Grenzen stellen en af en toe eens door de vingers kijken

Transcriptie

1 Grenzen stellen en af en toe eens door de vingers kijken Lezing Opvoedingswinkel Genk-Zutendaal Dr. Lieve Swinnen Kinder- en Jeugdpsychiater 26 april 2016

2 Inhoud Inleiding Braakliggend terrein? Fundamenten Gelijkvloers Leiding nemen Gedrag = leerproces Geef de grens aan Belonen en straffen Verdieping/dak Nieuwe uitdagingen Klaar!?

3 Wat is opvoeden? Ouders voeden hun kinderen op. Dat betekent dat de ouders hun kinderen leren hoe ze moeten leven, wat goed en fout is enzovoort. (van Daele Junior woordenboek)

4 Wat is opvoeden? Beïnvloedingsproces Ouders kind Invloed van ruimere omgeving Veranderlijk Èn ouder èn kind doorlopen een eigen ontwikkeling tot 12 jaar: grote eensgezindheid over basisbeleid: structuur, affectie, sociale steun tieners: variatie wordt veel groter Moeilijker dan vroeger?

5 De nieuwe gezinnen Kleinere gezinnen Veel twee-verdienders-gezinnen, of één-ouder-gezinnen, andere samenlevingsvormen De me, myself and I generatie Hoog aantal echtscheidingen De wereld is mijn dorp Internet, gsm,

6

7 De achterbankgeneratie Veel mogelijkheden, maar ook veel verwachtingen Kinderen moeten zeer flexiebel zijn Vrijetijdsbesteding enorm veranderd: computer, games, Veel minder beweging (zwaarlijvigheid!) Verhoogd onveiligheidsgevoel : verkeer, cyberpesten, aanslagen,

8

9 Pendelbewegingen Autoriteit, niet toegeven (1960) Ouders geven meer toe (1980) Kinderen meer verwend dan ooit? (2005) Ouders worden terug strenger? (2009) Nieuwe uitdagingen: mediawijs opvoeden, M- decreet, overprikkeling,

10 Wie is verantwoordelijk? Ouders zijn de eerste opvoedingsverantwoordelijken Opvoeden is een engagement: dit vraagt tijd, betrokkenheid. Ouders moeten keuzes maken: hoeveel werken, kinderopvang, vrije tijd Verschil tussen schuld hebben aan iets en verantwoordelijk zijn voor iets

11 Wie is verantwoordelijk? Ouders hoeven niet perfect te zijn Hulp via opvoedingsondersteuning Zorg delen : zeker bij kinderen die anders zijn Maatschappelijke keuzes Belang van onderwijs

12 Braakliggend terrein?

13 Kindfactoren Aanleg Jongens/meisjes Temperament Veerkracht Moeilijk leerbaar Angstig Agressief Ontwikkelingsstoornis Chronische ziekte

14 Leefsituatie Gezin Omgevingsfactoren Ouders hebben een grote invloed Kwaliteit ouder/kind relatie zeer belangrijk School Buurt Samenleving 1 op 7 Belgen leeft onder de armoedegrens! Kinderen/jongeren hebben zéér weinig inspraak

15 Gebeurtenissen Gebeurtenissen die ontwikkeling doorkruisen Verlieservaringen, geweld/rampen Beperken van traumatische gebeurtenissen: pesten, (v)echtscheiding, verhuis, verandering van school. Voorkomen van mishandeling en misbruik

16 Fundamenten

17 Een veilig nest Opvoeden heeft alles te maken met graag zien, liefhebben, zorgen voor. Hechting: een vroege/stabiele vertrouwensband is noodzakelijk om evenwichtig te ontwikkelen en later zèlf relaties aan te kunnen gaan. Volwassene is stut en steun ( Met scha en schande ontwikkel je niet goed). Stabiliteit: niet te veel veranderingen. Teveel kinderen groeien op in bijzondere omstandigheden!

18 Opvoeding Niet te onderschatten creatieve kracht! Investeren in positieve opvoedingsvaardigheden: grenzen stellen, controle/opvolging, consequent reageren, veerkracht bevorderen, ABC van motivatie It takes two to tango! Af en toe eens door de vingers kijken

19 Gelijkvloers

20 Leiding nemen Goede band beste vrienden Verantwoordelijkheid ligt bij de volwassene Goede relatie tussen opvoeder en kind: elk heeft zijn rechten en plichten Geef leiding: stel grenzen, corrigeer en beslis zo nodig Mama is geen papa en omgekeerd Omama en opapa

21 Gedrag = leerproces Imitatie: nabootsen van gedrag Positief gedrag dat je aanmoedigt neemt toe = allerbelangrijkste! Negatief gedrag dat je negeert neemt af = moeilijkste! Positieve bekrachtiging verbetert gezinsklimaat positief/negatief: 3/1 (fifty/fifty is al heel aardig!)

22 Geef de grens aan! Regels zorgen voor veiligheid en duidelijkheid Zorg voor structuur : de 3 R s; er gebeurt teveel en teveel door elkaar Leer je kind luisteren Leer luisteren naar je kind Niet-luisteren

23 Hoe begin je eraan? Geef het goede voorbeeld : leef het leven voor Pak niet alles tegelijkertijd aan: overleg met je partner, onderhandel met je kind (autonomie!) Met nee geef je een grens aan, wees duidelijk en consequent Controleer wat je vraagt

24 Belonen en straffen Dit staat vast: Je bereikt veel meer met belonen/aanmoedigen dan met straffen. Belonen verwennen Goed gedrag is nièt vanzelfsprekend Dus : steek je energie in het aanmoedigen van positief gedrag! Sociale beloningen werken het best!

