Smart City Diensteninnovatie - stadsgesprek 19 november 2013, Stadhuis Utrecht

Transcriptie

1 De uitnodiging Zelf- en samenredzaamheid bevorderen met een website? Je reis van A naar B leuker, sneller, goedkoper, droger maken met een app? Lagere energiekosten door een nieuwe dienst op basis van internet? Er komen steeds meer diensten, waarbij een koppeling naar internet slim wordt gemaakt. Europa heeft er veel (subsidie)geld voor over om overheden, maatschappelijke organisaties en MKB meer en beter gebruik te laten maken van de mogelijkheden die internet biedt. In het stadsgesprek wordt een aantal voorbeelden van gerealiseerde diensteninnovaties besproken. Met de deelnemers gaat het daarna over de vraag: voor welke maatschappelijke vragen kunnen app of ICT-dienst (een deel van) de oplossing zijn? Aan de hand van interviews, voorbeelden en workshopsrondes gaan we op zoek naar antwoorden, partners en routes In cijfers - 26 verschillende gemeentelijke afdelingen en Utrechtse maatschappelijke organisaties, MKB en kennisinstellingen waren uitgenodigd; - 20 afdelingen/organisaties hebben (zeer) belangstellend gereageerd; - 15 afdelingen/organisaties hebben deelgenomen aan het stadsgesprek. Het gesprek Het gesprek getuigde van sterke en brede belangstelling voor diensteninnovatie op basis van ICT en Internet, zowel binnen de gemeente Utrecht als bij andere aanwezigen uit stad en regio. Grootste vraag was: hoe elkaar te vinden op gedeelde belangen in nieuwe coalities, zoals vandaag gebeurt? Sleutelwoorden hierbij: vraagarticulatie, meervoudige waardecreatie, gedeelde belangen, complementariteit in kennis (waaronder data, maar ook nieuwe ICT-instrumenten) en vaardigheden (m.n. creativiteit). De bijeenkomst leverde veel ideeën, energie en nieuwe verbindingen op. Bijna de helft van de aanwezigen heeft nog een uur nagepraat. Vervolg Er is door de deelnemers nadrukkelijk de behoefte uitgesproken aan een 'platform van netwerken' voor diensteninnovatie op basis van Internet/ICT, met maatschappelijke organisaties, MKB en kennisinstellingen daar in (zoals in deze bijeenkomst). Over het antwoord op de vraag of dat langs thematische lijnen / netwerken moet worden georganiseerd, of juist cross-thematisch (zoals vandaag), bleken de meningen verdeeld. Muriël Pels (Gemeente Utrecht - Citymarketing, Internationale en EU-subsidiezaken) Pagina 1 van 6

2 Aanwezigen (en hun favoriete app) p) Gemeente Utrecht: - Brigitte Hulscher (EZ, DSA; apps van gemeente Amstelveen) - Jan Laven (EZ, veiligheid: Facebook). - Frank Tillema (Communicatie, Apps4Utrecht; reisplanner) - Jennifer Felix (Communicatie; Pinterest) - Muriël Pels (Europese subsidieverwerving; Google maps) - Martin Horstink (Stadswerken; mogelijkheden voor 'openen' Excel-data). - Wiely Hilhorst (Project Management Bureau, energie; Utrechtse energie app) - Frederik Leenders (Milieu en Duurzaamheid) - Hetty Linden (GG&GD; lerende app als virtuele patiënt ter ondersteuning professionals) Gemeente Amersfoort: - Jouko Huismans (projectleider AmersfoortBreed; Dropbox) MKB en Stichtingen: - Theo Land (Stg verduurzamen gebouwde omgeving Utrecht; Spotify, Q-box) - Jan Maas (Htsm sensor systems roadmap, INCAS 3 ; BuitenBeter) - Tom van de Wetering (SetUp, UU; Blokje Om app-in-ontwikkeling, fietstijden.nl) Kennisinstellingen en intermediairs: - Carolien van Hemel (Utrecht Sustainability Institute; Spotify, zonnepanelen apps) - Mieke de Bruin (Utrecht Science Park; apps voor