Arbeidsomstandigheden in de Ambulancezorg

Transcriptie

1 Arbeidsomstandigheden in de Ambulancezorg Nulmeting Arboconvenant Eindrapport Een onderzoek in opdracht van de Branchebegeleidingscommissie Arboconvenant Ambulancezorg Marieke Vonk Mirjam Engelen B2941 Leiden, 1 februari 2005

2 2

3 Voorwoord Op 8 april 2004 hebben werkgevers- en werknemersorganisaties en het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid het arboconvenant ambulancezorg ondertekend. Dit is het vijftigste arboconvenant en tevens het laatste convenant van de eerste fase. In het convenant is afgesproken de blootstelling aan arbeidsrisico s te verminderen en het kort- en langdurig ziekteverzuim te verlagen. Research voor Beleid heeft de nulmeting, behorende bij het arboconvenant Ambulancezorg, uitgevoerd waarmee de uitgangspositie van de sector is bepaald. Voor deze nulmeting is gebruik gemaakt van de Monitor Arboconvenanten, een vragenlijst die onder werknemers is uitgezet. SOVAM heeft haar adressenbestand beschikbaar gesteld zodat wij in staat waren alle werknemers in de sector te benaderen. Wij willen van de gelegenheid gebruik maken om hen hiervoor te bedanken. Het onderzoek is uitgevoerd door Marieke Vonk en begeleid door ondergetekende. Mirjam Engelen Projectleider Arbeidsomstandighedenonderzoek 3

4 4

5 Inhoudsopgave Samenvatting en conclusie 7 1 Inleiding Arboconvenant Ambulancezorg Doel- en vraagstelling Leeswijzer rapport 12 2 Onderzoeksopzet Monitor Arboconvenanten Schriftelijke en internet enquête Responsverantwoording 16 3 Ziekteverzuim Ziekteverzuimgegevens Oorzaken ziekteverzuim Conclusie 22 4 Werkdruk en werkstress Schaalscores werkdruk en werkstress Werktempo en hoeveelheid Emotionele belasting Herstelbehoefte Relatie werkdruk, emotionele belasting en werkstress Conclusie 35 5 Fysieke belasting Tillen, duwen/trekken en dragen Fysieke belasting en ziekteverzuim Houding en beweging Conclusie 42 6 Bewegingsapparaat, armen, nek en schouders Klachten bewegingsapparaat Risicogroep RSI-klachten Conclusie 47 7 Agressie en geweld Agressie Bedreiging Lastig gedrag en pesten Blootstelling agressie en geweld Traumatische ervaringen Beperking traumatische ervaringen Conclusie 55 5

6 Bijlage 1 Rechte tellingen 59 Bijlage 2 Kruistabellen naar functie 73 Bijlage 3 Kruistabellen naar leeftijd 99 Bijlage 4 Schaalscores naar persoonskenmerk 129 Bijlage 5 Blootstelling fysieke belasting en agressie en geweld naar persoonskenmerk 139 Bijlage 6 Vragenlijst 147 6

7 Samenvatting en conclusie Teneinde in de ambulancezorg betere arbeidsomstandigheden te creëren, hebben werkgeversen werknemersorganisaties en de overheid een arboconvenant afgesloten. In dit arboconvenant is afgesproken: het ziekteverzuim terug te brengen het aantal verzuimgevallen van meer dan 13 weken terug te brengen blootstelling aan fysieke belasting te verminderen blootstelling aan psychische belasting te verminderen. Monitor Arboconvenanten Research voor Beleid heeft een nulmeting uitgevoerd in de beginfase van de uitvoering van het convenant. In de nulmeting is gebruik gemaakt van de Monitor Arboconvenanten (MA). Deze MA bestaat uit een set vragenlijst modules waarmee arbeidsomstandighedenrisico s en gezondheidsklachten op werknemersniveau in kaart te brengen zijn. Voor de nulmeting van het arboconvenant ambulancezorg zijn de volgende modules gebruikt: werkdruk en werkstress fysieke belasting bewegingsapparaat armen, nek en schouders agressie en geweld ziekteverzuim. De modules representeren de arbeidsrisico s en het ziekteverzuim. Voor de onderdelen werkdruk en werkstress en RSI-klachten (bewegingsapparaat en armen, nek en schouders) zijn risicogroepen gedefinieerd. Dat gebeurt met kengetallen; het percentage werknemers dat een bepaalde grenswaarde overschrijdt en daarmee een grotere kans loopt op beperkingen in het functioneren of om uit te vallen. Voor fysieke belasting en agressie en geweld is gewerkt met risicogroepen. Deze geven aan welk percentage van de werknemers is blootgesteld aan fysieke belasting, verzwarende omstandigheden of agressie en geweld. Bij agressie en geweld is daarnaast het percentage werknemers, dat wordt beperkt in het functioneren en stressklachten heeft als gevolg van blootstelling aan dit arbeidsrisico, berekend. Naast de standaardvragen, is bij deze nulmeting een aantal vragen toegevoegd over traumatische ervaringen van werknemers. Onderzoeksopzet De MA-vragenlijst is via een schriftelijke en internet enquête afgenomen onder alle werknemers in de ambulancezorg. Hiervoor is gebruik gemaakt van het adressenbestand van SOVAM. De enquête heeft gelopen van 29 oktober tot en met 29 november Er zijn werknemers in de ambulancezorg. Van de geretourneerde of via internet ingevulde vragenlijsten bleven bruikbare vragenlijsten over. Dat is een netto respons van 73%, wat zeer hoog is te noemen voor dit type onderzoek. 7

8 Ziekteverzuim De nulmeting laat zien dat het gemiddelde ziekteverzuimpercentage, op basis van antwoorden van werknemers, in de ambulancezorg 6% is. De drie meest genoemde oorzaken van ziekteverzuim zijn griep, rugklachten en klachten aan nek, schouders, armen, polsen en handen. Het zijn met name de ambulanceverpleegkundigen en chauffeurs die verzuimen vanwege rugklachten evenals de werknemers met een leeftijd van 45 of ouder. De oorzaken voor deze klachten zijn voornamelijk het lichamelijk zware werk. Centralisten op de meldkamer en werknemers in overige functies geven aan dat het langdurig verrichten van dezelfde handelingen het ziekteverzuim veroorzaakt. Van de 51% werknemers in de ambulancezorg die de afgelopen 12 maanden hebben verzuimd, heeft 7% in totaal meer dan 13 weken verzuimd. Van alle werknemers in de ambulancezorg heeft 3,5% in totaal meer dan 13 weken verzuimd. Belangrijke groepen bij verzuim n en werknemers in de leeftijd van 45 tot en met 54 hebben een hoger dan gemiddeld verzuimpercentage en zijn vaker dan gemiddeld van mening dat hun klachten worden veroorzaakt door het werk. Blootstelling fysieke belasting Nagenoeg alle ambulanceverpleegkundigen en chauffeurs zijn blootgesteld aan fysieke belasting en aan zeer zware fysieke belasting. Tabel S.1 Blootstelling fysieke belasting n Ambulancechauffeurs Centralist meldkamer e functies Blootstelling fysieke belasting 98% 98% 21% 52% Blootstelling zeer zware fysieke belasting 97% 96% 20% 51% Verzwarende omstandigheden 93% 88% 5% 35% Fysieke belasting die wordt veroorzaakt door tillen, duwen of trekken en dragen is een aanzienlijk arbeidsrisico voor werknemers in de ambulancezorg en dan in het bijzonder de ambulanceverpleegkundigen en -chauffeurs. De fysieke belasting lijkt groter in particuliere bedrijven en voor mannelijke werknemers in de ambulancezorg. Werknemers van 45 tot en met 54 oud zijn relatief minder vaak blootgesteld aan fysieke belasting maar ervaren het tillen van patiënten wel als zwaarder dan hun collega s. Het blijkt dat werknemers die blootstaan aan fysieke belasting en aan zeer zware fysieke belasting een hoger ziekteverzuimpercentage hebben dan werknemers die niet zijn blootgesteld aan dit arbeidsrisico. Het verschil is echter niet significant en kan dus op toeval berusten. Werknemers die onder verzwarende omstandigheden werken hebben tevens een hoger ziekteverzuimpercentage. Bij hen is het verschil significant wat betekent dat werknemers die werken onder verzwarende omstandigheden daadwerkelijk meer verzuimen dan werknemers die niet werken onder verzwarende omstandigheden. 8

