De krachten gebundeld. Beleidsplan drie decentralisaties voor gemeenten Hellevoetsluis en Westvoorne

Transcriptie

1 De krachten gebundeld Beleidsplan drie decentralisaties voor gemeenten Hellevoetsluis en Westvoorne Hellevoetsluis en Westvoorne Januari 2014

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Achtergrond Positie van dit beleidsplan in het sociale domein Transitie en transformatie sociaal domein Procesbeschrijving Vervolg Leeswijzer Samenvatting en beslispunten Beschrijving decentralisaties Decentralisatie AWBZ naar de Wmo Invoering Wet Langdurige Intensieve Zorg ( kern-awbz ) Overheveling extramurale begeleiding van AWBZ naar Wmo Begeleiding bij dagelijkse levensverrichtingen van AWBZ naar Wmo Samenwerking tussen gemeenten en zorgverzekeraars: wijkverpleegkundigen in wijkteams Overheveling (middelen voor) cliëntondersteuning Overheveling niet op behandeling gericht verblijf voor mensen met psychiatrische problemen Overheveling inloopfunctie GGZ Inperking van huishoudelijke hulp Decentralisatie jeugdzorg Participatiewet Passend Onderwijs Beschrijving nieuwe doelgroepen AWBZ/Wmo Jeugdzorg Participatiewet Stapelingsmonitor Hellevoetsluis en Westvoorne Intergemeentelijke samenwerking Samenvatting en beslispunten Uitgangspunten en sturingsvisie Drie decentralisaties: opdracht vanuit het Rijk Lokale missie, kaders en uitgangspunten Missie en kaders Verhouding gemeenten, professionele partners en inwoners Strategische sturing Keuze van sturingsmodel geclausuleerde samenwerking Samenvatting en beslispunten Vormgeving zorg en ondersteuning Inleiding Hoe is het nu? Huidige aanbod Verstrekkingsvormen Wat stellen we voor en waarom? Uitgaan van de kracht van de samenleving Investeren in preventie en tijdige inzet Hervormen van het aanbod Maatwerkvoorziening inkomenssteun voor gebruikers van voorzieningen

3 4.4 Samenvatting en beslispunten Toegang Inleiding Hoe is het nu? Wat stellen we voor en waarom? Onderscheid in sturing tussen toegang smal en toegang breed Twee loketten Eerste taxatie middels screening in het sociaal loket en het CJG Vormgeving van de toegang in smalle zin Samenwerking met partners bij de toegang in brede zin Onafhankelijke cliëntondersteuning Zorgcoördinatie Samenvatting en beslispunten Financiën Inleiding Hoe is het nu? Huidige begrotingsprogramma( s) Huidige budgetten sociaal domein Twee typen budgetten Verwachte budgetten voor nieuwe taken Huidige budgetten voor nieuwe taken Invoerings- en uitvoeringsmiddelen Verwachte budgetten en bezuinigingen AWBZ/Wmo Verwachte budgetten en bezuinigingen Jeugdzorg Verwachte budgetten en bezuinigingen Participatiewet Begrenzing in aanwendbaarheid budgetten Combinatie van de huidige plus toekomstige budgetten Wat stellen we voor en waarom? Intentie tot de taakstellende uitvoering van de decentralisaties Uitwerken van bezuinigingsstrategie Samenvatting en beslispunten Bekostiging en inkoop Inleiding Begrippenkader Leeswijzer Hoe is het nu? Wat stellen we voor en waarom? Kaders vanuit de sturingsvisie (hoofdstuk 3) Kaders vanuit de vormgeving van zorg en ondersteuning (hoofdstuk 4) Toekomstige vormgeving bekostiging Toekomstige vormgeving inkoop Uitgangspunten voor inkoopafspraken Samenvatting en beslispunten Samenvatting en vervolg Samenvatting Decentralisaties Uitgangspunten en sturingsvisie Totaalbeeld toegang en aanbod

4 8.1.4 Vormgeving zorg en ondersteuning Toegang Financiën Bekostiging en inkoop Overzicht beslispunten Vervolg Bijlage 1 Samenvatting marktconsultatie Bijlage 2 Overzicht huidige en nieuwe taken AWBZ/Wmo en jeugd Bijlage 3 Nieuwe doelgroepen en grondslagen AWBZ Bijlage 4 Financiële jeugdstaat Bijlage 5 Overzicht samenwerking Bijlage 6 Huidige en nieuwe producten Bijlage 7 Voor en nadelen bekostigingsvormen Bijlage 8 Besluitvormingstraject Bijlage 9 Lijst met gebruikte afkortingen

5 1. Inleiding Voor u ligt het beleidsplan voor de drie decentralisaties van de gemeenten Hellevoetsluis en Westvoorne met de titel De krachten gebundeld. Dit beleidsplan biedt het inhoudelijk kader voor het vormgeven aan de drie decentralisatieopgaven die voor een forse toename in verantwoordelijkheden op lokaal niveau zorgen. Dit gebeurt door middel van een uitbreiding van de Wmo en de invoering van de Jeugdwet en de Participatiewet. De decentralisatieopgaven vormen niet alleen een transitie van taken, maar geven ook de mogelijkheid tot het transformeren van het gehele sociale domein. De gemeenten Hellevoetsluis en Westvoorne zijn zich er van bewust dat samenwerking noodzakelijk is om de transitie en transformatie te laten slagen. Het samenspel tussen de aanbieders/welzijnspartijen, inwoners en de gemeente zal veranderen, waarbij samenwerking van groot belang is. Net als de gemeente zelf zullen de aanbieders en welzijnspartijen zich anders moeten gaan organiseren. Hetzelfde geldt voor inwoners. Wij verwachten meer van de eigen kracht van inwoners. De inzet van de verschillende aanbieders leidt tot een sterker geheel. Oftewel: De krachten gebundeld Achtergrond Drie decentralisaties De komende jaren krijgt de gemeente er een aantal grote taken bij in het sociaal domein: de volledige jeugdhulp, de extramurale begeleiding uit de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) en de Participatiewet. Met deze overheveling van taken en bevoegdheden van de Rijksoverheid naar de gemeente (= decentralisatie of transitie) worden wij verantwoordelijk voor vrijwel de gehele maatschappelijke ondersteuning van onze inwoners, van jong tot oud. Het raakt alle leefgebieden: zorg, welzijn, opvoeding, onderwijs, werk en inkomen en veiligheid. Gemeenten krijgen de opgave om met minder middelen de maatschappelijke ondersteuning slimmer en beter te organiseren. Dit vraagt om een hervorming (= transformatie) van het sociaal domein. Als gemeente staan we voor de uitdaging om een nieuwe visie, doelen en resultaten te formuleren op de nieuwe taken. Om dit te realiseren zal het beleid (het wat), de organisatie en de middelen (het hoe) moeten worden opgesteld en georganiseerd. Uitgangspunt is om dit in samenhang op te pakken. Dit beleidsplan richt zich hoofdzakelijk op het beleid en (in mindere mate) op de middelen. De vraagstukken rondom de middelen en organisatie zullen de komende maanden (verder) worden uitgewerkt in een implementatieplan. Bij de drie decentralisaties is sprake van verschillende snelheden in het wetgevingsproces. De stand van zaken half november 2013 is dat het wetsvoorstel Jeugdwet recentelijk door de Tweede Kamer is aangenomen. Behandeling van dit voorstel door de Eerste Kamer is pas in 2014 voorzien. Het wetsvoorstel Wmo 2015 zal naar verwachting voor het eind van 2013 door het Kabinet naar de Tweede Kamer voor behandeling worden aangeboden. Het wetsvoorstel voor de Participatiewet is sinds 2 december 2013 openbaar. Naast de drie decentralisaties vinden er ook belangrijke wijzigingen plaats in het onderwijsdomein, middels de Wet passend onderwijs. Deze wet is inmiddels in het Staatsblad gepubliceerd en treedt op 1 augustus 2014 in werking. Hierbij is het de verantwoordelijkheid van de samenwerkingsverbanden 1 om de wetswijziging te implementeren, waarbij samenwerking met de gemeenten verplicht is. De wettelijke basis van elk van de drie decentralisatie is dus nog niet definitief. Dit bemoeilijkt het aanbrengen van een goede samenhang. Toch geven we met dit beleidsplan hiertoe een aanzet. Wel is de veronderstelling dat op basis van voortschrijdend inzicht dit document altijd aangepast kan worden. 1 Scholen werken samen in regionale samenwerkingsverbanden. Dit zijn er in totaal 76 voor het primair onderwijs en 74 voor het voortgezet onderwijs. De samenwerkingsverbanden voor Hellevoetsluis en Westvoorne zijn georganiseerd op de schaalgrootte Voorne-Putten. 5

