Functieverlies is een frequent probleem onder ouderen
|
|
- Wouter Verbeke
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Stand van zaken Fysieke training vóór en na een grote operatie* De huidige opinie Jordi Elings, Thomas J. Hoogeboom, Jaap J. Dronkers, Erik H.J. Hulzebos en Nico L.U. van Meeteren Functieverlies vóór, tijdens en na een grote operatie is een frequent probleem onder ouderen. Een van de belangrijkste oorzaken is inactiviteit van de patiënt. Pre- en postoperatieve therapeutische training zou de nadelige gevolgen van een ziekenhuisopname wegens een grote operatie kunnen terugdringen of zelfs voorkómen. Er zijn aanwijzingen dat het preoperatief trainen van patiënten vooral fragiele patiënten vóór een hart-, buik- of thoraxoperatie of gewrichtsvervangende operatie veilig, effectief en doelmatig is. De effectiviteit van de preoperatieve training is alleen voor hartoperaties wetenschappelijk vastgesteld. Preventief trainen voor buik- en thoraxoperaties en gewrichtsvervangende operaties lijkt eveneens effectief, op voorwaarde dat deze wordt aangeboden aan hoogrisicopatiënten. Postoperatieve klinische revalidatie moet vroegtijdig beginnen, bij voorkeur binnen 4 h na de operatie. Vervolgstudies naar de effectiviteit van perioperatieve training dienen zich te richten op adequate selectie van hoogrisicopatiënten en de evaluatie van hoogintensieve trainingsinterventies. *Dit artikel is gebaseerd op een onderzoek dat eerder werd gepubliceerd in Current Opinion in Anaesthesiology (014;7:161-6) met als titel Merits of exercise therapy before and after major surgery. Afgedrukt met toestemming. Diakonessenhuis, afd. Fysiotherapie, Utrecht. Drs. J. Elings, fysiotherapeut (tevens: onderzoekschool CAPHRI, afd. Epidemiologie, Maastricht). Universiteit Maastricht, onderzoekschool CAPHRI, afd. Epidemiologie, Maastricht. Dr. T.J. Hoogeboom, fysiotherapeut n.p. en bewegingswetenschapper; prof.dr. N.L.U. van Meeteren, fysiotherapeut n.p. (tevens: Centre for Care Technology Research, Maastricht en Directeur Topsector Life Sciences and Health, Den Haag). Ziekenhuis Gelderse Vallei, afd. Fysiotherapie, Ede. Dr. J.J. Dronkers, fysiotherapeut en bewegingswetenschapper. UMC Utrecht, Wilhelmina Kinderziekenhuis, Kinderbewegingscentrum, Utrecht. Dr. E.H.J. Hulzebos, (sport)fysiotherapeut, bewegingswetenschapper en medisch fysioloog. Contactpersoon: drs. J. Elings (jelings@diakhuis.nl). Functieverlies is een frequent probleem onder ouderen vóór, tijdens en na een ziekenhuisopname. 1 Een van de belangrijkste oorzaken voor het functieverlies is dat patiënten veelal zonder medische noodzaak vóór de ziekenhuisopname inactiever worden en tijdens een verblijf in het ziekenhuis 80% van de tijd in bed liggen. Deze fysieke inactiviteit leidt tot een significant verlies van functies van de skeletspieren, namelijk kracht, uithoudingsvermogen en neuromusculaire aansturing. Ook de fysiologische stress na een operatie is een belangrijke oorzaak van het functieverlies van de patiënt. Deze stressreactie rond een operatie omvat een breed scala aan fysiologische effecten die hart-, long- en spierfuncties en neuromusculaire functies nadelig beïnvloeden. De genoemde fenomenen leiden tot een hoger risico op postoperatieve complicaties, hogere mortaliteit, een langere opnameduur of heropnames, een langdurig en vaak zelfs permanent verlies van zelfredzaamheid en lichamelijke activiteiten uit het dagelijks leven (adl), en hogere zorgkosten. De figuur geeft grafisch weer dat de preoperatieve conditie en functionele status dat wil zeggen: de mate waarin de patiënt adl kan uitvoeren van invloed zijn op de postoperatieve conditie en functionele status van de patiënt. 3 Het merendeel van de patiënten is in staat hun fysiologische reserves aan te spreken, om zo de negatieve gevolgen van de operatie op te vangen. Zodoende functioneert het NED TIJDSCHR GENEESKD. 015;159: A7860 1
2 niveau fysieke activiteiten $ deconditionering # functioneel verval # preoperatieve functionele status ziekenhuisopname of operatie opnameduur overlijden adl FIGUUR Mogelijke effecten van operatie en ziekenhuisopname bij oudere patiënten. De preoperatieve status heeft onmiskenbaar invloed op die effecten. 4 gros van de patiënten na herstel boven het preoperatieve niveau, maar een deel van hen geniet dit voorrecht niet. Maar wanneer zijn die fysiologische reserves voldoende om de patiënt de operatie te laten doorstaan? Om dat bij individuele patiënten tijdig en goed te kunnen inschatten, is het essentieel om de fysieke fitheid en de aard en omvang van de adl van de patiënt te objectiveren. Aan de hand daarvan is het mogelijk om samen met patiënten te besluiten of aanvullende pre- of postoperatieve, al dan niet preventieve interventies geïndiceerd zijn. De preoperatieve lichamelijke conditie kan bijvoorbeeld worden verbeterd met een specifieke therapeutische training die gericht is op het verbeteren van de spierkracht of het aerobe uithoudingsvermogen. Zelfs zeer oude en fragiele patiënten zijn te trainen in een relatief korte periode voor de operatie.,4 Fitte patiënten kunnen de negatieve gevolgen van een operatie beter weerstaan en de nadelige gevolgen op hun functionele status beperkt houden. Bovendien kan een snel en adequaat ingezette postoperatieve mobilisatie bij de juiste risicopatiënten het herstelproces gunstig beïnvloeden. Fysieke training bij specifieke operaties chirurgische stress # postoperatieve complicaties # Trainen bij cardiovasculaire operaties Jaarlijks vinden in Nederland ongeveer openhartoperaties plaats. 