ONDERZOEKSVERSLAG. Rapportage van de toetsing van. Opleiding Plattelandsvernieuwing, Christelijke Agrarische Hogeschool te Dronten

Transcriptie

1 ONDERZOEKSVERSLAG Rapportage van de toetsing van Opleiding Plattelandsvernieuwing, Christelijke Agrarische Hogeschool te Dronten Croho-registratienummer: aan het NVAO Accreditatiekader De visitatie vond plaats op 23 augustus en 1 september 2005 Pagina 1 van 57

2 Inhoud van het verslag Identificatie... 3 Managementsamenvatting... 4 Bevindingen Onderwerp: doelstellingen opleiding Onderwerp: inzet van personeel Onderwerp: voorzieningen Onderwerp: interne kwaliteitszorg Bijlage 1: Programma van de opleiding Bijlage 2: Documenten Bijlage 3: Programma van de visitatie Bijlage 4: Visitatieteam Bijlage 5: Onafhankelijkheidsverklaringen De verantwoordelijke teamleider: ing. C.R. van Wieringen namens deze, Annie Pronk Certiked 25 oktober 2005 Pagina 2 van 57

3 Identificatie Christelijke Agrarische Hogeschool (CAH) Dronten De Drieslag JZ Dronten Fax: Telefoon: Website: Voor kwaliteit verantwoordelijke bestuurder: Kwaliteitsfunctionaris: W. van der Weg R. Poelarends, por@cah.nl Scope en doel De visitatie heeft betrekking op: Christelijke Agrarische Hogeschool (CAH) te Dronten HBO opleiding Plattelandsvernieuwing Voltijd Locatie Dronten. Doel van het onderzoek is te beoordelen in welke mate het NVAO Beoordelingskader (februari 2003) adequaat wordt afgedekt. Teamsamenstelling Teamleider: ing. C.R. van Wieringen Extern deskundige: ir. M.H. Borgstein Secretaris: dr. M.S. Leloux Studentlid: J.A.M. van Velthoven Werkwijze De opleiding heeft een zelfevaluatie opgesteld ten aanzien van de gevisiteerde opleiding, en deze doen toekomen aan het visitatieteam op 24 maart Het visitatieteam heeft een voorbereidende bijeenkomst gehad op 22 augustus De eerste visitatiedag is uitgevoerd op 23 augustus 2005; en op 1 september 2005 is de tweede visitatiedag uitgevoerd. Het conceptrapport is op 22 september toegezonden aan het management van de opleiding. Op 19 oktober zijn schriftelijke reacties opgesteld door de opleiding, die hebben geleid tot onderhavig definitief rapport. In de aanloop naar de visitatie is er driemaal een bijeenkomst geweest tussen leden van het visitatieteam en vertegenwoordigers van de Hogeschool. Deze bijeenkomsten hadden alle een voorlichtend en planningstechnisch karakter. Pagina 3 van 57

4 Managementsamenvatting Op 23 augustus en 1 september 2005 heeft een visitatieteam van Certiked een visitatie uitgevoerd bij de opleiding Plattelandsvernieuwing van de Christelijke Agrarische Hogeschool (CAH) te Dronten. Doelstelling was een toetsing uit te voeren van de kwaliteit van de opleiding, gerelateerd aan het NVAO Beoordelingskader. De Christelijke Agrarische Hogeschool (CAH) te Dronten is een instelling die vanuit een christelijke identiteit kennis verwerft en ontwikkelt en kennis doorgeeft aan iedereen die professionele vorming zoekt binnen de agro-kolom. De opleiding Plattelandsvernieuwing, die sinds september 2002 is geregistreerd, is een conversie van de eerdere opleiding Nederlandse Landbouw aan de CAH. Men heeft de opleiding Plattelandsvernieuwing vormgegeven op basis van het rapport Nedermeijer: Opleiding Rurale Ontwikkeling. Plattelandsvernieuwing is een vakgebied dat sterk in beweging is. Onderwerpen rond de inrichting van het landelijke gebied, het verbeteren van de economische situatie op het platteland, het creëren van meerwaarde in de primaire landbouw, recreatie, leefbaarheid, de inrichting van nieuwe organisatorische institutionele varianten op het platteland en in het stedelijke gebied, urbanisatie: al deze onderwerpen en meer staan hoog op de huidige politieke agenda. Binnen deze caleidoscoop aan mogelijkheden is het niet eenvoudig om een goed onderwijsprogramma met een relevante focus aan te brengen, waarmee voldoende diepgang gewaarborgd is. De verschillende scholen in Nederland op het gebied van Hoger Agrarisch Onderwijs die een opleiding Plattelandsvernieuwing aanbieden, hebben alle drie een eigen oriëntatie gekozen. De CAH Dronten heeft, geheel in lijn met de eigen achtergrond, vooral een rurale oriëntatie, en richt zich op de waardevermeerdering en verbreding van de primaire landbouw, zowel in procesmatig als inhoudelijk opzicht. Immers: het Nederlandse grondgebied is voor 60% in handen van boeren, dus als je hier wilt vernieuwen kom je altijd een agrariër tegen! (citaat uit één van de interviews). Dit onderscheidt de CAH ook duidelijk ten opzichte van de andere instellingen voor Hoger Agrarisch Onderwijs. Externen geven aan dat de afgestudeerden van de CAH Dronten in het algemeen meer weten van primaire landbouw en beter bedrijfseconomisch onderlegd zijn dan afgestudeerden van collegainstituten. Ook hebben ze dikwijls een betere praktische insteek en zijn ze leergierig. Een belangrijk punt dat tijdens de visitatie aan de orde kwam is de vraag of de CAH deze oriëntatie niet te smal en lokaal heeft ingestoken. Immers, een belangrijk zorgpunt van de opleiding plattelandsvernieuwing betreft de lage instroom van Nederlandse studenten (zie Tabel 1) die deze vrij smalle oriëntatie wellicht te weinig sexy zouden kunnen vinden. Volgens het opleidingsmanagement is het voor 15- en 16-jarigen die hun beroepsopleiding gaan kiezen erg moeilijk is om zich een voorstelling te maken van het fenomeen plattelandsvernieuwing. Door studenten wordt aangegeven dat sommigen ervoor hebben gekozen vanwege hun eigen (bijna) agrarische achtergrond, of omdat ze de school zo leuk klein vonden, met veel ruimte voor eigen initiatief en creativiteit. Opvallend is dat de studenten allemaal aangeven dat ze al in de praktijk met plattelandsvernieuwing te maken kregen voordat ze voor de opleiding kozen. De conclusie van het visitiatieteam is op dit punt derhalve dat de lage instroom geen samenhang heeft met de focus op het primaire bedrijf en dat deze focus eerder een kracht van de opleiding is dan een zwakte. De instroom van buitenlandse studenten ten behoeve van de internationale opleiding (een cursus van 14 maanden) is echter adequaat. De buitenlandse studenten komen vooral uit Midden- en Oost-Europa waar het traditionele agrarische bedrijf sterk verpaupert en het platteland een stijgende werkloosheid kent: hier is juist een sterke behoefte aan diversificatie. Gezien de nadruk op het juist creëren van meerwaarde van de primaire agrosector in de Drontense opleiding plattelandsvernieuwing lijkt de keuze voor Dronten voor deze buitenlanders een juiste: hierdoor zouden ze als adviseur of beleidsmedewerker in hun eigen Pagina 4 van 57

