Bestuurlijk document MOOI MAASDAL

Transcriptie

1 Bestuurlijk document MOOI MAASDAL Integrale gebiedsontwikkeling van het Maasdal: een Programmalijn van de Regiovisie Bergen, Gennep & Mook en Middelaar Stuurgroep Regiovisie Bergen, Gennep & Mook en Middelaar 7 oktober 2013

2 1

3 INHOUD 1. INLEIDING Regiovisie Bergen, Gennep en Mook & Middelaar: de collectieve ambitie van de regio Het bestuurlijk standpunt inzake het Maasdal van de toekomst Opbouw van dit document Leeswijzer VISIE OP HET MAASDAL VAN DE TOEKOMST Basis: de schetsen van het actuele landschap en gebruik van het landschap conform Masterplan Maasdal Toekomstvisie vanuit de optiek van het actuele landschap Hoogwaterveiligheid Geomorfologie Archeologie Cultuurhistorie Ecologie en biodiversiteit Toekomstvisie vanuit de optiek van het gebruik van het landschap Fysieke verbindingen en toegankelijkheid Landbouw Toerisme en recreatie Zorg Wonen MEERJARENPLAN MAASDAL (onafhankelijk van hoogwatermaatregelen) Fysieke verbindingen en toegankelijkheid Ecologie/biodiversiteit en cultuurhistorie Landbouw Toerisme en recreatie Zorg Wonen PLAN HOOGWATERVEILIGHEID Alleen focus op invulling hoogwatermaatregelen Aan deelplannen verbonden streefbeelden Proces inzake besluitvorming visie en pakket hoogwatermaatregelen Vergelijking hoogwatermaatregelen uit Masterplan en uit plan Teunesen Ingrepen in zomerbed als alternatief voor ingrepen in het winterbed Overzicht van documenten, reacties en besluitvorming

4 4.4. Het Plan Hoogwatermaatregelen 2013 in Mook & Middelaar, Gennep en Bergen Hoogwatermaatregelen Gemeente Mook en Middelaar Hoogwatermaatregelen gemeente Gennep Hoogwatermaatregel zowel in gemeente Gennep als in gemeente Bergen Hoogwatermaatregelen gemeente Bergen Het Plan Hoogwaterveiligheid aan westzijde van de Maas De maatregelen samengevat VOORSTELLEN STUURGROEP REGIOVISIE

5 1. INLEIDING 1.1. Regiovisie Bergen, Gennep en Mook & Middelaar: de collectieve ambitie van de regio De gebiedsontwikkeling Maasdal vormt één van de 4 programmalijnen, zoals vastgelegd in de uitvoeringsagenda van de Regiovisie Bergen, Gennep en Mook en Middelaar. Deze programmalijn is een cruciale drager van die Regiovisie, als rode draad beter blauwe en groene draad van Mook tot en met Wellerlooi. De overige programmalijnen zijn: a. de ombouw van de N271 tot etalage van de regio die beleefd wordt als een ketting met prachtige parels; b. innovatief ondernemerschap, gedragen door ondernemers en maatschappelijke organisaties tezamen; c. fysieke verbindingen en infrastructuur. De Regiovisie is onder leiding van Prof. Riek Bakker sinds 2008 binnen twee jaar tijd ontwikkeld in een unieke samenwerking met en maximale inbreng van alle relevante stakeholders en talrijke burgers. In 2010 is de Regiovisie bestuurlijk goedgekeurd door de gemeenteraden van Bergen, Gennep en Mook en Middelaar en door Provinciale Staten van Limburg. Hierdoor is een gedragen, inspirerende en collectieve ambitie ontstaan, die de regio nu bewust geworden van al zijn kwaliteiten, kansen en onderscheidend vermogen weer op de kaart moet zetten. Het denken en handelen is geïnspireerd vanuit het zgn. haltermodel, waarbij de regio de as vormt tussen twee gewichten, gepresenteerd door de stedelijke regio s Nijmegen aan de noordkant en Venlo aan de zuidkant. De regio wil zich in deze luwte positioneren als een center of excellence met als steekwoorden: puur, authentiek, gastvrij en met respect voor de natuur en het landschap. Opdrachtgevers zijn voor de opstelling en uitwerking van de Regiovisie de Colleges van Burgemeester en Wethouders van de gemeenten Bergen, Gennep en Mook en Middelaar, het College van Gedeputeerde Staten van Limburg en een afvaardiging van ondernemers en maatschappelijke organisaties. Zij werken samen in de Stuurgroep Regiovisie Het bestuurlijk standpunt inzake het Maasdal van de toekomst De drie doelen van dit document Met het voorliggende document worden 3 doelen voorgestaan: met realisme uitwerking geven aan vitale onderdelen van de Regiovisie 2010 en in het bijzonder aan de integrale ontwikkeling van het Maasdal, met daarbij een sterke focus op recreatie en toerisme; tegelijk creatief en optimaal beantwoorden aan de hoogwaterdoelstelling cfr. het Landelijke Deltaplan en daarmee anticiperen op het Deltaplan Grote Rivieren; alle spelende belangen kennen, waar mogelijk respecteren en overbruggen. 4

6 Drie visies op tafel met het Masterplan Maasdal als basis In dit document legt de Stuurgroep Regiovisie haar standpunt vast inzake de integrale gebiedsontwikkeling in en rond het Maasdal. Het is een op zichzelf staand bestuurlijk document. Het is grotendeels geënt en een bestuurlijke reactie op het Masterplan Maasdal Noord Limburg, visie op regionale ontwikkeling en rivierverruiming (definitieve versie, juni 2013). Dit plan is in opdracht van de Stuurgroep Regiovisie vanaf begin 2012 voorbereid door een breed samengestelde ambtelijke Projectgroep van Gemeenten, Provincie, Rijkswaterstaat en enkele andere instanties, daarin ondersteund door adviesbureau DLA+ te Groesbeek. Het project stond onder leiding van Paul Vossen, programmamanager. De Stuurgroep Regiovisie is de Projectgroep Maasdal bijzonder erkentelijk voor het gedegen, deskundig en inspirerend werkstuk dat zij heeft afgeleverd. Met de presentatie van het rapport heeft de Projectgroep Maasdal haar taak conform opdracht uitgevoerd. Het Masterplan Maasdal is een omvangrijk document met tal van suggesties en voorstellen voor de integrale gebiedsontwikkeling van het Maasdal, voor zowel de korte als lange termijn. Zijn reikwijdte is breed en strekt zich uit van hoogwaterveiligheid en landbouw tot recreatie en toerisme, zorg en wonen. Met name op het terrein van hoogwaterveiligheid liggen verschillende maatregelenpakketten op tafel, namelijk die van het Masterplan Maasdal, van de LLTB (de Limburgse Land- en Tuinbouw Bond), van het Limburgs Landschap en van Teunesen, Zand en Grint (voortaan te noemen Teunesen), ontgronder. Het Masterplan Maasdal gaat uit van een reeks van grotere en kleinere hoogwatermaatregelen, met een sterke spreiding over het gehele plangebied, aan zowel de oost- als westzijde van de Maas. Door gebruik te maken van het reliëf van het landschap en haar historische geulenstelsel zijn waterplassen en permanent of - alleen bij hoogwater - tijdelijk meestromende geulen geprogrammeerd. In een aantal deelplannen zijn deze uitgewerkt. De LLTB opteert voor nieuwe waterkeringen en het verhogen van bestaande. In dit opzicht weet zij het Limburgs Landschap aan haar zijde. Laatstgenoemde organisatie ziet dit als de enige weg om het huidige landschap in tact te laten. Indien de optie van waterkeringen geen oplossing blijkt pleit de LLTB voor zomerbedverbreding en de aanleg van hoogwatergeulen in de meest directe nabijheid van de Maas. Daarmee blijven volgens de LLTB zoveel mogelijk landbouwgronden behouden en is de impact op de sector het kleinst. Teunesen pleit voor een beperkt aantal robuuste maatregelen bestaande uit de aanleg van 3 omvangrijke en diepe waterplassen, gecombineerd met delfstoffenwinning (klei, zand en grint). In het voorliggende document weegt de Stuurgroep Regiovisie de verschillende maatregelenpakketten integraal af en komt zij tot slotconclusies. Interactieve aanpak Masterplan, met volop inbreng stakeholders Evenals bij de totstandkoming van de integrale Regiovisie ( ) zijn bij de voorbereiding van het Masterplan Maasdal alle relevante instanties en organisaties betrokken geweest, alsmede vele vertegenwoordigers van het (toeristisch) bedrijfsleven, de landbouwsector, natuur- en landschapssector, dorps- en wijkraden enzovoort. Op een interactieve en onorthodoxe manier (ateliers) is de dialoog met deze georganiseerd en is dit uitgemond in het ambtelijk plan. Het plan kan daardoor rekenen op een hoge mate van maatschappelijk draagvlak en steun van een groot aantal stakeholders. Tegelijkertijd zijn zoals bovenstaand geschetst de verschillende visies helder geworden 5

