Expertbijeenkomst Levensverwachting en ziektelast

Transcriptie

1 Expertbijeenkomst Levensverwachting en ziektelast Bijeenkomst in het kader van de Volksgezondheid Toekomstverkenning februari 2014 Introductie op de stukken voor de expertbijeenkomst In dit document vindt u de informatie die u nodig heeft om te kunnen deelnemen aan de expertbijeenkomst. We vragen u dit document van tevoren zorgvuldig door te nemen. Zo krijgt de bijeenkomst op 26 februari een vliegende start. Daarnaast zenden we u ook twee bijlagen met achtergrondinformatie. Daarvan kunt u zelf het beste bepalen of die u helpen in de voorbereiding. Dit document bestaat uit vier onderdelen: 1. een toelichting op de plaats van deze expertbijeenkomst in de VTV een toelichting op de te scoren indicatoren, inclusief te verwachten toekomstige ontwikkelingen daarin. 3. een korte beschrijving van de vier toekomstscenario s 4. een uitleg over de wijze waarop de indicatoren gescoord worden In de twee andere bijlagen vindt u: : 1. Uitwerking van de toekomstscenario s ten behoeve van het scoren 2. Beschrijving van het complete trendscenario: als naslagwerk voor specifieke onderdelen 1

2 1. Toelichting op de VTV 2014 en de Toekomstscenario s In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland. De VTV geeft een overzicht van gezondheid, preventie en zorg. De inzichten uit de VTV vormen een basis voor de landelijke nota volksgezondheid van het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS). De analyses en feiten zijn ook interessant voor lokale overheden, GGD en, preventie instellingen, zorgverleners, zorgverzekeraars, patiëntenorganisaties en andere gezondheids en zorgorganisaties. De VTV 2014 zal bestaan uit vier onderdelen: 1) Een beschrijving van de volksgezondheid in Nederland in heden en verleden. 2) Trends in de toekomst, op grond van modelberekeningen en expertoordelen. 3) Toekomstscenario's op basis van vier normatieve perspectieven op de volksgezondheid. 4) Kansen en dilemma's bij het voorkómen van toekomstige problemen. Op grond van een groot aantal discussiebijeenkomsten met veel partijen formuleerden we als de belangrijkste maatschappelijke uitdagingen voor onze toekomstige volksgezondheid: lang leven zonder ziekte, participatie van maatschappelijk kwetsbaren, autonomie van burger en patiënt en de houdbaarheid van de zorguitgaven. Deze uitdagingen vormden de basis voor onze vier toekomstscenario s: Op en top gezond, Iedereen doet mee, Heft in eigen handen en Gezonde welvaart. In elk toekomstscenario staat één van de vier uitdagingen centraal. Voor elk scenario is een wenselijk toekomstbeeld van Nederland in 2040 beschreven waarin een antwoord zou zijn gevonden op deze uitdaging, en een strategie om daar te komen. Zie de website voor de uitgebreide teksten en verslagen van de bijeenkomsten. Bij elk toekomstscenario hoort een ander perspectief op gezondheid, gezondheidszorg en kwaliteit van zorg. Zo is gezondheid in het perspectief van Op en top gezond vooral de afwezigheid van ziekte, terwijl in Iedereen doet mee ziekte diagnoses er niet altijd toe doen: daar gaat het vooral om meedoen in de maatschappij. In het derde perspectief Heft in eigen handen bestaat geen algemeen geldende definitie van gezondheid; dat bepaalt elke patiënt voor zichzelf. In het vierde perspectief, Gezonde welvaart ben je gezond als je geen zorguitgaven declareert. Kansen en dilemma s In de VTV 2014 kiezen we uiteindelijk niet voor één van deze vier toekomstscenario s. Het zijn slechts hulpmiddelen om de discussie te verhelderen en kansen en dilemma s bloot te leggen. Zo wordt in het toekomstperspectief Op en top gezond maximaal ingezet op preventie en behandeling. Het zou best kunnen dat daarmee de autonomie van de burger wordt aangetast en de zorguitgaven stijgen. Binnen dit perspectief zijn dit slechts bijeffecten die men op de koop toe neemt. In het toekomstscenario Gezonde welvaart wordt de stijging van de zorguitgaven beperkt, om zo onze toekomstige welvaart te waarborgen. Ook dat kan effecten hebben die vanuit een of meer andere perspectieven als onwenselijk worden gezien. 2