5 omgeving een meerwaarde kunnen hebben. Ook hebben buitenlandse studenten vaak de verwachting dat ze in Dronten kunnen worden opgeleid tot Eurocraat alias subsidietijger Europese subsidies. De opleiding voor internationale studenten heeft ook een adequate naam, International Rural Innovation and Development, die de inhoud van de opleiding voldoende dekt. (Inter)nationaa Rural Analysis (RUA) Regionaal Agro- Tourism (AGT) Bedrijfsniveau Rural Entrepreneurship (REN) Rural Governance (RUG) Geographical Information Systems (GIS) Figuur 1: Weergave van de internationale studierichting Door de lage jaarlijkse instroom aan voltijdstudenten plattelandsvernieuwing zijn problemen ten aanzien van de continuïteit van de opleiding niet denkbeeldig. De studenten van andere opleidingen kunnen echter ook participeren in de opleidingmodules van Plattelandsvernieuwing (bijvoorbeeld duurzaam landgebruik, agrarisch natuurbeheer, agrotoerisme). Voor hen zijn dat profileringsmodules. Verder kunnen Nederlandse studenten van de dagopleiding in hun vierde jaar modules van de internationale opleiding kiezen (bijvoorbeeld agrotourism, geographical information systems en rural governance). Pagina 5 van 57

6 Tabel 1: In- en uitstroomgegevens van de opleiding plattelandsvernieuwing Instroom Nederlandse studenten Instroom buitenlandse studenten Instroom totaal Geslaagden Hierdoor zijn er op moduleniveau steeds voldoende studenten om de kwaliteit van het onderwijs op niveau te kunnen houden en lijkt continuïteit niet zo n prominent probleem te hoeven worden. Hierdoor is de Return on Investment van de opleiding voldoende gewaarborgd. Overigens vinden binnen de kenniskring plattelandsvernieuwing dikwijls discussies plaats over het imago, profilering en de oriëntatie van de opleiding alsmede de communicatie hierover aan toekomstige studenten. Ook is de CAH in Dronten in overleg met Hogeschool Windesheim om op het gebied van bouwkunde en het stedelijk gebied een onderwijsactiviteit te ontwikkelen. Deze zou aan de huidige opleiding plattelandsvernieuwing, waar nog geen activiteiten zijn op het stadsrandgebied, ook een meerwaarde kunnen geven (opleiding tot groene projectontwikkelaar, functies op het gebied van landelijk vastgoed). De CAH Dronten is erin geslaagd om - in samenspraak met collega-opleidingsinstituten - een opleiding plattelandsvernieuwing te ontwikkelen en gezamenlijk duidelijke beroepsprofielen en opleidingscompetenties vast te stellen. Doordat de opleidingsinstituten elk hun eigen oriëntatie hebben gekozen, zijn hun belangen en interesses uit elkaar gegroeid en is er tussen hen nu geen landelijk overleg meer. De contacten met het werkveld van de Drontense opleiding plattelandsvernieuwing gaan onder andere via enkele Nederlandse vakdeskundigen die nauw bij de inrichting van de opleiding betrokken zijn, waardoor de eindkwalificaties en de inhoud van de opleiding blijvend op de praktijk kunnen worden afgestemd. Daarnaast is er contact met het werkveld via een kenniskring plattelandsvernieuwing, via plattelandsvernieuwingsprojecten waarin docenten participeren zodat zij ook hun contacten met het werkveld up-to-date kunnen houden. Ook in het onderwijs komen gastlessen en praktijkexposities (stages, excursies) veelvuldig voor. De CAH heeft verschillende internationale contacten op het gebied van plattelandsvernieuwing, bijvoorbeeld in internationale projecten ( New Neighbours en Economic Animator ) en met universiteiten in het buitenland (bijvoorbeeld Corvinus universiteit in Boedapest), waardoor aansluiting met het internationale werkveld wordt geborgd. De voltijdstudenten gaan ook op buitenlandse excursie (Duitsland, Tsjechië en kunnen, indien ze zich daar zelf voor inzetten, op buitenlandse stage. De studenten van de internationale richting kiezen bepaalde modules die ook de voltijdstudenten volgen (bijvoorbeeld Internationale Wetgeving, GIS, Rural Development, Agrotoerisme) waardoor ook een kruisbestuiving tussen de studenten uit de verschillende culturen kan optreden. De beroepsprofielen van de voltijdopleiding plattelandsvernieuwing zijn adviseur, beleidsmedewerker en procesbegeleider, en - in mindere mate - ondernemer. Naast de algemene Hbo-competenties heeft de opleiding ook beroepsspecifieke competenties gedefinieerd, die van een relatief hoog ambitieniveau zijn. Binnen het eerste leerjaar richten de onderwerpen zich vooral op de primaire agrosector (plantmanagement, diermanagement), met kleinere accenten op het gebied van watermanagement, duurzaam landgebruik, natuurbeheer en groen ondernemen. Vanaf het tweede leerjaar komen het succes van de streek, het landelijk gebied, waterbeheer en het bodemgebruik nadrukkelijk aan de orde, en in het derde leerjaar natuurbeheer. Vanaf het tweede jaar wordt tevens aandacht besteed aan management en Pagina 6 van 57

