Creatief intelligent duurzaam denken
|
|
- Laurens van der Zee
- 2 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Creatief intelligent duurzaam denken Educatie over het totaalbegrip duurzame ontwikkeling 2010 Docent: drs. Linda Veenman
2 Cursusomschrijving Creatief intelligent duurzaam denken In de cursus wordt het totaalbegrip van Duurzame Ontwikkeling uitgelegd door middel van o.a. audiovisuele media, discussie en gastsprekers op het gebied van psychologie, biologie, duurzame kleding en recycling kunst(objecten). De deelnemers worden aangespoord tot creatief intelligent denken. Duurzame Ontwikkeling behelst in wezen een nieuwe manier van denken: creatief en intelligent denken over lange-termijn effecten en de werkelijke (nu vaak onzichtbare) verbanden tussen productie, consumptie en hergebruik. Pas nadat de laatste boom is omgehakt, nadat de laatste rivier is vergiftigd en nadat de laatste vis is gevangen; pas dan zul je erachter komen dat je geld niet kunt eten. -Wijsheid van de Cree-Indianen Deze cursus is een follow-up, mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage vanuit de SIDOregeling van de Gemeente Utrecht. Hierdoor is cursusgeld laag. De cursus is bedoeld voor diegenen die geïnteresseerd zijn in de achterliggende gedachte van duurzame ontwikkeling. Actieve participatie van deelnemers is noodzakelijk. Stichting Dalihaja Creatief intelligent duurzaam denken Volksuniversiteit Utrecht 2
3 INHOUDSOPGAVE 1. DE CURSUS OVER DE ORGANISATIE DE BIJEENKOMSTEN DE GASTSPREKERS... 5 BIJEENKOMST I:... 5 BIJEENKOMST II...10 BIJEENKOMST III...11 BIJEENKOMST IV...12 BIJEENKOMST V LITERATUURLIJST...15 Dit cursusboekje is gedrukt op 100% gerecycled post-consumer papier Stichting Dalihaja Stichting Dalihaja Creatief intelligent duurzaam denken Volksuniversiteit Utrecht 3
4 1. DE CURSUS Praktisch De cursus omvat vijf bijeenkomsten en iedere bijeenkomst heeft een of meerdere thema s. Aan het eind van de cursus ontvangen de deelnemers die de cursus gevolgd hebben een certificaat en een cadeaubon ten waarde van 10 euro. De cadeaubon is te besteden bij Smile Superstore Utrecht (Oudegracht 366) the one-stop shop voor hip en verantwoord winkelen. De cursus is een follow-up. De doelen van de cursus zijn: - informeren over het onderwerp duurzame ontwikkeling en duurzaam denken; - mensen bijeenbrengen met interesse, kennis of werkervaring binnen duurzame ontwikkeling; - mede door middel van input en discussie creatief intelligent duurzaam denken stimuleren & - een follow-up bieden voor de pilot-cursus, zodat deze verankerd kan worden. Inhoudelijk De cursus heeft als uitgangspunt het onder de aandacht brengen en stimuleren van creatief intelligent duurzaam denken. In tegenstelling tot gedragsverandering, waar momenteel veel nadruk op wordt gelegd, streeft de organisatie van deze cursus naar een verrijking van het denkpatroon. Er zijn vier gastsprekers uitgenodigd vanuit verschillende disciplines. Vanaf de tweede bijeenkomst verzorgt er iedere week een andere gastspreker een deel van de bijeenkomst. 2. OVER DE ORGANISATIE Stichting Dalihaja Stichting Dalihaja is een stichting voor duurzame ontwikkeling en cultuurevolutie opgericht in De stichting heeft ten doel het integreren van duurzame ontwikkeling in de (internationale) samenleving, zodat duurzame ontwikkeling door eenieder in de wereld als maatschappelijk uitgangspunt wordt beschouwd. Meer informatie: Linda Veenman De projectorganisatie van de cursus staat onder leiding van drs. Linda Veenman. Linda is in 2003 afgestudeerd aan de Universiteit Utrecht in Engelse Taal en Cultuur / Amerikanistiek. Zij heeft in een jaar in Amerika gestudeerd en heeft haar scriptie geschreven over inheemse (Indianen) literatuur. Na haar studie heeft zij zich ontwikkeld als hbo docent, auteur en projectleider. In 2005 heeft zij binnen het kader van een nieuwe studie cursussen gevolgd over duurzame ontwikkeling via het Expertisecentrum Duurzame Ontwikkeling van de Universiteit van Amsterdam. In 2008 heeft zij Stichting Dalihaja opgericht in reactie op het vercommercialiseren van duurzame ontwikkeling en de daarmee gepaard gaande vervaging van de inhoudelijke complexheid. Contact Stichting Dalihaja Creatief intelligent duurzaam denken Volksuniversiteit Utrecht 4
5 3. DE BIJEENKOMSTEN Een leidraad voor de bijeenkomsten is te vinden in dit cursusboekje. Een globaal overzicht voor iedere bijeenkomst is in een kader weergegeven. Verder staat bij iedere bijeenkomst de te bestuderen stof ter voorbereiding op de volgende bijeenkomst aangegeven. Met uitzondering van de eerste bijeenkomst staat de gastspreker van die avond centraal. De gastsprekers zullen naar aanleiding van een presentatie, workshop of discussie (of combinatie hiervan) hun expertise, gekoppeld aan (een aspect van) duurzame ontwikkeling, delen. 3.1 DE GASTSPREKERS De gastsprekers zijn: Bijeenkomst 2: Bijeenkomst 3: Bijeenkomst 4: Bijeenkomst 5: David Veenman, M.Sc. Psycholoog en organisatieadviseur Levien van Zon, M.Sc. Bio/Geo-Milieuwetenschapper Fioen van Balgooi, Eco-effective fashion consultant Stefan Lehner, Recycling kunstenaar Meer informatie over de gastsprekers is te vinden onder de desbetreffende bijeenkomsten. Bijeenkomst I: In de bijeenkomst Kennismaking Definities van duurzame ontwikkeling Het cursusboek De bijeenkomsten Na wereldwijde aandacht voor het begrip Duurzame Ontwikkeling via Al Gore s An Inconvenient Truth, het stellen van de Millenniumdoelstellingen 1 voor 2015, de vele (energie)campagnes en het fiasco van de VN conferentie Kopenhagen 2009 is er voor veel mensen het beeld ontstaan dat duurzame ontwikkeling vooral CO2 reductie, energiebesparing en tegengaan van klimaatverandering inhoudt. Door het leggen van nadruk op praktische maatregelen en het ontbreken van visie wordt veelal voorbijgegaan aan de inhoud van het complexe en interessante concept duurzame ontwikkeling. 1 De millenniumdoelen zijn acht concrete doelen die in principe in 2015 moeten worden behaald: 1. uitbannen armoede en honger 2. universele basiseducatie 3. gelijke kansen voor mannen en vrouwen 4. verminderen kindersterfte 5. verbeteren gezondheid van moeders 6. verminderen AIDS/Malaria 7. stimuleren duurzaam leefmilieu 8. wereldwijde samenwerking Stichting Dalihaja Creatief intelligent duurzaam denken Volksuniversiteit Utrecht 5