7 van het Masterplan Maasdal, de LLTB en Teunesen - op het terrein van de te kiezen hoogwatermaatregelen. Samenwerking met het Land van Cuijk inzake het Maasdal beperkt tot hoogwaterveiligheid Noord Limburg en het Land van Cuijk hebben behalve hun ligging aan beide oevers van de Maas en daarmee een gedeeld belang inzake de hoogwaterveiligheid - een bredere, maatschappelijke en economische verwantschap. De Stuurgroep Regiovisie zou graag een meer integrale gebiedsontwikkeling van het Maasdal in beide regio s hebben gezien. Zij heeft er evenwel alle begrip voor, dat de partijen in het Land van Cuijk thans alle prioriteit geven aan de inrichting van hun onderlinge samenwerking. In de loop van najaar 2013 zal de Stuurgroep Regiovisie het voorliggende document bespreken met de gemeenten, provincie en waterschap aan Brabantse zijde. Status van het document De voorbereidingsprocedure van het Masterplan Maasdal heeft niet voorzien in een inspraak- en bezwaarmogelijkheid voor individuele burgers en andere belanghebbenden. De gelegenheid voor een dergelijke belangenafweging is aan de orde in latere fases van uitwerking zodra er directe rechtsgevolgen in het geding zijn. Een individuele belangenafweging zal deel uitmaken van hieraan gerelateerde formeel-juridische procedures, specifiek in het kader van het regioproces Nationaal Deltaplan (2014), (inter)gemeentelijke structuurvisies, bestemmingsplannen e.d. Pas dan bevatten de besluiten ook rechten en plichten. Het voorliggende beslisdocument heeft die status niet. Het heeft wel de status van een bestuurlijk plan, waarin tevens een integrale afweging plaatsvindt van de verschillende visies over de inrichting van de hoogwatermaatregelen en keuzes worden gemaakt Opbouw van dit document De systematiek van twee deelplannen De visie op het Maasdal van de toekomst, zoals later in dit document beschreven, vraagt om een planmatige uitwerking. De Stuurgroep Regiovisie kiest voor de systematiek van 2 plannen: Deel 1: meerjarenplan 2014 t/m 2018 voor initiatieven in het Maasdal, die niet gebonden zijn aan de hoogwatermaatregelen en direct daaraan gerelateerde voorstellen. Deel 2: plan voor hoogwaterveiligheid Hierin wordt ingegaan op de verschillende visies en oplossingen, die voorliggen van de zijde van het ambtelijk Masterplan Maasdal, de LLTB en de Teunesen. Dit plan als uitkomst van afweging en keuzes dient tevens als input voor het Landelijke Deltaplan Grote Rivieren. Dit Deltaplan wordt over 1,5 à 2 jaar door de Tweede Kamer vastgesteld. De start van realisatie wordt evenwel op zijn vroegst vanaf 2030 verwacht als gevolg van het investeringsschema van het Landelijk Deltaplan (het zogenaamde Deltafonds ). Gezien deze lange realisatiehorizon kiest de Stuurgroep Regiovisie ervoor om na vaststelling van het Deltaplan haar eigen besluit te spiegelen aan de dan ontstane bestuurlijke realiteit en zonodig aan te passen. Daarna kan worden overwogen om per 5 à 10 jaar een moment van actualisatie in te bouwen, gericht op ofwel herbevestiging ofwel gedocumenteerde wijziging van het hoogwaterplan op grond van de kennis, inzicht en vooruitzichten van dan. In dit herijkingsritme van 5 à 10 jaar kan steeds tevens worden bezien, of er mogelijkheden zijn om de hoogwatermaatregelen in tijd naar voren te halen, in 6