kinderen) - Joeri Kabalt (Kessels & Smit The learning company, facilitator en moderator) DSA (Brigitte ( Hulscher) De gemeenten Utrecht en Amersfoort hebben begin 2013 beide de landelijke Digitale Steden Agenda ondertekend. De Nederlandse Digitale Steden Agenda is een onafhankelijk programma dat gemeenten, marktpartijen, onderzoeksinstellingen, onderwijs en non-profit organisaties stimuleert om nieuwe digitale diensten in te zetten om de grote maatschappelijke uitdagingen mee aan te gaan. Daarbij zijn veel verschillende organisaties betrokken. Allen hebben belang bij bepaalde oplossingen, ieder vanuit eigen waarden, maar geen van de organisaties heeft alle kennis en vaardigheden in huis om met innovatieve oplossingen te komen die voor iedereen structureel voordelen opleveren. Daarvoor moeten organisaties samenwerken. In dit proces kunnen gemeenten katalysator zijn: door initiatief te nemen, maatschappelijke vraagstukken te verhelderen, verschillende organisaties op gemeenschappelijke belangen samen te brengen, door zelf data te leveren, en door samenwerkingsverbanden te verbinden met een platform van netwerken voor de implementatie van ideeën. Digitalisering en vernieuwing gebeurt al op vele fronten in Utrecht. Op vrijwel alle thema's van de Digitale Steden Agenda van zorgende stad tot groene stad is de gemeente Utrecht zelf ook actief. Hoe we de digitale ontwikkeling en het oplossen van sociaal maatschappelijke en economische thema's nog verder kunnen stimuleren en faciliteren in samenwerking met anderen in stad en regio, is op dit moment onderwerp van gesprek en besluitvorming. Kennis delen staat centraal. Hierbij kunnen we uitstekend gebruik maken van de Economic Board Utrecht (regio), die zich komende jaren richt op de drie pijlers diensteninnovatie, gezond leven en groene economie. Muriël Pels (Gemeente Utrecht - Citymarketing, Internationale en EU-subsidiezaken) Pagina 2 van 6

3 Hoe bereiken we MKB om te innoveren en anderen te helpen? ICT is op vele terreinen inzetbaar. Er is behoefte aan inspirerende voorbeelden: wat kan er, voor wie? Bijvoorbeeld: bij de landelijke Innovatie-estafette vorige week in Amsterdam gebruikte TNO Utrechtse data voor alle mogelijke innovatieve toepassingen. Vraag is voor mij vandaag vooral: wat heeft het MKB nodig om (ver)nieuw(en)de diensten op basis van Internet te kunnen ontwikkelen?? Europese subsidieregeling 'Future Internet Public Private Partnerships' (FI-PPP) (Muriël Pels) Het beleid van de Europese Commissie richt zich komende jaren op slimme, groene en inclusieve (d.w.z. niemand uitsluitende) groei. De stad van de toekomst is voor de EC een 'slimme stad' (een smart city): een stad die ICT en Internet gebruikt als instrument om maatschappelijke uitdagingen te adresseren. Vooruitlopend hierop kunnen tot 10 december projectvoorstellen worden ingediend bij de Europese subsidieregeling 'Future Internet Public Private Partnerships' voor regionale diensteninnovatie op basis van Internet. Het moet gaan om een project van 2 jaar (looptijd herfst herfst 2016) waarin steden of regio's open calls uitschrijven voor MKB (tot 250 medewererks) om voorstellen in te dienen voor diensteninnovatie op basis van Internet, in samenwerking met een 'launching customer'. Zo'n lauching customer kan een overheid(sonderdeel) zijn, een maatschappelijke organisatie of een ander bedrijf. De EC heeft 100 miljoen beschikbaar voor 20 winnende voorstellen van steden of regio's hoe zij een