9 Houding en beweging Werknemers in de ambulancezorg werken over het algemeen in een houding waarin zij bovenlichaam, hoofd/nek of polsen/handen moeten buigen of draaien en zij werken lang achtereen in dezelfde (ongemakkelijke) houding. Centralisten in de meldkamer maken relatief vaak repeterende bewegingen. Klachten bewegingsapparaat De meest voorkomende klacht aan het bewegingsapparaat is pijn in de onderrug; 41% van de werknemers heeft hier langdurig of regelmatig last van. Een kwart van de werknemers heeft langdurig of regelmatig last van de nek of schouders. RSI-klachten Van de werknemers in de ambulancezorg heeft gemiddeld 28% een verhoogd risico om uit te vallen met RSI-klachten. De centralisten op de meldkamer hebben de meeste werknemers die een verhoogd risico lopen uit te vallen als gevolg van RSI-klachten (32%). Naarmate de leeftijd van de werknemers toeneemt, neemt het percentage dat in deze risicogroep valt toe. De meest voorkomende RSI-klachten zijn pijn op een duidelijk aanwijsbare plek, een ongemakkelijk gevoel en een stijf gevoel. Van de werknemers is 57% van mening dat de RSI-klachten geheel of gedeeltelijk met maken hebben met het werk. Als directe aanleiding van de RSI-klachten noemt 55% dat ze te zwaar hebben getild. Verminderen blootstelling fysieke belasting Om de blootstelling aan fysieke belasting te verminderen, is het noodzakelijk iets te doen aan het tillen, duwen of trekken en dragen van (heel) zware lasten door ambulanceverpleegkundigen en - chauffeurs. Daarnaast zou een verandering van werkhouding ook behulpzaam kunnen zijn. Voor de centralisten op de meldkamer zijn repeterende bewegingen het risico waarvoor maatregelen gewenst zijn. Blootstelling psychische belasting Werkdruk en werkstress Werknemers in de ambulancezorg hebben over het algemeen een grote emotionele belasting, de werkdruk en werkstress wordt als een minder groot probleem gezien. De centralisten op de meldkamer vormen bij het arbeidsrisico werkdruk en werkstress een risicogroep. Een groot deel van hen ervaart het werk als emotioneel belastend en heeft vaak of altijd een herstelbehoefte na het werk. Dit betekent dat zij een grotere kans hebben om bloot te staan aan factoren die psychische vermoeidheid veroorzaken en als gevolg van deze psychische vermoeidheid ziek te worden. Agressie en geweld Van de werknemers in de ambulancezorg heeft in totaal 43% de afgelopen 12 maanden te maken gehad met lichamelijke agressie en 43% heeft te maken gehad met serieuze bedreigingen. n en chauffeurs hebben vaker te maken met lichamelijke agressie dan hun collega s. De daders zijn vaak patiënten of psychiatrische patiënten, verslaafden of zwervers. 9

10 Het afgelopen is 60% van de werknemers in de ambulancezorg blootgesteld geweest aan agressie en geweld. Dit betekent dat zij te maken hebben gehad met lichamelijke agressie en/of serieuze bedreiging. Van de werknemers heeft 7% stressklachten en 12% beperkingen in het functioneren als gevolg van agressie en geweld. Het blijkt dat een hoge blootstelling niet onlosmakelijk verbonden is met veel posttraumatische stress en beperkingen in het werk. Dit hangt blijkbaar af van de manier waarop mensen omgaan met de verwerking van agressie- en geweldsincidenten. Traumatische ervaringen Wanneer werknemers een aantal gevoelens wordt voorgelegd die zijn veroorzaakt door traumatische ervaringen dan komen een cynisch gevoel en gevoelens van machteloosheid het meest voor. Van de werknemers in de ambulancezorg heeft 18% minder goed gewerkt en/of verzuimd als gevolg van traumatische ervaringen. Dit zijn met name de ambulanceverpleegkundigen en chauffeurs. De werknemers van 45 tot en met 54 hebben beduidend meer beperkingen door traumatische ervaringen. Het verdient dan ook aanbeveling om maatregelen op deze groepen werknemers te richten. Vermindering blootstelling psychische belasting Onder psychische belasting vallen de thema s werkdruk en werkstress, agressie en geweld en traumatische ervaringen. De centralisten op de meldkamer vormen de grootste risicogroep voor werkdruk en werkstress. De meest in het oog springende groepen bij blootstelling aan agressie en geweld zijn ambulanceverpleegkundigen en chauffeurs. Zij zijn in hoge mate blootgesteld aan agressie en geweld maar ondervinden er relatief weinig gevolgen van. Dit kan erop duiden dat de nazorg na blootstelling aan agressie en geweld goed is geregeld. De groep werknemers in de ambulancezorg die beperkingen ondervindt van traumatische ervaringen is aanmerkelijk groter. Omdat niet dezelfde vragen zijn gesteld over de blootstelling aan traumatische klachten als bij agressie en geweld, is niet bekend hoeveel werknemers zijn blootgesteld aan traumatische ervaringen. Een conclusie over nazorg is daarom bij traumatische ervaringen niet te trekken. Het is duidelijk dat maatregelen om blootstelling aan psychische belasting en de gevolgen ervan te verminderen, kunnen worden gericht op specifieke functiegroepen per thema. Conclusies De belangrijkste conclusies op basis van deze nulmeting luiden als volgt: Van de arbeidsrisico s die zijn bekeken, is fysieke belasting veroorzaakt door tillen, duwen/trekken en dragen verreweg de grootste. Nagenoeg alle ambulanceverpleegkundigen en chauffeurs zijn blootgesteld aan zeer zware fysieke belasting. Bij ziekteverzuim blijken rugklachten de belangrijkste reden na griep en verkoudheid. De groep die beperkingen ondervindt als gevolg van traumatische ervaringen is groter dan de groep die beperkingen ondervindt als gevolg van agressie en geweld. Binnen de functiegroep ambulanceverpleegkundigen en chauffeurs lopen de werknemers in de leeftijd van 45 tot en met 54 een extra groot risico. Zij vormen een belangrijke groep bij het ziekteverzuim en bij de arbeidsrisico s. Ook wanneer hun blootstelling aan een arbeidsrisico (fysieke belasting) minder groot dan gemiddeld is, ervaren zij dit toch als een zwaardere belasting dan andere werknemers.. 10

