Creative Commons, een druppel op een gloeiende plaat?

Transcriptie

1 Creative Commons, een druppel op een gloeiende plaat? Kan er sprake zijn van het prijsgeven van rechten door de auteursrechthebbende na het aanbieden van het werk op het internet onder een Creative Commons- licentie? Universiteit: Universiteit van Tilburg Faculteit: Rechtswetenschappen Opleiding: Rechtsgeleerdheid Accentprogramma: Privaatrecht Datum: 9 april 2014 Auteur: Monique Giepmans Studentnummer: Afstudeerbegeleider: De heer Prof.mr. W.A. Hoyng 1

2 De afbeelding op de voorgaande pagina Smoke art Cubes to smoke van MattysFlicks is in licentie gegeven volgens een Creative Commons Naamsvermelding 4.0 licentie 2

3 Scriptie geschreven ter afronding van de Master Rechtsgeleerdheid accent Privaatrecht Te verdedigen ten overstaan van de Examencommissie van de Universiteit van Tilburg Dhr. Prof. mr. W.A. Hoyng & Mevr. mr. J.M.H.P. van Neer- van den Broek 9 april 2014 Dit werk is in licentie gegeven volgens een Creative Commons Naamsvermelding 4.0 licentie 3

4 Voorwoord Voor u ligt de scriptie Creative Commons, een druppel op een gloeiende plaat?. Deze scriptie is geschreven in het kader van de Master Rechtsgeleerdheid accent Privaatrecht aan de Universiteit van Tilburg. Mijn interesse in Intellectueel eigendomsrecht werd al in een vroeg stadium van mijn opleiding gevormd. Dit gebeurde toen ik, voorafgaande aan mijn universitaire studie, Hbo- rechten studeerde. Tijdens deze studie kwam ik voor het eerst in aanraking met Intellectueel Eigendomsrecht. Mijn aandacht werd gevestigd. Tijdens mijn studie aan de Universiteit van Tilburg kreeg ik tijdens de Master Rechtsgeleerdheid wederom de mogelijkheid dit vak te volgen. Deze kans liet ik natuurlijk niet aan me voorbij gaan. Ik koos er tevens voor mijn Masterscriptie aan dit rechtsgebied te wijden. Wat mijn erg interesseert is de opkomst van het internet en de veranderingen die dit teweeggebracht heeft ten aanzien van het auteursrecht. Het auteursrecht kreeg te maken met een nieuwe stroom aan problemen zoals de drang naar informatievrijheid, downloaden en dergelijke. Het auteursrecht hield zich staande, maar er werd een hulpmiddel gecreëerd genaamd Creative Commons dat internetgebruikers met verschillende wensen allemaal zou kunnen helpen deze wensen waar te maken door middel van het gebruik van een licentie. Dit klinkt ontzettend goed, maar is dit systeem ook zo goed als het klinkt. Ik zag hierin een uitstekend onderwerp voor mijn Masterscriptie. Na het doen van uitgebreid onderzoek heeft dit geresulteerd in hetgeen wat u nu in uw handen heeft. Ik wil van de gelegenheid gebruik maken om mijn begeleider prof. mr. W.A. Hoyng te bedanken voor zijn kritische blik, goede begeleiding en fijne samenwerking. Daarnaast wil ik mevrouw mr. J.M.H.P. van Neer bedanken voor het plaatsnemen in de examencommissie. Tot slot wil ik mijn vriend, ouders, familie en vrienden bedanken die mij gedurende dit traject en de rest van mijn studie gesteund hebben. Monique Giepmans Helmond, maart

5 Inhoudsopgave Lijst met afkortingen... 8 Inleiding... 9 Probleemstelling... 9 Doelstelling... 9 Centrale vraagstelling Relevantie Leeswijzer Hoofdstuk 1. Definities van het auteursrecht Inleiding Hoe komt het auteursrecht tot stand? Wat wordt beschermd door het auteursrecht? Het werk Geen bescherming Op welke manier beschermt het auteursrecht een werk? Openbaar maken Verveelvoudigen Persoonlijkheidsrechten Wie geniet deze bescherming? De maker Samenwerking Onafhankelijke schepping Werkgever of rechtspersoon Overdracht Nabestaanden Hoe groot is de reikwijdte van de bescherming van het auteursrecht? Hoofdstuk 2. Auteursrecht in de digitale wereld Inleiding Geldigheid van de Auteurswet op het internet en auteursrechtproblemen Jurisdictie Nationaal Internationaal Berner Conventie Universele Auteursrecht Conventie Wereldorganisatie voor intellectuele eigendom Constructies die problemen opleveren Caching proxy Deeplink Framen Peer- to- peer

6 2.5 Rechtspraak met betrekking tot auteursrecht en internet Napster Pirate bay Vrijheid van meningsuiting en het auteursrecht Nadia Plesner Wikileaks Conclusie: de problemen in de huidige situatie Hoofdstuk 3. Creative Commons Het ontstaan Inleiding Ontstaansgeschiedenis Auteursrecht van rechtswege en verlenging beschermingsduur Eldred v. Ashcroft Digital Rights Management Publiek domein Het internet Creative Commons in Nederland IVir, Kennisland en Waag Society Hoofdstuk 4. Creative Commons de werking en bescherming Inleiding Definities en soorten licenties De zes standaardlicenties Werking van het Creative Commons systeem Omzetting naar Nederlands recht Juridische bescherming van een Creative Commons licentie Creative Commons- licentie Creative Commons licentie Totstandkoming van de Creative Commons- licentie Creative Commons rechtspraak Curry/Weekend Chang/Virgin Mobile Jacobsen/Katzer Gerlach/DVU No N./Newspaper Gevolgen niet naleving van een Creative Commons- licentie Conclusie Hoofdstuk 5. Creative Commons Het prijsgeven van rechten? Inleiding Kan het gebruik van een Creative Commons- licentie leiden tot het prijsgeven van auteursrechten? Voordelen Nadelen Stromingen binnen het auteursrecht User takes all Right holder takes all Creative Commons onder deze omstandigheden

7 5.4 Alternatieven Registratie P2p- heffing User- generated content Creative Commons onder deze omstandigheden Conclusie Hoofdstuk 6. Algehele conclusie en aanbevelingen Conclusie Aanbevelingen Bronvermelding Artikelen Literatuur Overige Literatuur Regelgeving Jurisprudentie Elektronische bronnen Bijlagen Bijlage Bijlage

8 Lijst met afkortingen art. Arl Au BC BREIN BW CC CDA DMCA DRM EHRM Eok&ps EVRM ISP IViR NTD- procedure P2p Rv TRIPs UAC UGC WCT WIPO WTO WTPP VS Artikel Auteursrechtrichtlijn Auteurswet Berner Conventie Bescherming Rechten entertainment Industrie Nederland Burgerlijk Wetboek Creative Commons Communications Decency Act Digital Millennium Copyright Act Digital Rights Management Europees Hof voor de Rechten van de Mens Eigen, oorspronkelijk karakter & persoonlijke stempel Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens Internet Service Provider Instituut voor Informatierecht Notice and take down- procedure Peer- to- peer Rechtsvordering Agreement on trade related aspects of intellectual property rights Universele Auteursrecht Conventie User- generated content WIPO Copyright Treaty World Intellectual Property Organization World Trade Organization WIPO Treaty on Preformances and Phonograms Verenigde Staten 8

