Vlaams Meldpunt ouderenmis(be)handeling Vlaanderen/Brussel

Transcriptie

1 Vlaams Meldpunt ouderenmis(be)handeling Vlaanderen/Brussel JAARVERSLAG Januari December 2006

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Algemene situering Wat verstaan we onder ouderenmis(be)handeling? Een definitie: Vormen van ouderenmis(be)handeling 6 3 Beknopte historiek 8 4 Uitbouw Vlaams meldpunt ouderenmis(be)handeling Doelstellingen Vlaams meldpunt ouderenmis(be)handeling Toekomstperspectieven Bijgewoonde vormingen / voorstellingen (chronologisch) Overlegmomenten 15 5 Activiteitenverslag Aantal meldingen en de gestelde hulpvraag Waar woont het slachtoffer? Wie zijn de melders? Vormen van mis(be)handeling Leeftijdcategorieën slachtoffer Relatie tussen pleger en slachtoffer Geslacht van slachtoffer Probleemfactoren pleger Probleemfactoren slachtoffer 29 6 Aanbevelingen Primaire preventieve maatregelen Secundaire preventieve maatregelen Tertiair preventieve maatregelen 33 7 Ter afsluiting 35 2

3 1 Inleiding Via dit jaarverslag hopen we de problematiek van ouderenmis(be)handeling in de thuissituatie op Vlaams niveau (her)kenbaar te maken en de bevoegde overheden en betrokken organisaties te wijzen op de niet te ontkennen problematiek, met name ouderenmis(be)handeling in de thuissituatie. Het Vlaams Meldpunt ouderenmis(be)handeling is ontstaan eind 2002 vanuit de oproep van de WHO om de aandacht rond het fenomeen van ouderenmis(be)handeling te vergroten. Uit het rapport van de VN van januari 2002 betreft Consideration of the draft outcome document for the World Assembly on Ageing wordt duidelijk dat er een aantal specifieke maatregelen dienen getroffen te worden om deze problematiek aan te pakken. Volgende beleidsvoorstellen worden in dit rapport opgenomen: o Herkenning van de problematiek met daaraan gekoppeld: het doorbreken van taboes. Op die manier kan men de brede bevolking bewust maken van deze problematiek. o Nood aan deskundigheidsbevordering van de professionelen die met deze problematiek in aanraking kunnen komen. Dit kan gerealiseerd worden door informatie- en opleidingssessies te organiseren. o Het oprichten van een (eventueel anonieme) telefonische hulpverlening om de doelgroep beter te kunnen bereiken. o Een onafhankelijke instantie de opdracht geven de reeds aanwezige hulp- en dienstverleners bij een situatie met dergelijke problematiek te begeleiden en op te volgen in de gezamenlijke aanpak van de case. o Specifieke wetgeving ontwikkelen rond ouderenmis(be)handeling om kwetsbare groepen zoals ouderen die in een afhankelijkheidspositie zijn t.o.v. de pleger, te beschermen. o Preventieve maatregelen treffen door o.a. waardigheid en respect te promoten voor oudere personen. o Wetenschappelijk onderzoek organiseren rond de prevalentie van ouderenmis(be)handeling en de risicofactoren die aanleiding kunnen geven tot ouderenmis(be)handeling. o Interventiestrategieën uitwerken die vertrekken vanuit eerbied voor de persoon, zijn problemen en zijn grondrechten en de erkenning van zijn verantwoordelijkheid voor eigen keuze van handelen. In praktijk betekent dit dat de instemming tot hulpverlening, het respect voor de privacy, het overleg met de cliënt en het vermijden van dwang voorop staan. Hulpverlening in verbondenheid impliceert geen absolute waardenhiërarchie en zal telkens opnieuw een afweging veronderstellen tussen de verschillende waarden die in het geding zijn (bijv. bevorderen van welzijn tegenover respect voor autonomie). In 2003 is het eerste projectjaar van het Vlaams Meldpunt gestart. Ondertussen groeit de bekendheid van het Vlaams Meldpunt en de Steunpunten ouderenmis(be)handeling en krijgen structuren vaste vorm. Dit jaarverslag probeert een weergave te zijn van de dagelijkse werking in het Vlaams Meldpunt. 3