8 het bijzonder door met ontgronding ten behoeve van delfstoffenwinning geld met geld te maken. Hiermee kunnen andere economische ontwikkelingen, zoals op het terrein van toerisme en recreatie, mogelijk worden gemaakt. Met de gekozen systematiek maakt de Stuurgroep Regiovisie het document nadrukkelijk concreet wat betreft het Meerjarenplan (deel 1) en richtingbepalend wat betreft het Plan Hoogwaterveiligheid 2013 (deel 2). Tezamen vormen zij een evenwichtig en samenhangend kompas voor de toekomst van het Maasdal voor zowel de korte als lange termijn. Het is daarom geen ideeënboek, welk woord wel eens valt. Want dat zou betekenen dat het een vrijblijvend document is waarop steeds vrijelijk kan worden door gefantaseerd of weer vanaf kan worden geweken. Geen intergemeentelijke structuurvisie op korte termijn Vanwege het dynamische karakter van het Plan voor Hoogwaterveiligheid (deel 2), dat flexibel meebeweegt met de inzichten en vooruitzichten de komende decennia, is het niet verstandig om het thans voorliggende bestuurlijk document in zijn geheel (deel 1 en 2) door middel van een intergemeentelijke structuurvisie op korte termijn in beton te gieten. Gewenste en haalbare planonderdelen voor de kortere termijn kunnen op gemeentelijk niveau uiteraard worden opgenomen in sectorale structuurvisies (zoals toerisme en recreatie) en bestemmingsplannen. Niet alleen ideale oplossingen: realisme vraagt om meerkeuzemogelijkheden Het voorliggend document reikt, zoals eerder gesteld, verder dan alleen een samenvatting en bestuurlijke reactie op het ambtelijk Masterplan Maasdal. Tevens wordt ingegaan op de alternatieven en opvattingen die over de hoogwatermaatregelen zijn ingebracht door 2 belangrijke stakeholders: Teunesen en de LLTB. Om de verschillende visies en oplossingen te objectiveren en van een second opinion te voorzien is door de Stuurgroep Regiovisie het Adviesbureau Arcadis gevraagd om een nader advies. Op grond van dit advies en een eerste bespreekronde binnen de Stuurgroep Regiovisie (juni 2013) is nadien de experts van AHA/RiQuest gevraagd om een nadere inbreng van concrete oplossingen en finale doorrekeningen van de hoogwatermaatregelen. In het voorliggende bestuurlijk document leidt deze input tot een eindafweging en finale keuzes door de Stuurgroep Regiovisie. Daarbij is nadrukkelijk betrokken, dat financieel-economisch gezien de bomen niet meer tot in de hemel groeien. De middelen bij de verschillende overheden zijn in een korte tijd schaars geworden. Daarnaast hapert het investerende en risicodragend vermogen van het bedrijfsleven. Deze nieuwe realiteit vraagt om een aangepast realisme. Als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan, is het adagium, zonder afstand te doen van het hoge ambitieniveau. Het biedt niet alleen oplossingen op topniveau met een zeker ideaalkarakter; een next-best oplossing is goed en ook een redelijke oplossing kan zeker nog acceptabel zijn. De voornemens in dit beslisdocument bieden, ondanks de verschillen in kwaliteit in de waaier van oplossingsvarianten, niettemin een geweldige impuls aan de integrale gebiedsontwikkeling van het Maasdal. De gemaakte keuzes zijn geen halfbakken compromissen, maar overbruggen de tegengestelde of schurende belangen met zoveel mogelijk win-win-effecten. Er ligt nu een rijk tableau aan kansen en mogelijkheden voor overheden, ondernemers en organisaties. Hoe klein ook en elk vanuit hun eigen deelbelang en doelstelling leveren deze tegelijkertijd elk apart en door hun gezamenlijkheid een vitale bijdrage aan de welvaart en het welzijn van de gehele regio. Deze kwaliteitsslag zet de regio verder op de kaart, geheel conform de ambitie die uit de brede Regiovisie spreekt. 7

9 1.4. Leeswijzer Hoofdstuk 2 verwoordt de visie op het Maasdal van de toekomst. Het is grotendeels ontleend aan het Masterplan Maasdal. Basis voor deze visie vormen de schetsen in dit ambtelijke plan van het actueel landschap en van het gebruik van het landschap. De visie op de integrale gebiedsontwikkeling van het Maasdal vindt in hoge mate steun bij tal van stakeholders, behoudens die ten aanzien van de hoogwaterveiligheid. De Stuurgroep Regiovisie heeft een eindafweging gemaakt van de 3 voorliggende visies: het Masterplan Maasdal, de LLTB en Teunesen. De conclusies hiervan vormen een rode draad door het hele document. In Hoofdstuk 3 wordt het Meerjarenplan Maasdal geschetst. Het bevat al die elementen uit het Masterplan Maasdal, die los staan van de hoogwatermaatregelen en gericht zijn op de overige ontwikkeling van het Maasdal, die morgen ter hand kunnen worden genomen: van fysieke verbindingen en landbouw tot toerisme en recreatie, zorg en wonen. In het Masterplan Maasdal worden nog vele andere initiatieven voorgesteld, die zich evenwel uitstrekken over het gehele plangebied en niet louter het Maasdal betreffen. Hoofdstuk 4 is gewijd aan het Plan Hoogwaterveiligheid Het plan bevat in totaal 7 deelplannen, die aan Limburgse zijde van de Maas worden gezien als bijdrage aan de Taakstelling Hoogwaterveiligheid en input voor het Deltaplan Grote Rivieren 2050/2100. Aan Brabantse zijde worden 5 maatregelen gerealiseerd, die het plan voor de gewenste waterveiligheid compleet maken. De gemaakte keuzes faciliteren als structuurdrager in hoge mate de overige ontwikkelingen, die in het Masterplan Maasdal als kansen worden gezien voor welvaart en omgevingskwaliteit. In dit eerste Plan worden tevens de rivierkundige en overige effecten (voor o.a. de landbouw) weergegeven. Onafhankelijke adviezen van Arcadis en RiQuest/AHA hebben een objectieve basis gegeven aan de uitlopende visies, berekeningen en conclusies. Het voorliggend document eindigt met Hoofdstuk 5 met een bondige opsomming van voorstellen, die de Stuurgroep Regiovisie doet aan de colleges van Burgemeester en Wethouders van de gemeenten. Deze wordt gevraagd de besluitvorming vóór eind november 2013 te doen plaatsvinden, zodat tijdig het Plan Hoogwaterveiligheid, geïntegreerd onderdeel uitmakend van een totale gebiedsvisie en plan, kan worden ingediend bij de Landelijke Deltacommissie. Provinciale Staten van Limburg ontvangen het voorliggende document nadien ter informatie. 8

10 2. VISIE OP HET MAASDAL VAN DE TOEKOMST De voorliggende visie kan behoudens het onderdeel hoogwaterveiligheid rekenen op een hoge mate van overeenstemming tussen alle partijen, die betrokken zijn geweest bij de opstelling van het Masterplan Maasdal. Inzake de hoogwaterveiligheid liggen er 3 visies voor, die elk in hun keuzes helder en vanuit hun respectievelijke perspectieven begrijpelijk zijn. In paragraaf van dit hoofdstuk worden de 3 visies nogmaals kort weergegeven en na een integrale weging door de Stuurgroep Regiovisie van een bestuurlijk standpunt voorzien. Kortheidshalve wordt hiernaar verwezen Basis: de schetsen van het actuele landschap en gebruik van het landschap conform Masterplan Maasdal Als basis voor de visie- en planvorming in dit bestuurlijk document is gaarne gebruik gemaakt van de heldere schets van het actuele landschap, alsmede de weergave van het gebruik van het landschap in het Masterplan Maasdal. In dit verband wordt kortheidshalve verwezen naar hoofdstuk 4, Verkenning en Preview, van dit plan. De schets van het actuele landschap handelt over de identiteit van het gebied, de kwaliteit van het landschap en het hoogwaterlandschap. De schets van het gebruik van dit landschap richt zich op fysieke verbindingen en toegankelijkheid van het gebied, landbouw, toerisme en recreatie en tenslotte zorg en wonen. De integrale gebiedsontwikkeling van het Maasdal gaat altijd hand in hand met het realiseren van de Taakstelling Hoogwaterveiligheid Deltaplan (in 2050 en 2100). Dit moet evenwel evenwichtig gebeuren. Dit betekent dat de hoogwatermaatregelen zodanig worden gepositioneerd en gedimensioneerd, dat eerst en vooral nieuwe kansen ontstaan voor welvaart en omgevingskwaliteit, in het bijzonder gericht op het recreatief en toeristisch profiel. Delfstoffenwinning is daarmee secundair, maar wordt zeker niet uit het oog verloren, indien dit op zijn beurt weer kansen biedt. Dit beslisdocument getuigt daarvan Toekomstvisie vanuit de optiek van het actuele landschap Het onderstaande is grotendeels ontleend aan hoofdstuk 4 (Verkenning en Preview, met name op de geformuleerde uitgangspunten) en hoofdstuk 5 (Visie) van het Masterplan Maasdal. Waar nuttig en nodig is dit door de Stuurgroep Regiovisie aangevuld of genuanceerd Hoogwaterveiligheid Hoofdkeuze 1: rivierverruimende maatregelen aan beide zijden van de Maas Het Nationale Deltaplan heeft een lange termijn horizon tot het eind van de 21e eeuw en moet in die periode de waterveiligheid garanderen, hetgeen grote nieuwe uitdagingen stelt als gevolg van de verwachte toenemende, frequentere en deels onvoorspelbare hogere watervolumes (zie Rapport Veerman). Het Deltaplan Grote Rivieren moet ook Noord Limburg veilig maken en houden op een veiligheidsniveau van 1:250 jaar. 1 Daarbij dient beseft te worden, dat de hoogwatermaatregelen in Noord Limburg onderdeel uitmaken van die voor de gehele rivierloop van de Maas, die de totale 1 Op dit moment wordt binnen het proces van het Deltaprogramma nagedacht over eventuele andere normeringen. Of deze er wel of niet gaan komen, is onduidelijk. Daarom neemt de Stuurgroep Regiovisie het veiligheidsniveau van 1:250 jaar voor de oostzijde van de Maas in de Bergen, Gennep & Mook en Middelaar als uitgangspunt. 9