9 Inleiding Probleemstelling Internet is niet meer weg te denken uit ons dagelijkse leven. Het heeft ontelbare mogelijkheden. Deze mogelijkheden zijn door de jaren heen steeds meer uitgebreid. Zo ver dat we op bijna elke plaats waar we zijn internet kunnen gebruiken en ook voor allerlei doeleinden die men maar kan bedenken. Je zou kunnen zeggen dat er een nieuwe wereld is ontstaan, de wereld van het internet. Juridisch gezien heeft dit ook nieuwe ontwikkelingen met zich meegebracht. Het feit dat internet alles een stuk toegankelijker maakt zorgt ook voor complicaties. Deze complicaties spelen op in allerlei rechtsgebieden. Ook in het auteursrecht. In dit onderzoek zal een auteursrechtelijke complicatie gevormd door het internet nader worden bekeken. Dat internet zo toegankelijk is, is zowel een voordeel als een nadeel. Er is een vergroot gevaar ontstaan op inbreuk op auteursrechtelijk beschermd werk. Iedereen kan zijn of haar werk op internet plaatsen en is daarna de controle erover uit handen. Het is erg moeilijk te controleren wat er met een werk gebeurt dat voor iedereen toegankelijk geworden is. Er bestaat door de grenzeloosheid van internet een grotere kans dat het werk op een manier gebruikt wordt waar de auteursrechthebbende het niet mee eens is. Creative Commons poogt deze kans te verkleinen door gebruik van licenties die toestemming geven voor door de auteursrechthebbende toegestaan gebruik. De auteursrechthebbende kan kiezen onder welke voorwaarden hij door derden gebruik wil laten maken van zijn werk. Feitelijk kiest de auteursrechthebbende ervoor op voorhand toestemming te verlenen voor bepaalde gebruiksrechten. Hiervoor zou een gebruiker anders expliciet toestemming aan de auteursrechthebbende moeten vragen. 1 Andere manieren van gebruik die niet onder de Creative Commons- licentie vallen zijn niet toegestaan. Dit wil echter niet zeggen dat de mogelijkheid is uitgesloten dat het werk slechts op een door de auteursrechthebbende goedgekeurde manier gebruikt wordt. Er kan nog steeds inbreuk gemaakt worden. Het is op het eerste gezicht duidelijk dat degene die inbreuk op het werk maakt in strijd handelt met het auteursrecht. Diegene maakt namelijk een inbreuk op het auteursrecht van de auteursrechthebbende. Maar zou het zo kunnen zijn dat de auteur zijn rechten prijsgeeft door het werk op internet te plaatsen onder een Creative Commons- licentie? Doelstelling Het doel van dit onderzoek is aantonen of Creative Commons een sluitende dekking biedt betreffende het auteursrecht. Met andere woorden, er wordt nagegaan of er door het gebruik van Creative Commons geen rechten worden prijsgegeven. Wanneer dit onderzoek anders uitwijst zal in de aanbeveling een voorstel gedaan worden ter aanpassing van Creative Commons. Dit kan binnen het licentiesysteem van Creative Commons mogelijk voor verandering zorgen. Uiteindelijk zal dit een verbetering van het Creative Commons- systeem opleveren. Ook zal dit onderzoek duidelijkheid bieden voor licentiegevers en licentienemers van Creative Commons. Zij krijgen hierdoor beter inzicht in de juridische verhoudingen tussen partijen. 1 Uitleg bij de Creative Commons licenties, Creative Commons Nederland 13 februari 2014, < (zoek 9

10 Centrale vraagstelling In dit onderzoek staat de volgende onderzoeksvraag centraal: Kan er sprake zijn van het prijsgeven van rechten door de auteursrechthebbende na het aanbieden van het werk op het internet onder een Creative Commons- licentie? Relevantie Het is belangrijk om als auteursrechthebbende te weten wat de consequenties zijn van publicatie van een werk op internet. Door de grootschaligheid van internet en het grote aanbod van auteursrechtelijk beschermd werk, is er een vergrote kans op inbreuk ontstaan. Het is daarnaast moeilijk na te gaan of er inbreuk wordt gemaakt op werken en door wie. In veel gevallen heeft de inbreukmaker niet door dat deze inbreuk maakt op het werk van een ander, omdat het vaak lijkt alsof dit vrij aangeboden wordt. Er zou gezegd kunnen worden dat internet het makkelijker heeft gemaakt inbreuk te maken op auteursrechtelijk beschermd werk. Dit aannemende zou er wellicht sprake kunnen zijn van het prijsgeven van rechten door de auteursrechthebbende bij plaatsing van een werk op internet. Bij publicatie van een werk op het internet heeft de auteursrechthebbende het namelijk eenvoudiger gemaakt voor een ander een inbreuk op een werk te kunnen maken terwijl hij weet dat deze kans aanwezig is. Beschermt een Creative Commons licentie, waarbij aangegeven wordt op welke manier een werk gebruikt mag worden, hier tegen? Met andere woorden, worden door gebruik van de Creative Commons- licentie geen rechten prijsgegeven. Momenteel geeft de wetenschap daar nog geen antwoord op, terwijl dit wel van belang is voor alle partijen. Dit onderzoek vindt zijn wetenschappelijke relevantie door aansluiting te zoeken bij de huidige stand van kennis omtrent Creative Commons en hierop voort te bouwen. Leeswijzer Om tot beantwoording van de centrale onderzoeksvraag te komen, worden achtereenvolgend de volgende onderwerpen behandeld: In hoofdstuk 1 wordt een begin gevormd met de theorie en begripsvorming in het auteursrecht. Door de basis die hoofdstuk 1 vormt met betrekking tot het auteursrecht kunnen begrippen omtrent Creative Commons in latere hoofdstukken in de juiste context geplaatst worden. Vervolgens zal in hoofdstuk 2 op het auteursrecht in samenspel met het internet worden ingegaan. Hierbij komt zowel nationale als internationale regelgeving aan bod. Tevens zal worden gekeken naar ingewikkelde auteursrechtelijke situaties die zich voordoen op het internet. Voorts wordt in hoofdstuk 3 Creative Commons geïntroduceerd, waarbij stil zal worden gestaan bij het ontstaan van Creative Commons. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de juridische inhoud van Creative Commons en de rechtspraak met betrekking tot dit onderwerp. Hierna wordt in hoofdstuk 5 nagegaan of door het gebruik van Creative Commons rechten worden prijsgegeven. Daarnaast worden de voor- en nadelen van Creative Commons uiteengezet en worden mogelijke alternatieven besproken. Tot slot wordt in hoofdstuk 6 geëindigd met de eindconclusie en de daarmee samenhangende aanbevelingen. 10