6 Geschiedenis Het begrip duurzame ontwikkeling is een vertaling van sustainable development. Sustainable is afgeleidt van sustenare; Latijns voor op- of omhooghouden. Development is ontwikkeling; maatschappelijke, culturele, politieke, economische of technologische vooruitgang. De strekking van sustenare is om iets tot in de lengte van dagen te laten voortduren. Om welke ontwikkeling dan ook mogelijk te kunnen maken wordt gebruik gemaakt van de omgeving (het milieu of de ecologische dimensie). Water, zuurstof, planten, dieren en grondstoffen vormen de basis voor alle vormen van ontwikkeling. In sommige visies wordt de ecologische dimensie als uitgangspunt genomen, omdat de mens zonder de natuur niet kan bestaan en andersom wel. In ander visies wordt de economie als uitgangspunt genomen, waaraan de andere dimensies ondergeschikt zijn. In het hippie tijdperk van de jaren 70 ontstond grootschaligere aandacht voor het begrip duurzame ontwikkeling vanuit milieuoverwegingen. De eerste VN wereldconferentie over milieu vond plaats in 1972, maar het begrip is ruim 200 jaar eerder terug te vinden in de Duitse bosbouw. Hans Carl von Carlowitz beschijft in 1713 een visie zeer vergelijkbaar met de welbekende Brundlanddefinitie. 2 In zijn Sylvicultura Oeconomica (Economische Bosbouw) pleit hij voor evenwicht, nachhaltige Entwicklung (duurzame ontwikkeling) in de bosbouw en verantwoordelijkheid naar toekomstige generaties. 3 In 1962 schrijft marien biologe Rachel Carson over de gevaren en desastreuze gevolgen van bestrijdingsmiddelen in de landbouw. Haar Silent Spring schetst een dode lente, welke het resultaat is van verstoorde ecologische verhoudingen en de opbouw van giftstoffen in planten naar dieren tot mensen. Verder wordt de heersende, eenzijdige economische ontwikkeling met als resultaat het vervuilen en uitputten van grondstoffen in 1972 beschreven in het rapport van de club van Rome - Limits to Growth (Grenzen aan de groei). 4 Sinds de eerste VN conferentie van 1972 tot aan die van 2009 in Kopenhagen worden de wereldlanden het moeilijk eens over bindende afspraken. Machtspolitiek en economische belangen remmen de top-down transitie naar een duurzaam systeem. Naast deze top-down activiteiten is er veel gaande op lokale, regionale en (inter)landelijke niveaus. Deze bottom-up benadering, welke veelal gepaard gaat met visie en overtuiging, heeft vaak alleen resultaat als de doelen klein, concreet en haalbaar zijn en geen (grote) veranderingen eisen van het huidige systeem. 2 In 1987 werd in het rapport Our Common Future, beter bekend als het Brundtlandrapport de volgende, inmiddels veelgebruikte definitie, geïntroduceerd: Duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die tegemoet komt aan de behoeften van de huidige generatie zonder de mogelijkheid voor toekomstige generaties om in hun behoeften te voorzien in gevaar te brengen. 3 Dankelman, I. & Vlasman A. Denkraam voor duurzame ontwikkeling; duurzame ontwikkeling en toekomstdenken een inleiding. Vakreview Denkraam voor Duurzame Ontwikkeling. DHO, Dankelman, I. & Vlasman A. Denkraam voor duurzame ontwikkeling; duurzame ontwikkeling en toekomstdenken een inleiding. Vakreview Denkraam voor Duurzame Ontwikkeling. DHO, Stichting Dalihaja Creatief intelligent duurzaam denken Volksuniversiteit Utrecht 6
7 Inhoud Duurzame ontwikkeling wordt vaak beschreven door middel van de drie p s: people - planet profit (mensen milieu economie). Ontwikkeling is slechts duurzaam op het snijvlak van deze drie; dat wil zeggen: als rekening wordt gehouden met alle drie de dimensies. sustainablity (=duurzaamheid) bearable (= draaglijk) equitable (=rechtvaardig) viable (=haalbaar) Het idee van ontwikkeling wordt namelijk vaak gekoppeld aan economische groei, maar maar dit is onvolledig. Eenzijdige economische groei leidt regelmatig tot schade op sociaal en ecologisch vlak, bijvoorbeeld in geval van kinderarbeid en uitputting van grondstoffen. Ontwikkeling kan dan ook het best gezien worden als een geheelschakeling van veranderingen op sociaal/cultureel, maatschappelijk/ politiek, ecologisch en economisch niveau. Deze ontwikkeling kan dan duurzaam worden genoemd, omdat deze tot in lengte van dagen kan doorgaan, aangezien alle dimensies aandacht krijgen en in balans kunnen komen. De verschillende dimensies staan in constante wisselwerking met elkaar. Verandering op iedere dimensie geeft een weerslag (positief of negatief) op (een van) de andere dimensies. 5 Een voorbeeld is het uitputten of beschadigen van grondstoffen in een bepaald gebied, wat (lokale) economische en sociale gevolgen heeft. 5 Cörvers R.J.M. dr, prof.dr. P. Glasbergen et al. Duurzame ontwikkeling: ver weg of dichtbij? Open Universiteit Nederland, Stichting Dalihaja Creatief intelligent duurzaam denken Volksuniversiteit Utrecht 7
8 In het algemeen worden de dimensies van duurzame ontwikkeling omschreven als sociaal, ecologisch en economisch. In het cursusboek van de Open Universiteit Nederland onderscheiden de auteurs vijf dimensies (zie bovenstaande driehoek) De verschillende dimensies worden omschreven als; De ecologische dimensie: het vroegtijdig vaststellen van ecologische grenzen die door menselijke activiteiten overschreden (dreigen te) worden. De economische dimensie: het bevorderen van een rechtvaardige verdeling van natuurlijke hulpbronnen, zowel tussen het Noorden en Zuiden als tussen de huidige generatie en toekomstige generaties, en dit alles zonder de ecologische bestaansbasis te ondergraven. De technologische dimensie: technologieën en technieken ontwikkelen die duurzaam zijn en in een breder proces van maatschappelijke verandering worden ingebed. De sociale dimensie: mensen als gelijken beschouwen, minimaal toegang verschaffen tot de primaire bestaansmogelijkheden en mensen stimuleren tot duurzaam denken en handelen. De culturele dimensie, tenslotte: aangrijpingspunten bieden voor een cultuuromslag richting een nieuwe beschaving waarin ecologische, economische en sociale waarden in evenwicht zijn. 6 Problematiek Veel ecologische en sociale problemen worden toegeschreven aan het economische systeem. Onderstaand verhaal is een aanpassing op een oude fabel van Paramahansa Yogananda TINA en de melk Er waren eens twee kikkers die in een bak met melk gevallen waren. Eén kikker was heel actief, de andere wat meer ontspannen. De actieve kikker trapte en trapte met grote kracht door de melk die langzaam veranderde in boter. Uiteindelijk stond hij op, boven op de boter, heel trots op zichzelf. Maar nog steeds was hij niet tevreden. Hij wou nog meer en meer om groter en groter te groeien. Dus begon hij de boter op te eten. De andere kikker at kleine hapjes van de boter en keek naar de snelheid waarmee de ander dikker en dikker werd. Wees voorzichtig, zei hij, je bent te dik aan het worden. Maar de overconsumerende kikker vroeg slechts: Heb je nooit van TINA gehoord? Wie is TINA? Niet wie, maar wat! TINA betekent There is no alternative Geen alternatief voor wat? Geen alternatief voor groei. Ik moet doorgaan met groeien. Hij voegde er dromerig aan toe: Ik wil een koe worden. Maar je gaat jezelf vernietigen?! Er is geen alternatief, antwoordde de kikker, die doorging met eten en vrijwel onmiddellijk explodeerde waardoor beide kikkers stierven. Bron: Thijs de la Court, juli 2002 Uitgegeven in het kader van de Nationale Strategie Duurzame Ontwikkeling 6 Cörvers R.J.M. dr., prof.dr. P. Glasbergen et al. Duurzame ontwikkeling: ver weg of dichtbij? Open Universiteit Nederland, Stichting Dalihaja Creatief intelligent duurzaam denken Volksuniversiteit Utrecht 8