3 Op grond van kwantitatieve modellering, aangevuld met expertoordelen, zullen we dit voorjaar het effect van elk toekomstscenario schatten op elk van de vier uitdagingen. We gaan er daarbij vanuit dat een toekomstscenario positief uitwerkt voor de eigen uitdaging, vergeleken met de ontwikkeling in het trendscenario. Zo leidt de strategie van het toekomstscenario Op en top gezond ertoe dat meer mensen lang leven zonder ziekte. Zie de groene cel links boven in onderstaand figuur, waarin de perspectieven in de kolommen staan en de uitdagingen in de rijen. De vier expertbijeenkomsten zijn bedoeld om de onderstaande stoplichttabel in te vullen. In elke bijeenkomst wordt een horizontale rij in de onderstaande tabel gevuld. Wanneer een strategie positief uitwerkt op de uitdaging van een ander perspectief, kleurt die cel ook groen. We spreken dan van een kans: hier zijn zinvolle verbindingen en coalities te maken. Wanneer een perspectief negatieve effecten heeft op een uitdaging, kleurt die cel rood. Hier is sprake van een dilemma: hier moeten (politieke) keuzes gemaakt worden. Lang leven zonder ziekte Participatie van maatschappelijk kwetsbaren Autonomie van burger en patient Houdbaarheid van de zorgkosten Op en top Iedereen Heft in Gezonde doet gezond mee eigen handen welvaart Uw beoordeling van de toekomstscenario s op de uitdaging biedt ons inzicht in de mogelijkheden en beperkingen om verschillende beleidsdoelen met elkaar te combineren. Op grond van deze kansen en dilemma s trekken we de komende maanden conclusies en doen we aanbevelingen voor beleid en praktijk. Deze verschijnen in de zomer van

4 2. Indicatoren voor Levensverwachting en ziektelast In dit hoofdstuk geven we voor de kernindicatoren voor levensverwachting en ziektelast de beschikbare informatie over heden, verleden, en de bepalende factoren voor de toekomst. Deze informatie dient als input voor de expertbijeenkomst om te kunnen beoordelen hoe deze indicator zich in de toekomst zal ontwikkelen. Bij gelijkblijvend beleid (zie voor een verdere toelichting bijlage 2: Trendscenario) Als uitkomst van de strategie zoals beschreven in de vier toekomstscenario s (zie bijlage 1) Het betreft de indicatoren: Levensverwachting bij geboorte % chronisch zieken Ziektelast in DALY s 2.1. Levensverwachting Toelichting Omschrijving: Met 'de levensverwachting' wordt de levensverwachting bij geboorte in een bepaald jaar bedoeld. Dit is het aantal jaren dat deze pasgeborenen kunnen verwachten te leven, waarbij de berekening is gebaseerd op de op dat moment gangbare leeftijdsspecifieke sterftekansen. Bron CBS doodsoorzakenstatistiek, beschikbaar sinds Heden en verleden In 2012 was de gemiddelde levensverwachting bij geboorte in Nederland ruim 81 jaar. Vrouwen worden gemiddeld bijna vier jaar ouder dan mannen (82,8 versus 79,1 jaar) (Bron: CBS). De levensverwachting is de afgelopen 60 jaar met grofweg 10 jaar gestegen. Vooral in de periode steeg de levensverwachting bij zowel mannen als vrouwen sterk. Deze stijging is voor bijna driekwart het gevolg is van de stijging van de levensverwachting op 65 jarige leeftijd. Overigens is de levensverwachting in 2012 niet verder toegenomen in vergelijking met 2011 (zie figuur 1.1). Figuur 1: Levensverwachting bij geboorte,