11 Hoofdstuk 1. Definities van het auteursrecht 1.1 Inleiding In dit hoofdstuk zullen de beginselen van het auteursrecht behandeld worden. De definities zullen worden weergegeven en nader worden uitgelegd. Er zal bekeken worden hoe het auteursrecht tot stand komt. Belangrijke vragen die de systematiek van het auteursrecht weergeven zullen aan bod komen. Hierbij zal een van de belangrijkste vragen zijn hoe de auteursrechtelijke bescherming werkt tegen inbreuk op een werk van de maker. Tevens moet in het hierop volgende hoofdstuk onderzocht worden of deze omstandigheden ook gelden voor auteursrecht op het internet. Het auteursrecht beschermt creatieve prestaties op juridisch niveau. De bedenker van deze creatieve prestaties, die werken genoemd worden, heeft hierdoor het alleenrecht op deze werken. In beginsel mag niemand anders dan de maker zonder toestemming een werk op welke manier dan ook gebruiken. Het auteursrecht is een sterk recht. Het auteursrecht schept voor de maker het recht tot verveelvoudiging en openbaarmaking van het werk. Het auteursrecht is een veel omvattend recht. Het vestigt zich op allerlei soorten werken. In principe kunnen alle creatieve prestaties door het auteursrecht worden beschermd, tenzij er beperkingen bij wet gesteld worden. In het auteursrecht staan de begrippen maker, werk, openbaar maken, verveelvoudigen en beperkingen bij wet gesteld centraal Hoe komt het auteursrecht tot stand? Het auteursrecht komt vormloos tot stand. Dit gebeurt simpelweg door het maken van een werk. De Auteurswet (hierna Aw) omschrijft geen verdere formele ontstaansvereisten. Het auteursrecht ontstaan van rechtswege. Het is dus niet zo dat de maker handelingen moet verrichten om auteursrecht te verkrijgen. Het vrijwillig registreren van een werk in de daarvoor bestemde registers versterkt de positie van de maker ten aanzien van anderen. Werken kunnen geregistreerd worden bij de belastingdienst, de gemeente, een notaris of een auteursvereniging. Daarnaast bestaat er een depotregeling, die voorschrijft welke publicaties vrijwillig kunnen worden gedeponeerd bij de Koninklijke Bibliotheek. Wanneer zich een geschil voordoet kan de maker door een registratie of depot krachtiger onderbouwen wanneer het werk tot stand gekomen is Wat wordt beschermd door het auteursrecht? Het auteursrecht rust op een werk. De Aw beschermt werken van makers tegen inbreuk van anderen. Een werk wordt beschermd tegen openbaarmaking en verveelvoudiging door een ander dan de maker. Openbaarmaking en verveelvoudiging door een derde wordt gezien als een inbreuk op het auteursrecht (openbaarmaking en verveelvoudiging worden later uiteengezet). Wat een werk is wordt niet door de Aw verklaard. De Aw geeft wel een opsomming van een aantal categorieën werken in artikel 10 lid 1 Aw. Hierbij wordt geëindigd met de zin: en in het algemeen ieder voortbrengsel op het gebied van letterkunde, wetenschap of kunst, op welke wijze of in welken vorm het ook tot uitdrukking zij gebracht. 4 Door deze toevoeging wordt het begrip werk opgerekt waardoor het op bijna alles van 2 Holzhauer & Gellaerts 2008, p Frequin 2005, p art 10 lid 1 Aw 11

12 toepassing kan zijn. Het auteursrecht kan bijvoorbeeld rusten op sieraden. Bij het lezen van de bovenstaande opsomming lijken sieraden misschien niet direct voor de hand te liggen. Toch kan het zijn dat door de subjectieve wijze waarop de vormgeving van een sieraad is gedaan er sprake is van een werk. 5 Zelfs een parfum kan auteursrechtelijk beschermd zijn volgens de Hoge Raad. Haar overweging: De in art. 10 Aw, naast de niet- limitatieve opsomming van werksoorten, neergelegde omschrijving van wat als 'werk' in de zin van die wet moet worden verstaan luidt algemeen en belet niet daaronder een geur te begrijpen. 6 De Hoge Raad laat hiermee zien gebruik te maken van de mogelijkheid het werkbegrip op te rekken door de niet- limitatieve opsomming van werken die in art 10 Aw is gegeven Het werk Het werkbegrip is een abstract begrip en heeft daarom een ruim toepassingsgebied. Dit komt omdat het geldt voor vrijwel ieder voortbrengsel. Wat dit een lastig begrip maakt is dat het niet vereist is om als werk een bepaalde waarde te hebben in de zin van de wetenschap of vanuit artistiek oogpunt. Er worden geen kwalitatieve eisen gesteld aan het werk. Het hoeft zelfs niet voltooid te zijn om als werk te worden beschouwd en auteursrechtelijk te kunnen worden beschermd. Het werk is het abstracte gedeelte van de schepping. Het gaat dus niet om het feitelijke oftewel stoffelijke vorm van het werk, maar om de geestelijke schepping ervan. Dit wil echter niet zeggen dat er voor bescherming geen zintuigelijk waarneembare vorm van het werk noodzakelijk is. Zonder zintuigelijke waarneembaarheid kan er geen bescherming van het werk zijn. 7 Alleen ideeën zijn niet beschermd aldus de Hoge Raad in het arrest Van Gelder/Van Rijn dat in 1946 gewezen werd. Zij vormde hierin de volgende maatstaaf die tot op heden nog gehanteerd wordt: alleen vormgeving die een uiting is van datgene wat de maker tot zijn arbeid heeft bewogen geniet de bescherming van het auteursrecht. 8 Een werk moet origineel zijn. Dit wil zeggen dat er sprake moet zijn van een oorspronkelijk werk. Een oorspronkelijk werk is een uiting van datgene wat de maker tot zijn arbeid heeft bewogen. De vraag of een voortbrengsel kan worden beschouwd als een werk van letterkunde, wetenschap of kunst als bedoeld in art. 10 Aw, wordt beantwoord door te voldoen aan de EOK&PS toets. De toets houdt in dat er een eigen, oorspronkelijk karakter is en het werk een persoonlijke stempel van de maker draagt. 9 Het gaat hier niet om absolute originaliteit, aangezien niets absoluut origineel kan zijn. De keuzes die iemand maakt tijdens zijn schepping zijn belangrijk. Door steeds keuzes te maken uit bepaalde alternatieven kan een maker een persoonlijke stempel geven aan het werk. Oorspronkelijkheid is erg belangrijk om vast te kunnen stellen of het gaat om een werk. Wanneer het op basis van de gemaakte keuzes aangemerkt kan worden als oorspronkelijk dan is auteursrechtelijke bescherming pas toepasbaar. Het Hof heeft de vereisten in een recente uitspraak nogmaals helder weergegeven: van een auteursrechtelijk beschermd werk sprake is indien het gaat om een intellectuele schepping van de auteur die de persoonlijkheid van deze weerspiegelt en tot uiting komt door de vrije creatieve keuzen van die auteur. 10 Toch is deze toets niet altijd even makkelijk, zoals ook is gebleken bij de Endstra- tapes. 11 Vastgoedhandelaar Willem Endstra had tussen 2003 en 2004 gesprekken gevoerd met de recherche op de achterbank van een rondrijdende auto. Hierin verklaarde hij onder meer afgeperst te worden door 5 Rb Arnhem 19 april 2007, LJN BA5689, HR 16 juni 2006, LJN AU8940 (Lancome/Kecofa) 7 Holzhauer & Gellaerts 2008, p HR 28 juni 1946, NJ 1946, 712 (Van Gelder/Van Rijn) 9 HR 4 januari 1991, NJ 1991,608 r.o (Romme/ Van Dale) 10 Hof Amsterdam, 8 oktober 2013 LJN /01 (Loo/Buis) 11 HR 30 mei 2008, LJN BC2153 (Endstra) 12