6 Gemeenten krijgen door de decentralisaties meer verantwoordelijkheden voor een groot aantal cliënten en voor het aanbieden van voorzieningen. Er vindt hierdoor een forse verschuiving plaats op het gebied van inkoop. Het zwaartepunt komt te liggen bij de zachte sector. Onderstaande tabel geeft dit weer. Tabel 1.1: Verdeling inkoop over gemeentelijke sectoren Jaar Ca Nu Na 2015 Facilitair 25 % 20 % 15 % Harde sector 50 % 40 % 30 % Sociaal domein 25 % 40 % 55 % Bron: Prof. Dr. Jan Telgen, Gouda, 11 oktober 2013 Met dit beleidsplan willen wij in de periode richting geven aan de veranderingen in het sociaal domein en de keuzes die we gaan maken. De gemeenten Hellevoetsluis en Westvoorne hebben voor de voorbereiding van de decentralisaties de krachten gebundeld, resulterend in dit beleidsplan. In deze samenwerking bestaat ruimte om lokale accenten te leggen. Bij de inhoudelijke voorbereiding voor dit plan is ook actief samengewerkt met gemeente Brielle en is kennis uitgewisseld op het niveau van Voorne-Putten Positie van dit beleidsplan in het sociale domein Dit beleidsplan bouwt voort op al bestaande beleidsplannen en de daarin verwoorde kaders en uitgangspunten. De belangrijkste plannen hierbij zijn de Wmo-beleidsplannen. In de huidige Wmobeleidsplannen van Hellevoetsluis en Westvoorne is een paraplu-visie opgenomen die als kader dient voor het Wmo-beleid én voor de drie decentralisaties. Hier is destijds voor gekozen om te waarborgen dat het Wmo-beleid en het nieuw te vormen beleid rondom de drie decentralisaties optimaal op elkaar aansluiten. De beleidsvoornemens in dit beleidsplan passen dus in de kaders die met het Wmobeleidsplan al zijn vastgesteld. Het is de uitdrukkelijke wens van zowel de gemeente Hellevoetsluis als de gemeente Westvoorne om de decentralisaties zoveel mogelijk in samenhang op te pakken. Daarom is ervoor gekozen om één beleidsplan voor de drie decentralisaties op te stellen. Het beleidsplan is als kader bedoeld voor de ontwikkeling en uitvoering van beleid op de domeinen Zorg, Jeugd en Participatie. De nadere invulling van de genoemde beleidsmaatregelen vindt plaats in de implementatiefase en zal grotendeels zijn beslag krijgen in het implementatieplan. Als de definitieve wettelijke kaders significant afwijken van de huidige concept kaders en dit gevolgen heeft voor de gedane beleidsvoorstellen, dan zal hier in het implementatieplan aandacht aan worden besteed. Ook is het mogelijk dat de beleidskaders uit het beleidsplan in de verdere uitwerking onwenselijk of onhaalbaar blijken. Ook dan zal een herijking van het beleid plaatsvinden welke indien mogelijk in het implementatieplan wordt meegenomen. Voor de decentralisatie jeugdzorg zal het definitieve wettelijk kader worden verwerkt in het beleidsplan jeugdzorg dat uiterlijk in november 2014 in besluitvorming zal worden gebracht. Voor de Participatiewet zal ook een aparte notitie worden gewijd aan het beleid, waarbij ook het wettelijk kader wordt behandeld. Relatie met beleidsplan jeugdzorg Voortvloeiend uit de samenwerking in de regio Rotterdam-Rijnmond wordt naast dit beleidsplan voor de decentralisatie jeugdzorg een apart beleidsplan opgesteld. Dit beleidsplan jeugdzorg sluit nauw aan bij de beleidsvoorstellen zoals verwoord in dit beleidsplan. Relatie met Startnotitie Participatiewet Een andere decentralisatie wordt gevormd door de Participatiewet. De gemeenten op Voorne-Putten werken hierbij nauw samen en daarom zal er op deze schaalgrootte een startnotitie worden opgesteld. Ook hier zal een nauwe beleidsmatige link worden gelegd met dit beleidsplan. Relatie met Passend Onderwijs 6

7 De samenwerkingsverbanden van het primair en het voortgezet onderwijs hebben middels de Wet Passend Onderwijs de verplichting om ondersteuningsplannen op te stellen. Deze plannen geven aan hoe de scholen voor elk kind passend onderwijs willen realiseren. De gemeenten en samenwerkingsverbanden trekken hierbij samen op, onder andere door de link met de decentralisatie jeugdzorg. In het eerste kwartaal 2014 zullen deze plannen afgerond worden, waarbij een link zal worden gelegd met de visie uit dit beleidsplan. Geen apart beleidsplan voor decentralisatie AWBZ Voor de decentralisatie van taken uit de AWBZ naar de Wmo zal geen apart beleidsplan worden opgesteld. Hier is voor gekozen omdat de lokale component hier zeer groot is. Het onderhavige beleidsplan bevat alle benodigde beleidsvoorstellen om deze decentralisatie adequaat te kunnen implementeren. Beslispunt 1 Het beleidsplan De krachten gebundeld wordt als kader voor de ontwikkeling en uitvoering van beleid op de domeinen Zorg, Jeugd en Participatie voor de periode van vastgesteld Transitie en transformatie sociaal domein Het beleidsplan heeft een looptijd van vier jaar. Met dit beleidsplan schetsen de gemeenten Hellevoetsluis en Westvoorne de gezamenlijke toekomstvisie voor het sociaal domein. De eerste prioriteit is het goed vormgeven van de transitie van taken om de continuïteit van zorg en ondersteuning te borgen. Tegelijkertijd hebben wij de ambitie het sociaal domein te transformeren. Zoals in de volgende hoofdstukken duidelijk zal worden, verwachten we meer van de eigen kracht van de inwoners, willen we veel meer gaan sturen op resultaat en willen we dat aanbieders zich veel meer gaan richten op participatie en ondersteuning dichtbij huis. Dit is een proces van transformatie waar een langere tijd voor nodig is om dit te kunnen realiseren Procesbeschrijving Dit beleidsplan is het resultaat van diverse ambtelijke en bestuurlijke bijeenkomsten. Ook is de input van aanbieders en welzijnsinstellingen verwerkt. Spoorboekje gemeente Hellevoetsluis en workshops In april 2013 heeft gemeente Hellevoetsluis een spoorboekje opgesteld voor de implementatie van de drie decentralisaties. Het spoorboekje benoemde de benodigde processtappen. In het spoorboekje werden diverse thema s benoemd die verder uitgediept moesten worden. In juni 2013 is hier een grote ambtelijke bijeenkomst voor georganiseerd, waar ook ambtenaren van Brielle en Westvoorne aanwezig waren. Werkgroepen Een aantal vraagstukken speelt bij elke decentralisatie. Voorbeelden hiervan zijn vragen rondom het toekomstig aanbod van hulp en ondersteuning, sturing, toegang, financiën, inkoop en automatisering. Het spoorboekje en de workshops resulteerden erin dat Brielle, Hellevoetsluis en Westvoorne in drie werkgroepen de inhoudelijke bouwstenen voor dit beleidsplan hebben ontwikkeld. Dit is gebeurd in drie werkgroepen: toegang en zorgcoördinatie, aanbod en arrangementen en financiën en inkoop. Marktconsultatie De gemeenten op Voorne vinden het heel belangrijk om het perspectief van aanbieders van zorg en ondersteuning mee te nemen in het beleid rondom de drie decentralisaties. Om deze reden is een marktconsultatie uitgevoerd. Het doel van de marktconsultatie is het vergaren van inzichten en perspectieven van aanbieders die meegenomen kunnen worden in dit beleidsplan voor de transities binnen het sociale domein. De marktconsultatie gaf input voor zowel toegang, zorgcoördinatie, vorming van het aanbod als voor wijze van bekostiging. Deze opbrengsten zijn verwerkt in de diverse inhoudelijke hoofdstukken. Bijlage 1 geeft een samenvatting van de marktconsultatie. Bijeenkomst aanbieders 7