11 1 Inleiding 1.1 Arboconvenant Ambulancezorg De ambulancezorg is een sector die te maken heeft met aanzienlijke arbeidsrisico s. Dit komt onder andere door de aard van het werk, de omgeving waarin en de omstandigheden waaronder het werk moet worden uitgevoerd. Uit onderzoek 1 is gebleken dat de belangrijkste arbeidsrisico s in de ambulancezorg fysieke belasting (o.a. tillen, duwen en trekken onder vaak moeilijke omstandigheden) en psychische belasting (o.a. werkdruk, agressie, onveiligheid en traumatische ervaringen) zijn. Om in de ambulancezorg betere arbeidsomstandigheden te creëren en een daling van het ziekteverzuim te realiseren hebben de werkgevers-, de werknemersorganisaties en de overheid eind 2002 een intentieverklaring ondertekend. Deze intentieverklaring is uitgewerkt tot het Arboconvenant Ambulancezorg dat op 8 april 2004 door de betrokken partijen is ondertekend. Dit convenant is het vijftigste en tevens laatste eerstefaseconvenant dat is afgesloten. In het Arboconvenant Ambulancezorg is afgesproken dat de betrokken partijen zowel op sectorniveau als op het niveau van de afzonderlijke ambulancediensten doelstellingen vastleggen en afspraken maken over de te nemen maatregelen om de doelstellingen te verwezenlijken. Het arboconvenant kent een viertal doelstellingen: a. het ziekteverzuim van werknemers in de ambulancezorg terugbrengen van 7,1% naar 6,1% in 2006; b. het aantal verzuimgevallen langer dan 13 weken verminderen met 15% in 2006; c. blootstelling van werknemers aan fysieke belasting die verband houden met tillen, duwen en trekken en RSI verminderen met een bepaald percentage 2 ; d. blootstelling van werknemers aan psychische belasting die verband houden met werkdruk, agressie, onveiligheid en traumatische ervaringen verminderen met een bepaald percentage 3. In het Plan van Aanpak 4 is een pakket maatregelen afgesproken om bovenstaande doelstellingen te bereiken. Voorbeelden van maatregelen die de fysieke belasting moeten verminderen zijn het werken aan een cultuurverandering, een gezonde roostering, het gebruik maken van hulpmiddelen en de inrichting van de ambulance. Op het gebied van psychische belasting moeten de ambulancediensten met deze nulmeting eerst meer inzicht krijgen in de aard en omvang van de problemen. Op basis van de gegevens uit dit rapport volgt een Plan van Aanpak. Van alle betrokken werknemers in de Ambulancezorg wordt verwacht dat ze een bijdrage leveren aan de uitvoering van de gemaakte afspraken. Het convenant heeft een looptijd tot en met 30 juni Stand der techniek in de ambulancezorg, KPMG en LOCOmotion, Het precieze percentage wordt vastgesteld aan de hand van de uitkomsten van deze nulmeting. 3 Het precieze percentage wordt vastgesteld aan de hand van de uitkomsten van deze nulmeting. 4 Plan van Aanpak Arboconvenant Ambulancezorg inzake psychische en fysieke belasting en terugdringing van ziekteverzuim, Den Haag,

12 Monitoring Om meer inzicht te krijgen in de mate waarin de doelstellingen van het arboconvenant worden bereikt en de voortgang van de uitvoering van het convenant zijn afspraken gemaakt over monitoring. Er vinden metingen plaats ten tijde van de inwerkingtreding van het convenant (nulmeting), gedurende de uitvoering van het convenant (tussen- of vervolgmetingen) en na afronding van het convenant (eind- of slotmeting). Research voor Beleid heeft de nulmeting uitgevoerd en doet in dit rapport verslag van de resultaten. 1.2 Doel- en vraagstelling Voor deze nulmeting geldt de volgende doelstelling: Het doel van de nulmeting is informatie verschaffen over de mate waarin werknemers in de Ambulancezorg fysieke belasting, psychische belasting en agressie en geweld ervaren. Onderzoeksvragen Op basis van bovenstaande doelstelling zijn de onderzoeksvragen voor de nulmeting van het Arboconvenant Ambulancezorg als volgt geformuleerd: 1. Wat is de mate van blootstelling van werknemers in de Ambulancezorg aan de arbeidsrisico s werkdruk, agressie en geweld, fysieke belasting en RSI? Hoe groot is de omvang van de risicopopulatie die is blootgesteld aan werkdruk, agressie en geweld, fysieke belasting en RSI? In welke mate wordt deze risicopopulatie blootgesteld aan bovengenoemde risico s? 2. Bestaat er een relatie tussen ziekteverzuim en arbeidsrisico s? 3. Wat zijn de oorzaken van het ziekteverzuim? 1.3 Leeswijzer rapport Dit rapport bevat de beschrijving van de resultaten van de nulmeting. Voorafgaand aan de beschrijving van deze resultaten is eerst gekeken naar de wijze waarop deze zijn verzameld. Een beschrijving van de onderzoeksopzet en een verantwoording hiervan is te vinden in hoofdstuk 2. De daarop volgende hoofdstukken beschrijven de resultaten van de nulmeting. Hoofdstuk 3 heeft als onderwerp het ziekteverzuim. In het hoofdstuk wordt ingegaan op oorzaken van het ziekteverzuim, het verzuimpercentage en de verzuimduur. Hoofdstuk 4 gaat in op het arbeidsrisico werkdruk en werkstress. De verschillende thema s die hieronder vallen worden belicht en de eventuele risicogroepen gedefinieerd. Tevens geeft het hoofdstuk vergelijkingen van de grootte van risicogroepen met vergelijkbare sectoren. In hoofdstuk 5 komt de fysieke belasting aan bod. Eerst wordt ingegaan op de blootstelling van werknemers in de ambulancezorg, vervolgens op de houding en beweging van de werknemers. Hoofdstuk 6 geeft weer welk deel van de werknemers klachten heeft aan het bewegingsapparaat. Tevens wordt de risicogroep RSI-klachten gedefinieerd. In hoofdstuk 7 komen agressie en geweld en traumatische ervaringen aan bod. Er wordt ingegaan op de blootstelling aan agressie en geweld en eventuele gevolgen hiervan. Vervolgens is gekeken naar traumatische ervaringen van de werknemers in de ambulancezorg en of zij hiervan gevolgen ondervinden in hun werk. 12