4 In de eerste plaats is het Vlaams Meldpunt een instrument voor informatie- en adviesverstrekking. Daarnaast biedt het Vlaams Meldpunt een luisterend oor. Bij een vraag naar interventie wordt de situatie doorgegeven aan het Steunpunt van de desbetreffende provincie of Brussel. Alle mensen die in aanraking (kunnen) komen met een (vermoeden van een) situatie ouderenmis(be)handeling, kunnen terecht bij het Vlaams Meldpunt of de Steunpunten ouderenmis(be)handeling. Mensen die via hun beroep betrokken raken kunnen rechtstreeks contact opnemen met de Steunpunten ouderenmis(be)handeling. Mensen die via een persoonlijke relatie betrokken zijn in situaties van ouderenmis(be)handeling, kunnen bij het Vlaams Meldpunt terecht voor een eerste gesprek. In dit document staan we in eerste instantie stil bij het fenomeen zelf. Er wordt toegelicht wat verstaan wordt onder ouderenmis(be)handeling en onder welke verschijningsvormen het fenomeen zich manifesteert zoals beschreven in de literatuur rond de problematiek. Verdere uitdieping van de problematiek vindt u terug in het activiteitenverslag van het Vlaams Meldpunt. Vervolgens willen we u een beknopt historisch overzicht meegeven om een zicht te krijgen op de evolutie van het Vlaams Meldpunt ouderenmis(be)handeling tijdens zijn jonge bestaan. In een vierde hoofdstuk worden de doelstellingen van het project geformuleerd en toegelicht welke stappen er dit jaar ondernomen zijn om de doelstellingen te kunnen bereiken met aansluitend de toekomstperspectieven van het Vlaams Meldpunt ouderenmis(be)handeling voor het komende jaar, de vergaderingen en vormingen die gevolgd zijn in Het activiteitenverslag is opgenomen in een volgend deel. Hierin zijn de cijfergegevens verwerkt van de meldingen die in 2006 binnengekomen zijn in het Vlaams Meldpunt en de Steunpunten. Dit deel is ook het meest gedetailleerd toegelicht. We ronden af met een aantal beleidsaanbevelingen vanuit onze ervaringen en expertise met de problematiek. We hopen dat het Vlaams Meldpunt ouderenmis(be)handeling, na evaluatie, kan rekenen op een structurele inbedding in het hulpverleningslandschap, zodat de garantie kan bestaan dat elke oudere in Vlaanderen en Brussel die in een situatie van ouderenmis(be)handeling verkeert, ondersteund en/of geholpen kan worden. Anne Van der Gucht, beleidsmedewerkster, Vlaams Meldpunt ouderenmis(be)handeling Marc Baele, directeur CAW Zuid-Oost-Vlaanderen vzw 4

5 2 Algemene situering De vergrijzing van de bevolking houdt in dat een steeds grotere groep van ouderen door de beperkte residentiële opvangmogelijkheden, langer thuisblijft en hieraan gerelateerd potentieel slachtoffer kan worden van mis(be)handeling. De Vlaamse overheid wil de aanpak van ouderenmis(be)handeling stimuleren door subsidiëring van projecten in de thuiszorg. 2.1 Wat verstaan we onder ouderenmis(be)handeling? Een definitie: Onder mis(be)handeling van een ouder persoon (iemand van 55 jaar of ouder) verstaan we al het handelen of nalaten van handelen van al diegenen die in een persoonlijke en/of professionele relatie met de oudere staan, waardoor de oudere persoon (herhaaldelijk) lichamelijke en/of psychische en/of materiële schade lijdt dan wel vermoedelijk zal lijden en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een vorm van gedeeltelijke of voledige afhankelijkheid. (Comijs e.a. 1996, p. 18) Deze gehanteerde definitie van ouderenmis(be)handeling is opgebouwd uit verschillende criteria en dient te worden bekeken in het licht van onderstaande opmerkingen: - Bij de diagnose van de melding binnen het Vlaams meldpunt ouderenmis(be)handeling en de Steunpunten ouderenmis(be)handeling wordt vertrokken vanuit de beleving van het slachtoffer en/of de melder. De hulpverlener moet zich echter voldoende neutraal opstellen teneinde een waarheidsgetrouwe diagnose te kunnen stellen. - Het slachtoffer van ouderenmis(be)handeling is 55 jaar of ouder. Het stellen van een leeftijdsgrens dient om het werkterrein van de specifieke hulpverlening met betrekking tot ouderenmis(be)handeling praktisch af te bakenen. - Er is sprake van een persoonlijke en/of professionele relatie tussen slachtoffer en diegene die mis(be)handelt. Hierbij speelt het wederzijdse vertrouwen een centrale rol. - We spreken van actieve ouderenmis(be)handeling als de pleger een handeling stelt die leed veroorzaakt bij de oudere. Passieve mis(be)handeling is het mishandelen van mensen door bepaalde zaken niet te doen, bijv. de oudere geen eten geven. - We spreken reeds over ouderenmis(be)handeling bij een éénmalige handeling of het nalaten van een handeling als dit door het slachtoffer als mis(be)handeling wordt beleefd. - Ouderenmis(be)handeling kan intentioneel zijn, de pleger heeft dan de bedoeling de oudere te kwetsen, zoals het stelen van dagelijkse levensmiddelen of materialen voor verzorging. In andere situaties is men zich niet bewust (nietintentioneel) van de gevolgen van zijn handelingen voor de oudere, zoals de 5