5 Bepalende factoren voor de toekomst Voor de toekomstprojectie van de levensverwachting zijn een aantal onderliggende trends essentieel. Het gaat dan in het bijzonder om de verwachte ontwikkelingen in Leefstijlfactoren: roken, alcohol, bewegen, voeding, etc. Persoonskenmerken: overgewicht, bloeddruk, cholesterol, etc. Gezondheidsvaardigheden Fysieke en sociale omgevingsfactoren: fijn stof, geluid, binnenmilieu, klimaat, sociale cohesie, buurtkenmerken, beweegvriendelijke omgeving, etc. Maatschappelijke determinanten: opleiding, inkomen, werkloosheid, maatschappelijke participatie, etc. Gezondheidszorg en preventie: toegankelijkheid, betaalbaarheid, effecten van zorg en preventie, inclusief screening, vaccinatie, medische technologie, etc % chronisch zieken Toelichting Omschrijving: Voor leeftijd gestandaardiseerd percentage mensen met 1 of meer chronische ziekten. Bron en beschikbaarheid: LINH, NIVEL, beschikbaar sinds 2001 Toelichting/soort data: Deze cijfers zijn gebaseerd op een selectie van 28 door een arts vastgestelde chronische aandoeningen, gemeten in huisartspraktijken die meedoen aan het Landelijk Informatie Netwerk Huisartsen (LINH). Ter vergelijking zijn ook de gegevens van de gezondheidsenquête toegevoegd. Heden en verleden: Bijna 1 op de 3 Nederlanders heeft een of meer chronische aandoeningen. Nederland kent daarmee 5,3 miljoen chronische zieken. Dit aantal is de afgelopen jaren toegenomen, vooral door de vergrijzing. Figuur 1.1 geeft de gestandaardiseerde trend weer, waar de effecten van bevolkingsgroei en vergrijzing uitgehaald zijn. Ook dan is er nog een significante stijging. Er zijn drie verklaringen voor deze toename. Allereerst worden ziekten eerder gediagnosticeerd. Zo worden in huisartspraktijken programma s uitgevoerd om chronische ziekten vroeg op te sporen en beter te begeleiden. Ten tweede is de overleving van mensen met een chronische ziekte verbeterd, door dat er steeds effectievere behandeling zijn. Ten derde is er ook een trend dat huisartsen steeds beter hun registratie bijhouden, waardoor het aantal zieken wel lijkt toe te nemen, maar dit in werkelijkheid niet zo hoeft te zijn. Daarom is in figuur 1.1. ter vergelijking ook het aantal mensen dat naar eigen zeggen een chronische aandoening heeft. Ook volgens die bron stijgt het aantal chronisch zieken. 5

6 Figuur 1.1: Percentage personen met een chronische ziekte in de periode (LINH a ) en (CBS Gezondheidsenquête b ), geïndexeerd (2004 is 100). a Landelijk Informatie Netwerk Huisartspraktijken. Gestandaardiseerd naar de bevolkingsomvang en samenstelling (leeftijd) in Nederland in 2011, en met behulp van multi level analyse gecorrigeerd voor onder meer leeftijd, geslacht en clustering van patiënten binnen praktijken. b Gestandaardiseerd naar de bevolkingsomvang en samenstelling (leeftijd en geslacht) in Nederland in Bepalende factoren voor de toekomst Voor de toekomstprojectie van het aantal chronisch zieken zijn een aantal onderliggende trends essentieel. Het gaat dan in het bijzonder om de verwachte ontwikkelingen in Leefstijlfactoren: roken, alcohol, bewegen, voeding, etc. Persoonskenmerken: overgewicht, bloeddruk, cholesterol, etc. Gezondheidsvaardigheden Fysieke en sociale omgevingsfactoren: fijn stof, geluid, binnenmilieu, klimaat, sociale cohesie, buurtkenmerken, beweegvriendelijke omgeving, etc. Maatschappelijke determinanten: opleiding, inkomen, werkloosheid, maatschappelijke participatie, etc. Gezondheidszorg en preventie: toegankelijkheid, betaalbaarheid, effecten van zorg en preventie, inclusief screening, vaccinatie, medische technologie, etc. Deze factoren zijn gelijk aan de factoren die de levensverwachting bepalen. De effecten van deze ontwikkelingen op het aantal chronisch zieken is echter, anders dan bij levensverwachting, niet eenduidig. Voor de meeste factoren geldt dat een verbetering, ook leidt tot een verbetering in het percentage chronisch zieken, maar het kan ook anders uitpakken. Zo kan bijvoorbeeld het effect van screening zijn dat ziekten eerder opgespoord worden, waardoor de prevalentie van de betreffende ziekte stijgt. Of het effect van zorg kan zijn dat de overleving bij toeneemt. Ook hierdoor neemt het aantal chronisch zieken toe. 6