5 Patiënten die een cardiovasculaire operatie moeten ondergaan lopen vooral risico op een postoperatieve pulmonale complicatie (PPC), die mogelijk leidt tot een verhoogde postoperatieve sterfte. De incidenties van PPC s variëren in de literatuur van 0-95%, een grote spreiding die veroorzaakt wordt door de verschillende gehanteerde definities van PPC. 6-8 Vooral de veranderingen in de luchtwegen door directe en indirecte effecten van de anesthesie en analgesie verhogen het risico van een patiënt op een PPC, omdat de patiënt hierdoor minder snel kan mobiliseren. 9 Preoperatieve fysiotherapie blijkt effectief bij hoogrisicopatiënten die opgaan voor een open hartoperatie. 10 Fysiotherapie die alleen na de operatie wordt gegeven aan relatief gezonde mensen met weinig comorbiditeit blijkt weinig effectief om PPC s te voorkómen. Voor doelmatige en doeltreffende zorg is het essentieel om patiënten met een hoog pulmonaal risicoprofiel vroegtijdig bij voorkeur preoperatief te identificeren en op het juiste moment en de juiste manier te behandelen. 11 Het preoperatief identificeren van patiënten met een hoog risico op functionele achtuitgang of een PPC bijvoorbeeld longontsteking na een hartoperatie kan de zorgprofessionals helpen de behandeling goed af te stemmen op de individuele patiënt. Een evidencebased predictiemodel, weergegeven in de tabel, biedt patiënt en zorgprofessional hierbij uitkomst; dit model maakt het mogelijk het risico op PPC s al vóór de operatie in te schatten en bij een hoog risico de juiste interventie in te zetten. Verder is bekend dat preoperatieve fysiotherapie bij deze patiënten met een hoog risico op pulmonale complicaties het aantal PPC s en de opnameduur in het ziekenhuis statistisch significant kan verminderen. 4 Preoperatieve inspiratoire ademspiertraining in combinatie met het aanleren van sputumevacuatietechnieken en snelle postoperatieve mobilisatie is een veilige en effectieve therapie bij patiënten met een hoog risico op PPC s.,13 Postoperatieve interventies zijn veelal gericht op het verbeteren van de longfunctie of de functionele status van de patiënt. In een literatuurstudie naar de verschillende postoperatieve fysiotherapeutische behandelingen kon geen consensus worden bereikt over de superioriteit van één behandeling boven andere. Er zijn wel aanwijzingen dat vroegtijdige postoperatieve mobilisatie de tijd tot detubatie en de opnameduur op de intensivecareafdeling verkort. 14 Grote buikoperaties en niet-cardiale thoraxoperaties Grote buikoperaties en niet-cardiale thoraxoperaties vinden in Nederland ongeveer keer per jaar plaats. 15 Net als bij cardiochirurgische ingrepen is bij patiënten die deze operaties ondergaan de ademfunctie direct na de operatie fors verminderd, met als gevolg een verhoogd risico op PPC s. Het postoperatieve beloop hangt af van het vermogen van de patiënt tot aanpassing. Bekende conventionele risicofactoren die het postopera- NED TIJDSCHR GENEESKD. 015;159: A7860
3 TABEL Predictiemodel voor het inschatten van het risico op postoperatieve pulmonaire complicaties 1 factor leeftijd 70 3 productieve hoest 3 roken diabetes mellitus inspiratoire vitale capaciteit 75% van voorspelde waarde - maximale expiratie monddruk 75% van voorspelde waarde - score* * Het risico op postoperatieve pulmonaire complicaties wordt berekend door de score van elke bij de patiënt aanwezige factor op te tellen. Als de score in totaal -4 tot - punten bedraagt, is het risico laag risico; bij een score van -1 tot 10 punten is het risico hoog. tieve beloop voorspellen zijn onder andere leeftijd, roken en nevenaandoeningen, zoals diabetes mellitus, COPD en hartziekten. Maar ook fitheid, gemeten met de LASA physical activity questionnaire, blijkt een goede voorspeller. Longoperaties Bij longoperaties is de relatie tussen het aerobe uithoudingsvermogen en het postoperatieve beloop al langer bekend. Recent is ook een relatie aangetoond tussen preoperatieve fysieke fitheid en lichamelijke activiteit en het herstel na een zware buikoperatie. Toevoeging van de variabelen fysieke fitheid en lichamelijke activiteit aan een preoperatief predictiemodel dat alleen op conventionele risicofactoren was gebaseerd, geeft een statistisch significante verbetering van de voorspellingen van het model voor postoperatieve mortaliteit, ontslagbestemming en opnameduur. 16 Fysieke fitheid is niet alleen een voorspellende factor, maar is eveneens goed te trainen tijdens de veelal korte preoperatieve fase. Er komt steeds meer bewijs dat training van de inspiratoire spierkracht in de preoperatieve fase de incidentie van PPC s vermindert bij zowel buikals thoraxoperaties. 