13 Presentatie tabellen Om de leesbaarheid van het rapport te vergroten, is ervoor gekozen de tabellen zoveel mogelijk in de bijlage te plaatsen. Achtergrondgegevens respondenten De onderzoeksresultaten van alle respondenten worden uitgesplitst naar achtergrondkenmerk van de werknemers in de ambulancezorg. Op deze wijze is zichtbaar welke groep(en) werknemers te maken hebben met arbeidsrisico s en ziekteverzuim. De betreffende achtergrondgegevens zijn: Leeftijd: jonger dan 24, 25 t/m 34, 35 t/m 44, 45 t/m 54, 55 en ouder Geslacht Opleidingsniveau: basisonderwijs, VMBO, HAVO/VWO, MBO, HBO, Universiteit Soort contract: vaste aanstelling, tijdelijke aanstelling, anders Omvang dienstverband: 37 t/m 40 uur, 33 t/m 36 uur, 25 t/m 32 uur, 13 t/m 24 uur, 1 t/m 12 uur Werkgever particulier of overheidsdienst Functie: ambulanceverpleegkundige, ambulancechauffeur, centralist op de meldkamer, overige functies Organisatieomvang: 1 t/m 4 werknemers, 5 t/m 9 werknemers, 10 t/m 19 werknemers, 20 t/m 49 werknemers, 50 t/m 99 werknemers, 100 werknemers en meer. Wanneer in het rapport een van de achtergrondgegevens wordt beschreven, bijvoorbeeld de werknemers tussen de 45 en 54 oud, betekent het dat deze groep werknemers in vergelijking met de andere categorieën (jonger en ouder) opvallende onderzoeksresultaten laten zien. Als bijlage 1 zijn de rechte tellingen opgenomen. Hierin is te zien hoeveel respondenten tot de respectievelijke achtergrondgegevens horen. 13

14 14

15 2 Onderzoeksopzet 2.1 Monitor Arboconvenanten In de nulmeting behorende bij het Arboconvenant Ambulancezorg is gebruik gemaakt van de landelijke Monitor Arboconvenanten (MA). Deze MA bestaat uit een set van vragenlijstmodules waarmee arbeidsomstandighedenrisico s en gezondheidsklachten op werknemersniveau in kaart worden gebracht. De monitor is opgesteld door SKB, TNO Arbeid, AStri en IVP en wordt uitgegeven door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De volledige Monitor bestaat uit de volgende zeven modules: werkdruk en werkstress fysieke belasting beeldschermwerk bewegingsapparaat agressie en geweld verzuim reïntegratie. Veel BBC s maken gebruik van de MA om de voortgang van het plan van aanpak behorende bij het arboconvenant te meten. Het grote voordeel hiervan is dat de voortgang van arboconvenanten en arboplusconvenanten voor verschillende sectoren op dezelfde wijze wordt gemeten. De BBC kiest uit de zeven modules van de MA de modules die van toepassing zijn op het betreffende arboconvenant. Welke modules van de MA worden gebruikt, is afhankelijk van de doelstellingen die men nastreeft met het arboconvenant. De modules die zijn gebruikt tijdens de nulmeting voor het Arboconvenant Ambulancezorg zijn: werkdruk en werkstress fysieke belasting bewegingsapparaat armen, nek en schouders 1 agressie en geweld verzuim. De modules zijn onlangs herzien. Het grootste verschil met de vroegere versie is het splitsen van de module bewegingsapparaat in bewegingsapparaat en armen, nek en schouders. Voor deze nulmeting zijn de herziene modules gebruikt. 2.2 Schriftelijke en internet enquête Research voor Beleid heeft via een schriftelijke en internet enquête de MA-vragenlijst afgenomen onder alle werknemers in de Ambulancezorg. De werknemers in de ambulancezorg ontvingen de vragenlijst schriftelijk en hadden de keuze om de vragen schriftelijk of via internet te beantwoorden. Om te voorkomen dat werknemers de vragenlijst twee keer invullen (via internet en schriftelijk) zijn identieke respondentnummers op de schriftelijke en internet vragenlijst gebruikt. Dubbelingen zijn er later uitgehaald. 1 De module arm, nek en schouders was een onderdeel van de module bewegingsapparaat, maar is losgekoppeld omdat dit duidelijker is voor de respondent. 15

16 De werknemers in de ambulancezorg die zijn benaderd deel te nemen aan het onderzoek, staan allemaal in het adressenbestand van SOVAM. Oorspronkelijk is uitgegaan van medewerkers. Het bestand van SOVAM bestond uit adressen. Er is besloten het gehele adressenbestand aan te schrijven. De uitnodiging om deel te nemen aan het onderzoek en de vragenlijst zijn in twee tranches verstuurd. Dit was noodzakelijk omdat de extra adressen in te een laat stadium werden ontdekt om het drukproces van de vragenlijsten uit te breiden naar Uit de vele reacties is gebleken dat het bestand behoorlijk vervuild was. Op basis van het opgeschoonde bestand geeft SOVAM aan dat er feitelijk werknemers zijn in de ambulancezorg. De schriftelijke en internet enquêtes hebben gelopen van vrijdag 29 oktober tot en met maandag 29 november Responsverantwoording Er zijn werknemers in de ambulancezorg. Van de vragenlijsten die zijn verstuurd naar het adressenbestand van SOVAM zijn er vragenlijsten binnen gekomen en 550 vragenlijsten ingevuld via internet. Dat maakt de bruto respons (geretourneerde vragenlijsten als percentage van de populatie) 76%. Na het verwijderen van dubbel ingeleverde en niet bruikbare vragenlijsten, blijven er over, de zogeheten netto respons. De netto respons bedraagt 73%. Deze respons is voor dit type onderzoek hoog te noemen. Tabel 2.1 Respons schriftelijke en internet enquête MA nulmeting Ambulancezorg Werknemers Ambulancezorg werknemers 100% Bruto respons vragenlijsten geretourneerd 76% Netto respons vragenlijsten bruikbaar 73% Van de mensen die niet hebben gereageerd, heeft een aantal een reden opgegeven. Van deze mensen is 3% niet meer werkzaam in de ambulancezorg omdat zij bijvoorbeeld van baan zijn veranderd of met FLO, VUT of pensioen zijn. Achtergrondgegevens In bijlage 1 staan de achtergrondgegevens van de respondenten weergegeven. Zo is te zien dat 81% van de respondenten man is en 95% van de respondenten een vaste aanstelling heeft. Van de respondenten is 41% in dienst bij een particulier bedrijf en 59% in overheidsdienst. De functie van de respondent is bij 48% ambulanceverpleegkundige, bij 40% ambulancechauffeur, bij 8% centralist meldkamer en 4% heeft een andere functie binnen de ambulancezorg. De gegevens van de respondenten zijn vergeleken met de achtergrondgegevens leeftijd en functie van de werknemers in de ambulancezorg zoals die zijn beschreven in de Arbeidsmarktverkenning Ambulancezorg Omdat de kenmerken van respondenten grote overeenkomsten vertoonden met de kenmerken van de werknemers in de ambulancezorg, was het niet nodig de onderzoeksgegevens te wegen. 1 Bron : Arbeidsmarktverkenning Ambulancepersoneel, Nivel, Utrecht