7 1.3. Ziektelast Toelichting Omschrijving: De ziektelast ('Burden of Disease') is de totale hoeveelheid gezondheidsverlies in een populatie die veroorzaakt wordt door ziekten. De ziektelast wordt uitgedrukt in DALY's ('Disability Adjusted Life Years'). De DALY is opgebouwd uit twee componenten: de jaren verloren door vroegtijdige sterfte en de jaren geleefd met ziekte (gewogen voor de ernst van de ziekte). Bronnen: combinatie van verschillende bronnen, onder andere zorgregistraties voor de meeste ziekten, NEMESIS voor psychische stoornissen, sterftestatistieken van het CBS. Heden en verleden Chronische ziekten zoals psychische stoornissen (22%), hart en vaatzieken (20%) en kanker (13%) zijn verantwoordelijk voor de grootste ziektelast. Als we kijken naar afzonderlijke ziekten dan zorgen coronaire hartziekten voor de meeste ziektelast in 2011 (zie figuur). Op enige afstand volgen zeven ziekten met kleine onderlinge verschillen: diabetes mellitus, beroerte, angststoornissen, COPD, longkanker, stemmingsstoornissen (depressie en dysthymie) en nek en rugklachten. Coronaire hartziekten, beroerte en longkanker zijn belangrijke oorzaken van sterfte. De psychische stoornissen (depressie en angststoornissen) en artrose zorgen vooral voor een groot aantal jaren geleefd met ziekte. Er zijn teveel veranderingen in de methode van berekenen geweest om een trend over de afgelopen periode weer te geven. Figuur: Top 10 ziekten met de grootste ziektelast in DALYs in 2011 (Bron: RIVM, 2013) Coronaire hartziekten Diabetes mellitus Beroerte Angststoornissen COPD Longkanker Stemmingsstoornissen Nek en rugklachten Privéongevallen Perifere artrose DALYs (aantal) Bepalende factoren voor de toekomstverkenning Voor de toekomstprojectie van de ziektelast zijn een aantal onderliggende trends essentieel. Het gaat dan in het bijzonder om de verwachte ontwikkelingen in 7

8 Leefstijlfactoren: roken, alcohol, bewegen, voeding, etc. Persoonskenmerken: overgewicht, bloeddruk, cholesterol, etc. Gezondheidsvaardigheden Fysieke en sociale omgevingsfactoren: fijn stof, geluid, binnenmilieu, klimaat, sociale cohesie, buurtkenmerken, beweegvriendelijke omgeving, etc. Maatschappelijke determinanten: opleiding, inkomen, werkloosheid, maatschappelijke participatie, etc. Gezondheidszorg en preventie: toegankelijkheid, betaalbaarheid, effecten van zorg en preventie, inclusief screening, vaccinatie, medische technologie, etc. Deze factoren zijn gelijk aan de factoren die de levensverwachting en Het percentage chronisch zieken bepalen. De ziektelast combineert effecten op overleving en het voorkomen van ziekte. Als extra factor is de mate waarin de ziekte de kwaliteit van leven beïnvloed nog van belang. Dit geeft een belangrijke nuance. Verbeteringen in preventie en zorg kunnen er bijvoorbeeld voor zorgen dat de prevalentie van een ziekte stijgt, maar dat de kwaliteit van leven verbetert. De DALY geeft dan het netto effect van deze twee ontwikkelingen. 8