25 Belonen en Straffen Straf zo weinig mogelijk! Als je toch straft: Milde straf Wees duidelijk, waarschuw op voorhand Betekenis van straf Wees consequent Straf jezelf niet Straf volgt best zo snel mogelijk na de fout Na straf komt de vergeving!

26 EHBO bij problematisch gedrag (Prof. Dr. Adriaenssens) Help sneller en betere alternatieven bedenken om problemen op te lossen. Leren de juiste interpretatie geven aan wat gebeurt. Probleemgedrag is vaak dekmantel van angst en onzekerheid. Filosofeer: leer wijs nadenken over gedrag Opvoedingsstijl bekijken en bijstellen

27 Verdieping/dak

28 Vijf grote veranderingen Puberteit: periode van de lichamelijke veranderingen Eén : de groeispurt Twee : kritiek op eigen lijf Drie : de blik naar buiten Vier : de val van ma en pa (vrienden zijn belangrijker!) Vijf : verliefd tot en met

29 Rijping van de hersenen Twaalf/dertien-jarigen : hersenen nog zeer dicht bij de ontwikkeling van achttot negenjarigen Zestien/zeventien-jarigen : ontwikkeling erg dicht bij die van volwassene Tussenzone : periode van grote constructiewerken in de hersenen met meer risico op instabiliteit

30 Tienerhersenen Niet klaar voor complexe opdrachten.eén voor één = betere strategie. Amygdala: centrum in de hersenen dat ons alert maakt bij gevaarlijke, nieuwe en opwindende gebeurtenissen (soort alarmcentum) snelle, impulsieve reactie = overactief bij tieners. Tieners leven vanuit hun buikgevoel Fouten bij het inschatten van risico s, temperen van impulsvititeit, interpreteren van sociale situaties

31 De kwetsbaarheid van de adolescentie Zaken als aandacht, concentratie, impulsiviteit en geheugen : nièt alleen door opvoeding bepaald Jongeren zijn door hun onrijpe hersenen zeer kwetsbaar. Dit vertaalt zich in de kinderpsychiatrie : vatbaar voor depressies, zelfmoordgedachten, eetproblemen of delinquent gedrag

32 Nieuwe uitdagingen

33 Kwetsbaar of veerkrachtig

34 Veerkracht bevorderen - Houd rekening met temperament van je kind - Leer je kind omgaan met negatieve emoties - Wees beschikbaar - Bevorder sociaal gedrag - Bevorder een goed genoeg zelfbeeld - Gebruik humor en relativeer - Geef je kind een huisdier

35 ABC van motivatie Het ABC van de motivatie gaat uit van drie psychologische basisbehoeftes, zijnde A = autonomie, B = verbondenheid en C = competentie Autonomie versus gecontroleerd oftewel willen versus moeten. Dit komt terug in je taalgebruik, manier van feedback geven/krijgen, de ruimte die iemand krijgt om zelf keuzes te maken Verbondenheid creëer je door ervaringen te delen, te praten, open te staan voor de gevoelens van je kind/leerling Succeservaringen zijn voor iedereen essentieel. De ander aanmoedigen, verantwoordelijkheid geven en stimuleren (je krijgt wat je verwacht) verhogen diens gevoel van competentie

36 Mediawijs opvoeden Maak geen vloek van communicatiemiddelen. Dwangmatig gebruik van smartphone s leidt tot concentratieverlies, armere sociale contacten en mogelijks gedragsstoornissen. Voed media-wijs op: voordoen, samen ontdekken, coachen en uiteindelijk loslaten. Stel grenzen, houd toezicht en hanteer het principe first things first.

37 De weg kwijt Spreek niet over gameverslaving (je zoon heeft meestal gelijk dat hij niet verslaafd is) maar kaart wel problematisch gamen aan. Overmatig gamen is vaak een signaal van onderliggende problemen. De beste aanpak van middelenmisbruik en verslaving is het voorkomen ervan: leer jongeren ermee omgaan (en geef het goede voorbeeld).

38 Klaar!?

39 Kind met probleem 2O 3O % van de kinderen/jongeren met psychisch/psychiatrisch probleem (vgl : 1O% met chronische ziekte) Meest voorkomende: Gedragsstoornissen 2-16% ADHD : 5-7 % Angststoornissen 2-5% Depressie 3-5% Met 7 op 10 jongeren gaat het goed!

40 'Jeugdcriminaliteit daalt omdat jongeren minder buitenkomen' Dat schrijven Het Nieuwsblad, De Standaard en Het Belang van Limburg. Volgens experts zijn jongeren echter niet braver, maar luier geworden, of ze houden zich met andere dingen bezig. De verklaring ligt volgens experts bij Facebook en smartphones. "Na analyse blijkt dat de daling deels te verklaren is doordat jongeren 's avonds veel minder buiten komen", zegt Ellen Van Dael, statistisch expert bij het college van procureurs-generaal. "Ze zitten vaak achter hun computer en brengen hun avonden door op Facebook, waardoor ze minder misdrijven plegen op straat."

41 Ouder/kind relatie Het werk en de investeringen in de eerste achttien jaar zal de kwaliteit bepalen van wat nadien komt.