8 Naast de uitgevoerde marktconsultatie is in november 2013 een bijeenkomst georganiseerd waar aanbieders input hebben gegeven over concrete thema s. Hierbij kwamen onder andere het screeningsinstrument, de wijze van het inzetten van eigen kracht van inwoners en de wijze van bekostiging aan bod. De input van deze bijeenkomst is verwerkt in de inhoudelijke hoofdstukken. Hellevoetsluis - Informatiebijeenkomsten gemeenteraad en adviesraden Vanaf 2011 zijn er diverse klankbordbijeenkomsten georganiseerd voor een afvaardiging vanuit de raadscommissie ZWO, de Hellevoetse Jongerenraad en de Adviesraad Welzijn. In 2013 zijn vervolgens diverse informatiebijeenkomsten georganiseerd voor de gemeenteraad, de raadscommissies en de drie adviesraden. Naast de informerende functie van deze bijeenkomsten, werd in deze bijeenkomsten ook input voor dit plan gegeven. Westvoorne Informatieavonden gemeenteraad Vanaf begin 2012 zijn er diverse bijeenkomsten georganiseerd, zoals informatiebijeenkomsten in het kader van de overgang AWBZ naar Wmo en op het gebied van decentralisatie jeugdzorg. De Adviesraad Wet maatschappelijke ondersteuning & sociale zaken en Jeugdraad zijn ook betrokken. Vanaf de zomer 2013 staan de decentralisaties maandelijks op de agenda in de raadscommissie Inwonerszaken. Beleidsplan Eindresultaat van de bovenstaande stappen is dit beleidsplan drie decentralisaties De in dit plan genoemde ambities en doelstellingen bouwen voort op de eerder vastgestelde Wmobeleidsplannen Eigen kracht, samen sterk (Hellevoetsluis) en Iedereen telt (Westvoorne) Vervolg Dit beleidsplan geeft de kaders weer voor de aanpak van de drie decentralisaties. In 2014 dienen nog heel veel zaken verder te worden uitgewerkt. Dit beleidsplan geeft voor een aantal onderwerpen hiervoor een eerste aanzet, maar de meeste onderwerpen blijven in dit plan logischerwijs nog onderbelicht. Na de besluitvorming over dit beleidsplan zal de implementatiefase starten. Hiervoor zal een implementatieplan worden opgesteld. In het implementatieplan zal aandacht bestaan voor de gevolgen van dit beleidsplan voor onder andere ambtelijke capaciteit, de ICT, het inkoopproces en de communicatie. Ook zal in het implementatieplan uitgebreid aandacht worden besteed aan kwaliteitsborging- en bewaking, de invulling van het klachtrecht en de vormgeving van cliëntparticipatie, een vertrouwenspersoon en een medezeggenschapsraad. In de implementatiefase zal ook worden ingegaan op de wijze waarop de raad de monitorende rol kan vervullen en over hoe de aanbieders aan de gemeenten verantwoording dienen af te leggen over hun resultaten Leeswijzer Hoofdstuk 2 geeft een beschrijving van de drie decentralisaties, inclusief de wijze waarop gemeenten Hellevoetsluis en Westvoorne hierbij met andere gemeenten samenwerken. Hierbij wordt ook ingegaan op de verschillende doelgroepen per decentralisatie, de bijbehorende budgetten en het huidige zorggebruik. Hoofdstuk 3 benoemt de uitgangspunten die gehanteerd worden voor de transitie en transformatie van het sociale domein. Hierbij is specifieke aandacht voor de nieuwe verhoudingen tussen de gemeenten, de aanbieders en de inwoners. Hoofdstuk 4 betreft de voorgestelde transformatie van het aanbod. Hoofdstuk 5 gaat in op hoe we de toegang willen organiseren. Hoofdstuk 6 gaat in op de nu beschikbare informatie rondom financiën Hoofdstuk 7 benoemt de diverse opties voor wat betreft bekostiging en inkoop en doet hierbij een voorstel. Hoofdstuk 8 geeft ten slotte een samenvatting, een overzicht van de diverse beslispunten en blikt vooruit. Er zijn negen bijlagen. Bijlage 1 bevat een samenvatting van de uitgevoerde marktconsultatie. Bijlage 2 geeft een schematisch overzicht van de huidige verdeling van verantwoordelijkheden in het sociaal domein en de toekomstige. Bijlage 3 gaat in op de nieuwe doelgroepen vanuit de AWBZ, inclusief een beschrijving van de grondslagen. Bijlage 4 geeft een overzicht van de nieuwe gemeentelijke 8

9 doelgroepen voortkomend uit de decentralisatie jeugdzorg. Bijlage 5 geeft de wijze van samenwerking weer. Bijlage 6 geeft een overzicht van de huidige en nieuwe producten. Bijlage 7 bevat een overzicht van de voor- en nadelen van de verschillende bekostigingsvormen. Bijlage 8 geeft een overzicht van het besluitvormingstraject. Bijlage 9 bevat een afkortingenlijst Samenvatting en beslispunten De komende jaren krijgt de gemeente er een aantal grote taken bij in het sociaal domein: de volledige jeugdhulp, de extramurale begeleiding uit de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) en de taken voortvloeiend uit de Participatiewet. Met deze overheveling van taken en bevoegdheden van de Rijksoverheid naar de gemeente worden wij als gemeenten verantwoordelijk voor vrijwel de gehele maatschappelijke ondersteuning van onze inwoners, van jong tot oud. Dit beleidsplan schetst de toekomstvisie van gemeenten Hellevoetsluis en Westvoorne op het sociaal domein. Hierbij wordt in eerste instantie ingezet op transitie en vervolgens op transformatie. Dit beleidsplan vormt de komende jaren de kapstok voor het gehele sociale domein. Momenteel is de wettelijke basis van elk van de drie decentralisaties nog niet definitief. Het is daarom mogelijk dat het nodig blijkt het beleidsplan tussentijds bij te stellen. Na vaststelling van dit beleidsplan zal een implementatieplan worden opgesteld met daarin specifieke aandacht voor de gevolgen van de decentralisaties op de ambtelijke organisatie. Beslispunt 1. Het beleidsplan De krachten gebundeld wordt als kader voor de ontwikkeling en uitvoering van beleid op de domeinen Zorg, Jeugd en Participatie voor de periode van vastgesteld. 9

10 2. Beschrijving decentralisaties Voordat de inhoudelijke beleidslijnen uiteen worden gezet, geeft dit hoofdstuk een typering per decentralisatie en er wordt ingezoomd op de intergemeentelijke samenwerking. Bijlage 2 geeft een schematische weergave van de huidige en nieuwe taken van de gemeente op het gebied van AWBZ/Wmo en jeugd Decentralisatie AWBZ naar de Wmo Invoering Wet Langdurige Intensieve Zorg ( kern-awbz ) In het toekomstige stelsel van langdurige zorg is sprake van een zogenaamde kern-awbz, gevormd door de wet Langdurige Intensieve Zorg (LIZ). De wet LIZ dient op 1 januari 2015 in werking te treden. De wet is bestemd voor kwetsbare mensen (volwassenen en kinderen) die vanwege de zwaarte en ernst van hun beperkingen niet (meer) in staat zijn in de thuisomgeving te wonen. De wet maakt het mogelijk om gebruik te maken van een combinatie van zorg, bescherming en veiligheid aan kwetsbare mensen waarbij sprake is van (soms volledig) regieverlies. Doelstelling van de wet is zorgdragen voor een goede kwaliteit, toegankelijkheid en beschikbaarheid van deze 24-uurs intramurale zorg voor de meest kwetsbaren. De wet belegt de verantwoordelijkheid voor dit type zorg op rijksniveau. De wet LIZ kent een strikte afbakening ten opzichte van voorliggende wetten als de Wmo en de Zorgverzekeringswet (Zvw). De indicatiestelling blijft in handen van het Centrum indicatiestelling zorg (CIZ). Dit orgaan bepaalt of een recht op zorg bestaat en welke zorgzwaarte een cliënt heeft. Mensen die aanspraak kunnen maken op de wet LIZ zijn volwassenen en kinderen onder de 18 jaar 2 met ofwel cognitieve beperkingen en/of gedragsproblemen (met niet of nauwelijks eigen regie en overzicht) ofwel dusdanige fysieke beperkingen hebben waardoor zij niet in staat zijn (tijdig) om hulp te vragen en dagelijks meerdere keren ongeplande zorg nodig hebben. De mogelijkheden om de zorg in de eigen omgeving vorm te geven met hulp van het sociale netwerk, de Wmo, Zvw of de Jeugdwet zijn niet (meer) voldoende, verantwoord en doelmatig. Deze cliënten zijn daarom aangewezen op een veilige, beschermende woonomgeving waar een samenhangend pakket van zorg wordt geleverd en permanent toezicht gehouden wordt, omdat de cliënt een gevaar voor zichzelf en anderen vormt en niet (meer) in staat is hulp in te roepen. Gevolgen voor gemeenten van het inzetten op langer zelfstandig thuis wonen Het aantal cliënten dat aanspraak maakt op de wet LIZ zal veel kleiner zijn dan het aantal cliënten dat nu vanuit de AWBZ aanspraak maakt op intramurale zorg. Dit is het gevolg van het inzetten op langer zelfstandig thuis wonen. Dit betekent dat bepaalde groepen mensen die voorheen aanspraak konden maken op intramuraal wonen, straks langer thuis blijven wonen en daar gebruik maken van zorg uit de (nieuwe) Wmo, de Zorgverzekeringswet en de Jeugdwet. Deze beweging is al ingezet per 1 januari 2013 omdat sinds die datum cliënten die voor het eerst een indicatie aanvragen voor één van de lichtste zorgzwaartepakketten (1 en 2), al geen recht meer hebben op het ontvangen van deze zorg in een intramurale setting. Naar verwachting gaat het in heel Nederland uiteindelijk om minder dan mensen die gebruik maken van de wet LIZ. Dit aantal is in het begin (veel) hoger, omdat bestaande cliënten hun recht op verblijf in een instelling behouden. Dit betekent ook dat de effecten voor gemeenten in het begin nog niet zo groot zijn; alleen nieuwe cliënten die voor het eerst een indicatie aanvragen voor intramurale zorg moeten als zij volgens het CIZ niet aan de nieuwe criteria voldoen bij de gemeente aankloppen voor hulp. Op termijn zullen meer en meer mensen zich richten tot de gemeente, omdat zij een beroep doen op de Wmo in plaats van de LIZ. 2 Een deel van de intramurale zorg aan kinderen wordt ondergebracht in de Jeugdwet. Een uitzondering wordt gemaakt voor intensieve verblijfszorg die in de kern-awbz beschikbaar blijft voor kinderen onder de 18 jaar. Het gaat hierbij om ZZP LG 2 en 4-7; ZZP VG 4-8; ZZP ZG auditief en/of visueel (ZZP 2 en hoger); ZZP SGLVG. 10