9 3. Vier toekomstscenario s op basis van perspectieven Op grond van een groot aantal discussiebijeenkomsten met veel partijen formuleerden we als de belangrijkste maatschappelijke uitdagingen voor onze toekomstige volksgezondheid: lang leven zonder ziekte, participatie van maatschappelijk kwetsbaren, autonomie van burger en patiënt en de houdbaarheid van de zorguitgaven. Deze uitdagingen vormden de basis voor onze vier toekomstscenario s: Op en top gezond, Iedereen doet mee, Heft in eigen handen en Gezonde welvaart. In elk van de onderstaande toekomstscenario staat één van de vier uitdagingen centraal. Voor elk scenario is een wenselijk toekomstbeeld van Nederland in 2040 beschreven (een streefbeeld ) waarin een antwoord zou zijn gevonden op deze uitdaging, en een strategie om daar te komen. Zie de bijlage voor de uitgebreide beschrijving van het perspectief en de strategie. Bij elk toekomstscenario hoort een ander perspectief op gezondheid, gezondheidszorg en kwaliteit van zorg. Zo is gezondheid in het perspectief van Op en top gezond vooral de afwezigheid van ziekte, terwijl in Iedereen doet mee ziekte diagnoses er niet altijd toe doen: daar gaat het vooral om meedoen in de maatschappij. In het derde perspectief Heft in eigen handen bestaat geen algemeen geldende definitie van gezondheid; dat bepaalt elke patiënt voor zichzelf. In het vierde perspectief, Gezonde welvaart ben je gezond als je geen zorguitgaven declareert. Voor alle zekerheid: in de VTV 2014 kiezen we uiteindelijk niet voor één van deze vier toekomstscenario s. Het zijn slechts hulpmiddelen om de discussie te verhelderen en kansen en dilemma s bloot te leggen. 9

10 Toekomstscenario 1: Op en top gezond Drijfveren en uitdagingen Lang en gezond leven Een gezonde leefstijl Bescherming tegen gezondheidsgevaren Effectieve preventie en effectieve zorg Streefbeeld In 2040 zijn de inwoners van Nederland op en top gezond. We leven lang, en hebben de beste gezondheid van heel Europa, zowel lichamelijk als geestelijk. Doordat iedereen gezond leeft, komen er niet veel chronisch zieken meer bij. De overheid beschermt ons tegen alle mogelijke aanvallen op onze gezondheid vanuit het milieu, het voedsel of de veeteelt. Wanneer je toch ziek wordt, ontvang je de best mogelijke gezondheidszorg, zodat je weer snel beter bent. Behandelingen worden steeds beter, dankzij de nieuwste technologie. Nederland was nog nooit zo gezond. Gezondheid en zorg in dit perspectief In dit perspectief ben je gezond als je geen ziekte hebt. Je leeft gezond als je niet rookt, gezond eet en voldoende beweegt. Dat beoordeelt de dokter. Bij zorg denk je in dit perspectief aan preventie en aan zorg gericht op genezing. Zorg is goed als zieken worden genezen, en vroegtijdig overlijden wordt voorkomen. Kenmerken van de strategie De rijksoverheid voert de regie op gezondheid en veiligheid en zorgt voor de afstemming van het beleid op lokaal en internationaal niveau. Hierbij is het beginsel all policy = health policy leidend. Op ieder niveau (rijk, provincie, gemeente) voert de overheid een integraal gezondheidsbeleid waarbij zoveel mogelijk gezocht wordt naar synergie met de beleidsdomeinen als ruimtelijke ordening, milieu, landbouw en werkgelegenheid. Zorgprofessionals nemen het initiatief bij het leveren van kwalitatief hoogstaande preventie en zorg. De krachtenbundeling van wetenschap, bedrijfsleven en zorgpraktijk stimuleert de innovatie in preventie en zorg. Het aanmoedigen van gezond gedrag en het bevorderen van de health literacy staan hoog op de maatschappelijke agenda en vinden hun weerslag in het onderwijsprogramma. 10