6 oudere vastbinden overdag opdat deze niet kan rondlopen en dus ook niet kan vallen. - Het is belangrijk om signalen steeds te bekijken binnen de specifieke situatie van de oudere en zijn omgeving. Toegenomen (lichamelijke, psychische, ) afhankelijkheid; zorgstress, bijv. onkunde of onwetendheid van de verzorger; de familiegeschiedenis, bijv. aanwezige machtsverhoudingen die wijzigen, e.a. kunnen tot ouderenmis(be)handeling leiden. - Signalen van ouderenmis(be)handeling kunnen heel subtiel zijn en voor de buitenwereld niet altijd zichtbaar. Alle vermoedens of situaties van ouderenmis(be)handeling, volgens bovenstaande definiëring, binnen het grondgebied van Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, kunnen gemeld worden aan het Vlaams Meldpunt ouderenmis(be)handeling (door niet-professionelen) en de Steunpunten ouderenmis(be)handeling (door professionelen). 2.2 Vormen van ouderenmis(be)handeling We onderscheiden volgende vormen van ouderenmis(be)handeling: - Fysieke of lichamelijke mis(be)handeling (Knijpen, duwen, trekken, vastgrijpen, slaan, schoppen, schudden, verbranden, aan het haar sleuren, laten vallen, onverantwoord vastbinden, onrechtmatig toedienen van medicijnen ) - Seksueel misbruik (Ongewenste intimiteiten, aanranding, verkrachting, zich onnodig moeten uitkleden ) - Psychische mis(be)handeling (Schelden, pesten, intimideren, chanteren, dreigen, vernederen, infantiliseren, negeren, familiale en/of sociale contacten van de oudere niet toelaten ) - Financieel en materieel misbruik (Stelen van geld of eigendom, misbruik maken van goedgelovigheid, giften eisen, onder valse voorwendselen toe-eigenen van bezittingen, misbruik van volmachten, erfenisbejaging ) - Verwaarlozing (Onvoldoende of niet-aangepaste voeding geven, niet voldoende medische zorg bieden ) - Schending van rechten (Onrechtmatig schenden van het recht op vrijheid, privacy, zelfbeschikking, bijvoorbeeld ongevraagd post lezen of achterhouden, iemand nooit alleen laten, geen bezoek toelaten ) 6

7 In de registratie van ouderenmis(be)handeling nemen we twee vormen van ouderenmis(be)handeling bijkomend op, die onder bovenstaande vormen kunnen worden geklasseerd maar die een aanzienlijke meerwaarde betekenen in functie van registratie van de problematiek. - Verzorging laat te wensen over (De oudere krijgt verzorging maar die laat te wensen over, er is geen sprake van verwaarlozing) - Multiple problem-situaties [Situaties waar verschillende vormen (met name 3 of meer) van ouderenmis(be)handeling samen voorkomen] De vormen zullen verder besproken worden in het activiteitenverslag van het Vlaams Meldpunt. 7

8 3 Beknopte historiek In 1998 verscheen het onderzoeksrapport geweld en onveiligheidsgevoelens (Frans Lammertyn, Sybille Opdebeeck, Anneleen Vandenberk). Naar aanleiding hiervan organiseerde de dienst Welzijn in samenwerking met de dienst gelijke kansen op 16 november 1999 een debatavond Van relationele pijn naar relationeel herstel. In 2000 stelde het provinciebestuur Oost Vlaanderen een experimentele subsidie ter beschikking voor het uitbouwen van een Oost-Vlaams Meldpunt bejaardenmis(be)handeling. Dit Meldpunt ging van start in mei 2000 en werd ingebed in het CAW Zuid Oost Vlaanderen Sociaal Huis Pandora. In september 2002 kreeg het CAW Zuid Oost Vlaanderen (Regionaal Meldpunt Ouderenmis(be)handeling Zottegem) eveneens een Vlaamse projectsubsidie ter voorbereiding van de uitbouw van een Vlaams Meldpunt ouderenmis(be)-handeling. Ook de provinciebesturen van Limburg en Antwerpen dienden op hun beurt een projectaanvraag in voor de uitbouw van netwerken voor de opvang van klachten van ouderenmis(be)handeling. Deze projecten werden in 2002 eveneens goedgekeurd. In afspraak met de Vlaamse overheid werd vervolgens besloten dat de afstemming van de drie projecten een noodzaak is om in het Vlaamse landsgedeelte te komen tot een gemeenschappelijke visie en aanpak van de problematiek ouderenmis(be)handeling. Hiertoe werden in 2003 een aantal structurele overlegfora in het leven geroepen: een Centrale Stuurgroep (latere Centrale Adviesgroep) en een Maandelijks Overleg van de provinciale projectmedewerkers, samengesteld uit ambtenaren van de vijf provincies, vertegenwoordigers uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en het Vlaams Meldpunt. De leden van de Centrale Stuurgroep zijn ondermeer verschillende afgevaardigden uit het werkveld die te maken kunnen hebben met ouderenmis(be)handeling, een afgevaardigde van de senioren, mensen uit het provinciebestuur, de leden van het maandelijks overleg en de directeur van het CAW Zuid-Oost-Vlaanderen. Mede inspelend op de vragen uit de maatschappij en de behoeften uit het werkveld omtrent de aanpak van deze problematiek en rekening houdend met de recente evolutie op het vlak van de uitbouw van het Vlaams Meldpunt met Regionale/Provinciale Steunpunten, werden naast het reeds opgestarte Limburgse en Antwerpse Provinciaal Steunpunt door de provincie Vlaams Brabant, West-Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijke Gewest in 2003 eveneens projectaanvragen ingediend voor de uitbouw van een Steunpunt Ouderenmis(be)handeling. In de vijf Vlaamse provincies en Brussel zijn steunpunten werkzaam. Zij werken op continue basis samen met het Vlaams Meldpunt. Sensibilisatie, organisatieontwikkeling, registratie, ondersteuning van hulpverleners via de methodiek van het casemanagement en interdisciplinaire netwerken vormen de bindende elementen voor de verschillende steunpunten. De ontwikkelingsfase waarin de steunpunten zich bevinden, is nog verschillend. Geleidelijk aan komen de structuren in alle provincies tot zijn recht. In haar beleidsnota verklaart minister Inge Vervotte het laagdrempelige meldpunt en de steunpunten verder te willen uitbouwen en te zullen onderzoeken hoe de 8