11 2.1.2 Overheveling extramurale begeleiding van AWBZ naar Wmo Per 2015 worden de functies extramurale begeleiding (dagbesteding en individuele begeleiding) en kortdurend verblijf (incl. het bijbehorende vervoer) geschrapt uit de AWBZ en overgeheveld naar het gemeentelijke domein 3. Gemeenten krijgen circa 75% van het budget hiervoor. Dagbesteding betreft activiteiten die zowel residentieel als ambulant kunnen zijn en een recreatief of therapeutisch karakter hebben. Individuele begeleiding is bedoeld om de zelfredzaamheid te versterken of te behouden en kan gericht zijn op diverse leefgebieden. Zoals de maatregel nu is uitgewerkt gaan bestaande en nieuwe cliënten op hetzelfde moment over naar de (aangepaste) Wmo. Wel is er mogelijk sprake van een overgangsrecht voor bestaande cliënten. Bij kortdurend verblijf logeert iemand kort in een instelling, bijvoorbeeld een verpleeghuis of verzorgingshuis omdat een cliënt behoefte heeft aan zorg met permanent toezicht. Dit kan ook dienen ter ontlasting van de mantelzorger. Vervoer betreft het bijbehorende vervoer/de vervoerskosten bij de gedecentraliseerde extramurale functies begeleiding en kortdurend verblijf Begeleiding bij dagelijkse levensverrichtingen van AWBZ naar Wmo Per 2015 kunnen mensen geen aanspraak meer maken op de extramurale functie persoonlijke verzorging vanuit de AWBZ 4. Oorspronkelijk was het voornemen van de Rijksoverheid om gemeenten verantwoordelijk te maken voor het organiseren van deze vorm van zorg voor mensen die dit nodig hebben. Op basis van een kamerbrief van staatssecretaris Van Rijn en een aanvullend akkoord tussen het Kabinet en de Vereniging Nederlandse Gemeenten is dit inmiddels teruggedraaid. In de nieuwe Wmo komt geen verantwoordelijkheid voor Persoonlijke Verzorging met verwijzing naar specifieke doelgroepen of grondslagen. In plaats daarvan wordt de huidige functie Persoonlijke Verzorging overgeheveld naar de Zorgverzekeringswet en vormgegeven middels een aanspraak Wijkverpleging. Het gaat om de Persoonlijke Verzorging welke verband houdt met fysieke beperkingen en vaak in samenhang met verpleging geboden wordt. Gemeenten worden wel verantwoordelijk voor begeleiding bij dagelijkse levensverrichtingen. Deze vorm van begeleiding sluit inhoudelijk aan bij de over te hevelen functie Begeleiding. Gemeenten ontvangen hiervoor een bedrag ter hoogte van 5% van het landelijke budget voor Persoonlijke Verzorging Samenwerking tussen gemeenten en zorgverzekeraars: wijkverpleegkundigen in wijkteams De samenwerking tussen gemeenten en zorgverzekeraars wordt vastgelegd in de toelichting op het Besluit Zorgverzekeringwet (Zvw). In de toelichting op de aanspraak Wijkverpleging (zie ook ) wordt vastgelegd dat elk gemeentelijk wijkteam kan beschikken over de functie wijkverpleegkundige. In de aanspraak en toelichting worden de preventieve, signalerende, coördinerende en overlegfuncties van de wijkverpleegkundige beschreven. Het beschikbare budget voor de deelname van wijkverpleegkundigen aan wijkteams en de bijbehorende werkzaamheden wordt geoormerkt in de bekostigingssystematiek tussen Rijk en zorgverzekeraars. Dit betekent dat zorgverzekeraars en gemeenten afspraken moeten maken over de gewenste inzet van de wijkverpleegkundige en de afstemming tussen zorg en maatschappelijke ondersteuning in de wijk. Aanvullend hierop heeft het ministerie van VWS toegezegd om middelen beschikbaar te stellen voor de implementatie van sociale wijkteams Overheveling (middelen voor) cliëntondersteuning De middelen voor cliëntondersteuning worden op dit moment vanuit de AWBZ jaarlijks aan MEE verstrekt, die deze taak landelijk uitvoert. Per 2015 zullen de middelen voor cliëntondersteuning echter overgeheveld worden naar gemeenten. Vanaf dat moment zullen gemeenten, wanneer de situatie daar om vraagt en/of een inwoner dit wenst, een integraal vraagverhelderend gesprek aan moeten gaan met mensen die maatschappelijke ondersteuning nodig hebben. De inzet van mantelzorg en het sociale netwerk moet hierbij meegenomen worden. Gemeenten hebben dan de taak om van tevoren 3 Bijlage 3 geeft een overzicht van de huidige doelgroepen (grondslagen) en activiteiten. 4 Bijlage 3 geeft een overzicht van de huidige doelgroepen (grondslagen) en activiteiten. 5 Dit is een bedrag van 7 miljoen in 2014 dat oploopt tot structureel 50 miljoen in