11 veiligheid moeten garanderen. Daarmee is Noord Limburg ook solidair met de veiligheid van alle burgers in Nederland, woonachtig in het stroomgebied. Men kan de hoogwaterveiligheid langs de Maas in Limburg in beginsel langs 2 uiterste wegen oplossen: de aanleg van nieuwe en het ophogen van bestaande waterkeringen óf rivierverruimende maatregelen. Uiteraard zijn in de uitwerking en praktijk allerlei tussenvormen mogelijk. Het voordeel van de optie van extra waterkeringen is dat in het gebied weinig tot geen ingrepen hoeven plaats te vinden, waardoor natuur en landschap blijven zoals ze nu zijn. De meeste landbouwgronden blijven ongemoeid. Het grote nadeel is dat de karakteristieke Maasdorpen geheel of gedeeltelijk verstopt worden achter nieuwe waterkeringen, soms wel 1.5 tot 2 meter hoger dan nu. Dergelijke hoge kades bieden uiteraard het gewenste veiligheidsniveau, maar bij onvoorziene en uitzonderlijke overstromingen boven dit niveau zijn de gevolgen immens. Daarnaast wordt ook het karakteristieke landschap aangetast en zullen de landbouwgronden frequenter en langer overstromen. Wanneer men kiest voor de optie van rivierverruimende maatregelen en aansluiting zoekt bij de geomorfologie van het gebied, zal de aantasting van het landschap beperkt zijn. Belangrijker nog is, dat deze optie ruimte biedt voor de beoogde integrale gebiedsontwikkeling. De essentie daarvan is het realiseren van een optimale ruimtelijk-functionele samenhang van hoogwaterveiligheid, landbouw, recreatie en toerisme, zorg, wonen aan het water passend bij de historische dorpskarakters en wonen op het water. Derhalve is er in dit bestuurlijk document gekozen voor het beginsel van rivierverruimende maatregelen. In constructief overleg is gebleken, dat indien de gemeenten in het Land van Cuijk, de Provincie Brabant en Waterschap definitief kiezen voor het beginsel van rivierverruiming, zij ook voor gelijksoortige oplossingen opteren. Het is van belang ons te realiseren, dat de rivierverruimende maatregelen, die aan de Limburgse en Brabantse zijde zijn voorzien, in principe pas over 20 jaar of later zullen worden gerealiseerd als onderdeel van het Landelijk Deltaplan. Het gevolg is dat de gronden in het Maasdal nog decennialang kunnen worden gebruikt. Een uitzondering daarop ontstaat, indien er in de tussenliggende periode door ontgronding geld kan worden verdiend met delfstoffenwinning (zand, grint en klei) en werk met werk kan worden gemaakt. Hiermee wordt bedoeld dat het treffen van hoogwatermaatregelen in de tijd naar voren wordt gehaald om andere (economische) ontwikkelingen, zoals op het terrein van recreatie en toerisme, mogelijk te maken. Gronddepots binnen en buiten het Maasdal zijn niet wenselijk. Hoogwatermaatregelen worden daarom bij voorkeur gelokaliseerd, waar de mogelijkheden voor delfstofwinning het grootst zijn. In de diepe zandwinplassen kan het restvolume grond dan worden omgeput. Maar dat gaat niet in alle gevallen op, omdat locaties voor hoogwatermaatregelen primair gekozen worden op basis van hun meerwaarde voor de welvaart en omgevingskwaliteit. 10

12 Hoofdkeuze 2: eindafweging van de 3 voorliggende maatregelenpakketten annex onderliggende visies Zoals reeds in de Inleiding geschetst, liggen er 3 pakketten/visies voor inzake de hoogwaterveiligheid en specifiek de rivierverruimende maatregelen: Masterplan Maasdal: Dit gaat uit van een reeks van grotere en kleinere hoogwatermaatregelen, met een sterke spreiding over het gehele plangebied aan zowel de oost- als westzijde van de Maas. Door gebruik te maken van het reliëf van het landschap em haar historische geulenstelsel worden zowel waterplassen als permanent of alleen bij hoog water tijdelijk meestromende geulen geprogrammeerd. Door de hoeveelheid, spreiding en variëteit aan maatregelen kunnen nieuwe kansen ontstaan voor welvaart en omgevingskwaliteit in het Maasdal. LLTB: Deze belangenorganisatie van de landbouwsector opteert evenals het Limburgs Landschap voor de aanleg van nieuwe of het verhogen van bestaande waterkeringen. Indien dit geen optie blijkt, pleit de LLTB voor zomerbedverbreding en de aanleg van hoogwatergeulen in de meest directe nabijheid van de Maas. Daarmee blijft volgens de LLTB zoveel mogelijk landbouwgronden behouden en is de impact op de bedrijfsvoering van de sector het geringst. Teunesen: Deze pleit voor een beperkt aantal robuuste maatregelen, bestaande uit de realisatie van 3 omvangrijke en diepe waterplassen, gecombineerd met delfstoffenwinning (klei, zand en grind). De Stuurgroep Regiovisie heeft Adviesbureau Arcadis gevraagd om een objectivering van deze alternatieven en hun effecten op de hoogwaterveiligheid, grondgebruik enzovoort. De visies van de LLTB en Teunesen moeten vanuit hun aard opgevat worden als absoluut en eendimensionaal. Door deze beide visies en de visie in het Masterplan Maasdal tegen elkaar af te zetten ontstaat een heldere keuze. In de keuze voor concrete maatregelen op het terrein van hoogwaterveiligheid zijn uiteraard allerlei mengvormen mogelijk, afhankelijk ook van de situering. De visie van de LTTB is erop gericht om zoveel mogelijk landbouwgronden te behouden en de impact op de bedrijfsvoering van de sector zoveel als mogelijk te reduceren. Daarom kiest zij met het Limburgs Landschap aan haar zijde voor de aanleg van nieuwe of het verhogen van bestaande waterkeringen. De bezwaren hiertegen zijn verwoord in de passage Hoofdkeuze 1: rivierverruimende maatregelen aan beiden zijden van de Maas. De karakteristieke Maasdorpen worden geheel of gedeeltelijk verstopt achter waterkeringen, die wel 1.5 tot 2 meter hoger zullen worden dan nu. Bij niet voorziene, extreme overstromingen hoger dan het nieuwe kadeniveau zijn de gevolgen voor de bewoners en economie immens. Dan is het geen wateroverlast meer op maximaal kniehoogte (zoals in 1993 en 1995), de basale overlevingskansen zijn dan in het geding. De Stuurgroep Regiovisie wil dit niet voor haar rekening nemen. Voor de landbouw zelf zullen de productiegronden frequenter en langer overstromen. Tenslotte zal de doelstelling van de Regiovisie - om door een integrale aanpak met een sterke focus op toerisme en recreatie het welzijn en de welvaart in het Maasdal en de gehele regio verder te versterken in het geheel niet worden gerealiseerd. 11