9 overheid kan zorgen voor een structurele ondersteuning hiervoor. De projectsubsidies zijn ondertussen verlengd tot juni 2007, met de uiteindelijke bedoeling een structurele oplossing in juli 2007 om het fenomeen ouderenmis(be)handeling uit de taboesfeer te halen en daadwerkelijk aan te pakken. 9

10 4 Uitbouw Vlaams meldpunt ouderenmis(be)handeling Het Vlaams Meldpunt ouderenmis(be)handeling is er voor iedereen, maar vooral voor de niet-professionele betrokkene die met vragen zit of een melding wil maken van (een vermoeden van) een situatie van ouderenmis(be)handeling. Bij noodzaak aan verdere interventie zal de melding doorgegeven worden aan de contactpersoon van het steunpunt in de betrokken provincie of Brussel die de opvolging van de meldingen kan waarborgen. Hulpverleners kunnen rechtstreeks contact opnemen met het steunpunt in de desbetreffende provincie of Brussel. Het Vlaams Meldpunt stelt zich tot doel op elke vraag of probleem een passend antwoord te formuleren. Een uniforme registratie stelt ons in staat een inzicht te krijgen in het fenomeen waardoor de kennis inzake ouderenmis(be)handeling zal bevorderen en beleidsgerichte signalering mogelijk gemaakt wordt. Daarnaast ontwikkelt het Vlaams meldpunt activiteiten in het kader van sensibilisering en preventie en dit in samenwerking met de steunpunten. De eigenlijke doelstelling van het project is de uitbouw van een centraal gegeven dat naast het ontwikkelen van activiteiten in het kader van sensibilisatie en preventie, ook autonoom moet kunnen instaan voor de registratie en doorverwijzing van meldingen van ouderenmis(be)handeling. 4.1 Doelstellingen Vlaams meldpunt ouderenmis(be)handeling A. Het centraliseren van de meldingen rond ouderenmis(be)handeling in Vlaanderen. Een luisterend oor verlenen, een informerende en adviserende functie opnemen t.a.v. iedereen die, al of niet beroepsmatig, met vermoedens van ouderenmis(be)handeling in de thuissituatie te maken krijgt uit Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Indicatoren: o registratiegegevens van de meldingen zijn beschikbaar op het Meldpunt Deze gegevens zijn opgenomen in de centrale databank. Het aantal meldingen in het voorbije jaar bedraagt 437. o een gemeenschappelijke databank voor het Vlaams Meldpunt en de steunpunten is aanwezig en actief Een databank (aangemaakt door het steunpunt Vlaams-Brabant) wordt tijdens de projectfase in het Vlaams meldpunt en de steunpunten gebruikt. Deze databank is in maart 2006 geëvalueerd door de verschillende gebruikers; dit is besproken in het maandelijks inhoudelijk overleg van de projectmedewerkers van de steunpunten en de beleidsmedewerker van het Vlaams meldpunt. Dit is terug te vinden in het verslag van de vergadering. Het voorbije academiejaar ( september 2005 juni 2006) is er een onderzoek gebeurd door 3 studenten naar de haalbaarheid van een beveiligde website om meldingen ouderenmis(be)handeling door verschillende instanties te laten registreren, en waarbij de meldingen gecentraliseerd zijn bij het Vlaams meldpunt. Het onderzoek van de studenten kan men bekomen op het Vlaams meldpunt. 10