13 Willem Holleeder. Enkele maanden na deze gesprekken werd Endstra geliquideerd. De tapes werden in de zaak tegen Holleeder in 2006 als bewijsmateriaal gebruikt, maar hiervoor lekten de transcripten van de tapes al uit. Twee journalisten lieten deze transcripten in boekvorm verschijnen. De familie van Endstra probeerde dit te voorkomen door het auteursrecht op de tapes te claimen. In deze zaak zijn het Hof en de Hoge Raad het totaal niet met elkaar eens. Het Hof oordeelt dat er geen sprake kan zijn van een werk in de zin van het auteursrecht, omdat het niet gaat om een oorspronkelijk werk en verwijst hierbij ook naar het standaardarrest Van Gelder/Van Rijn. Om van een werk in auteursrechtelijke zin te kunnen spreken moet, zoals uit de meergenoemde criteria voortvloeit, dat werk door zijn maker als coherente creatie zijn geconcipieerd. Het werk moet het resultaat zijn van enige, hoe gering dan ook, scheppende activiteit van de maker. 12 De Hoge Raad komt tot een andere conclusie: Waar het Hof in andere zin heeft overwogen geeft het bestreden arrest dus blijk van een onjuiste rechtsopvatting. Hetgeen is beslist in HR 28 juni 1946, NJ 1946, 712 [het arrest Van Gelder / Van Rijn] kan, anders dan het Hof oordeelde, niet dienen ter ondersteuning van de bewustheidseis, aangezien in de door het Hof aangehaalde zinsnede tot uitdrukking is gebracht dat het (slechts) de vorm van de afzonderlijke door Van Gelder vervaardigde voorwerpen was, die voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking kwam, niet het 'bijzondere kunsteffect' daarvan. De bijzin 'die uiting is van datgene, wat den maker tot zijn arbeid heeft bewogen' bedoelde de voorafgaande term 'vormgeving' dus niet te beperken. De Hoge Raad vindt dat er voldaan wordt aan de oorspronkelijkheidstoets als er sprake is van een vorm die het resultaat is van scheppende menselijke arbeid en dus van creatieve keuzes, en die aldus voortbrengsel is van de menselijke geest. De Hoge Raad geeft aan dat er geen sprake hoeft te zijn van bewuste creatieve keuzes. Hierdoor kunnen werken die anders dan bewust tot stand zijn gekomen ook auteursrechtelijk beschermd zijn Geen bescherming Zoals al eerder werd beschreven is het werkbegrip erg ruim. Toch zijn er grenzen aan dit begrip. Er zijn een aantal creatieve prestaties die niet onder de Aw vallen. Zij kunnen niet voldoen aan artikel 10 Aw: - een stijl, systeem of toegepaste methode en dergelijke. Omdat hierbij voldoende bepaaldheid ontbreekt. Hoe definieer je een stijl, systeem of toegepaste methode, zodat hierdoor bepaalbaar is wat er beschermd wordt? Dit is te vaag, waardoor het niet kan voldoen aan het vereiste van bepaalbaarheid. - elementen die functioneel of technisch bepaald zijn. Uitgesloten is datgene wat noodzakelijk is voor het verkrijgen van het technisch effect een sport- of spelprestatie voldoet tevens niet aan artikel 10 Aw. Met name doordat dit wringt met de criteria openbaarmaking en verveelvoudiging. Wanneer een dergelijke prestatie auteursrechtelijk beschermd wordt, kan een weergave in media inbreuk makend zijn. Terwijl dit niet het doel is dat beoogt wordt met auteursrechtelijke bescherming van een sport- of spelprestatie. Het doel hiervan is namelijk ervoor te zorgen dat andere sporters of spelers een auteursrechtelijk beschermde prestatie niet mogen naspelen. Ook zou dit ervoor zorgen dat bepaalde bewegingen of spelstrategieën niet vrijuit te gebruiken zijn omdat er een auteursrechthebbende is. Hierdoor wordt sport en spel verstoord. Dit is niet wenselijk HR 30 mei 2008, LJN BC2153 R.o. 3.3(b) (Endstra) 13 HR 30 mei 2008, LJN BC2153 R.o (Endstra) 14 BenGH 22 mei 1987, NJ 1987, 881 (Screenoprints) 15 Spoor/Verkade/Visser 2005, p