12 uit te zoeken of een cliënt in staat is om zelfstandig een dergelijk gesprek te kunnen voeren. Wanneer dit niet het geval blijkt, voorziet de gemeente zelf in cliëntondersteuning Overheveling niet op behandeling gericht verblijf voor mensen met psychiatrische problemen Gemeenten worden in 2015 waarschijnlijk verantwoordelijk voor de ondersteuning/begeleiding van mensen met psychiatrische problemen in een beschermende woonomgeving, wanneer de zorg primair op begeleiding is gericht (en er niet of nauwelijks behandeling geboden wordt). Ook het bieden van de woonomgeving aan deze doelgroep wordt een taak van gemeenten. De bijbehorende budgetten worden volledig overgeheveld. Vooralsnog is de bedoeling om de verantwoordelijkheid bij de centrumgemeenten te beleggen, zodat zij de mogelijkheid hebben om een integraal OGGZ+ beleid te voeren. Dit betekent dat regiogemeenten zoals Hellevoetsluis en Westvoorne geen formele zeggenschap hebben in de vormgeving van deze zorg Overheveling inloopfunctie GGZ Gemeenten worden verantwoordelijk voor het creëren van de voormalige inloopfunctie GGZ als laagdrempelige voorziening. De huidige inloop GGZ is een laagdrempelige voorziening waar mensen met een psychisch of psychiatrisch probleem zonder indicatie terecht kunnen voor activiteiten, sociale contacten, informatie en advies Inperking van huishoudelijke hulp Met ingang van 2015 worden de aanspraken op huishoudelijke hulp vervangen door een maatwerkvoorziening voor mensen die het echt nodig hebben en er zelf (financieel) niet in kunnen voorzien. Gemeenten houden 60% van het budget om breed in te zetten voor ondersteuning van inwoners. Het is nog onduidelijk in hoeverre gemeenten zelf de (inkomens)criteria kunnen bepalen waaraan een inwoner moet voldoen om nog voor huishoudelijke hulp in aanmerking te komen. De aanspraak op huishoudelijke hulp in 2014 blijft bestaan, maar hiervoor zal ook een bijdrage van gemeenten gevraagd worden in de dekking van de kosten Decentralisatie jeugdzorg Het stelsel van jeugdhulp is erop gericht dat ieder kind gezond en veilig opgroeit en zo zelfstandig mogelijk kan deelnemen aan het maatschappelijk leven, rekening houdend met zijn of haar ontwikkelingsniveau. Ouders zijn hiervoor het eerste verantwoordelijk. Als dit niet vanzelf gaat, komt de overheid in beeld. Dan moet het jeugdstelsel snel, goed en op maat functioneren. Deze inzet vloeit ook voort uit het VN-Verdrag over de rechten van het kind. Omdat het huidige jeugdstelsel verschillende tekortkomingen laat zien, is een omslag (transformatie) nodig die leidt tot: 1. Preventie en uitgaan van eigen kracht van jeugdigen, ouders en het sociale netwerk; 2. Minder snel medicaliseren, meer ontzorgen en normaliseren; 3. Eerder (jeugd)hulp op maat voor kwetsbare kinderen; 4. Integrale hulp met betere samenwerking rond gezinnen: één gezin, één plan, één regisseur; 5. Meer ruimte voor jeugdprofessionals en vermindering van regeldruk. In het nieuwe jeugdstelsel worden gemeenten verantwoordelijk voor alle vormen van jeugdhulp (dus inclusief specialistische hulp zoals jeugd-ggz, jeugd-vb en gesloten jeugdhulp in het kader van ernstige opgroei- en opvoedingsproblemen), de uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering. Door de decentralisatie zijn gemeenten beter in staat om - afgestemd op de lokale situatie maatwerk te leveren en verbinding te leggen met zorg, onderwijs, maatschappelijke ondersteuning, werk en inkomen, sport en veiligheid. Door ontschotting van budgetten wordt betere samenwerking rond gezinnen mogelijk. Als gemeente staan we voor de volgende opgaven: Het voorzien in een kwalitatief en kwantitatief toereikend aanbod; Het opstellen van een beleidsplan voor preventie, ondersteuning, hulp en zorg bij opgroei- en opvoedingsproblemen en psychische problemen en stoornissen; Het treffen van een voorziening op het gebied van jeugdhulp (jeugdhulpplicht, vergelijkbaar met de compensatieplicht Wmo) als jeugdigen en hun ouders het niet op eigen kracht redden; 12

13 De uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering; Het voorzien in maatregelen ter voorkoming van kindermishandeling; De regie over de gehele jeugdketen en de afstemming met overige diensten op het gebied van zorg, onderwijs, maatschappelijke ondersteuning, werk en inkomen, sport en veiligheid. Om de doelstellingen voor het nieuwe jeugdstelsel te halen, is het belangrijk dat de toegang tot de jeugdhulp door gemeenten goed vormgegeven wordt. Bij het organiseren van de toegang gaat elke gemeente uit van de volgende uitgangspunten: Organiseren van herkenbare en laagdrempelige toegang tot jeugdhulp; Waarborgen dat passende hulp tijdig wordt ingezet en dat de juiste expertise beschikbaar is; Voorzien in een consultatiefunctie voor professionals die werken met jeugdigen; Mogelijk maken van directe interventie in crisissituaties; Bij complexe hulpvragen of wanneer de veiligheid van het kind in het geding is, zo snel mogelijk specialistische hulp inschakelen of een verzoek tot onderzoek door de raad voor de kinderbescherming overwegen; Kosteloos en anoniem advies beschikbaar stellen voor jeugdigen met vragen over opgroeien en opvoeden (kindertelefoon). Ondersteuning wordt zoveel mogelijk in de eigen omgeving van het kind en het gezin geboden. De uitgangspunten van eigen kracht en één gezin, één plan, één regisseur staan hierbij centraal. Door middel van een gesprek met de jongere, de ouders en het sociale netwerk zal in beeld gebracht worden wat de hulpvraag is en of en op welke manier de eigen kracht van de jeugdige, het gezin en het sociale netwerk kan worden ingezet. Als zij het probleem niet zelf kunnen oplossen, wordt bekeken welke jeugdhulp het meest passend is. Het kind en zijn ouders zijn daarbij het uitgangspunt. De professional dient de afweging te kunnen maken of de hulpvraag van het gezin voldoende is om de veiligheid van het kind te garanderen. 6 De huisarts behoudt met de decentralisatie jeugdzorg zijn rol als doorverwijzer naar jeugd-ggz. Gemeenten maken op landelijk en lokaal niveau afspraken met huisartsen over inzet van deze artsen en doorverwijzing naar jeugdhulp Participatiewet De regering heeft de ambitie om iedereen in staat te stellen als volwaardig inwoner mee te doen en bij te dragen aan de samenleving. Voor de meeste mensen is meedoen vanzelfsprekend; zij hebben een baan, kunnen voorzien in hun eigen levensonderhoud en zijn ook op andere manieren maatschappelijk actief. Voor andere mensen is volwaardig meedoen een grotere opgave. De regering gaat zo veel mogelijk uit van de eigen kracht van mensen en biedt ondersteuning waar dit nodig is. Het wetsvoorstel voor de Participatiewet is op deze uitgangspunten gebaseerd. Participatie, bij voorkeur via werk, zorgt voor sociale, economische en financiële zelfstandigheid, draagt bij aan het gevoel van eigenwaarde en levert een bijdrage aan de sociale cohesie en de economie. De regering streeft ernaar om te komen tot een inclusieve arbeidsmarkt. Een arbeidsmarkt die plaats biedt voor jongeren en ouderen en voor mensen met en zonder beperking. De doelstelling van de Participatiewet is om iedereen met arbeidsvermogen naar werk toe te leiden, bij voorkeur naar regulier werk. De Participatiewet draagt zo bij aan de ambitie van het kabinet om zoveel mogelijk mensen mee te laten doen aan de maatschappij. De doelgroep van de wet zijn mensen met arbeidsvermogen die zijn aangewezen op, al dan niet tijdelijke, ondersteuning om in hun bestaan te voorzien en/of op ondersteuning om aan het werk te komen. In de huidige situatie bestaan er voor mensen met arbeidsvermogen verschillende regelingen: de Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wajong), de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) en de Wet werk en bijstand (WWB). Deze regelingen kennen verschillende rechten en plichten ten opzichte van elkaar wat verwarring schept. Bovendien zijn de regelingen te weinig activerend. De regering vindt deze situatie ongewenst. 6 Bron: Hoofdlijnen wetsvoorstel Jeugdwet, Ministerie VWS, september