11 Het duidelijke profileren van het Vlaams Meldpunt en de steunpunten naar de buitenwereld (permanent). Indicatoren: o folders zijn aanwezig De folders gericht naar de hulpverleners, die ontwikkeld zijn in samenwerking met de steunpunten zijn aanwezig in het Vlaams meldpunt en worden verspreid bij vormingen of voorstellingen van de dienst aan het doelpubliek. De voorraad is bijna uitgeput. Er is afgesproken dat de folders zullen uitgedeeld worden tot de voorraad strekt. Eenmaal er een structurele verankering is, kunnen nieuwe folders ontwikkeld en aangemaakt worden. o het Vlaams Meldpunt beschikt over een centraal telefoonnummer Het telefoonnummer evenals een aangepaste telefooncentrale zijn bestaande. Iedereen uit Vlaanderen kan het meldpunt bereiken op het centrale 078-nummer. o In 2006 is er een website actief (optimalisatie mits bijkomende middelen) De huidige website heeft zijn definitieve vorm; inhoudelijke updates worden op regelmatige basis ingevoerd. Het werken naar een duidelijke gemeenschappelijke visie over de opvolging van de casuïstiek rond ouderenmis(be)handeling (2006). Indicatoren: o Eind 2006 is er een gemeenschappelijke visietekst van het Vlaams Meldpunt en de Steunpunten voorhanden Er is reeds een gemeenschappelijke tekst aanwezig, maar deze wordt getoetst aan de huidige bestaande werking van de verschillende steunpunten, waardoor deze pas in het voorjaar van 2007 vorm zal krijgen. o Eind 2006 is er een handelingsprotocol aanwezig in het Vlaams Meldpunt Het handelingsprotocol is aanwezig op de dienst. o Eind 2006 is er stappenplan van de dienst aanwezig Het stappenplan van het Vlaams meldpunt is aanwezig op de dienst. Het schetsen van het referentiekader waarin de dienst dient te fungeren (2006) Indicatoren: o Eind 2006 is er een gemeenschappelijke visietekst van het Vlaams Meldpunt en de steunpunten voorhanden Er is reeds een gemeenschappelijke tekst aanwezig, maar deze wordt getoetst aan de huidige bestaande werking van de verschillende steunpunten, waardoor deze pas in het voorjaar van 2007 vorm zal krijgen. 11

12 o Eind 2006 er is een handelingsprotocol aanwezig in het Vlaams Meldpunt Het handelingsprotocol is aanwezig op de dienst. Via inventarisatie van knelpunten en analyse van registratiegegevens komen tot mogelijke bijsturing inzake de aanpak van ouderenmis(be)handeling (samenwerken met betrokken overheden aan structurele oplossingen) (permanent). Indicatoren: o via een analyse van registratiegegevens komen tot een bundeling van knelpunten die worden ervaren, die opgenomen worden in beleidsdocumenten (jaarverslag, tussentijdse en eindevaluatie) De analyse wordt ondermeer opgenomen in de eindevaluatie van het project, de verslaggeving in de toekomstgroep en in de inventaris van de knelpunten die ervaren worden door de verschillende steunpunten. Deze worden door het Vlaams meldpunt gebundeld en aan de overheid gesignaleerd via aanbevelingen voor het beleid. o Het activiteitenverslag van het Vlaams Meldpunt Dit wordt elk jaar verwerkt om bepaalde tendensen van ouderenmis(be)handeling te kunnen waarnemen en een beter zicht te krijgen op het fenomeen zelf. Het activiteitenverslag is aanwezig in het Vlaams meldpunt. o het opstellen van een jaarverslag door het Vlaams Meldpunt Zie huidig document. Het Vlaams Meldpunt streeft naar een uniforme aanpak van de hulpverlening rond ouderenmis(be)handeling in Vlaanderen en Brussel (2007) Het onthaal van binnenkomende meldingen in het Vlaams Meldpunt ouderenmis(be)handeling wordt ge-uniformiseerd en geoptimaliseerd ( ). Indicatoren: o Eind 2006 worden alle binnenkomende meldingen geregistreerd in de centrale databank. De meldingen worden ingevoerd in de bestaande databank. De overdracht van meldingen die rechtstreeks binnenkomen bij de steunpunten, naar het Vlaams meldpunt loopt niet altijd even vlot. In 2007 zullen er betere afspraken dienen gemaakt te worden om de meldingen vlotter te kunnen doorgeven. o Eind 2007 is de implementatie van het stappenplan van het Vlaams Meldpunt Ouderenmis(be)handeling gebeurd, zie procedures bij een melding. Het stappenplan is reeds bestaande. In 2007 moet dit nog getoetst worden aan de werking van het meldpunt. Het op elkaar afstemmen van het Vlaams Meldpunt ouderenmis(be)handeling en de Steunpunten ouderenmis(be)handeling( ) 12