7 bedrijfseconomische en beleidsaspecten. Onderwerpen rond overheidsbestuur (bestemmingsplannen, waarheidsanalyse) en communicatie zitten wat zwaarder in het derde jaar. In het derde en vierde jaar tenslotte wordt naast de bedrijfsstage en individuele verdiepingsopdracht ook veel aandacht geschonken aan beroepsvaardigheden. De genoemde beroepsprofielen (adviseur, beleidsmedewerker, procesbegeleider) vragen nogal wat geavanceerde gedragscompetenties van de studenten. In de huidige beroepspraktijk zijn gebiedscoördinatoren dikwijls academici omdat voor deze rollen ook een bepaald analytisch-conceptueel niveau wordt vereist. De vraag of een jonge afgestudeerde aan de opleiding plattelandvernieuwing van de CAH inderdaad in staat is om op een goed niveau in de beroepspraktijk als bijvoorbeeld procesbegeleider/procesanimator te functioneren dient zich aan. Echter, de opleiding plattelandsvernieuwing heeft aangetoond voldoende te doen aan het ontwikkelen van de sociale vaardigheden van haar studenten, tot het niveau van startbekwaamheid. De opleiding plattelandsvernieuwing is van een voldoende Hbo-niveau gelet op de resultaten en het niveau van afstudeerders. De kwaliteit van de opleiding plattelandsvernieuwing wordt op diverse niveaus bewaakt. Daarbij valt op dat er een verschil is in het meer abstracte kwaliteitsmanagement en de werkelijke uitvoering. Zo zijn in de kwaliteitsplanningscyclus volgens Deming de verschillende fasen rond PLAN-DO-CHECK meestal goed en voldoende zichtbaar geïmplementeerd, maar ontbreekt de schriftelijke neerslag van de ACT-fase. Door deze missing link kan de indruk ontstaan dat de cyclus niet volledig wordt doorlopen en dat is vanzelfsprekend problematisch. In de praktijk blijken verbeteringen, bijvoorbeeld bij module-evaluaties wel degelijk te worden doorgevoerd. Overigens is het Kwaliteitsmanagement ook druk bezig om alle Aeres-vestigingen, inclusief de CAH over zes jaren INK-gecertificeerd te krijgen. Deze inspanning duidt erop dat men kwaliteit een belangrijk issue vindt. Het visitatieteam van Certiked heeft vastgesteld, dat ten aanzien van de alle onderwerpen de opleiding plattelandsvernieuwing minimaal een voldoende scoort. Op het gebied van de domeinspecifieke eisen, de goed onderbouwde zelfgekozen inkleuring daarvan, de beroepsgerichtheid van de opleiding, de samenhang en invulling van het programma en de werkvormen op basis van het didactische concept, alsmede de instroom bij de internationale variant is een en ander goed geregeld. Het afstudeerniveau is voldoende Hbo-waardig. De opleiding kent een enthousiast en goed gemotiveerd team dat door de studenten gewaardeerd wordt. De begeleiding van studenten verloopt in een goede sfeer en lijkt - wellicht door de kleinschaligheid - adequaat. Op enkele facetten is desalniettemin verdere verbetering mogelijk ( er is immers geen koe zo bont. ). Zo is het door de opleiding plattelandsvernieuwing geschreven competentieprofiel aan de ambitieuze kant. Dit zou wat realistischer kunnen. Ook kan er in de opleiding in één of twee vakken wat meer geactualiseerd materiaal worden gebruikt. De meetmethode voor module-evaluatie behoeft een kleine verbetering. De structurele bijdrage van het externe werkveld in de opleidingscommissie is een tikje smal, hoe gewaardeerd ook, met het oog op de continuïteit. Het interne kwaliteitsmanagement is voldoende maar zou beter kunnen worden ingebed in de organisatie. Het Certiked visitatieteam is tot slot nog van mening dat de CAH meer actief de boer op zou moeten gaan met een opleiding plattelandsvernieuwing die, bijvoorbeeld in de naamgeving al een beter imago naar de toekomstige Nederlandse student uitstraalt, zoals bijvoorbeeld gebiedsmanagement, of plattelandsmanagement. In elk geval zijn tijdens de visitatie voldoende zaken aangetroffen waarmee de opleiding best met wat meer bombarie mee naar buiten mag treden; men zou dit aan de hand van professionele PR-begeleiding kunnen oppakken. Pagina 7 van 57

8 Overwegende dat de opleiding op de essentiële punten voldoende tot zelfs bovengemiddeld scoort en dat de verbeterpunten duidelijk minder prominent zijn, concludeert het visitatieteam van Certiked dat de opleiding plattelandsvernieuwing van de Christelijke Agrarische Hogeschool te Dronten als geheel een voldoende beoordeling krijgt. Details hieromtrent leest u in de volgende hoofdstukken. Pagina 8 van 57

9 Bevindingen Voor de NVAO-onderwerpen zijn hieronder de bevindingen van het visitatieteam weergegeven. Steeds zijn in de blokken de NVAO-criteria aangegeven die bij betreffend onderwerp en facetten horen, is een beschrijving gegeven van de bevindingen en wordt vervolgens een beoordeling ten aanzien van betreffend facet gegeven. Tabel 2: Bevindingen van het visitatieteam m.b.t. de opleiding Plattelandsvernieuwing, CAH te Dronten. Onderwerp en facet Beoordeling Voltijdopleiding Internationale variant Doelstellingen opleiding Domeinspecifieke eisen Niveau: Bachelor Oriëntatie HBO Goed Goed Programma Eisen HBO Relatie doelstellingen / inhoud Samenhang programma Studielast Instroom Duur Afstemming vormgeving / inhoud Beoordeling en toetsing Goed Goed Goed Goed Goed Goed Goed Inzet van personeel Eisen HBO Kwantiteit personeel Kwaliteit personeel Voorzieningen Materiële voorzieningen Studiebegeleiding Goed voldoende Goed Interne kwaliteitszorg Evaluatie resultaten Maatregelen tot verbetering Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld Resultaten Gerealiseerd niveau Onderwijsrendement Pagina 9 van 57