13 Ook kunnen patiënten met een algemene training hun spierkracht en aerobe uithoudingsvermogen verbeteren, wat gepaard gaat met een beter functioneel herstel na een buik- of thoraxoperatie. Oncologische operaties Extra aandacht is vereist bij oncologische operaties, omdat bij patiënten met oncologische aandoeningen al in een vroeg stadium een afname van de spierfunctie te zien is. Een preoperatieve training verbetert in deze patiëntengroep de postoperatieve fysieke fitheid.,17 Het bewijs voor de preventie van postoperatieve complicaties door fysieke training is echter nog zwak, omdat dit vooral is gebaseerd op pilotonderzoeken met heterogeniteit in de preoperatieve fysieke fitheid van de deelnemers en met veelal onvoldoende statistische power. De beschikbare trainingstijd voor een operatie is vaak kort. Om toch de fysieke conditie te kunnen verbeteren, is een intensieve, progressieve en patiënt-specifieke training nodig waarbij zowel de spierkracht als de aerobe capaciteit worden verbeterd. Deze training moet bij voorkeur worden voorgeschreven aan kwetsbare ouderen. Omdat bij een te hoge intensiteit het risico bestaat dat het vermogen tot aanpassing juist afneemt, 18 zal de fysiotherapeut deze kwetsbare patiëntengroep frequent willen zien en monitoren om de trainingsparameters tijdig bij te stellen voor een optimaal effect. Onderzoeken naar vroege postoperatieve mobilisatie laten vooruitgang zien in fysieke fitheid en fysiek functioneren bij ontslag, en een afname van de ligduur en het aantal doorverwijzingen naar een revalidatie- en verpleeghuissetting. 19 Fysieke training is vaak onderdeel van een interdisciplinaire revalidatieaanpak, bekend als fasttrack of enhanced recovery after surgery. Deze aanpak omvat ook voedingsrichtlijnen en adequate analgesie om vroege fysieke mobilisatie mogelijk te maken. De positieve effecten van deze programma s zijn bewezen, zoals een afname van de opnameduur en het aantal postoperatieve complicaties. Trainen vóór en na plaatsing totale heup- of knieprothese Jaarlijks krijgen in Nederland ongeveer mensen een electieve totale heup- (THP) of totale knieprothese (TKP). 0 Dit type operatie is succesvol in het verlichten van symptomen van mensen die lijden aan artrose in een vergevorderd stadium in deze gewrichten. Zo n 0% van de personen die deze operatie ondergaat, houdt echter pijn of problemen in het functioneren, tot zelfs jaren na de operatie. 1 Dit zijn vooral de oudere patiënten met nevenaandoeningen die het fysieke functioneren belemmeren. Verschillende reviews naar de effecten van preoperatief trainen van patiënten die opgaan voor een THP- of TKPoperatie rapporteren dat preoperatieve training weinig toevoegt aan de postoperatieve uitkomsten. Hierbij zijn echter kanttekeningen te plaatsen, omdat in de onderzoeken die in deze reviews werden ingesloten, louter gezonde of relatief gezonde volwassenen werden getraind. Patiënten met nevenaandoeningen en een hoge leeftijd daarentegen werden juist uitgesloten. Voor de groep jonge, fitte ouderen is het nut van preoperatieve training niet aangetoond. Trainen bij verhoogd risico Tot op heden zijn er effectstudies uitgevoerd in een westerse zorgsetting die de effecten van preoperatief trainen juist onderzochten bij patiënten met een verhoogd risico op vertraagd functioneel herstel of een langere opnameduur; criteria voor NED TIJDSCHR GENEESKD. 015;159: A7860 3
4 Leerpunten Gepersonaliseerde perioperatieve trainingsprogramma s zijn een waardevolle aanvulling op bestaande zorg rond patiënten, met name hoogrisicopatiënten, die opgaan voor een electieve hart-, buik- of thoraxoperatie of gewrichtsvervangende operatie. Er is sterk bewijs dat preoperatief trainen van hoogrisicopatiënten vóór een hartoperatie veilig en effectief is om het pulmonale risico te verminderen. Er zijn aanwijzingen dat preoperatief trainen van hoogrisicopatiënten vóór een thoraxoperatie of abdominale of gewrichtsvervangende operatie goed wordt verdragen en effectief is. Risicostratificatie is essentieel; met name patiënten met een hoog risico op vertraagd herstel hebben de meeste baat bij preoperatief trainen. Postoperatieve fysieke training dient zo snel mogelijk na de operatie te beginnen. een verhoogd risico waren: suboptimale voedingstoestand, hoge BMI, roken en slechte fysieke fitheid, gemeten met bijvoorbeeld de timed up and go -test. Beide studies vonden voordelen van preoperatief trainen op het postoperatieve beloop. Zo waren personen die voorafgaand aan plaatsing van een TKP hadden getraind, 3 maanden na de ingreep functioneel beter hersteld dan mensen in de controlegroep. Verder blijkt dat preoperatieve training de opnameduur na een TKP- of THP-operatie met 1 dag kan verkorten ook wanneer het om fast-track gaat mits de personen die de training ondergaan een verhoogd risico hebben op vertraagd herstel. De kosteneffectiviteit werd echter niet beschreven. Selectie risicopatiënten Adequate selectie van hoogrisicopatiënten lijkt essentieel voor het succes van de preoperatieve training bij grote gewrichtsvervangende operaties. Aangezien preoperatieve fysieke training relatief goedkoop is en klinisch relevante effecten sorteert, verdient de toepassing bij hoogrisicopatiënten overweging. Zo n preoperatieve fysieke training is idealiter van hoge intensiteit, duurt 3-6 weken, is gericht op de activiteiten die relevant zijn voor het postoperatieve herstel dat wil zeggen: bepaalde bewegingen, zoals opstaan en gaan zitten, lopen en traplopen en wordt bij voorkeur verzorgd in de thuissituatie van de patiënt., Onze eigen pilotonderzoeken laten zien dat deze training goed wordt verdragen, met een hoge patiënttevredenheid en zonder ernstige bijwerkingen.,3 Postoperatieve training Het vroegtijdig trainen van de functionele status na een THP- of TKP-operatie dat wil zeggen: binnen 4 h na de operatie geeft de beste resultaten. 