11 Toekomstscenario 2: Iedereen doet mee Drijfveren en uitdagingen We beschermen en steunen de zwakkeren We sluiten niemand uit Mensen met gezondheidsproblemen doen mee Preventie en zorg richten zich op kwetsbare groepen Streefbeeld In 2040 wordt in Nederland niemand uitgesloten: iedereen mag meedoen. Niemand staat er alleen voor: we helpen elkaar. Kwetsbare mensen krijgen ondersteuning en kunnen daardoor volwaardig bijdragen aan de samenleving. Die bijdrage bestaat uit werken, leren of zorgen. De gezondheidszorg en maatschappelijke ondersteuning helpen mensen met gezondheidsproblemen om naar vermogen mee te doen. Slimme nieuwe technologische hulpmiddelen helpen daarbij. In dit Nederland doet iedereen mee. Gezondheid en zorg in dit perspectief In dit perspectief gaat het goed met je als je meedoet. Dat beoordeelt een deskundige op het gebied van werken, leren of zorgen. Zorg is in dit perspectief veel breder dan medische zorg. Ook welzijnswerk en arbodiensten vallen hier onder. Gehandicaptenzorg en de geestelijke gezondheidszorg spelen in dit perspectief een belangrijke rol. Zorg is goed als mensen daardoor weer kunnen meedoen. Dat geldt vooral voor de maatschappelijk zwakkeren. Kenmerken van de strategie Gemeenten realiseren in samenwerking met lokale organisaties en bedrijven de omstandigheden waaronder iedereen kan en wil meedoen. De rijksoverheid biedt hiervoor via wetgeving de randvoorwaarden. In het beleid van gemeentes worden de domeinen van zorg, welzijn, arbeid, ruimtelijke ordening en onderwijs geclusterd, waarbij er expliciete aandacht is voor de groep maatschappelijk zwakkeren. Participatie professionals (arbeidsdeskundigen, buurtwerkers) treden op als liaison tussen gemeente en burgers. Werkgevers zorgen voor voldoende arbeidsplaatsen voor maatschappelijk zwakkeren en voeren een actief beleid op het gebied van ziekteverzuim en reintegratie. Bovendien geven ze werknemers ruimte voor andere vormen van participatie, zoals mantelzorg. Preventie staat vooral in het teken van maatschappelijke participatie en strekt zich uit tot alle levensdomeinen 11

12 Toekomstscenario 3: Heft in eigen handen Drijfveren en uitdagingen We weten zelf het beste wat goed voor ons is Het gaat om de kwaliteit van ons leven De overheid biedt ruimte aan plannen van burgers Zorgverleners luisteren naar ons Streefbeeld In 2040 bepalen de Nederlanders zelf wat goed voor hen is. Het gaat immers om hoe wij zelf de kwaliteit van ons leven ervaren. We verbeteren zelf de kwaliteit van leven, samen met anderen in onze omgeving. Daarvoor hebben we onze eigen netwerken. Zorginstellingen en zorgverleners kunnen daarbij helpen, als wij daar om vragen. Ook in het contact met zorgverleners houden wij zelf het heft in handen. Zorgverleners houden rekening met onze wensen en voorkeuren. Het gaat immers om ons leven. In dit Nederland staan de burgers aan het roer. Gezondheid en zorg in dit perspectief In dit perspectief betekent gezondheid vooral kwaliteit van leven. Wat dat precies inhoudt, dat beoordeelt ieder voor zichzelf. Preventie en zorg zijn brede begrippen. Ook alternatieve geneeswijzen, en life coaches kunnen hieronder vallen. Zorg is goed als de patiënt tevreden is. Wat in deze beoordeling meeweegt bepaalt iedere patiënt voor zichzelf. Kenmerken van de strategie Burgers nemen het voortouw bij het organiseren van preventie en zorg die aansluiten bij de eigen behoeftes. De overheid is niet sturend en vertrouwt erop dat burgers de voor hen beste keuzes zullen maken. Dit betekent dat er een open oog is voor de eigen kracht en de eigen wensen van burgers, ook als gezondheid daar in strikte zin niet leidend in is. Dit kan desgewenst worden georganiseerd in netwerken, collectieven, coöperaties, maatschappelijke organisaties, die al dan niet samenwerken met bedrijven. Overheden zitten daarbij niet in de weg (minder regelgeving) en faciliteren alleen datgene wat niet door het individu geregeld kan worden, zoals infrastructuur en grensoverschrijdende zaken. Zorgverleners en gezondheidsbevorderaars zoeken zoveel mogelijk de aansluiting bij de wensen en waarden van de patiënt. Hierdoor ontstaat er een grote diversiteit aan preventie en zorgverleningsvormen. 12