diensteninnovatiefonds van ongeveer 5 miljoen zouden gebruiken. Van deze subsidie moeten winnende steden of regio's 80% doorverstrekken aan MKB. Voorwaarde voor MKB om in aanmerking te komen voor subsidie is dat zij moeten werken met minstens één van de zgn Generic Enablers (technologie, middle ware) die in de eerdere twee fasen van FI-PPP door grotere Europese bedrijven zijn ontwikkeld. Gemeente Amersfoort werkt op dit moment met gemeente Utrecht, immovator en enkele Europese partners aan een subsidieaanvraag voor indiening bij FI-PPP op 10 december a.s.. De bijeenkomst vandaag is een pilot om een beeld te krijgen van: - kennis van, ervaring met diensteninnovatie op basis van Internet; - de ambities, ideeën, bestaande samenwerkingen op dit vlak; - wat de gemeente Utrecht kan doen om diensteninnovatie te ondersteunen. Doelen zijn (op korte termijn) de insteek voor de subsidieaanvraag 10 december formuleren, en (op wat langere termijn) bijdragen aan doorontwikkeling van het thema diensteninnovatie in de Digitale Steden Agenda van Utrecht, de EBU-pijler Diensteninnovatie, en in de Utrechtse lobby in Brussel (o.a. via EUROCITIES) voor Europese subsidies Een voorbeeld van succesvolle diensteninnovatie innovatie op basis van Internet in de regio: SamZo (Jouko ( Huismans) Muriël Pels (Gemeente Utrecht - Citymarketing, Internationale en EU-subsidiezaken) Pagina 3 van 6

4 SamZo (Samen Zorgen) is gerealiseerd in het project AmersfoortBreed, met cofinanciering uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (programma Kansen voor West). Het begon met vraagbundeling ter ondersteuning van glasvezelaanleg in Amersfoort. Een van de vragende partijen was Beweging 3.0, een burgerinitiatief. De volgende stap was vraagarticulatie. Er bleek behoefte aan betere organisatie van het netwerk van mantel- en thuiszorgers rond een thuiszorgbehoevende. Hoe verbind je zo'n maatschappelijk vraagstuk met ICT? Wat kan ICT doen dat eerder niet mogelijk was? Dat bleek met name: alle informatie op één plaats bij elkaar hebben, regie op de data door de zorgontvanger, en videocommunicatie tussen zorgontvanger en zorgverlener. Een belangrijke succesfactor was dat de eindgebruikers (de thuiszorgbehoevenden) dus eigenlijk: de startgebruikers! expliciet meeontwikkelden. De nieuwe dienst wordt nu opgeschaald, zowel geografisch als functioneel. Het ontwikkelingsproces had een aantal kenmerkende fasen: (1) Kennismaken: wie heeft welk vakgebied? In SamZo participeerden: thuiszorgorganisatie (hoofd-probleemeigenaar en 'launching customer'), Ideate (verdienmodellen), Enrise (webapplicatiebouwer), en enkele software-bedrijven. Het is erg belangrijk dat er een duidelijke probleemeigenaar is. De bedrijven waren geselecteerd na aanbesteding [NB aanbesteding is in FI-PPP n.v.t.]. (2) Vraagarticulatie: de enige zekerheid die je aanvankelijk hebt is dat de helft van je aannames niet klopt. Dat is niet erg, zolang je er maar achterkomt welke er niet kloppen. Dat is een traject, maar leuk, en erg belangrijk: uit goede vraagarticulatie is veel rendement te halen. (3) Service design, (4) Prototype ontwikkelen, (5) Toetsen: Organisatie is hierbij erg belangrijk, en ook de vraag wie de eigenaar van de oplossing wordt (in SamZo: de thuiszorginstelling). De eerste versie is met Europees geld ontwikkeld, om te laten zien wat er kan en wat het oplevert. Daarmee kan de eerste versie worden opgeschaald tot een versie 2: partners financieren het gebruik, niet de