14 1.4 Op welke manier beschermt het auteursrecht een werk? Het auteursrecht is een subjectief recht. Dit houdt in dat het geen algemeen recht is wat iedereen toekomt, maar een recht dat slechts een bepaald persoon ten aanzien van een bepaald werk toekomt indien dit werk aan een aantal voorwaarden voldoet (EOK&PS). Het auteursrecht vestigt zich wanneer een maker een werk creëert. Dit gebeurt zonder verdere vestigingsformaliteiten. De maker heeft dan als enige auteursrechten over dat specifieke werk. Het auteursrecht is een uitsluitend recht, het geldt alleen voor de auteursrechthebbende die anderen kan uitsluiten in het gebruik hiervan. Dit houdt in dat de auteursrechthebbende rechten heeft waarmee hij anderen kan verbieden inbreuk te maken op zijn rechten. Dit zijn de exploitatie- bevoegdheden en persoonlijkheidsrechten. Deze komen alleen aan de auteursrechthebbende toe. De exploitatie- bevoegdheden zijn openbaarmaking en verveelvoudiging Openbaar maken Alleen de auteursrechthebbende heeft het recht om een werk openbaar te maken. Er wordt gesproken van openbaarmaking wanneer een werk op een bepaalde manier ter beschikking van het publiek komt. Voor openbaarmaking is elke keer toestemming van de auteursrechthebbende nodig. Er zijn echter wettelijke beperkingen waardoor toestemming voor bepaalde handelingen niet vereist is. Artikel 12 lid 1 Aw geeft een niet limitatieve opsomming van handelingen die onder openbaar maken vallen: - openbaarmaking van een verveelvoudiging - verbreiding, zolang het niet in druk is verschenen - verhuren of uitlenen - voordracht, op- of uitvoering of voorstelling in het openbaar - het uitzenden van een in een radio- of televisieprogramma opgenomen werk doormiddel van en satelliet Openbaarmaking van een werk op welke manier dan ook door een ander dan en zonder toestemming van de maker is een inbreuk op het auteursrecht van de maker. Dit kan gebeuren op de bovengenoemde wijzen, maar omdat deze opsomming niet limitatief is kan openbaarmaking ook op andere manieren plaatsvinden. Of het gaat om een inbreuk is afhankelijk van de omstandigheden van het geval. Dat de omstandigheden van het geval bepalen of er sprake is van een openbaarmaking lijkt een voor de hand liggend gegeven. Toch is een voorbeeld ter verduidelijking van deze dooddoener op zijn plaats. Tegenwoordig maakt men veel gebruik van social media. Facebook is een erg bekende variant hiervan. Wanneer een gebruiker van Facebook een bericht plaatst, kan dit door andere gebruikers gedeeld worden. Er is hiervoor een button die meestal direct onder het bericht staat. Wanneer een andere gebruiker dit bericht via de button deelt dan vindt er een openbaarmaking van het bericht plaats. Het bericht van de gebruiker wordt dan op de pagina van deze gebruiker zichtbaar voor anderen. Dit is in feite een inbreuk op het auteursrecht van de maker. Maar omdat Facebook een licentie heeft over het gebruik van foto s en berichten die worden geplaatst, is dit geen inbreuk makende openbaarmaking. Gebruikers geven door middel van het aanmaken van een Facebookprofiel en het accepteren van de algemene voorwaarden Facebook toestemming tot deze licentie, waardoor het delen van berichten geen inbreuk op auteursrechten oplevert. Deze licentie geldt echter alleen wanneer gedeelde berichten binnen de facebookcommunity blijven. Informatie die op Facebook te vinden is mag daarbuiten niet openbaar of verveelvoudigd gemaakt worden Verklaring van rechten en verantwoordelijkheden, Facebook 11 november 2013, < (zoek op legal terms) 14

15 1.4.2 Verveelvoudigen Verveelvoudigen staat voor kopiëren van een werk, maar dit is niet het enige wat volgens de Aw onder verveelvoudigen valt. Artikel 13 en 14 Aw geven geen definitie van wat verveelvoudigen is. Dit wordt open gelaten. Wel worden er enkele voorbeelden gegeven van wat een verveelvoudiging is: - vertaling - muziekschikking - verfilming - toneelbewerking - in het algemeen iedere geheele of gedeeltelijke bewerking of nabootsing in gewijzigde vorm, welke niet als een nieuw, oorspronkelijk werk moet worden aangemerkt Uit deze opsomming valt op te maken dat het niet alleen gaat om het verveelvoudigen van het oorspronkelijke werk, maar ook werk dat geheel of gedeeltelijk in een andere vorm gegoten wordt dan het oorspronkelijke werk wordt gezien als een verveelvoudiging van het werk. Of er daadwerkelijk inbreuk maakt bij twee op elkaar lijkende werken wordt gemaakt door het latere werk hangt steeds af van de omstandigheden van het geval. Verveelvoudigen is het vastleggen van een oorspronkelijk werk in een stoffelijk voorwerp. Het is een ruim begrip, maar levert weinig problemen op. Het constateren van een verveelvoudiging is vaak niet gecompliceerd. Deze constatering geeft echter niet per direct een onrechtmatigheid van de verveelvoudiging aan. 17 De positie van de maker wordt versterkt door het feit dat de maker ontlening aan zijn werk niet meer hoeft te bewijzen. De maker hoeft slechts aan te tonen dat er overeenstemming tussen de twee werken is. De vermeende inbreukmaker dient te bewijzen dat er geen ontlening heeft plaatsgevonden aan het andere werk. Er dient aan te worden getoond dat er sprake is van een zelfstandige schepping die niet de vrucht is van ontlening, ook niet van onbewuste ontlening aan het werk van de eiser. 18 Dit is een feitelijke omkering van de bewijslast die de ontleningstheorie genoemd wordt Persoonlijkheidsrechten Naast exploitatierechten kent het auteursrecht ook andere rechten die aan de maker toekomen. Dit zijn de persoonlijkheidsrechten. Deze rechten zijn nauw verbonden met de maker. De gedachte hierachter is dat de maker en het werk een dusdanige persoonlijke band met elkaar hebben dat de maker in zijn werk voortleeft. Om die reden kan de maker zich volgens artikel 25 Aw verzetten tegen wijzigingen in het werk, wijzigingen van de benaming, geen vermelding van de naam van de maker of een vermelding onder een andere naam dan die van de maker en ten slotte wanneer er misvorming, verminking of aantasting van het werk plaatsvindt. 20 Vaak zijn de exploitatierechten en de persoonlijkheidsrechten bij de maker. Maar mochten de exploitatierechten overgedragen zijn dan kan dit problemen opleveren met de persoonlijkheidsrechten. De persoonlijkheidsrechten zijn namelijk niet overdraagbaar, men kan deze prijsgeven door er ten dele afstand van te doen. Er kan dan alleen afstand gedaan worden van verzet tegen wijzigingen in het werk of in de benaming ervan, artikel 25 lid 1 sub a- c. De maker kan zich dan altijd nog beroepen op artikel 25 lid 1 sub d. Wanneer er volgens de maker sprake is van misvorming, verminking of aantasting van het werk kan deze zich daartegen verzetten. Dit recht blijft bij ook na het prijsgeven van de 17 Holzhauer & Gellaerts 2008, p HR 21 februari 1992, NJ 1993, 164 (MB/Mattel) 19 Holzhauer & Gellaerts 2008, p Holzhauer & Gellaerts 2008, p

