/of moeder verslaafd? Transgenerationele overdracht van verslaving

Je vader en/of moeder verslaafd? Transgenerationele overdracht van verslaving Je vader en/of moeder verslaafd? Transgenerationele overdracht van verslaving Drs. Margreet van der Meer Hoofd Kwaliteit Innovatie Centrum VNN Lectoraat Verslavingskunde Hanzehogeschool Je vader en/of

Nadere informatie

In de put, uit de put

In de put, uit de put In de put, uit de put Ouderen In de put, uit de put Introductie Wachten tot het beter gaat? Wachten in de hoop dat het gepieker en verdriet vanzelf overgaat? In de put, uit de put 1 Veel piekeren, weinig

Nadere informatie

Mindfulness-Based Cognitieve Therapie (MBCT) Aandachttraining/Mindfulnesstraining

Mindfulness-Based Cognitieve Therapie (MBCT) Aandachttraining/Mindfulnesstraining Mindfulness-Based Cognitieve Therapie (MBCT) Aandachttraining/Mindfulnesstraining 2 Deze folder geeft u informatie over Mindfulness-Based Cognitieve Therapie. Deze mindfulnesstraining wordt op de afdeling

Nadere informatie

Als je vader of moeder psychiatrische problemen heeft... Wat gebeurt er dan met jou? Een brochure voor jongeren van 16 tot 18 jaar

Als je vader of moeder psychiatrische problemen heeft... Wat gebeurt er dan met jou? Een brochure voor jongeren van 16 tot 18 jaar Als je vader of moeder psychiatrische problemen heeft... Wat gebeurt er dan met jou? Een brochure voor jongeren van 16 tot 18 jaar Deze brochure werd - met toestemming - gemaakt naar het model van de Nederlandse

Nadere informatie