ontwikkelkosten. Uitkomsten werksessie w erksessies s in deelgroepen Inspirerend: - Voorbeeld SamZo in Amersfoort (aanpak, resultaat) - Idealisten, Innovatoren en Implementatoren (de andere 'triple helix'??) - Doen én aantonen: als je iets kunt laten zien, krijg je veel vrienden. - Gebruik maken van wat Utrecht al weet en heeft: er gebeurt al heel veel! Inhoudelijke bouwstenen: - Meervoudige waardecreatie, waardecreatie voor alle partijen. Niet alleen economisch, maar ook sociaal, cultureel,.. zodat zoveel mogelijk mensen en partijen zich eraan kunnen verbinden. - Verschillende belangen, één doel - Value engineering Muriël Pels (Gemeente Utrecht - Citymarketing, Internationale en EU-subsidiezaken) Pagina 4 van 6

5 = Een systematische, multi-disciplinaire benadering om de waarde van een systeem over de hele levenscyclus te optimaliseren. Wordt gedaan met behulp van functieanalyse en creatieve technieken. Waarde is het kernbegrip binnen value engineering en is gedefinieerd als de verhouding tussen prestatie en kosten, waarbij prestatie aangeeft in welke mate in een behoefte wordt voorzien. Verschil met kosten- batenanalyse (KBA): in KBA worden de kosten en baten van verschillende alternatieven inzichtelijk gemaakt. Het proces van value engineering richt zich op het optimaliseren van de alternatieven. Door value engineering voorafgaand aan de KBA toe te passen, worden in de kostenbatenanalyse de alternatieven afgewogen die dan al geoptimaliseerd zijn. Dit zou moeten leiden tot betere uitkomsten in de KBA. - Open data benutten: data openen, toegankelijk maken, vindbaar: bij elkaar op 1 plek. Bijv. 'Urban lab'-database TNO. - Data combineren: datarotonde/dataplatform Utrecht moet er komen, linked data. Open data is zilver, linked data is goud. Bijv. 'Urban strategy' TNO: simulatiemodel 'wat gebeurt er als (er een vrachtwagen om gaat), en wie moet dan wat doen'. USP ontwikkelt tool die internationaal vermarktbaar is. De data zijn niet 'open', want alleen toegankelijk voor partners; maakt producten wel goedkoper (bijv. één MER-rapport met alles erin). Data combineren ondersteunt meervoudige waardecreatie en zoeken naar gedeelde belangen. - Bestaande initiatieven naar andere domeinen vertalen (bijv, Blokje Om van GG&GD) - Succesvolle Utrechtse gamers erbij halen. - Combineren met initiatieven van Universiteit Utrecht. - Werk maken van transitie verdienmodellen (met UU?). - ICT-expert koppelen aan inhoudelijk belanghebbende. Bouwstenen voor samenwerken - Beginnen bij personen met energie óf bij een urgentie. - Begin bij wens/behoefte beroepsgroep. Technology-push alleen werkt niet. De eind- c.q. startgebruiker is essentieel, de mensen die straks het verschil gaan maken: willen die het hebben?? - Vanuit meerdere invalshoeken het domein doorgronden: netwerken verbinden (zowel formeel als informeel). Bijv. Stadslab Veiligheid: zoekt verbreding. Bijv: verbind informatieavond over duurzame energie aan informatie over duurzaam voedsel. Of een plein over gezonde stad aan groene stad. [En/of aan nieuwe instrumenten zoals ICT?]