9 Duurzaam denken Een ander voorbeeld voor sociaal-economische problematiek die gevolgen heeft op ecologisch, economisch en sociaal vlak is de Tragedie van de meent (Eng: Tragedy of the Commons). Het streven naar persoonlijke winst resulteert in dit geval in collectief verlies. De consequenties van nemen en nemen in plaats van geven en nemen worden snel duidelijk. Een algemene Westerse benadering is om deze problemen in te perken door wetten en regels. Hierbij wordt degene die buitensporige schade toericht (aan natuurlijke omgeving of anderen) gecorrigeerd in zijn of haar gedrag. In veel gevallen wordt weinig tot geen aandacht besteedt aan het gedachtepatroon wat heeft geleid tot dit gedrag. Als de gedachtegang ongewijzigd blijft kan het gedrag zich bij iedere mogelijkheid herhalen, tenzij de angst voor straf gaat overheersen. Deze manier van sturing vertoont gelijkenis met het corrigeren van kinderen die nog te jong zijn om de consequenties van hun handelen in te zien. In sommige inheemse beschavingen (o.a. de Aboriginals en Indianen) wordt uitgegaan van het collectief belang als persoonlijke verantwoordelijkheid. Hierbij overheerst het begrip dat egoïstisch gedrag of een egocentrische instelling en daarmee gepaard gaan handelen schade kan aanrichten aan het collectief, wat resulteert in schade aan alle individuen. Deze (soms onherstelbare) schade kan zijn weerslag hebben op verschillende dimensies, waardoor balansen kunnen worden verstoord. Een andere overtuiging die in de Westerse wereld veelal ontbreekt is het respect voor de natuur vanuit het bewustzijn dat de mens er onderdeel van uitmaakt. Onderlinge afhankelijkheid van de natuurlijke omgeving en verantwoordelijkheid voor gesteldheid van milieu zijn belangrijke uitgangspunten. Dankbaarheid voor de grondstoffen, dieren en planten die het leven op aarde mogelijk maken is bij vele inheemse stammen onderdeel van het dagelijks leven. De Westerse en inheemse culturen leken in het verleden ver uit elkaar te staan. Terwijl in principe is gekozen voor een verschillende ontwikkelingsrichting. Het Westen heeft zich ontwikkeld in economisch/technologische dimensie en de inheemse cultuur in ecologischsociale (en spirituele) richting. De soms aangedragen reden dat economische ontwikkeling nodig is voor het mogelijk maken van duurzame ontwikkeling wordt door inheemse samenlevingen ontkracht. Met een simpele economische structuur (van o.a. ruilhandel) en een ontwikkelde sociaal-ecologische dimensie is een duurzame samenleving mogelijk. De uitdaging van deze en de komende generaties kan gevonden worden in het (her)vinden van een balans tussen de verschillende dimensies en het (h)erkennen van collectieve en individuele invloed hierop. Met een (Westerse) geschiedenis van onduurzaamheid in het gebruik van natuurlijk hulpbronnen en een afstand van de mens tot de omgeving zal dat niet vanzelf gaan. Het hernieuwen van waarden en prioriteiten zal een nieuwe manier van denken vereisen, welke niet kan worden bereikt met het inkopen van LED verlichting. Stichting Dalihaja Creatief intelligent duurzaam denken Volksuniversiteit Utrecht 9
10 Voor de volgende keer De volgende bijeenkomst zal in het teken staan psychologie, omgeving en beïnvloeding. Tevens zullen we terugkomen op het concept duurzame ontwikkeling. - Lees voor de volgende bijeenkomst de tekst van bijeenkomst I (en de handouts). - Let de komende week op beïnvloeding door reclame (bij het televisiekijken, boodschappen doen of in de meningen van anderen). Bijeenkomst II In de bijeenkomst Inleiding / terugkoppeling De mens en zijn omgeving Gastspreker David Veenman, M.Sc. Psycholoog en organisatieadviseur Discussie & vragen Gastspreker: David Veenman, M.Sc. David heeft psychologie gestudeerd aan de Universiteit Utrecht en in Canada zijn scriptie geschreven over verliesverwerking. Na terugkomst wilde hij zich verder verdiepen in organisaties om de slag naar de werkende maatschappij te maken en heeft vervolgens aan de Vrije Universiteit Amsterdam de Master Organisatiewetenschappen afgerond. Hij is o.a. als adviseur werkzaam geweest voor verschillende organisaties en geeft regelmatig trainingen aan groepsleiders die om moeten leren gaan met probleemgedrag bij kinderen. Daarnaast heeft hij afgelopen zomer in Azerbeidzjan bij SOS - kinderdorpen gewerkt als spelbegeleider. Momenteel geeft hij verschillende opdrachten vorm, waaronder de start van een serie assertiviteitstrainingen dit voorjaar. Davids link met duurzame ontwikkeling is zijn interesse in het menselijke bewustwordingsproces. Stichting Dalihaja Creatief intelligent duurzaam denken Volksuniversiteit Utrecht 10
11 Voor de volgende keer De volgende bijeenkomst zal in het teken staan van de duurzaamheid van natuurlijke (biologische) systemen en kunstmatige (socio-economische) systemen. Lees voor deze bijeenkomst de volgende artikelen: Kringlopen Biologisch eten = schoon water (handout) De biologie van de globalisering En bekijk de volgende artikelen: Fosfaatcrisis? Hoezo fosfaatcrisis? Kringlopen en energie Britain facing food crisis as world's soil 'vanishes in 60 years' How Cows (Grass-Fed Only) Could Save the Planet Bijeenkomst III In de bijeenkomst Inleiding / terugkoppeling Biologie en duurzame ontwikkeling Gastspreker Levien van Zon, M.Sc. Bio/Geo-Milieuwetenschappen Discussie & vragen Gastspreker: Levien van Zon, M.Sc. Levien is afgestudeerd Bio/Geo-Milieuwetenschapper aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij rondt momenteel een onderzoeksmaster Theoretische Biologie en Bioinformatica af aan de Universiteit Utrecht, waar hij onderzoek doet naar het effect van klimaat op ecosystemen. Daarnaast werkt hij als docent op de universiteit en als technisch consultant voor Triple-E (www.tripleee.nl) en een aantal organisaties die zich bezighouden met kleinschalige landbouw en voedselsoevereiniteit in ontwikkelingslanden. Stichting Dalihaja Creatief intelligent duurzaam denken Volksuniversiteit Utrecht 11
12 Voor de volgende keer De volgende bijeenkomst zal in het teken staan van duurzame kleding en de mogelijkheden in het mode-industrie. Bekijk voor de bijeenkomst over duurzame kleding en mode de volgende websites en lees wat de organisaties inhouden en doen; * Refinity * Made-by * Fairwear Foundation Lees daarbij de tekst Vuile was - klik op het menu katoen De tekst gaat over de schadelijkheid van katoen. Bekijk verder de video van Tegenlicht over Cradle 2 Cradle Afval = voedsel Bijeenkomst IV In de bijeenkomst Inleiding / terugkoppeling Cradle to cradle Gastspreker Discussie & vragen Gastspreker: Fioen van Balgooi, Refinity. Fioen heeft aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht de richting Textiel gevolgd. In haar tweede jaar heeft zij een half jaar textielontwerp aan het KASK in Gent (België) gestudeerd. In haar afstudeerjaar volgde ze de richting Fashion. Haar afstudeerproject ging over nieuwe manieren van milieuvriendelijk mode ontwerpen. Eind augustus 2009 is Fioen cum laude afgestudeerd voor zowel haar Bachelor als Master diploma. In December 2009 heeft Fioen de C2C design training van EPEA (the Environmental Protection and Encouragement Agency founded by Prof. Dr. Michael Braungart) gevolgd en is nu C2C design consultant geaccrediteerd. Stichting Dalihaja Creatief intelligent duurzaam denken Volksuniversiteit Utrecht 12