16 persoonlijkheidsrechten bestaan. Hierdoor is het voor de partij die de exploitatierechten heeft overgenomen nooit helemaal zeker of zij ongestoord het werk kan gebruiken op de manier die zij voor ogen heeft. De kans dat de maker zich verzet op grond van een aantasting, verminking of misvorming blijft bestaan. Of het verzet gegrond is ligt aan de omstandigheden van het geval. Dit is afhankelijk in hoeverre dit nadeel zou kunnen toebrengen aan de eer of naam van de maker of aan zijn waarde in deze hoedanigheid. 1.5 Wie geniet deze bescherming? Wanneer een werk tot stand komt is het uitgangspunt dat de maker de auteursrechthebbende is op het werk. Het bewijsvermoeden hiervan ligt vastgelegd in artikel 4 van de Aw. De begrippen maker en auteursrechthebbende vallen echter niet altijd samen. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer het auteursrecht overgedragen is aan een ander, de maker van het werk al is overleden en de nabestaanden hierdoor auteursrechthebbenden zijn geworden of bijvoorbeeld wanneer een werk in een bepaalde arbeidsrechtelijke betrekking tot stand gekomen is. Artikel 1 Aw geeft weer wat er beschermd wordt en aan wie dit toekomt: het auteursrecht is het uitsluitend recht van den maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtsverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij wet gesteld De maker Behoudens bewijs van het tegendeel wordt voor den maker gehouden hij die op of in het werk als zoodanig is aangeduid, of bij gebreke van zulk eene aanduiding degene, die bij de openbaarmaking van het werk als maker daarvan is bekend gemaakt door hem, die het openbaar maakt, aldus artikel 4 Aw. 22 Het woord maker kan tot enige verwarring leiden. Het is belangrijk te weten dat het hierbij niet om het feitelijk vervaardigen als zodanig gaat. De maker van het werk is degene die de geestelijke prestatie verricht ten aanzien van het werk. Degene die het werk bedacht heeft Samenwerking Door samen te werken kan het zo zijn dat er meer dan een maker is. Hierbij kan het gaan om afzonderlijke werken, gemeenschappelijke werken of verzamelwerken. Deze opdeling zorgt voor verschillende verdelingen van het auteursrecht wanneer er samenwerking heeft plaatsgevonden. Indien er sprake is van een verzamelwerk, zoals een encyclopedie, dan is rust hierop een auteursrecht dat aan de verzamelaar toekomt en daaronder rusten de auteursrechten van de makers van de verzamelde werken. Soms kan het lastig zijn aan te tonen of het om een afzonderlijk werk gaat of om een gemeenschappelijk werk. Het verschil tussen een afzonderlijk werk en een gemeenschappelijk werk is volgens de Hoge Raad gelegen in de mogelijkheid om te kunnen constateren of afzonderlijke bijdragen van de auteurs wel of niet een onderwerp van afzonderlijke beoordeling kunnen zijn. 23 In de meeste gevallen is er echter sprake van afzonderlijke werken ook al zijn deze in een vorm gegoten. Vaak is het toch duidelijk welke maker welke inbreng heeft gehad Onafhankelijke schepping Het kan voorkomen dat twee mensen, onafhankelijk van elkaar, eenzelfde oorspronkelijk werk maken. Zij wisten ten tijde van het maken niet van het bestaan van elkaars werk af en hebben gelijktijdig eenzelfde oorspronkelijk werk gecreëerd. Ieder krijgt dan gewoon auteursrecht over het eigen werk, want onafhankelijk scheppen mag. Daarentegen mag men niet ontlenen aan het werk van een ander. 21 art 1 Aw 22 art 4 Aw 23 HR 25 maart 1949, NJ 1950, 643 (La belle et la bête) 16

17 Dit wordt gelijk getrokken met verveelvoudigen. Doordat er onafhankelijke schepping is toegestaan kan er geen eenduidige monopolie zijn op een bepaald soort werk, zoals dat bij andere intellectuele eigendomsrechten wel kan. Het is dus niet zo dat men wanneer een gedeelte van een nieuw werk op een oorspronkelijk werk lijkt kan claimen dat er per definitie inbreuk is gemaakt Werkgever of rechtspersoon Wanneer het werk wordt gecreëerd in arbeidsrechtelijke sfeer beschouwt Aw de werkgever onder strikte voorwaarden als maker. De Aw kent twee soorten ficties van makers. Deze zijn te vinden in de artikelen 7 en 8 van de Aw. Het gaat hier om degene die het werk schept en daartegenover de werkgever en de rechtspersoon. De wet geeft aan dat bepaalde werken die in dienstverband tot stand gekomen zijn aan de werkgever toekomen, tenzij tussen partijen anders is overeengekomen. Deze regeling is van toepassing op de arbeidsovereenkomst krachtens artikel 7:610 BW. 24 Ook ambtenaren vallen onder deze regeling. Het kan echter zo zijn dat het auteursrecht toch aan de werknemer toekomt omdat de werkzaamheden niet binnen de taakomschrijving vallen en het auteursrecht daardoor niet aan de werkgever of rechtspersoon toekomt. 25 Bepaalde werkzaamheden zoals aanneming van werk en een overeenkomst van opdracht vallen niet onder het werkgeversauteursrecht. Dit betekent dat aan freelancers zelf het auteursrecht toekomt bij het maken van een werk Overdracht De maker kan ervoor kiezen om zijn auteursrechten ten aanzien van een bepaald werk over te dragen. Dit gebeurt vaak voor een vergoeding. Wanneer een maker zijn rechten overdraagt raakt hij alle zeggenschap over dit werk kwijt. Vanaf de overdracht mag degene die de auteursrechten heeft overgenomen als enige openbaar maken en verveelvoudigen. Wat de maker echter niet kan overdragen zijn, zoals eerder genoemd, de persoonlijkheidsrechten die hij als maker ten aanzien van het werk heeft. Er kan wel afgesproken worden tussen de partijen dat de maker afstand doet van bepaalde persoonlijkheidsrechten. Hierdoor zal hij zich niet verzetten tegen bepaalde wijzigingen in het werk Nabestaanden Het auteursrecht op het werk blijft het gehele leven plus zeventig jaar na de dood van de maker op het werk gevestigd. Hierdoor kunnen nabestaanden ook de vruchten plukken van een auteursrechtelijk beschermd werk. Dit kan voor hen erg lucratief zijn. Hierbij valt te denken aan nabestaanden van grote popiconen of van bekende schrijvers. Zo kan het zijn dat de maker al lang overleden is, maar er toch nog geld verdiend wordt door de nabestaanden aan het nagelaten werk. Voorheen strekte de bescherming tot 50 jaar na de dood van de maker, maar door het Phil Collins- arrest is 26 hier verandering in gekomen en is het 70 jaar na het overlijden van de maker geworden. 27 Auteursrechten komen bij overlijden automatisch toe aan de wettelijke erfgenamen of een andere partij aangewezen in het testament. De persoonlijkheidsrechten van de maker moeten bij testament overgedragen worden. Er moet iemand aangewezen worden die de persoonlijkheidsrechten zal uitoefenen na overlijden van de maker. Wanneer er niemand in het testament wordt aangewezen zullen de persoonlijkheidsrechten vervallen Holzhauer & Gellaerts 2008, p Frequin 2005, p HvJ EG 20 oktober 1993, AMI 1994, p (Phil Collins- arrest) 27 Holzhauer & Gellaerts 2008, p Duur van het Auteursrecht, Federatie Auteursrechtbelangen 18 november 2013, < (zoek op auteursrecht testament) 17