13 Toekomstscenario 4: Gezonde welvaart Drijfveren en uitdagingen Welvaart, ook voor komende generaties De overheid houdt voldoende geld over voor onderwijs en andere overheidstaken Burgers en werkgevers kunnen de zorgpremies blijven betalen Doelmatige zorg voor wie het echt nodig heeft Streefbeeld In 2040 worden de zorgkosten in bedwang gehouden, om zo onze welvaart op peil te houden. Er wordt hard opgetreden tegen onnodige zorg, verkwisting of fraude. Slimme technologieën vervangen dure arbeidskrachten. Zo blijven de zorgpremies voor burgers en werkgevers betaalbaar. En de overheid houdt voldoende geld over voor andere overheidstaken, zoals onderwijs. Onze welvaart neemt toe, waardoor we de zorg kunnen blijven betalen voor wie dat echt nodig heeft. Nederland is in 2040 ook financieel gezond. Gezondheid en zorg in dit perspectief In dit perspectief ben je gezond als je geen zorgkosten vergoed krijgt van de zorgverzekeraar. Zorg wordt in dit perspectief versmald tot noodzakelijke zorg, betaald uit de collectieve middelen. Zorg is goed als ze zinnig en zuinig is. Dat beoordeelt de minister van VWS samen met zorgverzekeraars. Kenmerken van de strategie De overheid stelt door middel van pakketmaatregelen, strengere indicatiestellingen en convenanten met zorgverleners de kaders wat betreft de collectief gefinancierde gezondheidszorg. Ze ziet toe op de handhaving van deze kaders. Daarnaast bewaakt de overheid de transparantie van de zorgmarkt. Zorgverleners concurreren met elkaar op kwaliteit en kosten en zorgverzekeraars kopen voor wat betreft het basispakket zorg in op basis van doelmatigheid en prijs. Bovendien zorgen verzekeraars er samen met werkgevers voor dat de zorgkosten en ziekteverzuim omlaag worden gebracht. Het niet collectief gefinancierde deel van de gezondheidszorg wordt overgelaten aan de markt. 13