13 Voor de volgende keer De volgende bijeenkomst zal in het teken staan van recycling en de mogelijkheden in de vormgeving van (kunst) objecten. - Lees voor de bijeenkomst de informatie over de gastspreker en zijn visie op duurzaamheid en materiaalkringlopen. Laat je gedachten alvast gaan over de discussievragen. - Bekijk verder de volgende website over recycling en kunst; * Superuse De website laat mogelijkheden voor recycling en vormgeving zien. Opdracht: - Bekijk de verschillende producten op de website en kies er twee uit welke jij bijzonder goed vindt. Geef een korte toelichting op je keuze. Bijeenkomst V In de bijeenkomst Inleiding / terugkoppeling Cradle to cradle / Metalen / grondstoffen Gastspreker Stefan Lehner Discussie & vragen Gastspreker: Stefan Lehner, En-Fer atelier. Stefan tekende en bedacht als kind al machines en verzamelde weggegooide objecten. Nu heeft hij als gevestigd recycling kunstenaar verschillende (internationale) prijzen en projecten op zijn naam staan. Stefan studeerde in Zwitserland filosofie en wiskunde en begon in 1985 met het creëren van meubelprototypes uit gerecycled materiaal. In het zoeken naar een tweede leven voor de gebruikte materialen neemt Stefan de eerdere functie van het object mee in het ontwerp. Hiermee recyclet hij niet alleen het materiaal, maar ook de technologie. Een voorbeeld hiervan is het creëren van een kinderloopstoeltje uit een winkelwagentje. Stefan verhuisde in 2004 naar Utrecht en opende een jaar later hier zijn atelier. Hij exposeert regelmatig in binnen- en buitenland. Stichting Dalihaja Creatief intelligent duurzaam denken Volksuniversiteit Utrecht 13
14 Duurzaamheid en materiaalkringlopen Duurzaamheid is veel meer dan zonnepanelen, isolatie en scheiding van afval. Duurzaamheid is het principe van een organisatie die zichzelf in balans houdt. Net als in de natuur draait in een duurzame maatschappij alles in slimme kringlopen van energie en materialen. Van dit ideaal zijn wij nog ver weg maar er zijn al wel gedachten, experimenten en voorbeelden die in een goede richting gaan. Voor een duurzame maatschappij moeten design, productie en consumptie radicaal gereorganiseerd worden. Hiervoor gaan wij concrete voorbeelden en mogelijke stappen bespreken. In natuurkringlopen is er geen afval omdat alle stoffen weer basis voor nieuw gebruik zijn. Wij bekijken samen producten gemaakt van afval en bedenken andere mogelijkheden van metamorfosen. De volgende vragen zullen verder bediscussieerd worden: - Hoe kunnen afvalmaterialen nog een tweede of derde productleven krijgen? - Welke oplossingen zijn beter dan andere en waarom? - Hoe kan afval een basis voor nieuwe massaproducten worden? - Wat kunnen producenten meteen doen om een tweede gebruik makkelijk te maken? - Moeten alle producten in de toekomst meerdere toepassingen hebben? - Wat betekent dit voor ons hele leven? Stefan Lehner Utrecht, 2009 Stichting Dalihaja Creatief intelligent duurzaam denken Volksuniversiteit Utrecht 14
15 5. LITERATUURLIJST Geciteerde literatuur uit cursusboekje Dankelman, I. & Vlasman A. Denkraam voor duurzame ontwikkeling; duurzame ontwikkeling en toekomstdenken een inleiding. Vakreview Denkraam voor Duurzame Ontwikkeling. DHO, Cörvers R.J.M. dr, prof.dr. P. Glasbergen et al. Duurzame ontwikkeling: ver weg of dichtbij? Open Universiteit Nederland, Behandelde literatuur in de les Niko Roorda. Basisboek Duurzame ontwikkeling. Wolters Noordhoff, Niko Roorda. Werken aan Duurzame ontwikkeling. Wolters Noordhoff, Tragedie van de Meent (wikipedia) Chief Seattle, Letter to Pierce. The Story of Stuff. Huiswerk Kringlopen Biologisch eten = schoon water uit Smaakmakend Magazine. Biologica, herfst De biologie van de globalisering Refinity Made-by Fairwear Foundation Vuile was menu katoen Afval=voedsel, Cradle to Cradle. Tegenlicht. Wonderplant hennep. Superuse, where recycling meets design. Ter meer info Burkhardt, Helmut, The Development of a Sustainable World Energy System: A Full Spectrum of the Issues, Toronto, Ryerson University. Jesse Goossens. Plastic soep. Lemniscaat Meadows, D.H. (et al), De grenzen aan de groei, rapport van de club van Rome. Spectrum, Utrecht. Meadows, D.H., DL. Meadows & J. Randers, De grenzen voorbij, een wereldwijde catastrofe of een duurzame wereld. Spectrum, Utrecht. Opschoor, Johannes B. Na ons geen zondvloed; voorwaarden voor duurzaam milieugebruik Kok Agora, Kempen. Stichting Dalihaja Creatief intelligent duurzaam denken Volksuniversiteit Utrecht 15
16 Websites met betrekking tot duurzame ontwikkeling Educatie LHUMP (Morgen) Landelijk Hogeschool en Universitair Milieuplatform Duurzaam Hoger Onderwijs (DHO) Open Universiteit Nederland duurzame ontwikkeling ver weg of dichtbij? Overzichten Voetafdruk Eerlijke bankenwijzer Millennium development goals Globalincome Groene doeners De kleine aarde Groentetas Utrecht Keigroen samenwerkingsverband verschillende natuur & milieuorganisaties en nog veel meer o.a. te vinden op de pagina links bij veel van bovengenoemde websites Stichting Dalihaja Creatief intelligent duurzaam denken Volksuniversiteit Utrecht 16
Studiedag Duurzame Ontwikkeling
Studiedag Duurzame Ontwikkeling Wanneer je een schip wilt bouwen, breng dan geen mensen bij elkaar om hout aan te slepen, werktekeningen te maken, taken te verdelen en werk te plannen, maar leer de mensen
Duurzaamheid hv12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 15 July 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/52459 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Lessenplan C2C, dé duurzame oplossing?
Lessenplan C2C, dé duurzame oplossing? (gebaseerd op lessen van 50 minuten) Les 1 en 2: Bekijken van de DVD Afval is Voedsel (Vpro Tegenlicht 6 oktober 2006) Maken van de verwerkingsopdrachten. De DVD
EEN DUIM VOOR DELEN. ik deel INFOFICHE. daar wordt iedereen beter van
daar wordt iedereen beter van EEN DUIM VOOR DELEN INFOFICHE 1 1.1 DEFINITIE Delen is een vorm van consuminderen (minder verbruiken) en consumanderen (anders verbruiken). Bij delen ligt het accent op gebruiken
Sustainable development goals
Sustainable development goals The road to dignity by 2030 Ending Poverty, Transforming all Lives and Protecting the Planet = De weg naar waardigheid, Armoede beëindigen, alle levens veranderen en de aarde
Ab Arbo-advisering i en duurzaamheid + MVO
Ab Arbo-advisering i en duurzaamheid + MVO Esther Loozen Atze Boerstra (Stanley Kurvers) NvvA Symposium 2010 1 Programma Introductie door Esther Loozen Korte inleiding over duurzaamheid+ MVO door Atze
Duurzaam Inkopen in onderwijs. Betty de Keizer De Keizer Kennismakelaar
Duurzaam Inkopen in onderwijs Betty de Keizer De Keizer Kennismakelaar Duurzaam inkopen, inleiding Duurzaam inkopen in onderwijs Spelers in het veld en hun rol Suggesties voor aanpak Informatiebronnen
UNITING THE ORGANIC WORLD
International Federation of Organic Agriculture Movements Principles of Organic Agriculture 1 Beginselen van de Biologische Landbouw De Beginselen vormen de wortels, waaruit de biologische landbouw groeit
Dutch Spirit: Passie voor duurzame maatpakken
Dutch Spirit: Passie voor duurzame maatpakken DutchSpirit vervaardigt duurzame maatpakken en richt zich op de doorontwikkeling van circulaire stoffen voor werkkleding. Met een vernieuwend businessconcept
Word jij bestuurslid bij Morgen in 2013-2014?