13 De LLTB geeft als second best oplossing aan het zomerbed van de Maas te verbreden en hoogwatergeulen aan te leggen annex aan de rivier, als invulling van rivierverruimende maatregelen. Ook hieraan kleeft het fundamentele bezwaar, dat er geen integrale gebiedsontwikkeling van het Maasdal en de regio van de grond komt. Tevens zo blijkt uit de conclusies van Adviesbureau Arcadis zijn de nadelen van de voorgestelde oplossing door de LLTB voor de landbouwsector zelf ook groot. Voor de opvatting van Arcadis wordt verwezen naar paragraaf De essentie is dat er in het bovenstroomse deel van een stuwpand een drainerend effect ontstaat op de omliggende grondwaterstand, met verdroging als gevolg. Om dit te mitigeren is waterpeilopzet aangewezen. Maar dit gaat gepaard met zeer grote investeringen in de infrastructuur: de aanpassing van bruggen, aanlegsteigers etc. De peilopzet zorgt in het benedenstroomse deel juist voor een vernatting van landbouwpercelen. Arcadis acht zomerbedverbreding derhalve als niet realistisch. De LLTB noemt tenslotte hoogwatergeulen direct naast de Maas als oplossing. Ook hier spelen de wezenlijke problemen op waterhuishoudkundig terrein en de impact die het opvangen hiervan weer geeft. Tevens biedt deze eenzijdige oplossing geen uitzicht op een sterke economische en maatschappelijke impuls aan de regio, in de meest brede zin. Teunesen heeft desgevraagd door de Stuurgroep Regiovisie een voorstel ontwikkeld voor optimalisering van het Masterplan Maasdal. Hij zegt daarin integrale gebiedsontwikkeling ook cruciaal te vinden. Evenwel laat Teunesen zich geheel begrijpelijk en legitiem toch vooral leiden door het economisch motief om door de realisatie van 3 compacte omvangrijke en diepe waterplassen en enkele watervoerende hoogwatergeulen langs de Maas delfstoffen te winnen. Inmiddels heeft het bedrijf zich ten behoeve hiervan verzekerd van tal van grondposities. De Stuurgroep Regiovisie sluit zich bij de opvatting van Arcadis (zie paragraaf ) aan, dat deze oplossing qua landschap, beleving en toerisme en recreatie minder bruikbaar is vanwege de omvang en diepte van de ingrepen. Bovendien zijn er reeds andere recreatief interessante plassen in de regio, met een metterjaren opgebouwd voorzieningenniveau door ondernemers en overheid. Het economisch belang is groot en het reële risico van substitutie schuilt om de hoek. Het strategische en overwegende belang van een gebiedsontwikkeling van het Maasdal in de volle breedte, de opdracht zoals geformuleerd in de Regiovisie, ziet de Stuurgroep Regiovisie in hoge mate geborgd in de toekomstvisie van het Maasdal, zoals beschreven in het Masterplan. Deze wordt in deze paragraaf verder beschreven. Nogmaals zij herhaald, dat het hier gaat om visies en niet om de concretisering van plannen en maatregelen. Oog hebbend voor de realiteit en overtuigd van een zakelijke realisme neemt de Stuurgroep Regiovisie in het Plan Hoogwaterveiligheid 2013 (hoofdstuk 4) elementen van beide andere maatregelenpaketten (met name uit het Plan Teunesen) over. Nadrukkelijk en wellicht ten overvloede zij gesteld dat hieraan geen enkel zakelijk recht of primaatschap kan worden ontleend door welke particuliere partij dan ook. 12

14 Verdere visie op het terrein van hoogwaterveiligheid Voorafgaande aan de visie op het terrein van hoogwaterveiligheid eerst het volgende: het benedenstrooms gebied van de Maas voorziet in zijn opgave, die daar geldt. Dit betekent dat er geen extra opgave wordt afgewenteld op het bestuurlijk document (letterlijk communicerende vaten); met een toekomstige vervanging van de stuwen en wijziging van het stuwbeheer is geen rekening gehouden; natuurlijke oevers zijn als neutraal te beschouwen. De toename van ruige vegetatie geeft geen waterstandsverlaging, maar ook geen opstuwing. Visie: a. de hoogwatertaakstelling wordt verdeeld over plannen ten oosten én ten westen van de Maas (Noord Limburg, respectievelijk Land van Cuijk). De Maas vormt weliswaar de grens van de provincies, de taakstelling moet opgelost worden over de volle breedte van de rivier; Daarenboven zijn de ruimtelijke mogelijkheden voor rivierverruimende maatregelen aan de Noord Limburgse zijde beperkt gezien de smalle gebiedsstrook ; b. rivierverruiming dient allereerst te worden gezocht in maatregelen met geringe risico s voor de stabiliteit van het zomer- en winterbed; c. obstakels in het stroomgebied worden indien enigszins haalbaar verwijderd, omdat dan minder ingegrepen hoeft te worden in het landschap. Denk aan bouwwerken, landhoofden van bruggen, dwarsdammen en onnodige bedijking; d. verkleining van het rivierbed is absoluut niet toegestaan in verband met onbelemmerde waterafvoer en de scheepvaart; e. negatieve effecten op de hydraulica en morfologie van het watersysteem worden voorkomen. Tal van maatschappelijke functies zijn immers afhankelijk van een goede werking en stabiliteit van het zomer- en winterbed; f. plannen die te kleinschalig zijn om een wezenlijke bijdrage te leveren aan de hoogwatertaakstelling kunnen wel een hoge ecologische waarde vertegenwoordigen en het oorspronkelijke landschap versterken Geomorfologie a. het bestaande eeuwenoude geulenpatroon zou moeten worden benut als overloopgeulenstelsel. Bij de hoogwatermaatregelen wordt zodoende meebewogen met de geomorfologie het oorspronkelijk reliëf - van het natuurlijke landschap; b. ruggen in het terrassenlandschap zouden behouden moeten blijven. Lokale laagten zijn eventueel te benutten om het patroon van overloopgeulen te verbinden Archeologie a. kronkelwaarden van de Maas moeten zoveel mogelijk intact blijven in verband met de hoge dichtheid aan archeologische resten (Romeinen, Middeleeuwen); b. als er vergravingen noodzakelijk zijn, dan hebben reeds afgegraven delen vanuit archeologisch en landschappelijk oogpunt de voorkeur. 13