17 3 Ziekteverzuim Het arboconvenant ambulancezorg heeft als beoogd effect voor het ziekteverzuim: het verminderen van het ziekteverzuimpercentage van 1%-punt ultimo 2006 ten opzichte van het in 2003 vastgestelde verzuimpercentage over 2002; het verminderen van het aantal verzuimgevallen langer dan 13 weken met 15% ultimo 2006 ten opzichte van de nulmeting. 1 Om maatregelen te kunnen treffen om het ziekteverzuimpercentage van 7,1% 2 te verlagen naar 6,1% is het noodzakelijk inzicht te krijgen in de oorzaken van het ziekteverzuim. In dit hoofdstuk wordt op deze oorzaken ingegaan. Tevens geeft dit hoofdstuk inzicht in het aantal verzuimgevallen en het verzuimpercentage. In dit hoofdstuk wordt naar de resultaten van de werknemers in de ambulancezorg in het algemeen gekeken en naar verschillende groepen werknemers. Bij de vergelijking van werknemers in de ambulancezorg moet de volgende opmerking worden gemaakt. Van deze werknemers is 48% werkzaam als ambulancechauffeur en 40% als ambulanceverpleegkundige. Voor een uitsplitsing naar andere achtergrondgegevens (zoals leeftijd, geslacht) van de werknemers betekent dit dat er ook steeds invloed is op de verbanden door de functie die men uitoefent. Waarschijnlijk is de functie de belangrijkste verklaring voor verschillen tussen werknemers. 3.1 Ziekteverzuimgegevens Verzuimduur De helft (51%) van de werknemers in de ambulancezorg heeft de afgelopen 12 maanden wel eens verzuimd. Van de verzuimers heeft 95% maximaal vijf keer verzuimd de afgelopen 12 maanden. De werknemers in de ambulancezorg is gevraagd hoe lang zij in totaal hebben verzuimd. Hierbij gelden gedeeltelijk verzuim en therapeutisch werken ook als verzuim. Tabel 3.1 Duur van het ziekteverzuim werknemers ambulancezorg afgelopen 12 maanden % Aantal 1 t/m 7 dagen 46% t/m 14 dagen 19% t/m 48 dagen 20% t/m 91 dagen 8% dagen of meer 7% % In tabel 3.1 is te zien dat 7% van de werknemers in de ambulancezorg die zich één keer of vaker hebben ziek gemeld in totaal meer dan 13 weken (92 dagen of meer) heeft verzuimd de afgelopen 12 maanden. Dit is 3,5% van alle werknemers in de ambulancezorg. Wanneer naar de achtergrondgegevens van de werknemers in de ambulancezorg die hebben verzuimd wordt gekeken, dan is er een groep werknemers die opvalt: 10% van de werknemers 1 Bron: Arboconvenant Ambulancezorg, 8 april Bron: Ziekteverzuim ambulancezorginstellingen 2002, op basis van een schriftelijke enquête onder instellingen, Astri, Leiden

18 van 45 tot en met 54 die zich hebben ziek gemeld, hebben in totaal meer dan 13 weken verzuimd de afgelopen 12 maanden. Zij verzuimen vaker dan gemiddeld en vaker dan werknemers die jonger of ouder zijn. Van de werknemers in de ambulancezorg die de afgelopen maanden hebben verzuimd, is 90% weer volledig aan het werk en 6% is volledig ziek gemeld. Tabel 3.2 Werknemers die hebben verzuimd en nog ziek zijn ten tijde van nulmeting % Aantal Nee, ik ben gewoon aan het werk 90% Ja, ik ben gedeeltelijk ziek, gedeeltelijk aan het werk 2% 28 Ja, ik werk therapeutisch 2% 21 Ja, ik ben op dit moment volledig ziek gemeld 6% % Berekening ziekteverzuimpercentage Monitor Arboconvenanten Het ziekteverzuimpercentage is het gemiddelde percentage werknemers dat ziek is per. Op basis van de antwoorden die werknemers in de ambulancezorg hebben gegeven, is het mogelijk een ziekteverzuimpercentage te berekenen. Het berekenen van een ziekteverzuimpercentage op basis van een inschatting van werknemers over hun verzuimduur, brengt altijd een onnauwkeurigheid met zich mee. Dit ziekteverzuimpercentage kan dan ook niet gebruikt worden om te bepalen of de doelstelling van het arboconvenant behaald is, hiertoe dient onderzoek te worden gedaan onder instellingen. Het in dit rapport genoemde ziekteverzuimpercentage dient als vergelijkingsmateriaal voor de tussen- en eindmeting. Op basis van de antwoorden die de werknemers in de ambulancezorg hebben gegeven over hun verzuim kan op twee verschillende manieren het ziekteverzuimpercentage worden berekend. In de MA staat een berekeningswijze die als basis het verzuim over twee maanden neemt. Het grote nadeel van deze berekeningswijze is dat de langdurig zieke werknemers het verzuimpercentage onevenredig sterk beïnvloeden met als gevolg een te hoog verzuimpercentage. Research voor Beleid berekent het verzuimpercentage met als basis 12 maanden en dit blijkt een beter beeld te geven. De werknemers in de ambulancezorg is gevraagd naar het aantal weekdagen dat ze naar schatting hebben verzuimd de afgelopen 12 maanden. Na analyse van de antwoorden werd duidelijk dat tweederde van de werknemers hun ziekteverzuim in werkdagen in plaats van weekdagen had aangeduid. De antwoorden ik ben vijf of tien dagen ziek geweest kwamen twee keer zo vaak voor als de antwoorden ik ben zeven of veertien dagen ziek geweest. Daarom is besloten om de berekening van het ziekteverzuimpercentage op basis van werkdagen te berekenen en niet op basis van weekdagen. 18

19 Nulmeting ziekteverzuimpercentage MA werknemers ambulancezorg Het gemiddelde verzuimpercentage van de ambulancezorg over de afgelopen 12 maanden is 6%. De volgende groepen werknemers hebben een hoger verzuimpercentage over de afgelopen 12 maanden dan gemiddeld in de ambulancezorg. n hebben een verzuimpercentage over de afgelopen 12 maanden van 7%. Het verzuimpercentage van werknemers in de leeftijd van 45 tot en met 54 is 8%. Het verzuimpercentage van werknemers van 55 en ouder is 7%. Het verzuimpercentage van vrouwen over de afgelopen 12 maanden is 8%. Werknemers in een bedrijf met 50 tot en met 99 werknemers hebben een verzuimpercentage over de afgelopen 12 maanden van 7%. 3.2 Oorzaken ziekteverzuim Klachten verzuim Aan de werknemers in de ambulancezorg is gevraagd met welke klachten zij de laatste keer hebben verzuimd. Zij konden hierbij meer antwoorden geven 1. De griep of een verkoudheid is de meest voorkomende reden waarom werknemers in de ambulancezorg zich hebben ziek gemeld. Opvallend is dat bijna een kwart van de werknemers in de ambulancezorg aangeeft zich te hebben ziek gemeld met rugklachten. De derde belangrijke klachtensoort waarom werknemers in de ambulancezorg hebben verzuimd, zijn klachten aan nek, schouders, armen en polsen. Tabel 3.3 Klachten waarmee werknemers zich hebben ziek gemeld afgelopen Griep, verkoudheid 37% Rugklachten 23% Klachten nek, schouders, armen, polsen, handen 13% Klachten heup, benen,knieën, voeten 8% Psychische klachten, overspannen, burn-out 8% Klachten maag of darmen 8% Klachten luchtwegen 4% Klachten hart- en vaatstelsel 3% Conflict op het werk 2% Huidklachten, allergie 1% Klachten oren, ogen 1% e klachten 16% N 100% Meer antwoorden mogelijk % Er zijn enkele opvallende verschillen wanneer naar de persoonlijke kenmerken van de werknemers in de ambulancezorg wordt gekeken. 1 In de vragenlijst was dit oorspronkelijk geen vraag waarop meer antwoorden mogelijk zijn. Omdat een groot aantal respondenten de vraag zo heeft geïnterpreteerd, is deze vraag veranderd. Was dit niet gedaan, dan waren veel antwoorden verloren gegaan omdat die dan niet waren meegerekend. 19