Word jij bestuurslid bij Morgen in 2013-2014? INHOUDSOPGAVE 1. Huidig Morgen bestuur 3 2. Wie is Morgen? 3 3. Wat doet Morgen? 6 4. Vacature Bestuur 2013-2014 8 5. Waarom een bestuursjaar bij Morgen? 10
Milieuwetenschappen in Leiden
Milieuwetenschappen in Leiden Combineer je opleiding met milieu en duurzaamheid leiden.edu.nl Universiteit Leiden. Universiteit om te ontdekken. Waarom milieu en duurzaamheid? Thema s als gezondheid, armoedebeschrijving,
De Keizer Kennismakelaar bij Haven Amsterdam
De Keizer Kennismakelaar bij Haven Amsterdam Afdelingsoverleg NS-Beleid Donderdag 9 april 2009 Haven Amsterdam is een bedrijf van de gemeente Amsterdam Inhoud presentatie De Keizer Kennismakelaar HAP -
I. Inleiding.. II. Opbouw van dit beleidsstuk.. 1. Motieven MVO.
MVO Beleid Inhoudsopgave I. Inleiding.. II. Opbouw van dit beleidsstuk.. 1. Motieven MVO.. People.1. Goed werkgeverschap... Maatschappelijke betrokkenheid.... Eerlijk zakendoen.. Planet.1. Duurzame mobiliteit...
Mijn manier Onze wereld uitgedaagd. Welke rol speelt de ondernemer? - Bilderbergconferentie 2016
Mijn manier Onze wereld uitgedaagd. Welke rol speelt de ondernemer? - Bilderbergconferentie 2016 Hasmik Matevosyan, mode-onderzoekster Mode-industrie zonder verspilling Hasmik Matevosyan (1987) studeerde
Sommige doelen zijn universeel en van alle tijden
Sommige doelen zijn universeel en van alle tijden Een voorstel voor Provinciale Staten van Gelderland en de Raden van de Gelderse gemeenten 7 juli 2015 Ramon Barends http://www.psp92.nl/gelderland/ Deze
De canon van (duurzaam) ondernemen. Duurzaamheid: van bedreiging naar kansen voor het bedrijfsleven. Waarom duurzaam? Stelling 1
De canon van (duurzaam) ondernemen Duurzaamheid: van bedreiging naar kansen voor het bedrijfsleven VNO - NCW congres Food, Feed and Fuel 9 november 2010 Herstel 2010 -? ISO 26000 Guidelines Social responsibility
FAIRTRADE. Een beter leven. Wat is Fairtrade
Wat is Fairtrade EERLIJKE HANDEL STAAT VOOROP KEURMERK INTERNATIONALE SAMENWERKING HANDEL GEMEENTE DUURZAAMHEID Een beter leven Veel boeren en arbeiders in arme landen (ook wel ontwikkelingslanden ) hebben
Praat mee over de nieuwe Millennium doelen!
Praat mee over de nieuwe Millennium doelen! Millennium Gemeente Langedijk 9 november 2015 Programma Presentatie Workshop Toelichten resultaten uit de workshop Borrel en napraten Inleiding In 1999 stelt
Samen, duurzaam doen!
Samen, duurzaam doen! Een online platform voor duurzaamheid in de Kromme Rijn en Utrechtse Heuvelrug Transitie: We leven niet in een tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperken Jan
Introductie. Figuur 1 De actie van Coca Cola
Inhoud Introductie... 2 Maatschappelijk verantwoord ondernemen... 3 Duurzaamheid... 4 Maatschappelijk betrokken ondernemen... 5 Het verschil tussen MVO en MBO... 6 Bronnelijst... 7 MBO... 7 MVO... 7 Introductie
VOORSTEL AB AGENDAPUNT :
VOORSTEL AB AGENDAPUNT : PORTEFEUILLEHOUDER : F.K.L. Spijkervet AB CATEGORIE : B-STUK (Beleidsstuk) VERGADERING D.D. : 26 november 2013 NUMMER : WM/MIW/RGo/7977 OPSTELLER : R. Gort, 0522-276805 FUNCTIE
Wageningen University & Research. Wageningen, 04 November 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus
Wageningen University & Research Wageningen, 04 November 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus 2017 Het begon in 1918 Van Landbouwhogeschool tot University & Research of the Life Sciences 1960s:
Dialogisch verstaan tussen mensen uit verschillende culturen
9 Inleiding Hoe creëren wij een sfeer in onze steden waar iedereen zich thuis voelt? Hoe gaan we om met verschillende culturele feesten en bijbehorende rituelen? Hoe gaan we om met ons gemeenschappelijk
Duurzaamheid in Agrologistiek
Duurzaamheid in Agrologistiek Prof. dr. ir. Jack G.A.J. van der Vorst Wageningen Universiteit Doel sessie Gezamenlijk inzicht verkrijgen in duurzame logistiek. Discussie resulterend in: Actiepunten voor
Verduurzaming van de veehouderij: urgentie vanuit mondiaal perspectief
Verduurzaming van de veehouderij: urgentie vanuit mondiaal perspectief Conferentie Keuzes voor landbouw en veehouderij Huidige mondiale impact van veehouderij Biodiversiteit, aandeel 30% in mondiaal verlies
Hand-out digiboard presentatie
Hand-out digiboard presentatie Bij werkboekje Groepen 6, 7 en 8 basisonderwijs Wie weet wat AVRI doet? Opdracht 1 In Rivierenland zamelt AVRI afval in. Wie weet wat AVRI doet? Opdracht 1 Opdracht 2 Woordweb
De toekomst van energie
De toekomst van energie Duurzame Energie door Redactie ElectricityMatters 15-08-2017 Dat ons wereldwijde energiesysteem niet duurzaam is, blijkt duidelijk uit onze steeds schaarsere hulpbronnen, de regelmatig
Profielkeuze-test (PKT)
Profielkeuze-test (PKT) Anoniem 2014 TalentFocus Inleiding Het kiezen van een profiel is voor veel leerlingen lastig. Want als je nog niet precies weet wat je later wilt studeren is het moeilijk om op
Stichting Energie Transitie Nederland
Stichting Energie Transitie Nederland Energietransitie: van centrale naar decentrale opwek voor transparantie en duurzaamheid in de energiemarkt Themabijeenkomst Milieunetwerkcommissie IJssel- Vecht 28
ONZE VERANTWOORDELIJKHEID
ONZE VERANTWOORDELIJKHEID CORPORATE RESPONSIBILITY POLICY I Inhoud Voorwoord 1 Waardering medewerkers 2 Ketenverantwoordelijkheid 3 Behoud van natuurlijke hulpbronnen 4 Maatschappelijke betrokkenheid
Duurzame Ontwikkeling
Duurzame Ontwikkeling Korte toelichting op het begrip Praktische invulling - in bedrijven - technologie Invulling in het onderwijs J. Venselaar 17 november Duurzame ontwikkeling in het onderwijs 1 Duurzaam..