13 Indicatoren: o Eind 2006 is er een gemeenschappelijke visietekst van het Vlaams Meldpunt en de steunpunten voorhanden Idem supra o Eind 2006 is er een stappenplan van de dienst aanwezig Idem supra o verslagen van de overlegmomenten van de projectmedewerkers zijn voorhanden Deze zijn aanwezig op de dienst. Realisatie van een sensibilisatiecampagne op Vlaams niveau. (indien bijkomende middelen van de overheid) Het voorbereiden van een sensibilisatiecampagne ( ) Indicatoren: o Eind 2007 is er een gemeenschappelijke folder voor hulpverleners voorhanden Zie supra. o Eind 2007 wordt gebruik gemaakt van een flyer voor het ruime publiek Deze wordt pas ontwikkeld na een structurele verankering. Dan is het ook duidelijk welke boodschap aan de bevolking kan gegeven worden. Welke middelen hiervoor beschikbaar zijn, zullen dan ook duidelijk worden. o Eind 2007 wordt gebruik gemaakt van een centraal telefoonnummer voor Vlaanderen en Brussel Na de structurele inbedding van de dienst, kan er gewerkt worden aan een ruime bekendmaking van het telefoonnummer. o Eind 2006 is er een website actief (optimalisatie mits bijkomende middelen) Zie supra. Opstarten van een sensibilisatiecampagne met de overheid over gans Vlaanderen, mits bijkomende middelen ( ) Indicatoren: o Eind 2008 is er een stappenplan PR-materiaal opgesteld Elk jaar wordt een stappenplan ontwikkeld, in samenwerking met de verschillende steunpunten. Op die manier kunnen de verschillende initiatieven beter op elkaar afgestemd worden. Het Vlaams meldpunt ondersteunt de verschillende initiatieven van 13

14 de steunpunten en indien gewenst en mogelijk participeert het Vlaams meldpunt in het realiseren van de actie van het desbetreffende steunpunt. o Eind 2008 zijn er afspraken gemaakt met de overheid en de centrale adviesgroep in verband met de aanpak en verspreiding van de sensibilisatiecampagne Deze doelstelling kan pas opgenomen worden na een structurele verankering van de dienst. Het Vlaams Meldpunt bekendmaken bij het grote publiek (permanent) Indicatoren: o Lijst van de lezingen gegeven door het Vlaams Meldpunt is aanwezig op de dienst Deze lijst is opgenomen in het PR-plan van 2006, dat aanwezig is op de dienst. o het aantal contacten met verschillende verenigingen uit de thuiszorg en overlegmomenten met de centrale adviesgroep is terug te vinden in de verslagen van de verschillende bijeenkomsten Deze contacten zijn tijdelijk opgeschort. Eerst moet de vergadering van de Toekomstgroep de goedkeuring geven welke partners kunnen zetelen in de centrale adviesgroep. Momenteel telt deze vergadering te veel leden, waardoor ze haar doel mist. o contacten met wetenschappelijke instellingen (zoals universiteiten) om het meldpunt blijvend bekendheid te geven en de aandacht rond de problematiek te vergroten die weergegeven worden in een verslag Deze contacten zijn opgenomen in het PR-plan van 2006, dat aanwezig is op de dienst. o bekendmaking van het Vlaams Meldpunt in de pers, terug te vinden in allerlei persartikelen De lijst is opgenomen in het PR-plan van 2006, dat aanwezig is op de dienst. Ondersteunen van de sensibilisatieacties binnen de verschillende steunpunten (permanent) Indicatoren: o overlegmomenten met de projectmedewerkers rond die initiatieven Driemaandelijks wordt in het maandelijks inhoudelijk overleg een planning en concrete afspraken rond de acties besproken. o ondersteuning en/of deelname aan de concrete initiatieven van de steunpunten : voorstelling van de werking steunpunt Antwerpen : eigen studiedag in het kader van de World Elder Abuse Awareness Day : studievoormiddag steunpunt ouderenmis(be)handeling Brussel : vormingsdag steunpunt Vlaams Brabant: aanpak ouderenmis(be)handeling 14