4 Die training omvat onder meer uit bed komen en lopen, waarbij het geopereerde been volledig mag worden belast. De effectiviteit van postoperatieve training na ontslag uit het ziekenhuis is echter onderwerp van discussie. Experts op dit gebied concluderen dat de therapeutische training vaak van beperkte intensiteit is of te laat na de operatie wordt begonnen. Verder dienen krachttraining en functionele training in het teken te staan van de behoefte van de individuele patiënt om het postoperatieve herstel te bevorderen. Om dit te realiseren is supervisie van een ervaren, bij voorkeur in geriatrie gespecialiseerde fysiotherapeut cruciaal. Lage trainingsintensiteit en trainen zonder professionele supervisie worden afgeraden. Aanbevelingen voor toekomstig onderzoek De huidige wetenschappelijke evidentie voor perioperatieve fysieke training berust vooral op kleine RCT s met relatief fitte patiënten bij wie vooral one size fits all - interventies worden getoetst met een lage trainingsintensiteit en -omvang. Sinds 006 worden steeds meer gedegen RCT s over perioperatieve training bij hoogrisicopatiënten gepubliceerd; die training blijkt doelmatig en doeltreffend te zijn. Aanvullend wetenschappelijk onderzoek moet uitwijzen welke aspecten van de trainingsprogramma s duur, intensiteit, modus, in klinische context of thuis het meest geschikt en bruikbaar zijn voor de individuele hoogrisicopatiënt of specifieke patiëntengroepen.,5 Hiervoor is onderzoek nodig dat gericht is op het optimaliseren van de trainingsparameters en het monitoren en evalueren van de resultaten, om optimale trainingsparameters voor de individuele patiënt te kunnen vaststellen. Intensievere en taakspecifiekere training lijkt essentieel om verbetering te bereiken in de korte tijd die beschikbaar is vóór de operatie. Het is gunstig dat fragiele en oudere patiënten deze hoge intensiteit van training tolereren.,6 Conclusie Er zijn wetenschappelijke aanwijzingen dat preoperatief trainen van patiënten, vooral fragiele patiënten, vóór een hart-, buik- of thoraxoperatie of gewrichtsvervangende operatie veilig, effectief en doelmatig is. Alleen voor hartoperaties is de effectiviteit van de preoperatieve training wetenschappelijk vastgesteld. Preventief trainen voor buik- en thoraxoperaties en gewrichtsvervangende operaties lijkt ook effectief, mits dit wordt aangeboden aan hoogrisicopatiënten. Vroegtijdige postoperatieve mobilisatie vermindert de kans op complicaties en zorgt voor een afname in opnameduur; hierbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen hoog- of laagrisicopatiënten. 4 NED TIJDSCHR GENEESKD. 015;159: A7860
5 We concluderen dat een patiënt- en taakspecifiek perioperatief trainingsprogramma een waardevolle aanvulling vormt op de gebruikelijke voorbereiding op operaties. Met deze training wordt een bijdrage geleverd aan een seniorvriendelijk zorgstelsel. Bij de implementatie ervan moet de kosteneffectiviteit nauwgezet worden gemonitord. Belangenconflict en financiële ondersteuning: geen gemeld. Aanvaard op 10 december 014 Citeer als: Ned Tijdschr Geneeskd. 015;159:A7860 > Kijk ook op Literatuur 1 Gill TM, Gahbauer EA, Murphy TE, Han L, Allore HG. Risk factors and precipitants of long-term disability in community mobility: a cohort study of older persons. Ann Intern Med. 01;156: Hoogeboom TJ, Dronkers JJ, Hulzebos EH, van Meeteren NL. Merits of exercise therapy before and after major surgery. Curr Opin Anaesthesiol. 014;7: Dronkers JJ. Preoperative physical fitness in older patients. [proefschrift] Amsterdam: Vrije Universiteit; Hulzebos EH, Smit Y, Helders PP, van Meeteren NL. Preoperative physical therapy for elective cardiac surgery patients. Cochrane Database Syst Rev. 01;11:CD Hartstichting. Hart- en vaatziekten in Nederland 013. Den Haag: Hartstichting; Brooks-Brunn JA. Postoperative atelectasis and pneumonia. Heart Lung. 1995;4: Weissman C. Pulmonary function after cardiac and thoracic surgery. Anesth Analg. 1999;88: Wynne R, Botti M. Postoperative pulmonary dysfunction in adults after cardiac surgery with cardiopulmonary bypass: clinical significance and implications for practice. Am J Crit Care. 004;13: Hedenstierna G, Tenling A. The lung during and after thoracic anaesthesia. Curr Opin Anaesthesiol. 005;18: Hulzebos EH, Helders PJ, Favié NJ, De Bie RA, Brutel de la Riviere A, Van Meeteren NL. Preoperative intensive inspiratory muscle training to prevent postoperative pulmonary complications in high-risk patients undergoing CABG surgery: a randomized clinical trial. JAMA. 006;96: Carli F, Zavorsky GS. Optimizing functional exercise capacity in the elderly surgical population. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 005;8: Hulzebos HJ, Van Meeteren NLU, de Bie RA, Dagnelie PC, Helders PJM, Van Meeteren NLU. Prediction of postoperative pulmonary complications on the basis of preoperative risk factors in patients who had undergone coronary artery bypass surgery. Phys Ther. 003 Jan;83(1): Mans CM, Reeve JC, Elkins MR. Postoperative outcomes following preoperative inspiratory muscle training in patients undergoing cardiothoracic or upper abdominal surgery: a systematic review and meta analysis. Clin Rehabil. 6 augustus 014 (epub). 14 Zhu F, Lee A, Chee YE. Fast-track cardiac care for adult cardiac surgical patients. Cochrane Database Syst Rev. 01;10:CD Bron: CBS, 16 Dronkers JJ, Chorus AM, van Meeteren NL, Hopman-Rock M. The association of pre-operative physical fitness and physical activity with outcome after scheduled major abdominal surgery. Anaesthesia. 013;68: Jack S, West M, Grocott MP. Perioperative exercise training in elderly subjects. Best Pract Res Clin Anaesthesiol. 011;5: Radak Z, Chung HY, Koltai E, Taylor AW, Goto S. Exercise, oxidative stress and hormesis. Ageing Res Rev. 008;7: Kosse NM, Dutmer AL, Dasenbrock L, Bauer JM, Lamoth CJ. Effectiveness and feasibility of early physical rehabilitation programs for geriatric hospitalized patients: a systematic review. BMC Geriatr. 013;13: Bron: Open data van DBC-Onderhoud/DIS, 1 Baker PN, van der Meulen JH, Lewsey J, Gregg PJ. The role of pain and function in determining patient satisfaction after total knee replacement. Data from the National Joint Registry for England and Wales. J Bone Joint Surg Br. 007;89: Hoogeboom TJ, Dronkers JJ, van den Ende CH, Oosting E, van Meeteren NL. Preoperative therapeutic exercise in frail elderly scheduled for total hip replacement: a randomized pilot trial. Clin Rehabil. 010;4: Oosting E, Jans MP, Dronkers JJ, et al. Preoperative home-based physical therapy versus usual care to improve functional health of frail older adults scheduled for elective total hip arthroplasty: a pilot randomized controlled trial. Arch Phys Med Rehabil. 01;93: Ibrahim MS, Khan MA, Nizam I, Haddad FS. Peri-operative interventions producing better functional outcomes and enhanced recovery following total hip and knee arthroplasty: an evidence-based review. BMC Med. 013;11:37. 5 Hoogeboom TJ, Oosting E, Vriezekolk JE, et al. Therapeutic validity and effectiveness of preoperative exercise on functional recovery after joint replacement: a systematic review and meta-analysis. PLoS ONE. 01;7:e Chou CH, Hwang CL, Wu YT. Effect of exercise on physical function, daily living activities, and quality of life in the frail older adults: a metaanalysis. Arch Phys Med Rehabil. 01;93: NED TIJDSCHR GENEESKD. 015;159: A7860 5
Samenvatting Samenvatting
Samenvatting Samenvatting Binnen het domein van hart- en vaatziekten is een bypassoperatie de meest uitgevoerde chirurgische ingreep. Omdat bij een hartoperatie het borstbeen wordt doorgesneden en er meestal
Nadere informatieBetter in, Better out, ervaringen uit de praktijk. Ellen Oosting, 2013
Better in, Better out, ervaringen uit de praktijk Ellen Oosting, 2013 Ziekenhuis Gelderse Vallei 650 gewrichtsvervangende operaties per jaar 6 orthopeden Zorgpad Joint Care : THP / TKA Opnameduur gemiddeld
Nadere informatieHulzebos HJ. Thema bewegen voor hart-, vaat-, en CVA-patiënten. In: Harten Zorg Magazine voor Hart- en vaatpatiënten december 1999;4:40-41.
Publications Publications Publications Hulzebos HJ. Thema bewegen voor hart-, vaat-, en CVA-patiënten. In: Harten Zorg Magazine voor Hart- en vaatpatiënten december 1999;4:40-41. Verborg CLM, Hulzebos
Nadere informatiePrehabilitatie en postoperatieve training CRC Netwerk bijeenkomst 5 maart
Prehabilitatie en postoperatieve training CRC Netwerk bijeenkomst 5 maart 2019 10-3-2019 1 Probleemstelling - 15.000 mensen per jaar krijgen de diagnose CRC - 30% krijgt complicaties binnen 30 dagen na
Nadere informatieNederlandse samenvatting
* 114 Het eerste hoofdstuk beschrijft het belang van een goede fysieke fitheid van patiënten die een zware operatie moeten ondergaan. Fysieke fitheid geeft een indruk van het vermogen van een patiënt om
Nadere informatieZorgpaden: Evidence Based or Wishful thinking?
Zorgpaden: Evidence Based or Wishful thinking? Jeroen van Oostrum Hoofd Business Intelligence Center 24 november 2009 Stellingen Stelling 1: Patiëntuitkomstmaten, zoals heropnames, complicaties en patiënttevredenheid,
Nadere informatieFysieke fitheid, vermoeidheid en fysieke training bij sarcoïdose patiënten
Fysieke fitheid, vermoeidheid en fysieke training bij sarcoïdose patiënten 5 april 2017 Sarcoïdose ontsporing afweersyteem ophoping afweercellen: granulomen overal in lichaam: longen, lymfesysteem, huid,
Nadere informatiePre- en postoperatieve begeleiding in de praktijk
Pre- en postoperatieve begeleiding in de praktijk Buik- en thoraxchirurgie Bert Strookappe MSc Fysiotherapeut Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede Utrecht, 16 december 2011 Inhoud presentatie Preoperatieve
Nadere informatieHet stellen van functionele doelen bij patiënten na een totale knie artroplastiek wat zijn de consequenties?