Kringloop-wandeling Duurzaamheid in de Natuurexcursie
Kringloop-wandeling Duurzaamheid in de Natuurexcursie Duurzaamheid in excursies 1. Wat is duurzaam 2. PPP 3. Componenten en dimensies 4. Ecologische voetafdruk 5. Educatie duurzame ontwikkeling 6. Hoofd,
Wat weet jij over biologisch en over de bodem?
Met leuke vragen, opdrachten en experimenten voor thuis! Wat weet jij over biologisch en over de bodem? Biologisch, lekker natuurlijk! Heb je er wel eens over nagedacht dat alles wat je eet, van een plant
Gemeenteraad. Motie. Datum : 30 juni : ChristenUnie, CDA, Gemeentebelangen. : Duurzaamheid in Hoogeveen
Gemeenteraad Motie Datum : 30 juni 2016 Fractie Onderwerp : ChristenUnie, CDA, Gemeentebelangen : Duurzaamheid in Hoogeveen De raad van de gemeente Hoogeveen in vergadering bijeen op 30 juni 2016, Constateert
PK Benelux BV. Plan van aanpak maatschappelijk verantwoord ondernemen
PK Benelux BV Plan van aanpak maatschappelijk verantwoord ondernemen INLEIDING Dit Plan van aanpak gaat over maatschappelijk verantwoord onderrnemen en Maatschappelijk verantwoord inkopen (ook wel duurzaam
DOEL van de WORKSHOP. KIESKEURIG 3 jaar OPDRACHT. Hoe KIESKEURIG bent u geweest bij het kiezen van deze workshop? 13-11-2014
KIESKEURIG 3 jaar Ondersteuning bij het kiezen van een vervolgopleiding voor middelbare scholieren HAVO en VWO November 2014 Eveline Hartman RSG Wolfsbos Hoogeveen Franca Hiddink Lectoraat rehabilitatie
Project: Duurzaamheid
: Project Wat is duurzaamheid? Vanuit dit project gaan we kijken naar wat duurzaamheid is. Het klinkt eigenlijk best wel sjiek! Het klinkt als iets dat heel lang mee gaat. Maar wat is duurzaamheid nu eigenlijk?
Kunstproject De Cocon
Kunstproject De Cocon -Educatief pakketen info over Will Beckers Wat is cradle to cradle? Workshops van kunstenaar Will Beckers Floraliën 2016 1 Wat is Cradle to Cradle? We kennen allemaal het teken Dit
Aanleiding. Datum : 6 maart 2014
Datum : 6 maart 2014 Aan : CvB Van : Hans Nederlof Onderwerp : Beleidsplan duurzame bedrijfsvoering FB Kenmerk : Gewenste behandeling : Ter informatie ** Urgentie : normaal/hoog (door SD/CvB te bepalen)
Milieuwetenschappen in Leiden
Milieuwetenschappen in Leiden Combineer je opleiding met milieu en duurzaamheid leiden.edu.nl UniversiteitLeiden. Universiteit om te ontdekken. Waarom milieu en duurzaamheid? Thema s als gezondheid, armoedebestrijding,
Wijzer worden van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen
De Meeuw Nederland Industrieweg 8 Postbus 18 5688 ZG Oirschot T +31 (0)499 57 20 24 F +31 (0)499 57 46 05 info@demeeuw.com www.demeeuw.com De Meeuw en MVO Wijzer worden van Maatschappelijk Verantwoord
Waarden van landbouw en boeren. Hendrik Hoeksema, ZLTO (www.zlto.nl) Ton Duffhues, ZLTO en Atelier Waarden van het Land (www.waardenvanhetland.
Waarden van landbouw en boeren Hendrik Hoeksema, ZLTO (www.zlto.nl) Ton Duffhues, ZLTO en Atelier Waarden van het Land (www.waardenvanhetland.nl) Twee perspectieven Wat vinden we van waarde(n)? Boeren
Duurzaam construeren: Welke opties heeft een constructeur? Maurice Hermens. De dag van de Betontechnologie 30 maart 2017
Duurzaam construeren: Welke opties heeft een constructeur? Maurice Hermens De dag van de Betontechnologie 30 maart 2017 Stelling Duurzame constructies zijn betere gebouwen Functionaliteit Comfort Esthetica
Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen?
Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Familie of naaste zijn van iemand die zichzelf beschadigt kan erg moeilijk zijn. Iemand van wie je houdt doet zichzelf pijn en het lijkt alsof je niks kunt
Samen, duurzaam doen!
Samen, duurzaam doen! Een E-platform voor duurzaamheid in de Utrechtse Heuvelrug Transitie: We leven niet in een tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperken Jan Rotmans hoogleraar transitie-management,
De Drievoudige Bottom Line, een noodzakelijke economische innovatie
De Drievoudige Bottom Line, een noodzakelijke economische innovatie Feike Sijbesma, CEO Royal DSM In de loop der tijd is het effect van bedrijven op de maatschappij enorm veranderd. Vijftig tot honderd
NATUURLIJK VERANTWOORD
NATUURLIJK VERANTWOORD CORPORATE RESPONSIBILITY POLICY CORPORATE RESPONSIBILITY POLICY I V Inhoud Voorwoord Voorwoord 1 Waardering medewerkers 2 Ketenverantwoordelijkheid 3 Behoud van natuurlijke hulpbronnen
Harry Lintsen Technische Universiteit Eindhoven in samenwerking met CBS en Universiteit Groningen. 1 Duurzame ontwikkeling van Nederland 1850-2050
Harry Lintsen Technische Universiteit Eindhoven in samenwerking met CBS en Universiteit Groningen Duurzame ontwikkeling van Nederland 1850-2050 1 Duurzame ontwikkeling van Nederland 1850-2050 IN DOLLARS
Een duurzame ontwikkeling sluit aan op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties in gevaar te brengen 1.