20 Ongeveer een kwart van de ambulancechauffeurs en verplegers en werknemers in overige functies in de ambulancezorg heeft verzuimd vanwege rugklachten. Ambulancechauffeurs en verplegers verzuimen vaker met klachten aan heup, benen, knieën en voeten dan centralisten meldkamer en werknemers in overige functies. Werknemers in de overige functies verzuimen vaker dan hun collega s vanwege klachten aan nek, schouders, armen en handen. Bij de leeftijd van de werknemers in de ambulancezorg valt op dat het aantal werknemers dat zich met rugklachten ziek meldt meer dan verdubbelt naarmate de werknemers ouder worden. Oudere werknemers in de ambulancezorg melden zich tevens vaker ziek met klachten aan nek, schouders, armen, polsen en handen en klachten aan heup, benen en knieën dan hun jongere collega s. Mannen geven vaker aan dan vrouwen te hebben verzuimd vanwege rugklachten en klachten aan nek, schouders, armen, polsen en handen. Werkgerelateerde klachten Een kwart van de werknemers in de ambulancezorg die de afgelopen 12 maanden hebben verzuimd, geeft aan dat hun klachten hoofdzakelijk het gevolg waren van het werk dat ze deden. Volgens 20% van de werknemers in de ambulancezorg zijn hun klachten gedeeltelijk het gevolg van het werk dat ze deden. Tabel 3.4 Zijn klachten van ziekmelding werkgerelateerd % Aantal Ja, hoofdzakelijk gevolg van mijn werk 26% 312 Ja, voor een deel gevolg van mijn werk 20% 240 Nee, geen gevolg van mijn werk 50% 612 Weet niet 4% % Er zijn verschillen tussen de werknemers zichtbaar: Ambulancechauffeurs (25%) en verplegers (29%) geven ongeveer twee keer zo vaak aan dat hun klachten hoofdzakelijk werkgerelateerd zijn dan centralisten en werknemers in overige functies. Hoe meer uren de werknemers in de ambulancezorg werken per week, des te vaker zijn zij van mening dat hun klachten hoofdzakelijk werkgerelateerd zijn. Werknemers die 55 of ouder zijn of van 45 tot en met 54 geven met respectievelijk 41% en 34% vaker aan dan jongere werknemers in de ambulancezorg dat hun klachten hoofdzakelijk werkgerelateerd zijn. Werknemers in overheidsdienst denken vaker dan werknemers bij een particulier bedrijf dat hun klachten hoofdzakelijk werkgerelateerd zijn. Het aandeel van werkgerelateerde klachten is hoger bij lager opgeleiden dan bij overige opleidingsniveaus. Mannen geven vaker aan dan vrouwen dat hun klachten hoofdzakelijk werkgerelateerd zijn. Aan de werknemers in de ambulancezorg, die de afgelopen 12 maanden hebben verzuimd en de klachten die dit verzuim veroorzaken hoofdzakelijk of voor een deel als gevolg zien van hun werk, is gevraagd welke omstandigheden de klachten hebben veroorzaakt. Zij konden op deze vraag meer antwoorden geven. De meest voorkomende veroorzaker van klachten die ten grondslag liggen aan verzuim is het lichamelijk te zware werk. Werkdruk en werkstress zijn ook een belangrij- 20

21 ke veroorzaker van klachten, gevolgd door de emotionele belasting en problemen met de leiding of werkgever. Tabel 3.5 Welke werkomstandigheden zijn oorzaak klachten werknemers ambulancezorg Lichamelijk te zwaar (patiënten tillen, lang staan, sjouwen, gebruik zware of trillende apparatuur, etc.) 65% Werkdruk, werkstress 24% Emotioneel te zwaar (door omgaan met traumatische ervaring.) 14% Problemen met leiding, werkgever 12% Langdurig dezelfde handelingen verrichten, langdurig achter de computer werken 8% Problemen met geluid, temperatuur, luchtvochtigheid, chloor 7% Bedrijfsongeval 5% Problemen met collega's of ondergeschikten 4% Problemen met cliënten/patiënten 2% Geweld, seksuele intimidatie 2% Geweld, seksuele intimidatie 1% Anders 19% N 100% 562 Meer antwoorden mogelijk % De omstandigheden die de klachten veroorzaken, verschillen naar achtergrondkenmerken van de respondenten. Ambulancechauffeurs en verplegers geven met respectievelijk 71% en 68% vaker aan dat hun klachten worden veroorzaakt doordat het werk lichamelijk te zwaar is dan centralisten op de meldkamer (6%) en werknemers in overige functies (47%). Een grote veroorzaker van klachten bij medewerkers op de centrale en in overige functies is het langdurig verrichten van dezelfde handelingen en het langdurig achter de computer werken, respectievelijk 31% en 40%. Werknemers in de ambulancezorg die van 13 tot en met 24 uur in de week werken, geven vaker aan dat werkdruk en werkstress de veroorzaker is van hun klachten, dan werknemers die meer dan 24 uur werken per week. Zij zien het langdurig hetzelfde werk doen en achter de computer zitten ook vaker als de oorzaak van hun klachten. Een relatief groot deel (20%) van de centralisten op de meldkamer werkt van 13 tot en met 24 uur per week. Met het toenemen van de leeftijd, vinden medewerkers in de ambulancezorg het lichamelijk zware werk vaker een oorzaak voor hun klachten dan hun jongere collega s. Mannen vinden vaker dan vrouwen het lichamelijk zware werk de oorzaak van hun klachten. Dit valt te verklaren doordat een groter deel van de mannen werkzaam is als ambulanceverpleegkundige of chauffeur dan bij de vrouwelijke werknemers in de ambulancezorg. 21