18 1.6 Hoe groot is de reikwijdte van de bescherming van het auteursrecht? Het auteursrecht schept rechten voor de auteursrechthebbende. Het is belangrijk te weten in hoeverre men zich kan beroepen op deze rechten. Hierdoor wordt tevens duidelijk wanneer er sprake is van inbreuk op een recht en wanneer men hiertegen kan optreden. In het algemeen is er sprake van inbreuk wanneer iemand het werk van een ander openbaar maakt of verveelvoudigt zonder diens toestemming en zonder zich te kunnen beroepen op een wettelijke beperking van het auteursecht. 29 Niet aan alle werken komt bescherming toe. In sommige gevallen acht de wetgever bescherming van werk van een maker van een dermate minder belang dan een ander belang. Door het maken van deze keuze wordt de auteursrechtelijke bescherming ten aanzien van dit werk beperkt. De wettelijke beperkingen van het auteursrecht worden gegeven in de artikelen 15 tot en met 25a Aw. Deze beperkingen dekken verschillende doelen. Ze hebben betrekking op marktfalen, grondrechten ter informatievrijheid of bescherming van de persoonlijke levenssfeer, maar kunnen ook andere doelen beogen. Het gaat hier echter niet om een gesloten systeem. De Hoge Raad heeft in het arrest Dior/Evora 30 aangegeven dat er aan het auteursrecht ook beperkingen buiten de wet gesteld kunnen worden. In dit geval verkocht de Kruidvat luxueuze producten van Dior en toonde deze in een reclamefolder. Dior was het niet eens met de verkoop van haar producten door Kruidvat, omdat deze winkelketen niet bij de luxueuze uitstraling past die Dior voor ogen heeft. Dior probeerde via het auteursrecht op de parfumfles en de verpakking de verkoop tegen te gaan. Zij claimde dat Kruidvat door het plaatsen van de afbeeldingen in haar folder een ongeoorloofde verveelvoudiging en openbaarmaking deed. De Hoge Raad overweegt: Derhalve [...] moet worden uitgelegd, dat de houder van een merkenrecht of een auteursrecht zich niet ertegen kan verzetten, dat een wederverkoper die gewoonlijk gelijkaardige artikelen verkoopt die evenwel niet noodzakelijkerwijs van dezelfde kwaliteit zijn als de beschermde producten, deze laatste op de in zijn bedrijfssector gebruikelijke wijze gebruikt om de verdere verhandeling van deze producten bij het publiek aan te kondigen, tenzij wordt aangetoond, dat in de bijzondere omstandigheden van het geval het gebruik van deze producten voor dat doel de reputatie ervan ernstig schaadt. Door dit arrest kunnen ook naast de wettelijke beperkingen andere belangen worden afgewogen tegen die van de auteursrechthebbende. In deze overweging worden zowel de belangen van Kruidvat als Dior belicht. Op grond van redelijkheid en billijkheid wordt in dergelijke gevallen bepaald welk belang zwaarder weegt. 29 Holzhauer & Gellaerts 2008, p HR 20 oktober 1995, NJ 1996, 682 (Dior/Evora) 18

19 Hoofdstuk 2. Auteursrecht in de digitale wereld 2.1 Inleiding Met de komst van het internet zijn er veel dingen veranderd. Gezegd zou kunnen worden dat alles makkelijker is geworden. Op afstand kun je bijna alles regelen, bepaalde handelingen zijn verkort, je administratie is een muisklik bij je vandaan, evenals je bankzaken en mocht je iets nodig hebben en daarvoor niet de deur uit willen kun je een bestelling plaatsen op het internet en het wordt bezorgd. Internet is erg toegankelijk en laagdrempelig. Dat het gebruik en de toegankelijkheid van internet zo makkelijk is heeft er voor gezorgd dat verschillende kwesties moeilijker zijn geworden. Daaronder valt het auteursrecht. Met de komst van het internet is de controleerbaarheid op inbreuk op een auteursrecht moeilijker geworden. Vooral in de particuliere sfeer is het auteursrecht bepaald niet gegarandeerd. 31 Dit komt mede doordat het internet wereldwijd is. Een maker uit Nederland die zijn auteursrechtelijk beschermd werk hier op het internet plaatst kan de toegankelijkheid van dit werk niet tot de grenzen van Nederland beperken. Dit werk is wereldwijd toegankelijk geworden. Hierdoor ontstaat de mogelijkheid dat iemand aan de andere kant van de wereld inbreuk maakt op een auteursrechtelijk beschermd werk. Omdat de controleerbaarheid is verslechterd kan het zo zijn dat de auteursrechthebbende hier geen weet van heeft en de inbreukmaker ongestoord zijn gang kan gaan. In het geval dat de auteursrechthebbende wel weet dat er inbreuk op zijn werk gemaakt wordt kan het in sommige gevallen onduidelijk zijn op basis van welke nationale of internationale wet- of regelgeving deze inbreukmaker moet worden aangesproken. In dit hoofdstuk zal daarom de geldigheid van het auteursrecht op internet worden weergegeven. Hierna zal het nationale en internationale auteursrecht aan bod komen. Tot slot zullen een aantal complexe constructies worden behandeld en een paar belangrijke rechtszaken die hieruit voortgekomen zijn worden besproken. Daarna zal een conclusie gevormd worden met betrekking tot de huidige situatie omtrent auteursrecht op het internet. 2.2 Geldigheid van de Auteurswet op het internet en auteursrechtproblemen De Aw kent haar werking in de digitale wereld. De geldigheid van de Aw is gelijk aan de geldigheid die deze wet in de niet- digitale wereld heeft. Dit wil zeggen dat de inhoud van de wet toepasbaar is op auteursrechtelijke situaties die zich in de digitale omgeving van het internet voordoen. 32 Dit lijkt in beginsel een makkelijk gegeven, maar toch ligt dat wat gecompliceerder door de verschillende constructies die het internet kent. Hierdoor is uitleg geven aan de wet, die gebaseerd is op situaties die zich voordoen in de niet- digitale wereld, in een digitale context ingewikkelder. Een aantal gecompliceerde constructies die het internet kent worden hierna behandeld. Eerst wordt de jurisdictie van het auteursrecht op het internet nader besproken. 2.3 Jurisdictie Het internet is een wereldwijd medium. Dit zorgt ervoor dat naast de nationale wet ook internationale regelgeving en verdragen van toepassing zijn. Het is daarom erg belangrijk te weten welke nationale wetten en internationale regelgeving van toepassing is, aangezien het niet altijd meteen duidelijk is of men alleen met nationale regelgeving of ook met internationale regelgeving te maken heeft. 31 Spoor/Verkade/Visser 2005, p Richtlijn 2001/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 22 mei 2001 (Richtlijn betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij) 19