Duurzaamheidsbeleid De bijzondere locatie van Buitenkans Kinderopvang bij het stadslandbouwproject biedt een uitstekende basis voor duurzame kinderopvang. Natuur, ons voedselketen en respect voor mens
DuurzaamAlmere.nl. Blijf innoveren. Duurzaam ondernemen. De Almere Principles: Blijf innoveren
Blijf innoveren Om Almere vooruit te brengen, wil de gemeente Almere nieuwe en verbeterde processen, technologieën en infrastructuren aanmoedigen en experimenten en kennisuitwisseling ondersteunen. Zo
Duurzaam inkopen in de onderwijssector. Betty de Keizer De Keizer Kennismakelaar
Duurzaam inkopen in de onderwijssector Betty de Keizer De Keizer Kennismakelaar Duurzaam inkopen is Het toepassen van milieuaspecten en sociale aspecten in alle fasen van het inkoopproces zodat dit uiteindelijk
NEDERLAND. Pre-basis onderwijs
NEDERLAND Pre-basis onderwijs Leeftijd 2-4 Verschillend per kind, voor de leeftijd van 4 niet leerplichtig Omschrijving Peuterspeelzaal, dagopvang etc Tijd Dagelijks van 9:30 15:30 (verschilt pers school)
Bachelor in de wijsbegeerte: 10 opties voor je toekomst
HOGER INSTITUUT VOOR WIJSBEGEERTE Bachelor in de wijsbegeerte: 10 opties voor je toekomst Combineer filosofie met een andere opleiding (rechten, sociologie, psychologie, geschiedenis ) Beste (toekomstige)
Perspectief voor de Achterhoek
Perspectief voor de Achterhoek 1 Perspectief voor de Achterhoek Aanleiding Op 23 september organiseerde De Maatschappij met Rabobank Noord- en Oost-Achterhoek een interactieve bijeenkomst met als doel
De kritische consument
De kritische consument Inleiding Om producten te kunnen maken heb je grondstoffen nodig. Mensen werken met deze grondstoffen en maken er producten van die we consumeren. Een ondernemer is tevreden als
Hoog tijd voor een écht duurzame landbouw
nnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnn... Hoog tijd voor een écht duurzame landbouw een visie over de hervormingen in de landbouw Oktober 2013 nnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnn... Inleiding Landbouwbeleid heeft grote invloed op
Studeren na het HBO. stand van zaken 2013-2014. Informatie van het Avans Studentendecanaat
Studeren na het HBO stand van zaken 2013-2014 Informatie van het Avans Studentendecanaat 1 Studeren na het HBO: onderwerpen 1. Wat moet je weten over het collegegeld als je kiest voor een nieuwe bachelor
Verpakken in de circulaire economie. Hester Klein Lankhorst Empack, 5 april 2017
Verpakken in de circulaire economie Hester Klein Lankhorst Empack, 5 april 2017 2 Copyright 2016 KIDV 8 november 2016 3 Copyright 2017 KIDV 12-4-2017 Verpakkingen In Europa openen we ongeveer 7 verpakkingen
Quadruple P voor een duurzame stad: People Planet Profit en Project
Quadruple P voor een duurzame stad: People Planet Profit en Project prof. ir Kees Duijvestein em. Duurzame Ontwikkeling in de Gebouwde Omgeving StadsOntwerp & Milieu (SOM) groep faculteit Bouwkunde TU
Samen Duurzaam DOEN! Stap 1 // Welkom en inleiding. Stap 2 // Voorstelronde aanwezigen. (5 minuten) (10 minuten)
Samen Duurzaam DOEN! Leuk dat u samen met uw buren na wilt denken over duurzaamheid. Aan de hand van dit stappenplan helpen wij u graag op weg om het gesprek op gang te brengen. Dit stappenplan is bedoeld
Wie weet wat Avri doet?
Opdracht 1 Welkom Wie weet wat Avri doet? Opdracht 1 antwoord Welkom Wie weet wat Avri doet? In Rivierenland zamelt Avri afval in. Opdracht 2 Woordweb Als je het woord afval hoort, waar denk je dan aan?
DUURZAME ONTWIKKELING EN DE CRADLE TO CRADLE- BENADERING
DUURZAME ONTWIKKELING EN DE CRADLE TO CRADLE- BENADERING Bas van de Westerlo, C2C ExpoLAB Venlo, Nederland De afgelopen decennia hebben er diverse ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid plaatsgevonden.
HUMANE WETENSCHAPPEN S I N T - J A N S C O L L E G E. w w w. s j c - g e n t. b e
S I N T - J A N S C O L L E G E w w w. s j c - g e n t. b e Campus Heiveld Heiveldstraat 117 9040 Sint-Amandsberg Tel: 09 228 32 40 heiveld@sjc-gent.be Campus Visitatie Visitatiestraat 5 9040 Sint-Amandsberg
Duurzaamheidk. Duurzaamheidkompas meting #17 beleid ten aanzien van voedsel januari 2017
Duurzaamheidk mpas Duurzaamheidkompas meting #17 beleid ten aanzien van voedsel januari 2017 Inleiding Duurzaamheidkompas #17 gezond en duurzaam voedsel Antwoord op duurzaamheidvragen In deze tijd van
Duurzaam Financieel Management. Margreet F. Boersma
Duurzaam Financieel Management Margreet F. Boersma De kledingindustrie en de fabriek in Bangladesh http://nos.nl/video/499148-tientallen-doden-bij-instortenfabrieksgebouw-bangladesh.html Wat zou je doen
Help plastic afval de zeeën uit
Help plastic afval de zeeën uit 8 Plastic afval in zee is een toenemend probleem dat honderden diersoorten aantast. Ook zijn er grote onzekerheden over de indirecte effecten. Voldoende reden voor onmiddellijke
OPDRACHT 2 - DELIVERABLE 3 RAPPORTAGE WORKSHOP
paperfish 09/19/13 OPDRACHT 2 - DELIVERABLE 3 RAPPORTAGE WORKSHOP 1/10 Inhoudsopgave Inleiding 3 NOS 3 Team paperfish 3 Verwachtingen 4 Doelen 4 Take away 1 6 Take away 2 6 Take away 3 6 De doelen van
De club van Rome had toch gelijk!
De club van Rome had toch gelijk! Bernard Dam MECS, Chemical Engineering, Faculty of Applied Science, Delft University of Technology 11 november 2009 Delft University of Technology Challenge the future
Studeren na het HBO. stand van zaken 2014-2015. Informatie van het Avans Studentendecanaat
Studeren na het HBO stand van zaken 2014-2015 Informatie van het Avans Studentendecanaat 1 Studeren na het HBO: onderwerpen 1. Wat moet je weten over het collegegeld als je kiest voor een nieuwe bachelor
Inhoud hoofdstuk 1. Duurzame ontwikkeling: van concept tot strategie. Introductie 15. Leerkern 16. Terugkoppeling 46. Uitwerking van de opgaven 46
Inhoud hoofdstuk 1 Duurzame ontwikkeling: van concept tot strategie Introductie 15 Leerkern 16 1 Duurzame ontwikkeling op de internationale agenda 16 1.1 Herkomst van het begrip 16 1.2 Internationale aandacht
Ontwerp onderzoek. Probleem beschrijving. Probleemanalyse. Karen Werter, Lesonderwerp: Sparen en lenen
Ontwerp onderzoek Lesonderwerp: Sparen en lenen Probleem beschrijving In de eerste economie les die de leerlingen in de derde klas hadden heb ik het woord economie op het bord geschreven en door middel
Nut en noodzaak van (sturen op) duurzame zorg
Nut en noodzaak van (sturen op) duurzame zorg Prof.dr. Robbert Huijsman MBA, Hoogleraar Management & Organisatie Ouderenzorg Senior manager Kwaliteit & Innovatie, Achmea .... Wat bedoelen we met duurzaamheid?
DUURZAAMHEID EN PRESTATIES
DUURZAAMHEID EN PRESTATIES RIS ZET ZICH IN VR HET KLIMAAT Bij RIS is duurzame ontwikkeling een belangrijk aandachtspunt. Het is een filosofie, een echte maatschappelijke betrokkenheid die sinds 1992 onze
Sint-Jan Berchmanscollege
Sint-Jan Berchmanscollege Infobrochure Klassieke Talen (2de en 3de graad ASO) Leerlingprofiel Je leest graag, je wil je taalvaardigheid versterken, en je hebt interesse in cultuur en maatschappij? Een
Doe mee in onze. groene wereld. open dag. vmbo groen. Enschede. Vakman schaps route. vrijdag 26 januari uur uur.
Doe mee in onze groene wereld Enschede vmbo groen Vakman schaps route open dag vrijdag 26 januari 2018 15.30 uur - 20.30 uur www.aoc-oost.nl 2informatie vmbo groen 2018-2019 AOC Oost is jouw wereld. Een
Van : L. de Ridder DMS nr: 11.04347 Aan : Gemeenteraad Datum : 19 mei 2011 Onderwerp : Start duurzaamheidsbeleid c.c. :
INTERN MEMO Van : L. de Ridder DMS nr: 11.04347 Aan : Gemeenteraad Datum : 19 mei 2011 Onderwerp : Start duurzaamheidsbeleid c.c. : Aanleiding Duurzaamheid is een speerpunt in het coalitieakkoord en het
Bachelorproject (15 EC), BSK. Docent: MSc, Drs. C. Nagtegaal
Vakbeschrijvingen derde jaar EBM: In het derde jaar volg je enkele verdiepende vakken, schrijf je de bachelorscriptie en heb je een vrije keuzeruimte. Je kunt deze ruimte invullen met keuzevakken (o.a.