15 4.2 Toekomstperspectieven o Beleidstaken In de eerste helft van het jaar ligt het accent op de voorbereiding van een structurele verankering van het Vlaams meldpunt. Dit betekent dat een aantal procedures en documenten (waaronder de visietekst ouderenmis(be)handeling) op punt zullen gesteld worden om een structurele werking te kunnen garanderen. Verder zullen er afspraken gemaakt worden met de overheid en partners in de hulpverlening, hoe ouderenmis(be)handeling kan aangepakt worden. o Sensibilisatieacties Op geregelde tijdstippen zullen er publicaties verschijnen in verschillende tijdschriften en vakbladen of andere media. Het Vlaams meldpunt zal de steunpunten blijven ondersteunen in hun acties en waar mogelijk samenwerken met andere initiatieven die het fenomeen ouderenmis(be)handeling in de kijker willen zetten of bepaalde doelgroepen willen vormen rond ouderenmis(be)handeling. Een sensibilisatiecampagne naar de brede bevolking is pas mogelijk als er een structurele oplossing bestaat om het fenomeen aan te pakken en een voldoende financiering bestaat om een grootschalige actie te organiseren. Belangrijk hierbij is dat de werking van het Vlaams meldpunt (wat doet het Vlaams meldpunt en wat doet het niet?) duidelijk gecommuniceerd wordt, zodat geen valse verwachtingen van het Vlaams Meldpunt Ouderenmis(be)handeling ontstaan. Op 15 juni 2007 zal er terug een studiedag georganiseerd worden, in samenwerking met de Steunpunten Ouderenmis(be)handeling. De studiedag zal dus een Vlaams gedragen initiatief worden, maar ook internationale accent kennen. Naast de vooropgestelde doelstellingen voor willen we aandacht hebben voor een internationale samenwerking met initiatieven rond ouderenmis(be)handeling uit andere Europese landen en via een Europees platform AGE meehelpen de Europese aandacht voor het fenomeen te vergroten. 4.3 Bijgewoonde vormingen / voorstellingen (chronologisch) : feestelijke viering15 jaar geweldbeleid Provincie Oost-Vlaanderen : symposium: Hulpverlening en Justitie, geboeid door elkaar?; Oudenaarde : Symposium over good practices van case management, netwerking en outreaching; Gent : AGE Commitee on Elder Abuse; Brussel :Welzijnsdag Zottegem Herzele; Herzele : Cirkels van Zorg: ethiek in de zorg voor ouderen; Kortrijk : vorming: bouwstenen voor het vrijwilligerswerk; module Vrijwilligerswerk en Beroepsgeheim; Gent 4.4 Overlegmomenten Intersectoraal: Centrale adviesgroep: vindt 2x in het jaar plaats in de gebouwen van het OOK te Brussel; leden: verschillende mensen uit het werkveld en een afgevaardigde van de senioren, mensen uit het provinciebestuur, de directeur van het CAW Zuid-Oost- Vlaanderen vzw en de beleidsmedewerkster van het meldpunt. 15

16 Op sectoraal niveau: maandelijks inhoudelijk overleg met de projectmedewerkers van de verschillende steunpunten; vergaderingen gaan door om de 4 weken in de gebouwen van het VVP te Brussel; Leden: alle projectmedewerkers van de verschillende steunpunten en de beleidsmedewerkster van het meldpunt LPBO Nederland: jaarlijkse deelname aan de vergadering die 2x in het jaar doorgaat deze is gevestigd in de gebouwen van het NIZW in Utrecht (Nederland); Leden: verschillende beroepskrachten van het land die werken rond ouderenmis(be)handeling in hun voorziening en de beleidsmedewerkster van het Vlaams Meldpunt Toekomstgroep: dit vindt tweemaandelijks plaats in de gebouwen van het VGC in Brussel; Leden: de directie van de verschillende provinciebesturen die betrokken zijn bij het project, alsook de directeur van het CAW Zuid-Oost-Vlaanderen vzw en de beleidsmedewerkster van het Vlaams meldpunt ouderenmis(be)handeling. Adhoc-overleggroep ouderenmis(be)handeling in de gebouwen van het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk; Leden: CAW s die reeds actief zijn rond ouderenmis(be)handeling om een visienota rond ouderenmis(be)handeling op te stellen. Op provinciaal niveau: Provinciale stuurgroep ouderenmis(be)handeling Oost-Vlaanderen: vindt plaats 2x per jaar in het administratief centrum van de provincie; Leden: de directeurs van de 3 vestigingsplaatsen van het steunpunt ouderenmis(be)handeling Oost- Vlaanderen, de projectmedewerker van het steunpunt, de beleidsmedewerkster van het meldpunt, de geweldconsulente van de provincie, leden van verschillende sectoren binnen de provincie Op lokaal niveau: Vergadering voor onthaalvrijwilligers; deze vindt 6-wekelijks plaats in het Sociaal Huis Pandora; Leden: alle onthaalvrijwilligers en de coördinator van de onthaalvrijwilligers Kernvergadering: deze vindt 6-wekelijks plaats in het Sociaal Huis Pandora; Leden: alle medewerkers van het CAW Zuid-Oost-Vlaanderen vzw die gehuisvest zijn in het Sociaal Huis Pandora en beroepskrachten van andere diensten die daar ook gevestigd zijn en 4 afgevaardigden van de vrijwilligers van Pandora. Klein team: tweewekelijks overleg met de verschillende leden van de dienst Vlaams meldpunt ouderenmis(be)handeling en het steunpunt ouderenmis(be)handeling Oost- Vlaanderen. Dit vindt plaats in het Sociaal Huis Pandora Adhocvergaderingen: op regelmatige basis met 1 of meer leden van de diensten rond ouderenmis(be)handeling van het CAW Zuid-Oost-Vlaanderen vzw. Deze vergaderingen gaan meestal door in het Sociaal Huis Pandora. 16