22 3.3 Conclusie Verzuim in totaal langer dan 13 weken Van de werknemers in de ambulancezorg die de afgelopen 12 maanden hebben verzuimd, heeft 7% in totaal meer dan 13 weken verzuimd. Dit is 3,5% van alle werknemers in de ambulancezorg. Werknemers in de leeftijd van 45 tot en met 54 verzuimen meer dan gemiddeld langer dan in totaal 13 weken. Verzuimpercentage Het gemiddelde verzuimpercentage is 6%. Een aantal groepen werknemers heeft een hoger dan gemiddeld verzuimpercentage: ambulanceverpleegkundigen, werknemers van 45 en ouder, vrouwelijke werknemers, werknemers die tussen de 13 en 32 uur werken en werknemers die werken in een bedrijf met 50 tot en met 99 werknemers. n en werknemers vanaf 45 zijn vaker dan gemiddeld van mening dat de klachten die dit verzuim hebben veroorzaakt, hoofdzakelijk het gevolg zijn van hun werk. Oorzaken verzuim Over het algemeen zijn de drie meest genoemde oorzaken van ziekteverzuim: griep, rugklachten en klachten aan nek, schouders, armen, polsen en handen. Het zijn met name de ambulanceverpleegkundigen en chauffeurs die verzuimen vanwege rugklachten evenals de werknemers met een leeftijd van 45 of ouder. De oorzaak voor deze klachten is voornamelijk het lichamelijk zware werk. De andere vaak genoemde oorzaak van klachten die ziekteverzuim veroorzaken is de werkdruk en werkstress. Belangrijke groepen bij verzuim n hebben een hoger dan gemiddeld verzuimpercentage en zijn daarnaast vaker dan gemiddeld van mening dat hun klachten hoofdzakelijk het gevolg zijn van het werk dat ze doen. Zij verzuimen relatief veel met rugklachten veroorzaakt door het lichamelijk te zware werk, net zoals de ambulancechauffeurs. Werknemers in de leeftijd van 45 tot en met 54 hebben niet alleen een hoger dan gemiddeld verzuimpercentage maar verzuimen daarnaast vaker dan gemiddeld 13 weken en zijn van mening dat hun klachten hoofdzakelijk worden veroorzaakt door hun werk. Zij verzuimen relatief veel met rugklachten, veroorzaakt door het lichamelijk zware werk. De helft van deze werknemers is ambulanceverpleegkundige, 35% is ambulancechauffeur. Van de ambulanceverpleegkundigen is 37% van 45 tot en met 54 oud. Van de ambulancechauffeurs is 31% van 45 tot en met 54 oud. Het zijn met name de ambulanceverpleegkundigen en chauffeurs van 45 tot en met 54 oud die risico lopen te verzuimen en langdurig uit te vallen. Om het ziekteverzuim en langdurig verzuim te verlagen, is het dus aan te raden specifieke maatregelen op de werkplek te nemen voor deze groep werknemers. 22

23 4 Werkdruk en werkstress Van alle werknemers die de afgelopen 12 maanden hebben verzuimd en hebben aangegeven dat hun klachten zijn veroorzaakt door het werk, heeft ongeveer een kwart verzuimd vanwege klachten die zijn veroorzaakt door werkdruk en werkstress. Een van de doelstellingen in het arboconvenant ambulancezorg is het terugbrengen van de blootstelling van werknemers in de ambulancezorg aan psychische belasting. Werkdruk en werkstress zijn een onderdeel van psychische belasting. In de MA zijn werkdruk en werkstress verdeeld in een aantal thema s. De thema s voor werkdruk zijn: Werktempo en hoeveelheid Emotionele belasting Afwisseling in het werk Zelfstandigheid in het werk Relatie met de direct leidinggevende. De thema s voor werkstress zijn: Plezier in het werk Herstelbehoefte. In dit hoofdstuk komen de risicopopulaties van een aantal thema s binnen het arbeidsrisico werkdruk en werkstress aan de orde. Dit wordt gedaan met kengetallen; het percentage werknemers dat kans loopt op beperkingen in het functioneren, of uitval ten gevolge van blootstelling aan een bepaald arbeidsrisico. De kengetallen zijn overschrijdingen van grenswaarden. Deze grenswaarden zijn bepaald door de opstellers van de MA en gelden voor elke sector en branche. Of een grenswaarde wordt overschreden, is te zien aan zogeheten schaalscores. Bij elk thema zijn voor de werknemers in de ambulancezorg in het algemeen en gespecificeerd naar persoonlijke kenmerken schaalscores berekend. Wanneer een schaalscore hoger is dan de grenswaarde, behoort iemand tot de risicogroep. Omdat alleen voor werktempo en hoeveelheid, emotionele belasting, en herstelbehoefte grenswaarden bekend zijn, kunnen we voor die arbeidsrisico s risicogroepen berekenen. Bij de overige thema s zijn wel de schaalscores berekend, die zijn te gebruiken als een referentiekader voor volgende metingen. ens zijn de schaalscores van verschillende thema s niet met elkaar te vergelijken. Een hoge score staat niet zondermeer gelijk aan een hoog risico. Hoofdstuk 4 behandelt eerst de schaalscores op de verschillende thema s. Vervolgens worden de risicogroepen blootstelling werkdruk (werktempo en hoeveelheid), blootstelling emotionele belasting en klachten werkstress (herstelbehoefte) behandeld. 23

24 4.1 Schaalscores werkdruk en werkstress In tabel 4.1 staan de gemiddelde schaalscores op het arbeidsrisico werkdruk en werkstress van de werknemers in de ambulancezorg weergegeven. De gemiddelde schaalscores gespecificeerd naar persoonlijke kenmerken staan in bijlage 4. Tabel 4.1 Gemiddelde schaalscores werkdruk en werkstress Thema Gemiddelde score Grenswaarde N Werkdruk Werktempo en hoeveelheid Emotionele belasting Afwisseling Zelfstandigheid Relatie direct leidinggevende Werkstress Plezier in het werk Herstelbehoefte 38,3 41, , ,57 38,20 6,7 24,4 54, Van de drie schaalscores die kunnen worden vergeleken met een grenswaarde is alleen het gemiddelde van de emotionele belasting boven de grenswaarde. Dit betekent dat werknemers in de ambulancezorg een hoge emotionele belasting hebben. De overige gemiddelden liggen onder de grenswaarden. Dit wil overigens niet zeggen dat er geen risicogroepen zijn voor die arbeidsrisico s. De risicogroepen voor werktempo en hoeveelheid (werkdruk) en herstelbehoefte (werkstress) zijn alleen kleiner dan die van emotionele belasting. De risicogroepen staan beschreven in paragraaf 4.2 tot en met 4.5. Significante verschillen tussen werknemers Met uitzondering van de schaalscores die kunnen worden vergeleken met een grenswaarde, hebben de schaalscores genoemd in tabel 4.1 geen referentiekader. Er kan dus niet worden gezegd of de scores hoog zijn of juist laag. Voor elk thema kan wel naar verschillen tussen de groepen werknemers worden gekeken. De significante verschillen tussen werknemers staan hieronder per thema weergegeven. Een significant verschil wil zeggen dat het verschil tussen werknemers niet op toeval berust en dus veroorzaakt wordt door daadwerkelijke verschillen tussen de groepen. Wanneer werknemers significant hoger scoren op een thema dan hun collega s mag worden aangenomen dat dit thema voor hen een groter risico op psychische vermoeidheid (zoals een burn-out) betekent. Werktempo- en hoeveelheid Werknemers in de ambulancezorg die significant hoger scoren op de schaal werktempo en hoeveelheid ervaren hun werkdruk als significant zwaarder. Een hogere score betekent een groter risico op psychische vermoeidheid. De gemiddelde score van de werknemers in de ambulancezorg op werktempo- en hoeveelheid is 38,3. De centralisten in de meldkamer en werknemers in overige functies scoren significant hoger op werktempo en hoeveelheid dan ambulanceverpleegkundigen en -chauffeurs. Centralisten in de meldkamer en werknemers in overige functies ervaren hun werkdruk als significant zwaarder. Werknemers van 45 en ouder scoren significant hoger op werktempo en hoeveelheid dan hun jongere collega s. Zij ervaren hun werkdruk als significant zwaarder. 24