15 Cultuurhistorie a. probeer bij rivierkundige maatregelen overblijfselen en sferen van het verleden in te passen; b. herstel van oude (veer)verbindingen is een prachtkans om de rivier en de hiermee verweven cultuurhistorie te ervaren, in het bijzonder met die van de rivierdorpen Ecologie en biodiversiteit a. behoud de actuele hoge natuur- en landschapswaarden binnen het Maasdal en combineer rivierruiming met natuurontwikkeling; b. herstel natuurlijke nevengeulen, want dat geeft hoge ecologische meerwaarde in de vorm van: bij hoog water meestromende hoogwatergeulen in het achterland (ondiepe, brede groene rivieren ); kwelwatervoerende geulen; met de hoofdgeul permanent meestromende geulen met herstel van historische middelweerden. c. vlaksgewijze weerdverlaging en zomerbedverbreding zijn alleen een optie, indien het niet anders kan; d. de dalen van beken en zijrivieren, die zich dwars in het terrassenlandschap hebben ingesleten, zijn belangrijke ecologische corridors, die bijvoorbeeld het Nationaal Park Maasduinen en het Stuwlandschap verbinden met het Maasdal; e. maak beekmondingen natuurlijk en verbeter daarmee de visstand Toekomstvisie vanuit de optiek van het gebruik van het landschap Beseft moet worden dat met name de paragrafen over de visie op landbouw (2.3.2.), toerisme en recreatie (2.3.3.) en zorg (2.3.4.) een reikwijdte hebben die zich uitstrekt tot de gehele regio en dus verder gaat dan alleen het Maasdal Fysieke verbindingen en toegankelijkheid a. zorg voor een samenhangend en continu netwerk van wegen en paden, zowel parallel aan de rivier als haaks daarop; b. herstel de verbindende rivier met waterpendeldiensten en veerdiensten voor woonwerkverkeer, scholieren en toeristen Landbouw a. renderende bedrijfsvoering staat voorop voor de grondgebonden landbouw die is gevestigd in het Maasdal of op de hogere gronden. Een economisch rendabel perspectief moet hen blijvend worden geboden. In het bijzonder gaat dit op voor de huidge (en eventueel ook nieuwe) melkveebedrijven in het Maasdal. Zij vormen de beste garantie voor het behoud en uitbreiding van weiden en koeien in de uiterwaarden. Beseft moet worden, dat er als gevolg van rivierverruiming onherroepelijk verlies gaat optreden van de kwantiteit en kwaliteit van grond; b. geef de agrarische bedrijven in het Maasdal weer een centrale en zoveel als mogelijk exclusieve rol als rentmeester in het natuurlijk agrarisch cultuurlandschap, zodat de van oudsher unieke flora en fauna met name in het oude Maasheggenlandschap en de stroomdalen weer terugkomen. Prestatiecontracten zijn een goed hulpmiddel hierbij. De revenuen van zijn natuuren landschapsgerichte activiteiten moeten een substantieel en toekomstbestendig aandeel vormen in het basisinkomen van de boer; 14

16 c. behoud en herwaardeer in de uiterwaarden zowel de graslanden voor de productie van vlees en zuivel, als de oude akkers op de hoge ruggen voor de teelt van hoogwaardige gewassen voor menselijke consumptie. Vergraven van de oude akkers langs de rivier als rivierverruimingsmaatregel is in feite het kind met het badwater weggooien; d. stimuleer duurzame bedrijfsvoering, die samengaat met een rendabele bedrijfsvoering: milieu en economie, natuur en landbouw en gezondheid van mens en dier worden zo met elkaar verzoend (conform de Verklaring van Roermond); e. leg de focus waar mogelijk op streekproducten. De boer kan er daarnaast voor kiezen de producent te zijn van gastvrijheid in de vorm van een gasthof met een hoge belevingswaarde. Ook een combinatie met zorg is mogelijk. Zoek daarvoor de samenwerking met andere sectoren; f. houd rekening met toekomstige vergroting van het bedrijfs- i.c. bouwvolume, ook in de uiterwaarden, door overdimensionering van de te nemen rivierverruimingsmaatregelen. Nu moeten de bedrijven daar zelf zorg voor dragen, met als gevolg dat uitbreiding schier onmogelijk is Toerisme en recreatie a. verbeter fysieke verbindingen en de toegankelijkheid, zowel noord-zuid en oost-west als over land en water; b. historische rivierdorpen oriënteren zich opnieuw op de Maas en ontwikkelen zich op kleinschalige en respectvolle manier met een gerevitaliseerd rivierfront - tot gastvrije toeristische centra van het Maasdal, zoals Well, Ayen, Bergen, Middelaar, Mook en in de toekomst ook weer Gennep; c. anticipeer op toekomstige vergroting van het bedrijfs- i.c. bouwvolume van recreatieondernemers in het Maasdal door overdimensionering in het pakket van rivierverruimingsmaatregelen. Nu nog moeten zij hiervoor zelf zorgdragen; d. stel landerijen in het Maasdal open voor het publiek, die nu veelal ontoegankelijk zijn (vergelijk Engeland en Ierland). Nieuwe (struin)padenstelsels ontsluiten het belevenswaardige cultuurlandschap van de uiterwaarden en verbinden de boerenhoven, uiteraard met vermijding van risico op ziektebesmetting; e. versterk de regio-identiteit - en daarmee haar onderscheidend vermogen - door de Maasduinen en het stuwlandschap in relatie te brengen met het Maasdal en speel slim in op het bezoekerspotentieel van de urbane ring: Nijmegen/Arnhem en Venlo (conform het haltermodel), Den Bosch, Eindhoven en het Duitse Ruhrgebied; f. vertel het unieke verhaal van de regio en in het bijzonder van het Maasdal aan de bewoner, bezoeker en toerist: over de archeologie, cultuurhistorie en geomorfologie; g. hoogwatermaatregelen geven een hechting tussen een gevarieerde toeristisch-recreatieve infrastructuur en voornamelijk watergerelateerde accommodaties en voorzieningen; h. ter voorkoming van oneerlijke concurrentie dient er sprake te zijn van een gelijke behandeling van recreatieondernemers en agrariërs en overige initiatiefnemers. Gelijke monniken, gelijke kappen. 15