Het stellen van functionele doelen bij patiënten na een totale knie artroplastiek wat zijn de consequenties? G. van der Sluis, J. Elings, S. Bausch-Goldbohm, R. Bimmel, F. Galindo-Garre, N. van Meeteren
Nadere informatieFast Track Het ontwikkelen van een database: orthopedie TKA en THA.
Fast Track Het ontwikkelen van een database: orthopedie TKA en THA. Isala Anouk Spijkerman & Marieke Hollewand 24 september 2014 Introductie Veel voorkomende operaties in Nederland: Totale knie prothese:
Nadere informatieJoint Care in ZGV. Zorgvernieuwingen. Ellen Oosting & Suzan Appelman oostinge@zgv.nl vriess@zgv.nl
Joint Care in ZGV Zorgvernieuwingen Ellen Oosting & Suzan Appelman oostinge@zgv.nl vriess@zgv.nl Inhoud Project opzet Pre-operatieve screening Plan van aanpak Ervaringen met de screening & het proces Discussie
Nadere informatieFysiotherapie en ziekenhuiszorg
Trends Fysiotherapie en ziekenhuiszorg Taakverschuiving Patiënt centraal Ketenzorg Transmurale zorg Zorgpaden Kortere opname duur Herschikking van zorg 2 e lijn naar 1 e lijn (1,5 e lijn) Specialisatie
Nadere informatieIs het concept Better in Better out effectief bij patiënten die in verband met slokdarm kanker een operatie ondergaan?
Is het concept Better in Better out effectief bij patiënten die in verband met slokdarm kanker een operatie ondergaan? Prof. dr. Raoul Engelbert, afdeling Revalidatie AMC GIOCA congres 10 januari 2014
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43013 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Hofstede, S.N. Title: Optimization of care in orthopaedics and neurosurgery Issue
Nadere informatieObesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar
Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar Kaart toenemende demografie obesitas The influence of obesity on total joint arthroplasty.
Nadere informatiePreoperatieve screening, wat levert het de patiënt op?
Preoperatieve screening, wat levert het de patiënt op? Lieke Corpelijn, MSc, NP Department HPB surgery, MUMC+ Christel van Beijsterveld, MSc, PT Department physical therapy, MUMC+ Department epidemiology,
Nadere informatieHart Vaat Long Fysiotherapie Geeft meer controle
Hart Vaat Long Fysiotherapie Geeft meer controle 2 Essentieel nu en in de toekomst Een sterk specialisme binnen de fysiotherapie Hart- en vaatziekten en ziekten van de long- en luchtwegen komen heel veel
Nadere informatieAdemhalingsfunctie: tussen proefschrift en richtlijn? Karin Postma
Ademhalingsfunctie: tussen proefschrift en richtlijn? Karin Postma fysiotherapeut en onderzoeker Rijndam revalidatie & Erasmus MC te Rotterdam tussen proefschrift en richtlijn? Promotor: Prof.dr. H.J.
Nadere informatieZorgpadtransitie en wetenschap: hoe kun je deze twee zaken met elkaar combineren
Zorgpadtransitie en wetenschap: hoe kun je deze twee zaken met elkaar combineren 22-1-2019 Wie zijn wij? Fysiotherapeut & wetenschapper (embedded scientist) Hoe stem ik mijn perioperatieve behandeling
Nadere informatieCursussen & Congressen
Congres Fysieke fitheid voor en na een operatie Vrijdag 16 december 2011 Jaarbeurs Utrecht Bestemd voor: fysiotherapeuten en oefentherapeuten Leerdoelen State of the art rondom pre-, peri- en postoperatieve
Nadere informatieWanneer is een leven redden te duur? vv-ecmo on trial. dr Erwin J.O. Kompanje. Department of Intensive Care
Wanneer is een leven redden te duur? vv-ecmo on trial dr Erwin J.O. Kompanje Department of Intensive Care Vergoeding van behandelingen, pakketprincipes CVZ 1 Noodzaak * 2 Effectiviteit 3 Kosteneffectiviteit
Nadere informatieFysiotherapie & Longfibrose. Bert Strookappe MSc Fysiotherapeut Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede 19 november 2014
Fysiotherapie & Longfibrose Bert Strookappe MSc Fysiotherapeut Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede 19 november 2014 Inhoud presentatie Belang van bewegen (algemeen) Bewegen bij acute en chronische ziekte Literatuur
Nadere informatieBij 22 tot 45 procent van de 65-plussers treedt functieverlies op tijdens een acute ziekenhuisopname
[margetekst] Succesvol bewegen [chapeau] Klinische mobilisatie voor de hartchirurgische patiënt [kop] Bewegen is herstellen! [auteur] Nicole Wielens, Fysiotherapeut; Stephanie Hulskotte, Verpleegkundige;
Nadere informatieToelichting M&I module ouderenzorg Transmuraal
Toelichting M&I module ouderenzorg Transmuraal Visie zorg voor kwetsbare ouderen over de lijnen heen Aanleiding Jaarlijks wordt 14% van de 65-plussers (acuut) opgenomen in het ziekenhuis. Bij ontslag blijkt
Nadere informatiebehandeling volgens de KNGF-richtlijn bij mensen met artrose aan de heup en/of knie.