25 Mannelijke werknemers in de ambulancezorg scoren significant hoger op werktempo en hoeveelheid dan vrouwen. Zij ervaren hun werkdruk als significant zwaarder. Werknemers in overheidsdienst scoren significant hoger dan werknemers in dienst van een particulier bedrijf. Zij ervaren hun werkdruk als significant zwaarder. Werknemers in de ambulancezorg die 37 tot en met 40 uur werken scoren significant hoger dan werknemers die 24 uur of minder werken. Zij ervaren hun werkdruk als significant zwaarder. Werknemers met een vaste aanstelling scoren significant hoger dan werknemers met een tijdelijk aanstelling. Zij ervaren hun werkdruk als significant zwaarder. Werknemers in een bedrijf met 20 werknemers of meer scoren significant hoger op werktempo en hoeveelheid dan werknemers in kleinere bedrijven (met uitzondering van bedrijven met minder dan 5 werknemers). Zij ervaren hun werkdruk als significant zwaarder. Emotionele belasting Werknemers in de ambulancezorg die significant hoger scoren op de schaal emotionele belasting ervaren de emotionele belasting van hun werkzaamheden significant zwaarder dan hun collega s. Een hogere score betekent een groter risico op psychische vermoeidheid en in dit geval dus het zwaarder ervaren van emotionele belasting van de werkzaamheden. De ambulanceverpleegkundigen en de centralisten meldkamer scoren significant hoger op emotionele belasting dan ambulancechauffeurs en medewerkers in overige functies. Dit houdt in dat de ambulanceverpleegkundigen en de centralisten op de meldkamer een hogere emotionele belasting ervaren. Werknemers in de ambulancezorg van 45 tot en met 54 oud scoren significant hoger op emotionele belasting dan hun jongere collega s. Dit houdt in dat de werknemers van 45 tot en met 54 oud een hogere emotionele belasting ervaren. Mannelijke werknemers in de ambulancezorg scoren significant hoger op emotionele belasting dan vrouwen. Dit houdt in dat mannelijke werknemers een hogere emotionele belasting ervaren. Mannelijke werknemers zijn over het algemeen langer werkzaam in de gezondheidszorg en langer in dienst bij de instelling waar ze nu werkzaam zijn. Dit kan een verklaring zijn voor de hogere emotionele belasting van de mannelijke werknemers. Werknemers in overheidsdienst scoren significant hoger dan werknemers in dienst van een particulier bedrijf. Dit houdt in dat werknemers in overheidsdienst een hogere emotionele belasting ervaren. Werknemers in de ambulancezorg die 13 tot en met 24 uur werken per week scoren significant lager op emotionele belasting dan hun collega s. Dit houdt in dat de werknemers die 13 tot en met 24 uur werken een hogere emotionele belasting ervaren. Werknemers met een vaste aanstelling scoren significant hoger dan werknemers met een tijdelijk aanstelling. Dit houdt in dat werknemers met een vaste aanstelling een hogere emotionele belasting ervaren. Werknemers in de ambulancezorg met een hogere beroepsopleiding scoren significant hoger dan hun collega s met een VMBO-opleiding. Dit houdt in dat werknemers met een hogere beroepsopleiding een hogere emotionele belasting ervaren. Werknemers werkzaam in een bedrijf met tussen de 50 en 100 werknemers scoren significant hoger op emotionele belasting dan werknemers werkzaam in een bedrijf met minder dan 20 werknemers. Werknemers werkzaam in een bedrijf met 100 medewerkers of meer scoren hoger op emotionele belasting dan werknemers in een bedrijf met minder dan vijf werknemers en een bedrijf met 10 tot 20 werknemers. De werknemers die significant hoger scoren op emotionele belasting ervaren een hogere emotionele belasting. 25

26 Afwisseling Werknemers in de ambulancezorg die significant hoger scoren op de schaal afwisseling ervaren minder afwisseling in hun werkzaamheden. Een hogere score betekent een groter risico op psychische vermoeidheid. Hoe minder afwisseling men ervaart in het werk, hoe groter het risico op psychische vermoeidheid. Werknemers die werkzaam zijn als centralist op de meldkamer scoren op afwisseling significant hoger dan hun collega s. Dit houdt in dat centralisten op de meldkamer minder afwisseling in het werk ervaren. Werknemers van 55 en ouder scoren significant hoger op afwisseling dan werknemers van 25 tot en met 34. Dit houdt dus in dat zij minder afwisseling in het werk ervaren. Werknemers in dienst bij een particulier bedrijf scoren significant hoger op afwisseling dan werknemers in overheidsdienst. Medewerkers van een particulier bedrijf ervaren dus minder afwisseling in het werk. Zelfstandigheid Werknemers in de ambulancezorg die significant hoger scoren op schaal zelfstandigheid ervaren significant minder zelfstandigheid in de werkzaamheden die ze uitvoeren dan hun collega s. Een hogere score betekent een groter risico op psychische vermoeidheid. Wanneer werknemers minder zelfstandigheid ervaren in hun werk hebben zij een groter risico op psychische vermoeidheid. De verschillen tussen de functiegroepen binnen de ambulancezorg zijn allen significant. De ambulancechauffeur heeft de hoogste schaalscore. Dat betekent dat de ambulancechauffeur significant minder zelfstandigheid dan zijn collega s ervaart in zijn werk. Werknemers met een leeftijd van 45 tot en met 54 scoren significant hoger dan werknemers met een leeftijd tussen van 25 tot en met 34 en ervaren significant minder zelfstandigheid. Mannelijke werknemers in de ambulancezorg scoren significant hoger op zelfstandigheid dan vrouwen en ervaren dus ook significant minder zelfstandigheid. Werknemers met een opleiding op MBO-niveau of op VMBO-niveau scoren significant hoger dan werknemers met een opleiding op HAVO-, HBO- of WO-niveau. Zij ervaren significant minder zelfstandigheid in het werk. Werknemers met alleen basisonderwijs ervaren significant minder zelfstandigheid in het werk dan werknemers met een universitaire opleiding. Werknemers die in organisaties werken met vijf medewerkers of meer scoren significant hoger op zelfstandigheid en ervaren dus significant minder zelfstandigheid dan werknemers in een bedrijf met minder dan vijf werknemers. Relatie met leidinggevende Werknemers in de ambulancezorg die significant hoger scoren op de schaal relatie met hun leidinggevenden, denken significant negatiever over die relatie met hun leidinggevende. Een hogere score betekent een groter risico op psychische vermoeidheid en een slechte relatie met de leidinggevende draagt bij aan psychische vermoeidheid. De centralist op de meldkamer scoort significant hoger op relatie met leidinggevende dan de ambulancechauffeur en de ambulanceverpleegkundige. De ambulanceverpleegkundige scoort significant hoger dan de ambulancechauffeur. De werknemers die hoger scoren, hebben een slechtere relatie met hun leidinggevende. Werknemers met een leeftijd van 45 tot en met 54 oud scoren significant hoger dan werknemers van 35 tot en met 44 oud en hebben dus een slechtere relatie met hun leidinggevende. 26