10 1. Onderwerp: doelstellingen opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: De opleiding Plattelandsvernieuwing aan de CAH te Dronten is een conversie van de aan deze Hogeschool gegeven opleiding Nederlandse Landbouw. In 2002 heeft, in het kader van het project Kern en Profiel, een landelijke werkgroep met vertegenwoordigers van de Agrarische Hogescholen de beroepsprofielen en de opleidingscompetenties opgesteld en middels een enquête door het werkveld laten toetsen. Vervolgens is de opleiding Plattelandsvernieuwing door de gezamenlijke agrarische hogescholen ontwikkeld en zijn de beroepsprofielen en opleidingscompetenties gezamenlijk vastgesteld. Vervolgens is per beroepscompetentie een competentiekaart opgesteld. Per competentiekaart komen de volgende aspecten aan de orde: competentiebeschrijving, context, beheersingsindicatoren, kennis en inzicht, vaardigheden en attitude. Zowel de competentiebeschrijving als de context geven de domeinspecifieke eisen weer. Er is tussen de Haoopleidingen akkoord over 70% van de landelijk opgestelde competenties. Er zijn vervolgens door twee Hao-instellingen vraagtekens geplaatst bij een aantal technische onderdelen (3 competentiekaarten). De CAH is echter van mening dat deze technische onderdelen (onder andere bodemkunde) deel moeten blijven uitmaken van de opleiding vanwege het beroepsprofiel (adviseur). Door verschillen in oriëntaties bestaat er momenteel geen landelijk overleg meer tussen de agrarische hogescholen op het gebied van de plattelandsvernieuwing. Afstemming met het werkveld vindt plaats op diverse niveaus. Externen (wethouders, provinciale medewerkers, agrariërs en Landschapsbeheer) zijn betrokken bij het uitvoeren van onderwijs (bij de afronding van modules, halfjaarstages en het afstudeerproject (colloquium, bedrijfsproject). In de opleidingscommissie heeft een externe zitting waardoor de evaluatie van het onderwijs eveneens een expositie met het werkveld krijgt. De externe blijkt te beschikken over een zeer uitgebreid netwerk in Nederland en Europa. Verder heeft de CAH een kenniskring plattelandsvernieuwing waarin projecten door docenten worden uitgevoerd, zodat ook deze de voeling met het werkveld behouden en steeds kunnen vernieuwen. De kenniskring beheert ook een website ( waarvan nu meer dan 2000 personen werkzaam in de vaderlandse plattelandsvernieuwing lid zijn. Er zijn verschillende internationale contacten die de afstemming met buitenlandse vakgenoten mogelijk maken, zoals buitenlandse universiteiten (waarvan de studenten voor de internationale richting dikwijls vandaan komen) alsmede in europees verband uitgevoerde internationale projecten (bijvoorbeeld New Neighbours Economic Animator). De opleidingscommissie heeft bij de evaluatie van cursusjaar echter wel extra aandacht gevraagd voor internationalisering in het curriculum. Momenteel zitten er internationale aspecten in de module Niet-Westerse Landbouw. Daarnaast gaan voltijdstudenten op internationale stage en excursies. En last but not least zijn er natuurlijk contacten met de studenten uit de internationale richting plattelandsvernieuwing waarmee ze sommige modules gezamenlijk volgen, waardoor interculturele uitwisseling mogelijk wordt. Echter, buitenschools zijn er weinig informele contacten met deze groep. Pagina 10 van 57

11 Verder geeft de CAH aan voornemens te zijn om voor de opleiding een adviesraad in te stellen waarin meerdere externen en pas afgestudeerden zitting hebben. Ook wil men het overleg met collegainstellingen nieuw leven in blazen om bijvoorbeeld de eindkwalificaties van de opleiding beter af te stemmen. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het Certiked visitatieteam is van mening dat de opleiding plattelandsvernieuwing in aansluiting met het beroepenveld een helder beroepsprofiel met een geheel eigen, goed onderbouwde inkleuring heeft ontwikkeld. Daarom wordt dit facet als goed beoordeeld. 1.2 Niveau De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: De beroepscompetenties van de opleiding plattelandsvernieuwing sluiten aan bij de algemene internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van Bachelor (zie ook Bijlage 3 en Tabellen 6 en 7). Het aantal afgestudeerden van de voltijdopleiding plattelandsvernieuwing bedraagt momenteel 4 personen. Op basis van de studieresultaten van deze studenten worden geen aanwijzingen gevonden dat de eindkwalificaties van de opleiding plattelandsvernieuwing zouden moeten worden bijgesteld. Er bestaat overigens nog geen Masters-opleiding Plattelandsvernieuwing. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: de opleiding plattelandsvernieuwing heeft vrij ambitieuze beroepscompetenties neergelegd die ruimschoots voldoen aan de eisen die het internationale beroepenveld stelt. Daarom wordt dit aspect als voldoende beoordeeld. 1.3 Oriëntatie HBO De eindkwalificaties van de opleiding zijn mede ontleend aan de door of met het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. Een HBO-bachelor heeft de kwalificaties voor het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of in een samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een HBO-opleiding vereist of dienstig is. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: De opleiding heeft het beroepsprofiel zoals eerder aangeduid, nader uitgewerkt in competentiekaarten, die gedetailleerde competentiebeschrijvingen bevatten. Het geheel aan competentiebeschrijvingen dekt alle facetten van het beroepsprofiel af en is daarmee een goede weergave van de eisen die worden gesteld aan een beginnend beroepsbeoefenaar. Pagina 11 van 57

12 De beheersingsindicatoren op de competentiekaarten beschrijven de kwalificaties waaraan een afgestudeerde, en dus een beginnend beroepsbeoefenaar, moet voldoen (zie ook Bijlage 3 en Tabellen 6 en 7). Er hebben nog geen herzieningen plaatsgevonden, omdat de opleiding nog maar kort geleden begonnen is en de samenstelling van de eindkwalificaties ook van recente datum is. Er wordt onderzoek gedaan naar aansluiting van de eindkwalificaties met de beroepspraktijk voor de internationale opleiding. Daarnaast wordt een site onderhouden waarop dit soort gegevens worden uitgewisseld, en waar werk wordt aangeboden aan afgestudeerden. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: op basis van de bevindingen wordt dit aspect als voldoende beoordeeld. Beoordeling van het onderwerp Doelstellingen opleiding Het visitatieteam is van mening dat de opleiding plattelandsvernieuwing in voldoende mate tegemoet komt aan de eisen met betrekking tot de doelstelling van de opleiding. Pagina 12 van 57