Samenvatting De primaire doelstelling van het onderzoek was het onderzoeken van de lange termijn effectiviteit van oefentherapie en de rol die therapietrouw hierbij speelt bij patiënten met artrose aan
Nadere informatieTRADITIES. Hennie Verburg. Orthopedisch Chirurg Reinier de Graaf Groep Delft
TRADITIES Hennie Verburg Orthopedisch Chirurg Reinier de Graaf Groep Delft TRADITIES Hennie Verburg Orthopedisch Chirurg Reinier de Graaf Groep Delft TRADITIES Zo doen we het hier altijd Dit is in de literatuur
Nadere informatieHET ZAL JE MOEDER MAAR ZIJN
HET ZAL JE MOEDER MAAR ZIJN Ouderen in het ziekenhuis: wat weten we? Marieke J. Schuurmans Hoogleraar Verplegingswetenschap UMC Utrecht Lector Ouderenzorg Hogeschool Utrecht HOEVEEL MENSEN BREKEN ER PER
Nadere informatiee-exercise bij knie en heup artrose
e-exercise bij knie en heup artrose Ontwikkeling, evaluatie en implementatie Corelien Kloek (TiU, NIVEL, UMCU, HU) Daniël Bossen (HvA), Joost Dekker (VUmc), Dinny de Bakker (TiU, NIVEL), Cindy Veenhof
Nadere informatieCircuittraining Een nieuwe groepstraining met een functioneel karakter
Circuittraining Een nieuwe groepstraining met een functioneel karakter Drs. Lotte Wevers Dr. Ingrid van de Port Prof. Dr. Eline Lindeman Prof. Dr. Gert Kwakkel Kenniscentrum De Hoogstraat, Utrecht Overzicht
Nadere informatieRibfixatie bij fladderthorax Vaker doen? Vera Linssen, AIOS anesthesiologie 5 november 2015
Ribfixatie bij fladderthorax Vaker doen? Vera Linssen, AIOS anesthesiologie 5 november 2015 Casus M: motorrijder versus ander voertuig, van motor gevlogen, helm losgeraakt I: verdenking hematothorax, hoofdwond
Nadere informatie25 jaar whiplash in Nederland
25 jaar whiplash in Nederland Vanuit een fysiotherapeutisch perspectief Maarten Schmitt M.Sc 1 2 Fysiotherapeut & manueeltherapeut Hoofd van de Divisie Onderwijs Stichting Opleidingen Musculoskeletale
Nadere informatieKlinische fysiotherapie na buikchirurgie met ongecompliceerd verloop
Klinische fysiotherapie na buikchirurgie met ongecompliceerd verloop Productcategorie Aanbieder Kliniek Fysiotherapie Specialisme Patiëntengroep Chirurgie Patiënten na buikchirurgie met een ongecompliceerd
Nadere informatiePreventief trainen voor ziekenhuisopname. Dr. Jaap Dronkers
Preventief trainen voor ziekenhuisopname Dr. Jaap Dronkers Wat is het? probleem Themabijeenkomst Bewegen bij ouderen Themabijeenkomst Bewegen bij ouderen Functieverlies tijdens ziekenhuisopname Na 1 maand
Nadere informatieSlokdarmresectie - Fit aan de Start. Feike Kingma Arts-onderzoeker Chirurgie, UMC Utrecht
Slokdarmresectie - Fit aan de Start Feike Kingma Arts-onderzoeker Chirurgie, UMC Utrecht Slokdarmkanker Slokdarmkanker zit vrijwel altijd in de thoracale slokdarm Jaarlijks aantal nieuwe gevallen per 100.000
Nadere informatieBewegen als medicijn. Dr. Hans Hobbelen, Lector healthy Lifestyle, Ageing and Health Care
Bewegen als medicijn Dr. Hans Hobbelen, Lector healthy Lifestyle, Ageing and Health Care Every man desires to live long, but no man would be old. Jonathan Swift, Thoughts on Various Subjects 1711 Het
Nadere informatieKwaliteit van Leven na Hartchirurgie
Kwaliteit van Leven na Hartchirurgie 15 april 2014 Thanasie Markou Cardio-thoracaal chirurg A.L.P. Markou Quality of life after cardiac surgery Quality of life after cardiac surgery A.L.P. Markou Kwaliteit
Nadere informatieCourse of limitations in activities in elderly patients with osteoarthritis of the hip or knee. CARPA onderzoek. Artrose.
Course of limitations in activities in elderly patients with osteoarthritis of the hip or knee Gabriella M. van Dijk Achtergrond Onderzoeksvragen Literatuuronderzoek Longitudinaal cohort onderzoek Methode
Nadere informatieShared decision-making en gebruik van keuzehulpen binnen de GE-oncologie. Hoe pak je dit aan?
Shared decision-making en gebruik van keuzehulpen binnen de GE-oncologie. Hoe pak je dit aan? Dirk T. Ubbink PI afdeling Chirurgie AMC Gedeelde besluitvorming, samen beslissen, shared decision-making Wie
Nadere informatiePerioperative ventilation in health and disease. Patrick Prud homme
Perioperative ventilation in health and disease Patrick Prud homme Inhoud Inleiding Wat is het probleem bij ventilatie? Perioperatieve ventilatie Gerichte aanpak voor bepaalde groepen Conclusie Literatuurlijst
Nadere informatieBetter in, better out Peri-operatieve zorg voor kwetsbare ouderen en hoe vind je die?