17 Zorg a. zoek het onderscheidend vermogen in bijzondere combinaties van zorg, gezondheid, recreatie en landelijk wonen, met de markt voor ogen van: Wonen families met zorgbehoevende(n) op lichamelijk of geestelijk terrein medioren/senioren die rust, luxe, comfort, ontspanning en veiligheid van zorg met zo nodig domotica wensen (golf, jachthaven) ontspanning zoekende stadsmensen, die de drukte verlaten en het Maadal en regio ervaren als een healing environment (helende omgeving) voor de gezonde geest en het gezonde lijf a. stimuleer het subliem wonen aan of met uitzicht op de Maas permanent of tijdelijk aan een breder publiek en aan toeristen; b. in het kader van de Hoogwaterdoelstelling 2050/2100 is er geen bebouwing mogelijk in het Maasdal, die leidt tot volumebeperking van de afvoercapaciteit van de Maas; c. zoek naar ontwikkellocaties voor subliem wonen eerst en vooral op de hogere terrasgronden, met respect voor de alternerende en ruime doorzichten naar het Maasdal; d. bewoning in het Maasdal blijft vooral beperkt tot drijvend wonen op nieuwe plassen (drijvende eilanden, drijvende solitaire woningen en woonboten). 16

18 3. MEERJARENPLAN MAASDAL (onafhankelijk van hoogwatermaatregelen) Dit meerjarenplan bevat initiatieven met resultaatgebieden, die volgens de Stuurgroep Regiovisie belangrijke impulsen kunnen geven aan de ontwikkeling van de regio. Na vaststelling van dit meerjarenplan zullen gemeenten samen met ondernemers een uitvoeringsprogramma opstellen. Daarin zullen per initiatief de kosten worden aangegeven en wie daarvan de drager is. De initiatieven vloeien voort uit de visie op de toekomst van het Maasdal en een groot aantal deelplannen uit het Masterplan Maasdal, maar zijn los te koppelen van de hoogwatermaatregelen. In het Masterplan Maasdal worden ook vele initiatieven voorgestaan, die niet of niet direct zijn gerelateerd aan het Maasdal specifiek, maar op de gehele regio betrekking hebben. Onderstaand wordt een onderscheid gemaakt tussen initiatieven specifiek in het Maasdal en initiatieven die meer betrekking hebben op de regio als geheel Fysieke verbindingen en toegankelijkheid Specifiek Maasdal a. ontsluit alle fiets- en wandelwegen en paden, parallel aan de Maas als de aaneengesloten Maasdalroute met een herkenbaar en bewezen routesysteem; b. optimaliseer de bestaande aanlegkades voor de toerist op het water ; c. maak het Maasdal als onderdeel van het gehele voorbij trekkende landschap -voor het publiek meer zichtbaar vanuit de N271; d. herstel oude vaste veerverbindingen voor woon-werkverkeer, scholieren en toeristen; e. leg een netwerk van struin- en ruiterpaden aan langs het Maasdal. Regio als geheel a. verbeter openbaar vervoer op het land en maak het gebruik aantrekkelijk voor toeristen, o.m. door inzet buurt- en dorpsbusjes en maak het ook financieel zo laagdrempelig mogelijk; b. screen de huidige verbindingen in Noord Limburg noord, zuid, oost en west voor automobilist, fietser en wandelaar, tevens die met het Land van Cuijk, Regio Nijmegen, Regio Venlo en Duitse grensregio. Stel vervolgens een plan (inclusief investeringsparagraaf) op, waarin revitalisering en nieuwe aanleg zijn voorzien. Dit initiatief sluit tevens aan op de Programmalijn Regiovisie: N271 als etalage van de regio; c. realiseer in de hele regio een eenduidige bewegwijzering en bebording, gebaseerd op het knooppuntensysteem. Het wandelnetwerk in het Nationaal Park Maasduinen dient voor het te kiezen routesysteem als model Ecologie/biodiversiteit en cultuurhistorie Specifiek Maasdal a. versterk de ecologische functie van de beken, o.m. door extra aandacht voor de beekmondingen (nu veel puinstort), zodat minidelta s kunnen ontstaan. Zet daarbij ook in op eco-passages voor vissen; b. herstel het oude Maasheggenlandschap in Middelaar; c. ga door met het natuurvriendelijk maken van de Maasoevers; d. doe onderzoek naar de oude stelsels van waterbeheersing door de Maas, beken en zijstroompjes en vertel dit verhaal. 17

19 3.3. Landbouw Specifiek Maasdal a. maak als onderdeel van een regionaal ontwikkelingsplan voor de landbouwsector een prioriteit van het behoud en verdere uitbreiding van melkveebedrijven in het Maasdal; b. stel landerijen in het Maasdal open voor wandelaars; c. organiseer - in een zoveel als mogelijk exclusieve rol- natuurboeren die zich willen inzetten voor natuur- en landschapsbeheer in het Maasdal, waaronder voor het onderhoud van de Maasheggen; d. bezie of er meer focus kan komen op het streekeigene van de productie van vooral vlees en zuivel van vee, dat in het Maasdal graast. Regio als geheel a. stel een ontwikkel- en vernieuwingsplan op tezamen met de LLTB en de individuele agrariërs, gericht op de volgende elementen: inventarisatie van de totale agrarische stand in de regio: aantal en soorten bedrijven, actuele knelpunten, ruimtegebruik, toekomstplannen etc.; verbetering van de kwaliteit van de landbouwgronden en voorzieningenniveau in het Maasdal, zodat het productievolume kan worden verhoogd (ook als tegenwicht tegen vermindering landbouwareaal in verband met de rivierverruiming); b. de weg wijzen naar en begeleiden daarin van een doorontwikkeling van het boerenbedrijf naar moderne vormen van het gemengd bedrijf uiteraard voorzien van een gezond verdienmodel (inclusief startsubsidies) -, met als hoofdrichtingen in het combinatietableau: focus op streekproducten, die op een duurzame manier tot stand komen (dierenwelzijn, milieu- en landschapsvriendelijk, gezond voor de mens en smaakvol). Een extra impuls krijgt deze combinatie door aan te sluiten bij de actuele opzet van het project Smaakparels ( Programmalijn Regiovisie: Innovatief Ondernemerschap). Smaakparels is een formule rond het beleven van het landschap en haar voedsel: een netwerk van activiteiten rondom streekproducten bij agrarische-, horeca- en recreatie ondernemers in de regio. Smaakparels wordt opgezet in samenwerking met de Stichting Landwaard in Nijmegen; natuur- en landschapsbeheer met de boer terug in de rol van rentmeester, waardoor voedselproductie, natuurbeheer en ontwikkeling en belevingswaarde voor bewoner, bezoeker en toerist hand in hand gaan. De recente oprichting van het collectief van natuurboeren door de LLTB past hierin uitstekend; functie van Gasthof, waarin de combinatie met recreatie en toerisme wordt gemaakt. Gedoeld wordt op kamperen en andere verblijfsmogelijkheden bij de boer, bezoekmogelijkheden voor passanten, scholen e.d.(boerenbedrijf als belevingswaarde). De verbreding door de organisatie Verrassend Platteland Land van Cuijk met de collegabedrijven in Noord Limburg biedt nieuwe kansen; een rol in de zorg door het faciliteren van dagopvang voor mensen met een verstandelijke beperking en dementerende ouderen. Dit in samenwerking met Dichterbij, Pantein en andere zorgorganisaties. Tevens kan een rol worden gezien in de (buitenschoolse) kinderopvang. De bundeling door de oprichting van een collectief van zorgboeren is een welkom initiatief. 18