17 5 Activiteitenverslag Vooraleer we dieper ingaan op de specifieke kenmerken van de meldingen ouderenmis(be)handeling die in het Vlaams Meldpunt en de Steunpunten zijn binnengekomen, willen we even blijven stilstaan bij de evolutie van de meldingen gedurende onze vier werkjaren. Uit deze grafiek kunnen we afleiden dat steeds meer mensen de weg naar het meldpunt vinden en het taboe steeds meer doorbroken wordt, ongeacht de beperkte sensibilisatie die het meldpunt kunnen voeren heeft. De beperkte sensibilisatie is te wijten aan het ontbreken van gepaste middelen en personeel om een algemene sensibilisatiecampagne op te zetten. Deze evolutie van meldingen voorspelt een stijgende trend. Overz icht aant al meldingen Jaar 5.1 Aantal meldingen en de gestelde hulpvraag Frequency Percent Cumulative Valid Percent Percent Valid advies ,8 34,8 34,8 informatie 84 19,2 19,2 54,0 interventie ,8 37,8 91,8 registratie 36 8,2 8,2 100,0 Total ,0 100,0 17

18 200 melding vraag 100 Frequency 0 advies informatie interventie registratie melding vraag Bedenkingen: Tussen 1 januari en 31 december 2006 noteren we 437 meldingen voor heel Vlaanderen die binnengekomen zijn bij het Vlaams Meldpunt en de Steunpunten ouderenmis(be)handeling. 54% van de melders vragen om informatie of advies over de mogelijkheden die bestaan of de stappen die men best onderneemt om een (vermoeden van een) situatie van ouderenmis(be)handeling aan te pakken. Een vraag naar interventie gebeurt in 38% van de gevallen. 8% percent van de melders vragen om dergelijke situatie te registreren, zonder meer. In vergelijking met vorig jaar zien we dat er dit jaar meer vragen naar interventie gesteld werden (38% i.p.v. 30% vorig jaar). We zien dat er dit jaar meer complexe situaties van ouderenmis(be)handeling gemeld worden, waarvoor het geven van gericht advies niet meer volstaat. We merken immers bij de meldingen dat mensen zeer lang wachten vooraleer ze de stap zetten naar het meldpunt. Ze proberen de situatie eerst zelf aan te pakken. Wanneer het niet meer lukt en de situatie uit de hand loopt, wordt het meldpunt veelal gecontacteerd. Als deze trend zich de komende jaren doorzet, betekent dit wel een zwaardere belasting voor de Steunpunten, vermits zij de taak hebben interventievragen op te volgen. In 17% van de situaties waar informatie/advies geboden wordt, worden de melders naar de gepaste hulpverlening doorverwezen. De meeste hulpvormen waar mensen naar verwezen worden voor verdere informatie of opvolging van hun situatie zijn de dienst Gezins- en Relationeel Werk (31% van de verwijzingen) en Slachtofferhulp(21% van de verwijzingen) binnen Algemeen Welzijnswerk en de Rusthuisinfofoon (23% van de verwijzingen, vermits de vraag in deze situaties zich binnen de residentiële sector situeert). 5.2 Waar woont het slachtoffer? 18

19 Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid Antwerpen 87 19,9 19,9 19,9 Brussel 26 5,9 5,9 25,9 Limburg 29 6,6 6,6 32,5 Oost-Vlaanderen ,3 37,3 69,8 Vlaams-Brabant 61 14,0 14,0 83,8 Vlaams Meldpunt 11 2,5 2,5 86,3 Wallonië 1 0,2 0,2 86,5 West-Vlaanderen 59 13,5 13,5 100 Total provincie 100 Frequency 0 Brussel Antwerpen Limburg Vlaams Meldpunt Vlaams-Brabant Oost-Vlaanderen Wallonië West-Vlaanderen provincie Bedenkingen: Het grootste deel van de oproepen betreft situaties, net zoals vorig jaar, uit de provincie Oost-Vlaanderen (37%) gevolgd door de provincies Antwerpen (20%) en Vlaams-Brabant (14%). We zien in vergelijking met vorig jaar een lichte verschuiving. Vlaams-Brabant kent een verdere terugval (van 21% vorig jaar tot 14% van de meldingen dit jaar) en Antwerpen kent een stijging (van 17% vorig jaar tot 20% van de meldingen dit jaar). Toch blijft taboedoorbreking een belangrijke opdracht in vele provincies en Brussel. Vormingen en sensibilisatie kunnen de bekendheid van het Steunpunt doen toenemen en bijgevolg een gevoelige stijging in het aantal meldingen voor deze regio bewerkstellen. Als we analyseren wat voor hulpvraag gesteld wordt opgesplitst per steunpunt komen we tot volgende resultaten: 19

20 provincie * melding vraag Crosstabulation Count melding vraag Total advies informatie interventie registratie provincie Antwerpen Brussel Limburg Oost-Vlaanderen Vlaams Meldpunt Vlaams-Brabant Wallonië 1 1 West-Vlaanderen Total w aar w oont het slachtoffer?*melding vraag advies inf ormat ie int erventie registrat ie Ant werpen Brussel Limburg Oost -Vlaanderen VlaamsMeldpunt Vlaams-Brabant Wallonië West -Vlaanderen wa a r woont he t sl a c ht of f e r? 20