. Scheelt tijd, maar geeft bovenal kans op cross-over oplossingen en innovatieve coalitievorming. - Ketensamenwerking. Bewoners, bedrijven, ICT bij elkaar brengen: voor alle drie moet het kloppen. - ICT-MKB vanaf de vraagarticulatie zorgvuldig meenemen, Dus niet op het laatste moment invliegen 'om te bouwen': laat invliegen ontneemt het idee kansen (en geeft vermijdbare afbreukrisico's). - Initiatieven verbinden. - Onderscheid maken tussen belang en doel Expliciteer en accepteer de verschillende belangen: dat vraagt tijd, maar zo ontstaat vertrouwen. - Zoek een gedeeld belang, óf: een gezamenlijke vijand! - Wees bereid kennis te delen. - Complementariteit van partners. Bijv. SetUp had zeer belangrijke rol als 'leverancier' van creativiteit en nieuwe instrumenten in Blokje om. - Een duidelijke eigenaar. Er moet een regisseur zijn vanuit het domein die zegt wat hij wil. - Innovatie vraagt een hoge ambitie - Een nieuwsgierige, vragende overheid. Muriël Pels (Gemeente Utrecht - Citymarketing, Internationale en EU-subsidiezaken) Pagina 5 van 6

6 Niet vanuit positie denken, maar vanuit de waarde die je kan toevoegen. - Een verbindende overheid. - Een betrouwbare overheid (met één gezicht naar burger). - Een overheid die om kan gaan met onzekerheden. Dus weg van die rekenkamercultuur, meer kijken naar: 'wanneer zijn alle partijen tevreden?' - Een regisseur met vaardigheid om dit spel te organiseren en regisseren. - Aantonen en laten zien dat het werkt. Vragen voor de toekomst - Hoe kunnen diensteninnovatie o.b.v. Internet verder brengen in een groter verband? - Kennismaken is heel belangrijk. - Graag plein over de Gezonde Stad. Mede naar aanleiding van Stadslab (stadsdebat) over gezonde stad van 18 november (avond). Er is net een Healthy urban living centre opgericht door kennisinstituten in de regio. Leg ook link met Groningen (healthy aging) en Urban lab TNO: wat kan je met alle gezondheidsinitiatieven in de regio door MKB? En: misschien is een gezonde stad ook wel een groene stad en v.v.?? - Wat zijn de gemeentelijke speerpunten voor diensteninnovatie? (focus). Laaghangend fruit op het gebied van gezondheid, mobiliteit, veiligheid. Weet als gemeente wat je wil! Zoek daarna pas verbinding met andere partijen. Gemeente moet wel zelf ICT-kennis voor diensteninnovatie in de organisatie hebben als ze ermee aan de slag wil. Dat is wat in dit gezelschap vandaag ontbreekt. - Wat kan de gemeente zelf, en wat niet? - Hoe kunnen we vraag en aanbod bij elkaar krijgen? Hoe kunnen we bestaande expertises aan elkaar verbinden? Thematisch, of juist niet? Gebruik dit netwerk om de partijen te vinden. - Hoe kunnen we bestaande initiatieven meer verbinden? - Welk vorm past bij het uitbouwen van dit netwerk? (bijeenkomst? virtueel platform?,,) - Hoe gaan we beginnen met doen? Bonus: voorbeeld v 'Blokje Om' (GG&GD) Begon met initiatief vanuit beroepsgroep (artsen), door contacten met patiënten. Beroepsgroep is dus de vraageigenaar. Belang / doel: mensen worden fitter, zorgkosten gaan omlaag. Nodig: toepassingen die werken in de praktijk. Dit zijn voornamelijk serious gaming toepassingen voor gedragsverandering. Zorgverzekeraar wil financieren als beroepsgroep het wil gebruiken. GG&GD kwam via SetUp bij Denkkracht Utrecht. Rondvraag: hoe verder? r? Verslag volgt aan aanwezigen en belangstellenden, met deelnemerslijst/ adressen. Er komt een vervolgbijeenkomst over diensteninnovatie op basis van Internet. De FI-PPP aanvraag gemeente Amersfoort i.s.m. gemeente Utrecht, immovator e.a. zal 10 december worden ingediend; mogelijk voor die tijd nog enkele telefoongesprekken t.b.v. vraagarticulatie. Jan Maas en Frederik Leenders hebben slim beeldmateriaal over diensteninnovatie op basis van Internet en vandaag besproken onderwerpen. Muriël Pels (Gemeente Utrecht - Citymarketing, Internationale en EU-subsidiezaken) Pagina 6 van 6