13 2. Onderwerp: programma 2.1 Eisen HBO Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline. Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: De CAH maakt onderscheid tussen verschillende soorten modules in de eerste drie jaar van de opleiding: o Basismodules: modules die voor alle opleidingen van belang zijn en dus door alle studenten worden gevolgd o Opleidingsmodules: modules die specifiek zijn voor een opleiding o Profileringmodules: min of meer vrije keuze modules. In de afstudeerfase wordt onderscheid gemaakt tussen: o Vakmodules: in deze modules staat verdieping van de kennis centraal o Functiemodules: modules waarin de training van beroepsvaardigheden centraal staat. In de basismodules komen voornamelijk algemene onderwerpen aan de orde, zoals landbouwkunde, algemene economie, marketing, vreemde talen, geologie, bodemkunde, waterbeheer en bedrijfskunde. Voor deze onderwerpen is degelijke vakliteratuur beschikbaar en die wordt veelal ook gebruikt in de modules. Op intranet is voor de verschillende modules aangegeven welke literatuur wordt gebruikt. Voor opleidingsmodules en vakmodules is het niet altijd mogelijk om vakliteratuur te gebruiken, omdat deze, vanwege de nieuwheid van de opleiding nog maar ten dele beschikbaar is. Voor onderwijsmateriaal zijn docenten dan afhankelijk van door hen zelf samengestelde readers. Er wordt ook gebruik gemaakt van de resultaten van projecten die door de kenniskring plattelandsvernieuwing wordt uitgevoerd. De kwaliteit van het lesmateriaal is naar de mening van de visitatiecommissie in de meeste gevallen voldoende en haakt in op recente ontwikkelingen in het veld. Voor wat betreft de literatuur op het gebied van communicatie en procesvaardigheden is actualisatie zinvol. Hieronder een opsomming van de gebruikte literatuur voor het ontwikkelen van procesvaardigheden: Er is een module/vak/klapper Algemene BeroepsVaardigheden (ABV) ook wel vaardigheidstrainingen genoemd waarin de volgende items aan bod komen: schriftelijk rapporteren, gegevens verzamelen, projectmanagement, gesprekstechnieken, probleemoplossen, vergaderen, teamwork, presenteren, ontwerpen. Ieder item vormt een hoofdstuk en wordt afgesloten met een checklist die gebruikt kan worden door de student zelf, de mede-student of de leraar. Aan de hand van de checklist geven studenten feedback op elkaars functioneren. Pagina 13 van 57

14 Binnen de module/vak RVM (regionaal verandermanagement) wordt gewerkt met de Roos van Leary en de Leercyclus van Kolb als methoden/technieken. Literatuur waar men gebruik van maakt is Leiding geven aan verandering P. Kloosterboer en Omgaan met verandering en Verandering Vormgeven van Jo Krill. Module/vak LBO Loopbaanontwikkeling/zelfmanagement geeft veel aanknopingspunten voor zelfontplooiing en reflectie. Er wordt ingegaan op leercyclus, leercirkels, leerstijlen, zelfkennis/zelfbeeld, enneagrammen etcetera. Kortom, voldoende aanknopingspunten die in de opleiding PV gebruikt kunnen worden om de student op te leiden tot een goede procesbegeleider/facilitator. Binnen de opleidingsmodule PDLB (duurzaam landgebruik) 1 e jr, is gekozen voor een brede insteek om de student kennis te laten maken met de brede problematiek van duurzaamheid. Binnen de opleidingsmodule OSVS (Succes van de streek) 2 e jr, wordt gebruikt gemaakt van een methodeklapper Inventarisatie van Methoden (participatie, interactie, processen, gebied). Ook wordt de RAAKS methode apart besproken. Tenslotte maakt men ook gebruik van vakliteratuur om meer zicht te krijgen op de relatie stad-land ( Planning voor stad & land ). Binnen de opleidingsmodule OMOA (Management en organisatieanalyse) 3 e jr, wordt gebruik gemaakt van toegepaste organisatiekunde, Thuis, Binnen de opleidingsmodule FABM (Functiemodule adviseur/beleidsmanager) 4 e jr, wordt gebruik gemaakt van communicatie en innovatie: een inleiding, van Woerkum e.a De internationale component in de opleiding wordt op diverse manieren ingevuld: via gastlessen door buitenlandse docenten, via de kruisbestuiving door de internationale studenten (15% van de studentenpopulatie van de gehele CAH), via betrokkenheid bij verschillende internationale plattelandsvernieuwingsprojecten middels de kenniskring plattelandsvernieuwing welke onder andere ook in het moduleonderwijs wordt ingebracht. Daarnaast kunnen de studenten in het tweede jaar een stage lopen in het buitenland. In het vierde jaar wordt er een excursie van twee weken naar het buitenland georganiseerd. De internationale opleiding INRID is volledig gericht op internationale ontwikkelingen, inclusief twee buitenlandse excursies, waarvan één naar de EU in Brussel. Hierdoor krijgen de studenten belangrijke informatie over internationale ontwikkelingen. De relatie met de beroepspraktijk wordt op diverse manieren onderhouden. Zo zijn externen soms betrokken bij de opzet van modules (LIM/BOM), en zijn opdrachten binnen modules dikwijls gerelateerd aan de beroepspraktijk (bijvoorbeeld Gebiedsanalyse waar de student een regio in Nederland moet analyseren, of een module waarbij de student knelpunten in een Nederlandse gemeente naar keuze in kaart moet brengen en oplossingsrichtingen aandragen). Ook zijn er diverse excursies (bijvoorbeeld naar Tsjechië). Binnen de opleiding plattelandsvernieuwing nemen ook stages en het afstudeerproject, een belangrijke plaats in het curriculum in: tenminste 25% van de studiepunten dient gerealiseerd te zijn door middel van een stage, dus in een externe leeromgeving. Stages vinden plaats in zowel opleidings- als de profileringmodules en er wordt onderscheid gemaakt tussen werkplekleren, waarbij de student tijdens de module één of meerdere dagen per week extern is en stageperiodes, waarbij de student gedurende de hele week extern is. Tabel 3 geeft een overzicht van externe curriculumonderdelen van de opleiding plattelandsvernieuwing (voor studenten met HAVO als vooropleiding). De studenten met VWO als vooropleiding lopen een driejarig programma, met een boerderijstage voorafgaand aan hun CAH opleiding. Studenten met een Mas-vooropleiding hebben veelal vrijstellingen voor de stages in het basisprogramma, en lopen een buitenlandse Pagina 14 van 57