14 Met de Participatiewet 7 voert de regering het principe van één regeling consequent door voor iedereen die in staat is om te werken, ook de mensen met een arbeidsbeperking, die daarvoor aangewezen zijn op ondersteuning. Voor iedereen uit deze doelgroep gaan dezelfde rechten en plichten gelden. Jongeren met een arbeidsbeperking maar met arbeidsmogelijkheden komen niet langer in de Wajong terecht, maar horen tot de doelgroep van de Participatiewet. Mensen die nu al een Wajonguitkering hebben, worden beoordeeld op arbeidsvermogen. Als zij arbeidsvermogen hebben en zijn aangewezen op ondersteuning, behoren zij tot de doelgroep van de Participatiewet. De Wajong blijft bestaan voor mensen die duurzaam geen arbeidsvermogen hebben. UWV blijft de Wajong uitvoeren. De regering heeft ervoor gekozen om het zittend bestand te beoordelen op arbeidsvermogen en de mensen met arbeidsvermogen zo veel mogelijk te laten werken. De mensen met arbeidsvermogen zullen gefaseerd onder de Participatiewet komen te vallen. De Wsw wordt met ingang van 1 januari 2015 afgesloten voor nieuwe instroom. Voor sommige mensen zal het ook vanaf die datum nodig blijven om in een beschutte werkomgeving te werken. Mensen die (nog) niet in een reguliere baan kunnen werken, kunnen op basis van de Participatiewet in een beschutte werkomgeving aan de slag. De Wsw blijft bestaan voor de mensen die nu al in de Wsw werkzaam zijn. Mensen die op 31 december 2014 in een Wsw-dienstbetrekking werken, houden hun wettelijke rechten en plichten. De regering geeft gehoor aan de bezwaren van gemeenten en de sociale-werkvoorzieningsector tegen het tempo waarin de efficiencyverbetering zou worden doorgevoerd in het wetsvoorstel WWNV. De Participatiewet verdubbelt de termijn die gemeenten en de sector daarvoor hebben van drie naar zes jaar. Daarmee krijgen gemeenten de tijd om de noodzakelijke transitie van de uitvoering van de Wsw op een verantwoorde manier door te voeren. De beoogde invoeringsdatum van de Participatiewet is 1 januari Vanaf deze datum bestaat de WWB niet meer onder deze naam, maar wordt deze opgenomen in de Participatiewet. Gemeenten krijgen een centrale rol in de uitvoering van de wet. Zij kunnen voor de doelgroep een scala aan instrumenten en voorzieningen inzetten. Gemeenten krijgen daarmee meer mogelijkheden om ondersteuning op maat te leveren Passend Onderwijs Op 1 augustus 2014 treedt de Wet Passend Onderwijs in werking. De samenwerkingsverbanden 8 krijgen dan een zorgplicht. Dat betekent dat zij ervoor verantwoordelijk zijn om elk kind een goede onderwijsplek te bieden. Om dit te bewerkstelligen hebben de samenwerkingsverbanden de wettelijke taak gekregen een ondersteuningsplan op te stellen. In het ondersteuningsplan leggen zij vast hoe het passend onderwijs voor elk kind wil realiseren. Over deze ondersteuningsplannen dienen de samenwerkingsverbanden en gemeenten te overleggen (een op overeenstemming gericht overleg). Hoewel het maken van een ondersteuningsplan een verantwoordelijkheid is van het onderwijs, heeft het plan gevolgen voor de gemeenten, bijvoorbeeld rondom onderwijshuisvesting, leerlingenvervoer en leerplicht. Er zijn ook inhoudelijke verbanden met de decentralisatie jeugdzorg en de koppeling onderwijs en zorg. De gemeenten en de schoolbesturen hebben immers een zorgplicht voor dezelfde kinderen. Afstemming en gezamenlijke afspraken zijn van groot belang. De gemeenten en samenwerkingsverbanden op Voorne-Putten trekken daarom samen op in het opstellen van de ondersteuningsplannen. Deze ondersteuningsplannen zullen voor twee jaar worden vastgesteld. In het eerste half jaar 2014 zal hierover een collegeadvies worden opgesteld. Er is een directe link met Passend Onderwijs en de decentralisatie jeugdzorg. Toch wordt Passend Onderwijs in dit stuk verder buiten beschouwing gelaten omdat de gemeente bij Passend Onderwijs niet de regievoerende aanbieder is. De koppeling zal plaatsvinden in de ondersteuningsplannen. 7 De beschrijving van de Participatiewet is gebaseerd op de vierde nota van wijziging op het wetsvoorstel Invoeringswet Wet werken naar vermogen. 8 Scholen werken samen in regionale samenwerkingsverbanden. Dit zijn er in totaal 76 voor het primair onderwijs en 74 voor het voortgezet onderwijs. De samenwerkingsverbanden voor Hellevoetsluis en Westvoorne zijn georganiseerd op de schaalgrootte Voorne-Putten. 14

15 2.5. Beschrijving nieuwe doelgroepen Deze paragraaf geeft een beschrijving van de nieuwe doelgroepen, benoemt de bijbehorende macrokosten en gaat in op het zorggebruik. De cijfers worden hierbij gepresenteerd volgens de nieuwe wettelijke indeling met een splitsing tussen de vernieuwde Wmo en de Jeugdwet. De AWBZ-cijfers voor jongeren zijn dus meegenomen in de tabellen rondom de jeugdzorg, aangezien deze doelgroep per 1 januari 2015 onder de Jeudgwet zullen vallen. De cijfers die worden gepresenteerd rondom de decentralisatie AWBZ hebben alleen betrekking op volwassenen AWBZ/Wmo Met de decentralisatie van een deel van de AWBZ naar de Wmo krijgen de gemeenten Hellevoetsluis en Westvoorne te maken met een nieuwe doelgroep die deels onbekend is voor gemeenten. Deze paragraaf geeft op hoofdlijnen inzicht in de omvang van deze doelgroep. Afgegeven indicaties In de tabel hieronder is het totale aantal unieke indicaties weergegeven voor de functies Begeleiding en Kortdurend Verblijf gezamenlijk 9. Bij het product begeleiding gaat het in een groot deel van de gevallen om mensen met een psychiatrische aandoening. Het aantal cliënten met een indicatie voor Persoonlijke Verzorging die feitelijk betrekking heeft op begeleiding bij dagelijkse levensverrichtingen is niet bekend, dus is niet in de tabel opgenomen. Tabel 2.1: Unieke indicaties volwassenen op per productgroep voor de decentralisatie AWBZ Product Unieke indicaties Hellevoetsluis Unieke indicaties Westvoorne Begeleiding (BGG+BGI+KVB) Kosten Voor de gemeente Hellevoetsluis gaat er in de Begeleiding van volwassenen om totale kosten van ruim 3,3 miljoen. Voor de gemeente Westvoorne gaat het om ruim 1,1 miljoen. Voor begeleiding bij dagelijkse levensverrichtingen zullen gemeenten 5% van de huidige kosten voor Persoonlijke Verzorging ontvangen. Om die reden is in tabel 2.1 uitgegaan van 5% van de totale kosten. Tabel 2.2: Kosten 2011/2012 volwassenen per product voor de decentralisatie AWBZ Product Kosten Hellevoetsluis Kosten Westvoorne Begeleiding groep (inclusief vervoer) (BGG) Begeleiding individueel (BGI) Kortdurend verblijf (KVB) Totaal Begeleiding Persoonlijke verzorging (PV) 5% Totaal Bron: Vektis databestanden Hellevoetsluis, totale kosten (kosten PGB 2011 en ZIN 2012) Jeugdzorg De gemeenten op Voorne-Putten hebben gezamenlijk gezorgd voor een analyse van de nieuwe doelgroepen en financiering met betrekking tot de decentralisatie jeugdzorg. Deze financiële jeugdstaat is voor Hellevoetsluis en Westvoorne als aparte bijlage aan dit beleidsplan toegevoegd (bijlage 4). Deze paragraaf geeft op hoofdlijnen inzicht in de nieuwe doelgroepen, het aantal cliënten en de huidige kosten. 9 Bron: CIZ Op weg naar andere zorg, peildatum

16 Nieuwe doelgroepen De nieuwe doelgroepen van de gemeente door de decentralisatie jeugdzorg zijn te onderscheiden in drie zorgdomeinen. Ten eerste wordt het begrip geïndiceerde jeugdzorg gebruikt waarin zowel de huidige taken van Bureau Jeugdzorg als de Jeugd- en Opvoedhulp wordt verstaan. Bureau Jeugdzorg heeft in de huidige organisatie diverse taken: toegang, taken rondom jeugdbescherming en jeugdreclassering, voogdij en het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling. De indicaties die Bureau Jeugdzorg afgeven aan aanbieders zijn te ordenen naar ambulant, dagbehandeling, residentieel, pleegzorg en crisisopvang. Het tweede zorgdomein betreft de Jeugd-GGZ, waarbij een splitsing wordt gemaakt in eerstelijns psychologische zorg en tweedelijns gespecialiseerde GGZ. Het derde en laatste zorgdomein betreft de Jeugd-AWBZ. Het grootste gedeelte van de cliënten onder de 18 jaar dat nu gebruikmaakt van de AWBZ gaat vanaf 2015 onder de Jeugdwet vallen. Alleen de kinderen en jongeren met een zware intramurale indicatie blijven in de kern-awbz. Kosten en zorggebruik Onderstaande tabellen geven een globaal overzicht van de kosten en het aantal cliënten behorende bij de nieuwe gemeentelijke taken op het gebied van jeugdzorg. In bijlage 4 is een specificatie van tabel 2.3 opgenomen. Tabel 2.3: Kosten 2011 per zorgdomein voor de decentralisatie jeugdzorg* Zorgdomein Kosten 2011 Hellevoetsluis Kosten 2011 Westvoorne Geïndiceerde jeugdzorg (Bureau Jeugdzorg en Jeugd- en opvoedhulp) Jeugd-GGZ Jeugd-AWBZ Totaal * De kosten voor geïndiceerde jeugdzorg zijn voor Westvoorne relatief hoog. Dit is te verklaren door de locatie van jeugdzorgaanbieder Horizon waar residentiële jeugdzorg wordt aangeboden. Tabel 2.4: Aantal cliënten 2011 per zorgdomein voor de decentralisatie jeugdzorg Zorgdomein Aantal cliënten 2011 Aantal cliënten 2011 Hellevoetsluis Westvoorne Geïndiceerde jeugdzorg (Bureau Jeugdzorg en Jeugd- en opvoedhulp) Jeugd-GGZ 1 e lijns Jeugd-GGZ 2 e lijns Jeugd-AWBZ extramuraal 42 7 Jeugd-AWBZ intramuraal Participatiewet Beschrijving nieuwe doelgroepen Zoals eerder aangegeven zorgt de Participatiewet ervoor dat er één regeling komt voor iedereen die in staat is om te werken. Het huidige stelsel wordt zo minder complex en transparanter. Als gevolg hiervan zal het totaal aantal bijstandsgerechtigden worden aangevuld met een tweetal nieuwe doelgroepen die gezamenlijk wettelijk verankerd worden in de Participatiewet. Ten eerste de Wsw. Gemeenten zijn reeds verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wsw. Deze groep is derhalve reeds bekend. Dit wordt mede veroorzaakt doordat een aantal Wsw ers reeds een (aanvullende) bijstandsuitkering ontvangen. Met het sluiten van de Wsw zullen alle personen met een sw-indicatie die momenteel op de wachtlijst staan onder de verantwoordelijkheid van gemeenten komen te vallen door middel van de Participatiewet. Hetzelfde geldt voor de eventuele nieuwe 10 In de berekening van de huidige kosten voor Jeugd-AWBZ is uitgegaan van het voornemen van de regering om 5% van de persoonlijke verzorging over te hevelen naar gemeenten. 16