14 4. Werkwijze voor het scoren van de indicatoren bij de scenario s Het scoren van de indicatoren gebeurt bij het Trendscenario en bij de Toekomstscenario s op verschillende manieren. Hieronder worden deze manieren beschreven, waarna van elk een voorbeeld wordt gegeven. Beschrijving van de werkwijze A. Scoren bij het Trendscenario 1. Voor elke indicator wordt u gevraagd om vanuit uw expertise in te vullen wat er met deze indicator gebeurt wanneer ontwikkelingen verlopen volgens het Trendscenario (geen nieuw beleid); referentiepunt: het heden. 2. De mogelijke scores voor een indicator zijn 0 = is in 2040 ongeveer gelijk +1 = is in 2040 verbeterd +2 = is in 2040 sterk verbeterd 1 = is in 2040 verslechterd 2 = is in 2040 sterk verslechterd 9 = ik weet het niet 3. Vervolgens typt u kort uw argumenten voor uw score in 4. Het systeem geeft de scores en hun verdeling van alle deelnemers weer 5. De gespreksleider geeft de ruimte om over uw score met de andere deelnemers in gesprek te gaan, waarbij in ieder geval de grootste verschillen besproken worden 6. Daarna geeft u nogmaals uw score indien gewenst bijgesteld B. Scoren bij de Toekomstscenario s De toekomstscenario s worden aangeboden in de volgorde zoals ze zijn beschreven in de bijlage. 1. voor elke indicator wordt u gevraagd om vanuit uw expertise in te vullen wat er met deze indicator gebeurt wanneer ontwikkelingen verlopen volgens dit aangeboden Toekomstscenario. a. U wordt eerst gevraagd te scoren met als referentiepunt: het heden. 2. de mogelijke scores op een indicator zijn 0 = is in 2040 ongeveer gelijk aan heden +1 = is in 2040 verbeterd +2 = is in 2040 sterk verbeterd 1 = is in 2040 verslechterd 2 = is in 2040 sterk verslechterd 9 = ik weet het niet 3. Vervolgens typt u kort uw argumenten voor uw scores in 14

15 4. Het systeem geeft de scores en hun verdeling van alle deelnemers weer 5. De gespreksleider geeft de ruimte om over uw scores met de andere deelnemers in gesprek te gaan, waarbij in ieder geval de grootste verschillen besproken worden 6. Daarna geeft u nogmaals uw scores indien gewenst bijgesteld 7. Tenslotte wordt u gevraagd om alle indicatoren te scoren met als referentiepunt: het Trendscenario (geen nieuw beleid). Voorbeelden van het scoren A. Een voorbeeld van het scoren van indicatoren bij het Trendscenario: Indicator (voorbeeld): Maatschappelijke participatie van mensen met beperkingen Mogelijke scores voor een indicator zijn 0 = is in 2040 ongeveer gelijk +1 = is in 2040 verbeterd +2 = is in 2040 sterk verbeterd 1 = is in 2040 verslechterd 2 = is in 2040 sterk verslechterd 9 = ik weet het niet VRAAG: Wat gebeurt er met deze indicator wanneer ontwikkelingen verlopen volgens het Trendscenario (geen nieuw beleid)? referentiepunt: het heden. 1. Mijn score voor deze indicator in 2040 is: 2. Mijn argumenten voor mijn score zijn (kort en krachtig): 3. Mijn definitieve score (na bespreking) voor deze indicator is: 4. Mijn argumenten voor mijn score zijn (indien anders dan bij 2): 15

16 B. Een voorbeeld van het scoren van indicatoren bij ieder van de 4 Toekomstscenario s: Toekomstscenario (voorbeeld): Iedereen doet mee Indicator (voorbeeld): Zelfregie Mogelijke scores voor een indicator zijn 0 = is in 2040 ongeveer gelijk +1 = is in 2040 verbeterd +2 = is in 2040 sterk verbeterd 1 = is in 2040 verslechterd 2 = is in 2040 sterk verslechterd 9 = ik weet het niet VRAAG: de indicator ten opzichte van het heden: Wat gebeurt er met deze indicator wanneer ontwikkelingen verlopen volgens dit Toekomstscenario? referentiepunt: het heden. 1. Mijn score voor deze indicator in 2040 ten opzichte van het heden is: 2. Mijn argumenten voor mijn score zijn (kort en krachtig): 3. Mijn definitieve score (na bespreking) voor deze indicator is: 4. Mijn argumenten voor mijn score zijn (indien anders dan bij 2): VRAAG: de indicator ten opzichte van Trendscenario (geen nieuw beleid) Wat gebeurt er met deze indicator wanneer ontwikkelingen verlopen volgens dit Toekomstscenario? referentiepunt: het Trendscenario. 1. Mijn score voor deze indicator in 2040 ten opzichte van het Trendscenario is: 2. Mijn argumenten voor mijn score zijn (kort en krachtig): 16