15 profielstage in het tweede jaar. In de afstudeerfase vinden de Halfjaarstage en het Afstudeerproject plaats. Voor de Halfjaarstage is het moduleboek recentelijk volledig herzien en zijn de stageonderdelen opnieuw gedefinieerd met de bijbehorende toetscriteria. Bij de In-company-dagen maken de halfjaarstage-studenten gezamenlijk (groep van 4 studenten) kennis met hun onderlinge stagebedrijven; ze maken op grond daarvan een bedrijfsvergelijking en krijgen zo een indruk van hun beroepsperspectieven. Daarbij evalueren zij voortdurend hun stageproces en voeren diverse zelfmanagementtaken uit (zoals plannen), wat in het licht van competentiegericht leren zinvol is. Er zijn overigens voldoende stagebedrijven beschikbaar (onder andere via de database StageQ). Bij de keuze van een stagebedrijf worden de studenten begeleid door een stagecoördinator maar de studenten leggen hier zelfstandig contact mee en solliciteren op de stageplaats. Er wordt ook een contract afgesloten tussen afstudeerder en de school waarin de student aangeeft welke plattelandsvernieuwing-competenties deze nog gaat ontwikkelen en welke producten er bij de stage zullen worden afgeleverd. Sinds 2000 is het bedrijfsproject en de literatuurstudie geïntegreerd tot een afstudeerproject van 17 studiepunten (individuele verdieping), waarin de student aantoont dat hij in staat is om in een concrete beroepssituatie op een juiste en efficiënte wijze te kunnen handelen. Het karakter van het afstudeerproject is een proeve van bekwaamheid en bij de beoordeling is daarom ook sprake van een externe beoordeling. Bij de opleiding plattelandsvernieuwing heeft het afstudeerproject een relatie met de halfjaarstage. Tabel 3: Externe curriculumonderdelen (1 schooljaar bestaat uit 60 studiepunten). Jaar 1 Praktijkscholen (1 studiepunt) Schoolboerderij (1 studiepunt) Werkplekleren (2 studiepunten) Primaire sector (4 studiepunten) Jaar 2 Werkplekleren (1 studiepunt) Profielstage (6 studiepunten) Jaar 3 Halfjaarstage (30 studiepunten) Jaar 4 Bedrijfsproject (10 studiepunten) Beroepsprofielen als beleidsmedewerker, procesmanager en adviseur stellen hoge eisen aan de sociale en communicatieve vaardigheden van de afgestudeerde. In de praktijk wordt er in de opleiding plattelandsvernieuwing ook inderdaad veel aandacht besteed aan deze beroepsvaardigheden, zie Tabellen 4 en 5. Gedurende de gehele opleiding worden studenten gecoacht in een (studie)loopbaan ontwikkeling (LBO-module). De eerste twee jaar is de kijk naar binnen gericht: wie ben ik; wat kan ik; wat wil ik. Het derde en vierde jaar is de kijk naar buiten: ik weet wie ik ben en wat ik kan en wil en wat kan en wil ik daarmee in mijn toekomstige loopbaan. Dit traject van zelfevaluatie en reflectie is voor de ontwikkeling van sociale vaardigheden erg belangrijk. Studenten geven van het vak LBO een gemengd beeld. Sommigen zeggen dat het erg zinvol is, anderen zeggen dat het ook wel erg vaak niet doorgaat. Er zijn een beperkt aantal contacturen voor deze module, maar er zit ook wat individuele begeleiding aan vast, en studenten krijgen opdrachten mee. Gedurende de eerste twee jaar worden de algemene beroepsvaardigheden geïnstrueerd in verschillende basismodules (Tabel 4) en verder toegepast in de andere modules. Bijna in iedere module vindt er een beoordeling van een presentatie of een verdediging van een gezamenlijke of individuele opdracht plaats. (N.b. Daarnaast is er dan ook een beoordeling van een individueel schriftelijk examen). Tijdens stages worden de sociale vaardigheden extra getraind door het zelf verwerven en uitvoeren van de stageopdrachten. In het vierde jaar worden diverse specifieke trainingen op het gebied van sociale vaardigheden aangeboden: Resultaatgericht leidinggeven (RGL in module FMTP), Onderhandelen (OND in FMTP), Mediagebruik (MDG in FABM), Pagina 15 van 57

16 Voorlichtingsstrategieën (VLS in FABM) en Interactieve planvorming (IBV in FABM), Final assessment FABM. Studenten plattelandsvernieuwing krijgen aanvullend op de andere CAHstudenten extra trainingen in sociale vaardigheden in de opleidingsspecifieke onderdelen (zie Tabel 5) namelijk opleidingsmodulen: Plant en Dier (OPLDPV), Succes van de Streek (OSVS), Functies landelijk gebied (OFLG), Bestuur en communicatie (OBEC), Training Regionaal verandermanagement (RVM in FMTP), Vakmodule Land en Inrichting(VLIN). Studenten geven aan dat zij door deze trainingen meer zelfkennis krijgen en zich beter bewust worden van hun competenties en verbeterpunten, ook door de feedback die zij elkaar geven. Tabel 4: Sociale vaardigheden training bij de voltijdopleiding plattelandsvernieuwing Algemene Module beroepsvaardigheid Instructie/ beoordeling (accent op sociale vaardigheden) Vergaderen PMN, DMN Gesprekstechnieken (debatteren) Probleem oplossen Teamwork Presenteren Projectmanagement DMS DCS DCS/ bewegingsonderwijs (lo) en LBO DCM DCS Pagina 16 van 57