17 aanwas. Er zal dus geen nieuwe instroom plaatsvinden. De Wsw ers die reeds werkzaam zijn binnen het sw-bedrijf blijven hier werken. Voor deze bestaande groep wordt de Wsw afgebouwd middels natuurlijk verloop. De Wajongers vormen de tweede doelgroep. Aangezien de personen tot op heden volledig onder de verantwoordelijkheid van het UWV vallen, vormen zij wel echt een nieuwe doelgroep. Wajongers met een verdiencapaciteit zullen vanaf 2015 stapsgewijs over worden geheveld naar gemeenten. De verwachting is dat uiteindelijk 27% van de huidige Wajongers over zal gaan naar de gemeenten. Dit zal worden aangevuld met de jaarlijkse aanwas. De onderstaande tabel geeft de verschillen weer tussen de huidige en nieuwe situatie. Tabel 2.5: Overzicht nieuwe doelgroepen Participatiewet Huidige doelgroep en Nieuwe situatie verantwoordelijkheid Bijstandsgerechtigden. Verantwoordelijkheid De wet vervalt per 1 januari 2015 en gaat over in de gemeente door middel van de WWB. Participatiewet. Geen wijziging in doelgroep voor het Mensen met behoefte aan een beschutte werkomgeving. Verantwoordelijkheid gemeente door middel van de Wsw. Personen die voor hun achttiende levensjaar duurzaam beperkt/geen arbeidsvermogen hebben. Uitvoering door de UWV op basis van de Wajong. gemeentelijk beleid. Instroom voor de Wsw stopt per 1 januari Mensen die in een beschutte werkomgeving dienen te werken, vallen onder de Participatiewet. De personen die op 31 december 2014 middels een Wsw-dienstbetrekking werken, houden hun wettelijke rechten en plichten. De Wajong blijft bestaan voor mensen die geen duurzaam arbeidsvermogen hebben (uitvoering door UWV). De mensen met arbeidsvermogen zullen onder de Participatiewet gaan vallen. Onduidelijkheid over middelen vanuit het Rijk en het aantal cliënten De concept wettekst van de Participatiewet is nog niet officieel openbaar gesteld en daardoor is er nog veel onduidelijk. Zo is nog onduidelijk welke effect de Participatiewet exact zal hebben op de gemeentelijke bestanden en het aantal cliënten. Om toch een beeld te geven van de financiële omvang van de Participatiewet wordt in hoofdstuk 6 een inschatting gemaakt van de verwachte budgetten die Hellevoetsluis en Westvoorne vanuit het Rijk zullen ontvangen voor (nieuwe) taken op het gebied van re-integratie en de Wsw Stapelingsmonitor Hellevoetsluis en Westvoorne Er is landelijk een stapelingsmonitor uitgevoerd waarvan de gegevens voor individuele gemeenten beschikbaar zijn 11. Hieruit wordt duidelijk hoeveel huishoudens van één of meerdere regelingen gebruik maken en welke regelingen dit zijn. De belangrijkste gegevens zijn hier weergegeven. Het betreft gegevens uit peiljaar Het gaat om het gebruik van regelingen over de termijn van het gehele jaar. De stapeling hoeft dus niet precies tegelijkertijd te zijn geweest maar kan ook volgtijdelijk zijn geweest binnen hetzelfde jaar. De cijfers hebben geen betrekking op de jeugdzorg. Gebruik regelingen In totaal maken in Hellevoetsluis 8815 huishoudens (50%) gebruik van één of meerdere regelingen op het Sociaal Domein. In Westvoorne zijn dit 2975 huishoudens (47%). Hieronder is voor de belangrijkste regelingen weergegeven hoeveel huishoudens hiervan gebruik hebben gemaakt in Hierin is nog niet de samenloop weergegeven. 11 Stapelingsmonitor gemeente Hellevoetsluis en gemeente Westvoorne, via 17

18 Tabel 2.6: Gebruik regelingen op huishoudenniveau Regeling Aantal Hellevoetsluis Aantal Westvoorne WSW indicatie WWB WW Wajong WAO WMO huishoudelijke verzorging AWBZ groepsbege-leiding AWBZ individuele begeleiding Jeugd-GGZ (AWBZ) Jeugdzorg Jeugd-GGZ (Zvw) Samenloop in gebruik van regelingen In het onderzoek zijn uiteenlopende regelingen meegenomen 15. Hieronder is weergegeven hoe het gebruik van de huishoudens die van één of meer regelingen gebruik maken, is opgebouwd. Tabel 2.7.: Aantal regelingen per huishouden Aantal regelingen % Hellevoetsluis % Westvoorne Huishoudens met 1 regeling 42% 47% Huishoudens met 2 regelingen 28% 27% Huishoudens met 3 regelingen 16% 13% Huishoudens met 4 regelingen 8% 8% Huishoudens met 5 of meer regelingen 6% 5% De in het onderzoek betrokken regelingen zijn ingedeeld in vier overkoepelende clusters. Hieronder is het percentage huishoudens weergegeven dat van één of meer regelingen binnen een bepaald cluster gebruik maakt (gepercenteerd naar het totaal aantal huishoudens dat gebruik maakt van één of meerdere regelingen). Voorbeeld: van alle Hellevoetse huishoudens die gebruik maken van één of meer regelingen, maakt 39% gebruik van één of meer regelingen in het cluster Arbeidsparticipatie. Tabel 2.8: Gebruik regelingen per cluster Combinatie regelingen (clusters) % Hellevoetsluis % Westvoorne Welzijn & Zorg 15% 20% Arbeidsparticipatie 39% 25% Inkomensondersteuning 84% 85% Onderwijs 4% 4% Jeugd 16 8% 3% Vervolgens is nog een analyse gemaakt van de omvang van de samenloop per cluster. Met andere woorden: hoeveel procent van de huishoudens die gebruik maken van een bepaald cluster, maakt daarnaast gebruik van één of meer andere clusters? De resultaten zijn in de tabel hieronder weergegeven. 12 Bron: KWIZ, peiljaar 2012 (niet openbaar). 13 Bron: KWIZ, peiljaar 2012 (niet openbaar) 14 Bron: KWIZ, peiljaar 2012 (niet openbaar) 15 1) Welzijn & Zorg: WMO huishoudelijke verzorging, AWBZ persoonlijke verzorging, AWBZ verpleging, AWBZ individuele begeleiding, AWBZ groepsbegeleiding. 2) Arbeidsparticipatie: WAO, WIA, WAZ, Wajong, WW, WWB, IOAW, IOAZ, WSW indicatie, WSW wachtlijst, WSW dienstbetrekking, WSW regulier dienstverband. 3) Inkomensondersteuning: bijzondere bijstand, ziektewet 2010, WTCG, CER, Aftrek bijzondere ziektekosten 2010, WSNP. 4) Onderwijs: speciaal onderwijs, leerlinggebonden financiering. 16 Het cluster Jeugd bestaat uit gegevens over gebruik van Jeugdzorg en Schoolmaatschappelijk Werk. Deze gegevens zijn niet in de Stapelingsmonitor meegenomen, maar zijn wel betrokken in een ander onderzoek dat de gemeenten hebben laten uitvoeren naar de samenloop in voorzieningengebruik. Dit is uitgevoerd door KWIZ. Deze cijfers zijn niet geheel vergelijkbaar met de cijfers van de Stapelingsmonitor. 18