20 2.3.1 Nationaal De Aw is alleen geldig binnen Nederlands grondgebied. De Aw is op het internet van toepassing, omdat de Aw technologie- onafhankelijk is. 33 Dit wil zeggen dat de Aw van toepassing is op elk nieuw medium dat ontstaat. Door de jaren heen zijn er een hoop ontwikkelingen aan het oorspronkelijke lijstje toegevoegd, zoals reprografie, bandrecorder, digitalisering, de personal computer en het internet. Elk nieuw medium riep nieuwe juridische vragen op, die in een later stadium vaak door middel van rechtspraak beantwoord werden. Dit was mogelijk doordat belangrijke auteursrechtelijke begrippen een technologie- onafhankelijk karakter hebben. Vaak waren nieuwe technologische begrippen uiteindelijk door rechtspraak toch onder te verdelen in de auteursrechtelijke begrippen zoals werk, openbaar maken en verveelvoudigen Internationaal Wanneer er sprake is van internationale geschillen zijn andere regelingen van toepassing. Aan de hand van internationaal privaatrecht (IPR) wordt vastgesteld welke regeling van toepassing is met betrekking tot een bepaald geschil. Dit gebeurt op grond van artikel 47 Aw, deels uit de beide internationale auteursrechtconventies (de Berner Conventie en de Universele Auteursrecht Conventie) en deels uit jurisprudentie. Artikel 47 Aw geeft aan dat de wet van toepassing is op alle werken die voor het eerst zijn uitgegeven binnen Nederland, of werken waarvan de makers Nederlands zijn, daarmee gelijkgesteld alle ingezetenen van Nederland. Dat Nederland deelneemt aan beide conventies heeft als voordeel dat Nederlandse rechthebbenden in andere landen die ook aangesloten zijn bij deze verdragen in beginsel dezelfde auteursrechtelijke rechtsbescherming genieten als eigen ingezetenen Berner Conventie De Berner Conventie (BC) 34 waarborgt internationale bescherming van werken. De BC schept een minimum beschermingsniveau. Dit gebeurt door een minimum als fundament aan materiële rechten te stellen waarop een auteur zich kan beroepen. Tevens benadrukt de Conventie dat er geen formaliteiten gebonden zijn aan de vestiging en het genot van het auteursrecht. Er geldt een formaliteitenverbod. Het auteursrecht ontstaat van rechtswege. 35 Het assimilatiebeginsel zorgt ervoor dat auteurs in alle aangesloten landen dezelfde bescherming toekomt als deze landen aan hun eigen onderdanen verlenen. 36 Hierbij is het niet van belang wat voor bescherming het land waar de schepping is gedaan biedt. Een nadeel is dat de BC op deze manier een bundeling van nationale rechten blijft. Er wordt hierdoor geen eenduidig internationaal auteursrecht gecreëerd. 37 Het TRIPs- verdrag, dat staat voor erkenning van het intellectuele eigendom, van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) verplicht deelnemende landen toe te treden tot de BC. 38 Lidstaten van het WTO moeten zich volgens het TRIPs- verdrag houden aan een bepaalde mate van bescherming van het intellectuele eigendom die in dit verdrag vastgelegd zijn. Hiermee wordt een poging gedaan de BC meer te laten zijn dan een bundeling van nationale rechten. Alhoewel het een bundeling van nationale rechten blijft, is het mede door het TRIPs- verdrag wel een bundeling met een grootschalig internationaal netwerk. 33 Spoor/Verkade/Visser 2005, p Berne Convention for the Protection of Literary and Artistic Works (1886) 35 Art. 5 lid 2 BC 36 Spoor/Verkade/Visser 2005, p M.Frequin 2005, p Agreement on trade related aspects of intellectual property rights (1994) 20

21 Universele Auteursrecht Conventie Ook deze conventie schept een minimum beschermingsniveau, alhoewel dit aanzienlijk lager is dan de BC. De Universele Auteursrecht Conventie (UAC) 39 gaat ook uit van het assimilatiebeginsel en verschaft tevens enkele minimumrechten, maar is hierin terughoudender dan de BC. 40 De UAC gaat als formele eis uit van het gebruik van een copyright notice om als niet onderdaan van een land aanspraak te maken op dezelfde bescherming die aan een onderdaan van het land zou toekomen. 41 Voor eigen onderdanen mogen nog verdergaande eisen worden gesteld. Hierdoor is er evenals bij de BC sprake van een bundeling van nationale rechten. De UAC verschilt van de BC in formaliteiten en vereisten ten aanzien van het auteursrecht. 42 Waar de BC een formaliteitenverbod kent, kent de UAC dit verbod niet. De UAC stelt als formele eis een copyright notice. Doordat de meeste landen zijn aangesloten bij de BC heeft de copyright notice nog nauwelijks juridisch belang Wereldorganisatie voor intellectuele eigendom In 1996 heeft de wereldorganisatie voor Intellectuele Eigendom (WIPO) gezorgd voor de totstandkoming van twee verdragen: het WIPO Copyright Treaty (WCT) 44 en het WIPO Treaty on Preformances and Phonograms (WTPP) 45. In deze verdragen wordt de geldigheid van het auteursrecht en het naburig recht op het internet vastgesteld. In navolging van deze verdragen voerde de Europese Unie de Auteursrechtrichtlijn (Arl) in. 46 In de Auteursrechtrichtlijn wordt meer geregeld dan in de verdragen van WIPO. Tevens heeft de Auteursrechtrichtlijn gezorgd voor harmonisatie van de Aw. Door harmonisatie vindt er meer overeenstemming plaats tussen nationale- en Europese regelgeving. 2.4 Constructies die problemen opleveren Door het innovatieve karakter van het internet zijn er talloze digitale constructies ontstaan in de internetomgeving. Veelal zijn deze constructies erg ingewikkeld. Dit heeft ook haar weerslag op het auteursrecht, omdat dit tot onduidelijkheid kan leiden. Hierdoor is het achterhalen van het auteursrecht soms een moeilijke opgave. De meest bekende voorbeelden zullen hierna een uitleg krijgen. Hierdoor wordt duidelijk waar het knelpunt zich bevindt ten aanzien van het auteursrecht Caching proxy Een proxyserver creëert een tussenstap tussen de computer van een gebruiker en de informatie waarvan de gebruiker gebruik wil maken. Het bereiken van deze informatie gebeurt niet rechtstreeks. Eerst moet de proxyserver gepasseerd worden. Een proxyserver kan om verschillende redenen worden ingesteld. Vaak gaat het om het vergroten van snelheid, ter beveiliging, filteren van informatie en het verbeteren van de netwerk prestaties. In het laatste geval maakt de proxyserver een kopie van een bezochte pagina en slaat deze op, zodat een volgende gebruiker sneller toegang heeft tot de pagina. De proxyserver toont dan de gemaakte kopie. Hierdoor hoeft de server minder vaak contact te maken met een bepaalde website waardoor het netwerk wordt ontlast en sneller zal worden. In beginsel lijken hier 39 Universal Copyright Convention (1952) 40 Art 2 UAC 41 Art 3 lid 1 UAC 42 Holzhauer & Gellaerts 2008, p De copyright notice, Ius mentis 28 november 2013, < (zoek op copyright notice) 44 WIPO Copyright Treaty (1996) 45 WIPO Treaty on Preformances and Phonograms (1996) 46 Richtlijn 2001/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 22 mei 2001 (Richtlijn betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij) 21