17 Tabel 5: Toepassing van sociale vaardigheden in modules plattelandsvernieuwing (voltijd). Module Aspecten van sociale vaardigheid OPLDPV Interview terreinbeheerder Vergaderen (PGO) OSVS Interviewtechniek Interviewen van actoren in het werkveld Eindpresentatie in de vorm van een verdiepende discussie met de actoren uit het werkveld Theorie: interactieve beleidsvorming OBEC Interviewen van actoren in het werkveld (accent op politieke partijen) Eindpresentatie in de vorm van een verdediging voor de wethouder Theorie: communicatie OLIN Interviewen van actoren in het werkveld (ook buiten Flevoland) Eindpresentatie in de vorm van een verdediging voor een landinrichtingscie met externe deskundigen RVM Sociaal communicatieve bekwaamheden Inleven in de ander Eigen rol afstemmen op de ander Beïnvloeden van weerstanden door eigen gedrag bewust te wijzigen Bij de internationale variant zoeken de studenten ook zelfstandig hun stagebedrijf. Dit mag voor maximaal 50% gekoppeld zijn aan het land waar ze oorspronkelijk vandaan komen, omdat de kennismaking met een andere cultuur juist zo belangrijk is. Ook deze studenten sluiten een contract met de school waarin ze de leerdoelen omschrijven, en dit wordt afgestemd met de personal coach. Verder hebben deze studenten diverse excursies, een praktijkstage en trainingen met betrekking tot het Nederlandse bedrijfsleven. In de module Going Dutch leren ze alles over kopjes koffie, afspraak is afspraak, agendabeheer en vaste eettijden: typisch Nederlandse verworvenheden. Overleg om de opleiding te actualiseren vindt plaats in het programmateam, welke de taak heeft om de onderdelen van de opleiding op elkaar af te laten stemmen en voorstellen voor vernieuwing en aanpassing te doen. Daarnaast is er een opleidingscommissie, met een vertegenwoordiger uit het werkveld, die voorstellen doet voor actualisering van de opleiding en toetsing van de praktijkgerichtheid van de opleiding. In de internationale opleiding is er intern een maandelijks overleg van de opleidingscoördinatoren met Bureau Buitenland en jaarlijks overleg met de betrokken docenten over het programma. Extern is er jaarlijks overleg met internationale partners bij bezoeken aan die universiteiten. Daarnaast is er evaluatie met partners tijdens de International Week. De opleiding bestaat uit een inhoudelijke en een procesmatige component. Beide componenten komen in voldoende mate aan de orde. Studenten krijgen binnen de verschillende vakken ook gericht feedback van hun mede-studenten en docenten op hun procesvaardigheden. Gebruik van video apparatuur als onderdeel van het feedback mechanisme kan worden overwogen. De procesmatige component blijkt specifiek aan de orde te komen in de vakken/modules /klapper Algemene BeroepsVaardigheden (ABV), RVM (regionaal verandermanagement), LBO Pagina 17 van 57

18 Loopbaanontwikkeling/zelfmanagement ), OSVS (Succes van de streek), OMOA (Management en organisatieanalyse) en FABM (Functiemodule adviseur/beleidsmanager). Uit gesprekken met de studenten blijkt dat LBO, ondanks de vele procesmatige aanknopingspunten, minder aandacht krijgt binnen de opleiding. Studenten ervaren het nut van LBO met name in het laatste jaar als men sollicitatiebrieven gaat schrijven en echt gaat kiezen op basis van een beroep na de studie. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: de opleiding plattelandsvernieuwing slaagt er uitstekend in om de beroepspraktijk in de opleiding in te bouwen. Dit aspect wordt dan ook gewaardeerd als 'goed'. 2.2 Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. De inhoud van het programma biedt de studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: De CAH heeft haar onderwijsprogramma geformuleerd op basis van de volgende uitgangspunten: het onderwijs op de CAH is beroepsgericht, studentgericht en doelgericht. Het studieconcept is geënt op de grondslag en de uitgangspunten van de hogeschool. Bij de oprichting is het onderwijs op de CAH ingebed in een pedagogisch model waarin leven, wonen en werken samengaan, en waarin de school zich als christelijk vormingsinstituut opstelt. De campus, de schoolboerderij, het radensysteem en het onderwijs zijn hierin onderling onlosmakelijk verbonden. De CAH heeft op grond van de WHW (Wet Hoger & Wetenschappelijk onderwijs) een opleidingsprogramma opgesplitst in een eenjarige oriënterende, motiverende en selecterende propedeuse van 60 studiepunten en een beroepsgerichte, afrondende hoofdfase, of ingenieursfase van 240 studiepunten. De CAH streeft ernaar om een allround opleiding te bieden met een begin van specialisatie. Om deze reden is de opleiding opgedeeld in een basisprogramma en een afstudeerprogramma: o Het basisprogramma omvat het eerste gedeelte van de opleiding (Propedeuse + Ingenieurs- 1 fase: één + anderhalf jaar). Het is gericht is op een breed en algemeen scala van beroepsvaardigheden en competenties in combinatie met inzicht in de vele aspecten van plattelandsvernieuwing. Tegelijkertijd krijgen studenten de kans zich te oriënteren en te verbreden in de richting van een aantal specifieke vakgebieden. o Op grond afstudeerprogramma (Ingenieurs-2 fase: anderhalf jaar) geeft de student ruimte om zich te specialiseren: zowel in de richting van vakgerichte verdieping als gericht op specifieke functies. Elke student stelt, op basis van een format, een eigen afstudeerprogramma samen op basis van zijn interesses en verwachtingen en een sterkte/zwakte analyse. Het vierjarige opleidingsprogramma (voor een student met een Havo-vooropleiding) van de voltijdopleiding plattelandvernieuwing wordt weergegeven in Bijlage 1. Bij de driejarige programma s (Mbo- en Vwo-vooropleiding) zijn de onderdelen van jaar 1 en jaar 2 min of meer samengevoegd. Dit gaat voor Mbo-studenten ten koste van het verwerven van agrarische basiskennis (die ze immers meestal al hebben). Vwo-studenten besteden minder tijd aan het opdoen van enkele Pagina 18 van 57