19 Tabel 2.9: Omvang samenloop per cluster Cluster % Hellevoetsluis % Westvoorne Welzijn & Zorg 90% 93% Arbeidsparticipatie 60% 67% Inkomensondersteuning 40% 71% Onderwijs 38% 44% Jeugd 17 47% N.B. Uit de tabel blijkt dat de samenloop het grootste is bij Zorg & Welzijn: 90% respectievelijk 93% van de huishoudens die regelingen in dit cluster gebruiken, maken daarnaast gebruik van regelingen in één of meer andere clusters. De samenloop is het kleinst bij onderwijs Intergemeentelijke samenwerking Samenwerking met andere gemeenten om de decentralisaties voor te bereiden en te implementeren is wenselijk en noodzakelijk. De gemeenten Hellevoetsluis en Westvoorne hebben diverse afspraken gemaakt met andere gemeenten rondom de samenwerking. Deze paragraaf gaat achtereenvolgend in op de samenwerkingsafspraken rondom de voorbereiding (paragraaf 2.4.1) en de toekomstige samenwerking (paragraaf 2.4.2). Samenwerking Hellevoetsluis en Westvoorne De gemeenten Hellevoetsluis en Westvoorne zijn zich ten volle bewust van de grote omvang van de drie decentralisaties. Waar mogelijk is daarom in de voorbereiding de samenwerking gezocht met andere gemeenten. Het belangrijkste schaalniveau wordt, naast de samenwerking Hellevoetsluis- Westvoorne, gevormd door Voorne-Putten. Voor een aantal onderwerpen wordt samengewerkt op het niveau van Stadsregio Rotterdam-Rijnmond. Gewenst is om de samenwerking tussen Hellevoetsluis en Westvoorne door te zetten in de uitvoering. Momenteel is het nog niet mogelijk om hier een uitgewerkt voorstel voor op te stellen. In het eerste kwartaal 2014 zal dit worden opgepakt. Uitbreiding van de samenwerking in het verdere traject wordt niet uitgesloten. Beslispunt 2 De intentie is te komen tot een gezamenlijke uitvoeringsorganisatie voor de drie decentralisaties voor Hellevoetsluis en Westvoorne. Het is mogelijk dat op langere termijn tot uitbreiding van deze samenwerking wordt overgegaan. Voorne-Putten Alle gemeenten op Voorne-Putten hebben aangegeven belang te hechten aan samenwerking op Voorne-Putten rondom de drie decentralisaties. Tegelijkertijd vindt elke gemeente het belangrijk om in de implementatie van de drie decentralisaties de verbinding te zoeken met de taken die nu al lokaal zijn belegd. Ook wil men de couleur locale behouden. Met deze zaken in het achterhoofd hebben de portefeuillehouders op Voorne-Putten besluiten genomen over hoe de voorbereiding voor de decentralisaties plaatsvindt. Besloten is om in de voorbereiding de samenwerking te richten op een aantal overkoepelende onderwerpen en een aantal decentralisatie-specifieke onderwerpen. Bijlage 5 geeft een totaaloverzicht van de samenwerking. Voor een aantal overkoepelende onderwerpen wordt aangestuurd op gezamenlijke implementatie op Voorne-Putten. Dit geldt bijvoorbeeld voor het diagnostisch team, dat onder andere voor de jeugdzorg van belang is (zie hoofdstuk 4). Voor andere onderwerpen wordt gezamenlijk voorbereid, maar elke gemeente maakt eigen keuzes. Een voorbeeld hierbij betreft de regierol. Elke gemeente moet een lokale visie ontwikkelen op de gemeentelijke regierol (zie hoofdstuk 3). Andere onderwerpen waren zo 17 Het cluster Jeugd bestaat uit gegevens over gebruik van Jeugdzorg en Schoolmaatschappelijk Werk. Deze gegevens zijn niet in de Stapelingsmonitor meegenomen, maar zijn wel betrokken in een ander onderzoek dat de gemeenten hebben laten uitvoeren naar de samenloop in voorzieningengebruik. Dit is uitgevoerd door KWIZ. Deze cijfers zijn niet geheel vergelijkbaar met de cijfers van de Stapelingsmonitor. 19

20 verbonden met lokale taken, dat gekozen is voor lokale voorbereiding. Een voorbeeld hierbij is het organiseren van de toegang tot zorg (zie hoofdstuk 5). Wmo-AWBZ In de decentralisatie Wmo-AWBZ zit een forse lokale component. Nieuwe taken moeten immers worden opgenomen in de huidige lokale werkwijze en werkprocessen van de Wmo die bij uitstek lokaal is vormgegeven. Bij dit dossier is wel een aantal thema s waarop gezamenlijk optrekken een meerwaarde kan opleveren. Op de volgende thema s wordt op Voorne-Putten gezamenlijk opgetrokken: logeerhuizen, spoedzorg, 24-uurszorg en vervoer (ingaande september 2015). Decentralisatie jeugdzorg Voor de voorbereiding van de decentralisatie jeugdzorg vindt de samenwerking met name plaats op het niveau van Rotterdam-Rijnmond. Met deze gemeenten wordt gezamenlijk ontwikkeld en geïmplementeerd voor een aantal onderwerpen: de exclusieve individuele jeugdhulp en toeleiding naar en uitvoering van jeugdbescherming en jeugdreclassering. Ook vindt op dit niveau de inkoop en toeleiding plaats van buitenwijkse voorzieningen. Dit zijn regionale (specialistische) jeugdhulpvoorzieningen. Hier zal een gemeenschappelijke regeling voor worden opgesteld. Het beleidsplan jeugdzorg gaat hier verder op in. Participatiewet Er vindt nauwe samenwerking plaats rondom de Participatiewet op het niveau van Voorne-Putten, onder andere door de GR die op dit niveau reeds bestaat rondom de WSW. In december 2013 is de vernieuwde startnotitie aangeboden aan alle vijf colleges. Deze startnotitie sluit aan op de beleidslijnen die in dit beleidsplan zijn opgenomen. Congruente samenwerkingsverbanden In februari 2013 ontving elke gemeente een brief van het minister Plasterk van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties inzake samenwerking op de decentralisaties. Elke gemeente werd gevraagd om de samenwerkingsverbanden inzichtelijk te maken. De minister streeft congruente samenwerkingsverbanden na en geeft aan dat hij de samenwerkingsverbanden rondom de drie decentralisaties zal toetsen aan diverse criteria, waaronder schaalgrootte en congruentie. Als reactie op de brief van minister Plasterk is vanuit Voorne-Putten een reactie gestuurd, waarin bijlage 5 ook was opgenomen. Toekomstige samenwerking bij de drie decentralisaties De gemeenten op Voorne-Putten hebben de afspraak gemaakt om elkaar tijdens de voorbereiding van de drie decentralisaties continue te informeren over de lokale ontwikkelingen. Waar mogelijk vindt kennisuitwisseling plaats. Verdergaande samenwerking op de drie decentralisaties op Voorne-Putten was wel gewenst, maar bleek in de praktijk door de vereiste snelheid in de voorbereidingen niet altijd mogelijk. Een concreet voorbeeld hierbij betreft de inkoop. De wens bestond om te bekijken of gezamenlijk inkopen voordelen kan opleveren, bijvoorbeeld doordat inkoopmacht wordt georganiseerd. Het bleek echter niet mogelijk om in de korte tijd het lokale inkoopbeleid op elkaar af te stemmen Samenvatting en beslispunten Per 2015 wordt de aanspraak op extramurale begeleiding (dagbesteding en individuele begeleiding), kortdurend verblijf en vervoer geschrapt uit de AWBZ en overgeheveld naar het gemeentelijke domein. Hetzelfde geldt voor 5% van de persoonlijke verzorging, voor cliëntondersteuning en voor de inloopfunctie GGZ. Per 2015 worden gemeenten ook verantwoordelijk voor alle vormen van jeugdhulp (inclusief specialistische hulp zoals jeugd-ggz, jeugd-vb en gesloten jeugdhulp in het kader van ernstige opgroei- en opvoedingsproblemen), de uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering. Tot slot zal per 1 januari 2015 de Participatiewet van kracht zijn. Met de Participatiewet komt er één regeling voor iedereen die in staat is om te werken, ook de mensen met een arbeidsbeperking, die daarvoor aangewezen zijn op ondersteuning. 20