20 3.4. Toerisme en recreatie Specifiek Maasdal a. in het Masterplan Maasdal is een aantal deelplannen opgenomen, die geen hoogwatermaatregel impliceren, maar bijzonder interessant zijn voor verdere uitwerking in de voorliggende planperiode 2014 t/m Het betreft de volgende deelplannen: herstructurering van zuidelijk gebied langs stuwwal Mook-Plasmolen, toeristenoord Plasmolen, Mookerplas en omliggende beken qua ontsluiting, horeca, parkeren en totale beleving (waaronder nieuwe promenade Plasmolen), conform deelplan 3; herstructurering van Well als levendig toeristenplaatsje aan de Maas, conform de beschrijving in het deelplan 12; uitbreiding van Riviernatuurpark De Stalberg tussen de N271 en de Maas tot voorbij de Geijsselberg in Wellerlooi (gemeente Bergen), overeenkomstig deelplan 13 van het Masterplan Maasdal; het deelplan 4 uit het Masterplan Maasdal de realisatie van Bezoekerscentrum Noordelijke Maasvallei in de vroegere steenfabriek aan de Maas in Milsbeek vraagt een bredere uitwerking dan geformuleerd in het Masterplan; b. voorzie de doorgaande routes en plaatsen waar recreanten en toeristen bijeenkomen (zoals jachthavens en ontvangstpleinen in de rivierdorpen) van goede en aantrekkelijke informatieborden over het plaats- en streekeigene en bezienswaardigheden in de directe omgeving. De realisatie van 5 pleisterplaatsen aan de N271 conform de Programmalijn Regiovisie: N271 als de etalage van de regio vormt daarin een belangrijke bouwsteen; c. introduceer s zomers waterpendeldiensten voor bewoners en toeristen. Denk aan Watertaxi, Maashopper en rondvaartboten en herstel bestaande en realiseer nieuwe Maashaltes (in overleg met de partijen aan Brabantse en Gelderse zijde); d. maak de ontvangst van de watertoerist, maar ook voor de passant op het land (wandelaar, fietser en automobilist) aantrekkelijk door kleinschalige voorzieningen met horeca, zodat de rivierdorpen nog meer de functie van toeristisch centrum kunnen vervullen. Regio als geheel a. Stel tezamen met het Toeristisch Platform Maasduinen (onder de vlag van Stichting Leisure Port Noord Limburg) en het RBT KAN een ontwikkel- en vernieuwingsplan op dat aansluiting heeft met de omliggende regio s Land van Cuijk, Rijk van Nijmegen, Regio Venlo en Grensregio-, met de navolgende elementen: op weg naar centre of excellence door het transformeren van bestaand verblijfsaanbod door traditionele campings, bungalowparken e.d. naar een modern en gedifferentieerd aanbod, dat aansluit bij de wensen en verwachtingen van de consument van de toekomst. In het bijzonder moet worden ingespeeld op de markt van kapitaalkrachtige tweepersoonshuishoudens, grootfamilies (opa/oma, kinderen en kleinkinderen) en medioren/senioren(met tijd en geld). Kernwoorden zijn: comfort, luxe, welness, beauty, gezondheid, lifestyle en eco. Het aanbod moet op verschillend sterrenniveau worden ingevuld, tot en met een Kuuroord-ambiance; zoek bijzondere combinaties met de wereld van de zorg: verblijfsmogelijkheden voor families met een lid, dat zorgbehoevend is: de chronische patiënt, oudere met fysieke beperkingen, mensen met een verstandelijke beperking. De opzet van arrangementen van de verblijfssector met de regionale zorgorganisaties (en mogelijk ook woonmaatschappijen voor 19

21 hun clientèle) is hiervoor nodig. Een begin met dit initiatief is gemaakt in het kader van de Programmalijn Regiovisie: Innovatief Ondernemerschap; b. speel speciaal in op de stadsmens, die wonend in de grootstedelijke agglomeraties in de wijde omgeving (Arnhem/Nijmegen, Venlo, Den Bosch, Eindhoven, Ruhrgebied) voor zijn gezondheid (geestelijk en lichamelijk) de stadsdrukte wil ontvluchten door te ontspannen in het vrijetijds- en belevingslandschap van Noord Limburg. Een gerichte promotie op deze doelgroep is aangewezen; c. snijdt de huidige informatie- en promotiestrategie van RBT KAN en Leisure Port Noord Limburg (elk verbonden met het sterke landelijk VVV-merk) nog meer toe op het regio-eigene van Noord Limburg door: een inhoudelijke verbinding te leggen tussen het Maasdal, het Nationaal Park Maasduinen en het unieke Stuwlandschap; het unieke verhaal van de regio te vertellen aan de bewoner, recreant en toerist door in te zoomen op o.m.: de archeologie: het Romeinse verleden en tastbare overblijfselen, de talrijke kastelen, burchten en vestigingen uit de Middeleeuwen; de historie van vele oorlogen en verdediging (Middeleeuwen, Slag op de Mookerhei, Market Garden enz.) en deze o.m. herkenbaar maken via (beeldende) kunst, muziek en theater; het unieke reliëflandschap, ontstaan door de IJstijd: stuwlandschap, rivierduinen, Maasdal (dat vroeger samenviel met het Rijndal). Het markeren van het fossiele karakter van het landschap met wandelroutes, zoals het Geopad (Euregionaal), past hier uitstekend in; het oude stelsel van waterbeheersing van de Maas, beken en zijstroompjes; de oude bedevaartroutes, zoals naar Kevelaer en Katwijk. De wandelaars en fietsers kunnen zo het landschapsschoon en horeca gericht beleven; geef een vervolg aan het actiejaar Regio van de Smaak 2013 door de regio te blijven promoten als de gastvrije regio, waarvan je letterlijk en figuurlijk kunt smullen; d. ga in de promotiestrategie door op het gebruik van internet en de moderne sociale media. De Stichting Leisure Port en RBT KAN zijn hierin landelijk koploper; e. participeer actief in het initiatief van de oprichting van een Gastvrijheidsacademie in Noord Limburg; f. zoek bij alle initiatieven versterking door actief samen te werken met de omliggende regio s: met het Land van Cuijk (recent opgericht Toeristisch Platform), Rijk van Nijmegen, Regio Venlo en de aangrenzende Duitse gemeenten (in kader van het lopend Euregionaal project); denk hierbij ondermeer aan goede recreatieve aansluitingen tussen Gennep en Goch in het Niersdal; g. gemeenten met een ondernemersvriendelijk loket en een regel-luw beleid bouwen een voorsprong op. 20