19 algemene beroepsvaardigheden. In de tabel in Bijlage 1 is de relatie tussen de verschillende typen modules en de studiefasen weergegeven. De basismodules behelzen een deel van de opleidingscompetenties en algemene beroepsvaardigheden, welke voor alle opleidingen binnen de CAH belangrijk zijn. Ze worden dan ook door alle studenten gevolgd. Opleidingsspecifieke competenties komen in de opleidingsmodules aan de orde. Deze modules worden in principe alleen door studenten van de betreffende opleiding gevolgd. In het basisprogramma is er ook nog sprake van profileringmodules. Dit zijn modules met vrije onderwerpen die door de studenten gekozen kunnen worden. Het betreffen wel onderwerpen die aansluiten bij de betreffende opleiding. De functie- en vakmodules nemen een tussenpositie in. Voor een deel zijn ze verplicht, omdat essentiële competenties aan de orde komen, en voor een deel betreft het vrije keuze. Door dit modulaire systeem is het aanbod aan studenten per module altijd voldoende, ook in het geval van de kleinere opleiding plattelandsvernieuwing. Ook blijken alle opleidingscompetenties in het curriculum aan de orde te kunnen komen, mits de studenten hierbij de juiste keuzes maken. Door adequate begeleiding gaat dit goed. De Dublin Descriptoren worden in de voltijdopleiding plattelandsvernieuwing eveneens verwerkt (Tabel 6). De Drieslag-didactiek van de CHA is een onderwijsaanpak waarmee de student in 3 slagen het gewenste niveau realiseert, namelijk: o Slag 1: Verwerven, weten en inzien (setting: schoolse theorie) o o Slag 2: Trainen en toepassen (setting: praktijksimulatie) Slag 3: Integreren en demonstreren (setting: bedrijfspraktijk). De slagen 1 en 2 vinden respectievelijk plaats in studiejaar 1 en 2 binnen de basismodules (verplicht voor alle studenten, ongeacht opleidingskeuze). Daarnaast vindt training en toepassing van de Dublin Descriptoren ook uitgebreid in de overige modules plaats, maar minder gestructureerd en daarom zijn die niet in de tabel opgenomen. Voor slag 3, het integreren en demonstreren van de generieke Hbo-kernkwalificaties, zijn in het bijzonder de modules Halfjaarstage, de Functiemodule Hbo-specialist (inclusief Final Assessment) en Afstudeerproject aangewezen. Tijdens de stage in de afstudeerfase voeren de studenten een opdracht op Hboniveau uit in een stagebedrijf. Bij deze stage worden duidelijke contractuele afspraken gemaakt tussen de student en de school over de te ontwikkelen competenties, welke gerelateerd zijn aan de Dublin Descriptoren. Deze opdracht wordt beoordeeld door het stagebedrijf en deze krijgt daartoe richtlijnen van de school mee. Door het vooraf goedkeuren van de bedrijfsopdracht door de school en het stagebedrijf, door contacten tijdens de stage tussen de stagebegeleider van de school met de student (procesbegeleiding), door contacten tussen stagebegeleider en bedrijfsbegeleider tijdens de stage van de student, door de beoordeling van de stage door de bedrijfsbegeleider, en door de eindpresentatie van de bedrijfsopdracht voor de school in aanwezigheid van de bedrijfsbegeleider, wordt de kwaliteit van de stage geborgd en het realiseren van de competenties bewaakt. Bij de individuele verdieping die op de bedrijfsopdracht aansluit en daarin gerelateerd is, wordt de inhoudelijke kant beoordeeld door een vaksenior. Daarnaast wordt uitgebreid aandacht besteed aan het schriftelijke rapporteren en ontvangen de studenten een checklist met elementen betreffende de structuur en het juiste taalgebruik bij de eindrapportage. Overigens is de CAH momenteel bezig met het opzetten van een nieuw competentiegericht curriculum. Bij het ontwerpen van dit nieuwe curriculum staan training, oefening en demonstratie van de Dublin Descriptoren en de beroepscompetenties centraal. Pagina 19 van 57

20 Tabel 6: Overzicht van de plaats van de Dublin Descriptoren in het basisleerplan van de voltijdopleiding plattelandsvernieuwing. Dublin Descriptoren 1. Kennis en inzicht 2. Toepassen van kennis en inzicht 3. Oordeelsvorming 4. Communicatie 5. Leervaardigheden Hbokernkwalificaties 1. Brede professionalisering 2. Multidisciplinaire integratie 3. Probleemgericht werken 4. Wetenschappelijke toepassing 5. Creativiteit en complexiteit in handelen 6. Methodisch en reflectief denken en handelen 7. Besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid 8. Sociaalcommunicatieve bekwaamheid 9. Basiskwalificering voor managementfuncties 10. Transfer en brede inzetbaarheid Slag 1 (jaar 1) Slag 2 (jaar 2 en 3) Slag 3 (jaar 3 en 4) Verwerven, weten en inzien Trainen en toepassen Integreren en demonstreren BOL: arbeidsorganisatie Bedrijfs- en Profielstages Halfjaarstage OOP: integraal Final Assessment management Themagerichte Basis- en Themagerichte Basis- en Afstudeerproject Opleidingsmodules Opleidingsmodules DCS: probleem oplossen KIM: analyse Afstudeerproject DCS: onderzoek & analyse BOL: projectmanagement LBO: Normen en waarden DCS: schriftelijk rapporteren BOL: teamwork DCS: onderzoek en advies BOL: ondernemen LBO: zelfsturing, loopbaanmanagement, SWOT-analyse OAS: onderzoek & analyse Opleidingsmodules DMS: beleidsontwikkeling DCM: ontwerpen OOP: ontwerpen KIM: gegevensverwerking OAS: onderzoeksplanning DMS: duurzaamheid Drieslag-Radenwerk DMS: presenteren en argumenteren DCM: buitenlandse taal OOP: bedrijfsmanagement Drieslag-Radenwerk Resultaat gericht leiding geven Bedrijfs- en Profielstages DCM: handel en commercie LBO: studiebegeleiding, loopbaanontwikkeling Halfjaarstage Afstudeerproject Afstudeerproject Final Assessment Halfjaarstage Afstudeerproject Afstudeerproject Beroepsethiek Halfjaarstage Afstudeerproject Halfjaarstage Final Assessment Afstudeerproject Final Assessment Toetsing van het programma van de voltijdopleiding plattelandsvernieuwing aan de doelstellingen vindt op verschillen manieren plaats, namelijk in het programmateam, de opleidingscommissie van de opleiding plattelandsvernieuwing alsmede de Studenten Onderwijs Raad (SOR). Het programmateam, bestaande uit docenten die nauw bij de opzet van de opleiding betrokken zijn, toetst het programma regelmatig aan de doelstellingen en heeft hiervoor de volgende hulpmiddelen voor handen: studieresultaten van de studenten, module-evaluaties van studenten en de gegevens die per module op intranet staan. Als blijkt dat bepaalde doelstellingen te weinig aandacht krijgen, doet het programmateam voorstellen voor wijzigingen in het programma. Een belangrijke taak van de opleidingscommissie is om te beoordelen of met het studieaanbod de gewenste doelstellingen worden gehaald. De SOR raadpleegt de studenten en geeft gevraagd en ongevraagd advies op het onderwijsprogramma en de voorzieningen. Daarnaast komt het onderwijsprogramma dikwijls op de jaarlijkse stafdagen aan de orde. Gezamenlijk met de docenten worden dan evaluaties verricht en voorstellen voor wijzigingen uitgewerkt. Pagina 20 van 57