Surf ook naar www.rvec.nl
Een succesvolle leerloopbaan voor ieder kind Welkom bij Roelof! Het Roelof van Echten College in Hoogeveen is een school voor ieder kind. Wij bieden alle vormen van onderwijs aan: praktijkonderwijs, leerwegondersteunend
Archeologie in Amsterdam
Archeologie in Amsterdam Archeologie is de studie van samenlevingen, culturen en landschappen door de tijd heen. Fysieke resten van het verleden komen tevoorschijn bij opgravingen, maar worden ook bestudeerd
Thema-avond Duurzaamheid in de gemeente Donderdag 28 mei 2015
Thema-avond Duurzaamheid in de gemeente Donderdag 28 mei 2015 20.00 20.15 Erwin Keun 20.15 21.00 Bindert Kloosterman 21.00 21.30 Geurt van de Kerk Opening intro gasten Twitter: #ikbenduurzaam (#d66) https://kahoot.it:
Sint-Jan Berchmanscollege
Sint-Jan Berchmanscollege Infobrochure Klassieke Talen (2de en 3de graad ASO) Leerlingprofiel Je leest graag, je wil je taalvaardigheid versterken, en je hebt interesse in cultuur en maatschappij? Een
DAKACCENT MVO 2017 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen
DAKACCENT MVO 2017 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Duurzaam vooruit Dakaccent wil op een maatschappelijk verantwoorde manier werken, in samenwerking met medewerkers, klanten, leveranciers en overige
Voor vragen en opmerkingen:
Op 8 december heeft Wethouder Lara de Brito het manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) ondertekend. Door ondertekening van dit manifest geven we ondersteuning aan een landelijk gedragen initiatief
Product naam: MM00156
Product naam: MM00156 Specificaties MM00156: Levensduur: 10000u Wattage: 23.00W Kleur: 2700K (warmwit) Lumen: 1371 lu RA: 82 Lamp soort: Globe Lampvoet: E27 Lengte: Diameter: Gewicht: Spanning: Beschermingsklasse:
Basisboek Duurzame Ontwikkeling, 2e editie overzicht van wijzigingen
Basisboek Duurzame Ontwikkeling, 2e editie overzicht van wijzigingen Niko Roorda, maart 2011 1 Van twee boeken naar één De eerste editie van het Basisboek Duurzame Ontwikkeling (BBDO, verschenen in 2006)
Archeologie in Amsterdam
Archeologie in Amsterdam Archeologie is de studie van samenlevingen, culturen en landschappen door de tijd heen. Fysieke resten van het verleden komen tevoorschijn bij opgravingen, maar worden ook bestudeerd
Mevrouw de voorzitter, Geachte leden van het Bureau, Dames en heren,
Vrijdag 10 september 2010 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Comité van de Regio s Resource Efficient Europa Mevrouw de voorzitter, Geachte leden van het Bureau,
Keuzedeel K0028 Duurzaamheid in het beroep A
Keuzedeel K0028 Duurzaamheid in het beroep A Artikel 116034 Praktische informatie Code keuzedeel K0028 Niveau Geschikt voor niveau 1 Studielast Totaal: 240 uur Savantis adviseert 20 contact gebonden uren
Doe mee in onze. groene wereld. vmbo groen. Doetinchem. Het Groene Lyceum. Vakman schaps route
Doe mee in onze groene wereld Doetinchem vmbo groen Het Groene Lyceum Vakman schaps route 2informatie vmbo groen 2017-2018 AOC Oost is jouw wereld. Een groene wereld die jij zelf mag invullen met jouw
Presentatie onderzoeksverslag Plaatje 1 Welkom bij mijn presentatie. Mijn naam is Monica Heikoop en ik ben docent aan de opleiding Communicatie van
Presentatie onderzoeksverslag Plaatje 1 Welkom bij mijn presentatie. Mijn naam is Monica Heikoop en ik ben docent aan de opleiding Communicatie van de Hogeschool Rotterdam. Mijn presentatie is opgebouwd
Kansen voor kruiden. Het Emotive uitwisselingsprogramma: an Indian-Dutch exchange on the reduction of antibiotic use in dairy farming
Kansen voor kruiden Het Emotive uitwisselingsprogramma: an Indian-Dutch exchange on the reduction of antibiotic use in dairy farming Katrien van t Hooft, DVM NVF/Dier en Kruid bijeenkomst 20 maart 2014
Duurzame innovatie met de natuur als mentor - de circulaire economie in de praktijk - Rijks Innovatie Lab 2013
Duurzame innovatie met de natuur als mentor - de circulaire economie in de praktijk - Rijks Innovatie Lab 2013 Introductie van het bedrijf Uitvinder van de Heuga tapijttegel Omzet $ 1 miljard 3500 medewerkers
Inhoud hoofdstuk 1. Duurzame ontwikkeling: van concept tot strategie. Literatuur 35
Inhoud hoofdstuk 1 Duurzame ontwikkeling: van concept tot strategie 1 Duurzame ontwikkeling op de internationale agenda 2 1.1 Herkomst van het begrip 2 1.2 Internationale aandacht voor milieuproblemen
03 november 2011. Bart Brink manager business development / corporate coördinator Cradle to Cradle
03 november 2011 Bart Brink manager business development / corporate coördinator Cradle to Cradle Voor meer informatie: b.brink@royalhaskoning.com of 06-55885393 Duurzaam ontwerpen Geïnspireerd door Cradle
DaVinci: Wereldverkenning
DaVinci: Wereldverkenning samen met ouders Alles heeft te maken met al het andere, Leonardo Da Vinci Ik verwonder me over Ik verwonder me over Ik verwonder me over DaVinci Ieder kind is uniek en het is
Doe mee in onze. groene wereld. vmbo groen. Twello. Het Groene Lyceum. Vakman schaps route
Doe mee in onze groene wereld Twello vmbo groen Het Groene Lyceum Vakman schaps route 2informatie vmbo groen 2017-2018 AOC Oost is jouw wereld. Een groene wereld die jij zelf mag invullen met jouw talent
HENDRIK IDO AMBACHT RUIMTELIJK PLAN ALS STRATEGIE
DE REGIO HENDRIK IDO AMBACHT RUIMTELIJK PLAN ALS STRATEGIE LEREN IN DE PRAKTIJK, HORECA WATER EN NATUUR VERVOER OVER WATER REGIONAAL EN LOKAAL Een economische oase aan de rivier OEVERTURE Oeverture
Een korte handleiding
Een korte handleiding Inleiding Je gaat deelnemen of bent in elk geval geïnteresseerd in deelname aan een kennisuitwisseling gefaciliteerd door E-motive. Zo n uitwisseling kan bestaan uit het bijwonen
WELKOM. Biobased Business Event Emmen. Over natuurlijke oplossingen gesproken
WELKOM Biobased Business Event Emmen Over natuurlijke oplossingen gesproken Natural Plastics Ontwikkelen, produceren en op de markt brengen van groene producten welke geen schade opleveren voor de natuur
lesprogramma Duurzaamheid les 1: maken Cradle to Cradle uitgelegd voor kinderen
lesprogramma les 1: maken lesprogramma 4 lessen over duurzaamheid: Les 1: Maken Les 2: Gebruiken Les 3: Hergebruiken Les 4: Eindopdracht lesprogramma lesprogramma Les 1: Maken Hoe word ik een flesje water?