Better in, better out Peri-operatieve zorg voor kwetsbare ouderen en hoe vind je die? Susan Pruijsen, huisarts Els Lambooij, internist-ouderengeneeskunde Judith Wilmer, klinisch geriater http://www.youtube.com/watch?v=lc3jokgni5u
Nadere informatieCasus mevrouw Driebergen. 52 jaar, status na icva mei 2014. Thuiswonend. Goede cognitie. Lopen: FAC 4. Couch potato: overdag veelal inactief
Fysieke activiteiten; nieuwe inzichten en innovaties in de revalidatie. nothing to declare 52 jaar, status na icva mei 2014 Thuiswonend Goede cognitie Lopen: FAC 4 Couch potato: overdag veelal inactief
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieDe PatiëntCoach als hulpmiddel bij zelfmanagementondersteuning, een praktische toepassing
De PatiëntCoach als hulpmiddel bij zelfmanagementondersteuning, een praktische toepassing Jaap K. Sont, associate professor Afdeling Medische Besliskunde Leids Universitair Medisch Centrum j.k.sont@lumc.nl
Nadere informatieDe kwetsbare patiënt met een heupfractuur
De kwetsbare patiënt met een heupfractuur JH Hegeman, MD PhD NVT Traumachirurg Centrum voor Geriatrische Traumatologie Voorzitter Dutch Hip Fracture Audit Afdeling groep Twente - Hengelo Jaarcongres GRZ
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.
Nadere informatieAnesthesiologisch beleid bij heupfracturen. Vrijdagochtendkrans 26/09/2014 Sarah Cornelis DrP Van Loon
Anesthesiologisch beleid bij heupfracturen Vrijdagochtendkrans 26/09/2014 Sarah Cornelis DrP Van Loon Anesthesie en heupfracturen Inleiding Pre-operatieveaandachtspunten Pre-operatiefmanagement Intra-operatief
Nadere informatieRisicovolle fysiotherapie
Risicovolle fysiotherapie Perioperatieve fysiotherapie bij patiënten na een THA of TKA G. van der Sluis; J. Elings; M. Jans; A. Chorus; N. van Meeteren Wie zijn wij. Geert van der Sluis Jordi Elings FT,
Nadere informatieHoofdstuk 2 beschrijft een systematisch literatuuroverzicht waarin studies worden samengevat die de effectiviteit, op bewegingsuitslag, hebben
Samenvatting Artrose is een aandoening van de gewrichten en wordt in het dagelijkse leven ook wel slijtage genoemd. Artrose kan in alle gewrichten optreden maar komt voornamelijk voor in de gewrichten
Nadere informatieOud maar niet versleten Vanuit het perspectief van de revalidatie. H.P.M. Verdonk Fysiotherapeut UMCU Docent fysiotherapie HU
Oud maar niet versleten Vanuit het perspectief van de revalidatie H.P.M. Verdonk Fysiotherapeut UMCU Docent fysiotherapie HU Ouderen en multimorbiditeit 2/3 tussen 65 en 75 jaar in Nederland heeft meer
Nadere informatieBiBo-CRC. Richtlijn voor prevalidatie
BiBo-CRC Richtlijn voor prevalidatie Wijzigingen: Onderstaande richtlijn maakt deel uit van een zorgproduct dat nog deels in ontwikkeling is. Er zullen daarom vaker dan gebruikelijk wijzigingen in aangebracht
Nadere informatieProgramma. Kwetsbaarheid Fried. 2001. (geriatrie)fysiotherapie. Geriatriefysiotherapie. Diagnosticeren van en interveniëren bij sarcopenie
Geriatriefysiotherapie Diagnosticeren van en interveniëren bij sarcopenie Marjan Doves MPT Geriatriefysiotherapeut 24 maart 2015 Programma Sarcopenie vanuit fysiotherapeutisch perspectief (Geriatrie)fysiotherapeutische
Nadere informatieVergrijzing van de bevolking in België
Frailty / kwetsbaarheid bij ouderen Nele Van Den Noortgate Diensthoofd Geriatrie Universitair Ziekenhuis Gent Oostende, 27 maart 2015 Vergrijzing van de bevolking in België www.statbel.fgov.be/studies/paper10_nl.pdf
Nadere informatieDia-Fit: blended-care CGT voor chronische vermoeidheid bij diabetes type 1
Dia-Fit: blended-care CGT voor chronische vermoeidheid bij diabetes type 1 Effecten en verklarende mechanismen Juliane Menting Nivel, Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg NKCV, Nederlands
Nadere informatieVoorspellende factoren voor terugkeer naar werk en arbeidsongeschiktheid na behandeling voor colorectaal carcinoom
Voorspellende factoren voor terugkeer naar werk en arbeidsongeschiktheid na behandeling voor colorectaal carcinoom KRING BIJEENKOMST 2 OKTOBER 2017 Chantal den Bakker Onderzoeksvraag Welke factoren zijn
Nadere informatieHet meetinstrument heeft betrekking op de volgende categorieën Lichaamsregio Algemeen, overig, ongespecificeerd. Overige (overig, ongespecificeerd)
Uitgebreide toelichting van het meetinstrument de Morton Mobility Index (DEMMI) 29 december 2011 review: M.P. Jans invoer: E v. Engelen 1 Algemene gegevens Het meetinstrument heeft betrekking op de volgende
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Samenvatting Samenvatting In dit proefschrift getiteld Relatieve bijnierschorsinsufficiëntie in ernstig zieke patiënten De rol van de ACTH-test hebben wij het concept relatieve bijnierschorsinsufficiëntie
Nadere informatieMuziektherapie in de oncologie
Muziektherapie in de oncologie Wetenschap en praktijk combineren Tom Abrahams 26 mei 2015 Wat is muziektherapie? Een vorm van vaktherapie Ervaringsgericht Interventies binnen muzikale context Waar wordt
Nadere informatieHuisarts of hometrainer?
Huisarts of hometrainer? In het literatuuroverzicht werden zes studies opgenomen. Vier studies onderzochten het effect van training op ziekteverzuim, drie daarvan bestudeerden tevens de effecten op klachten
Nadere informatieOverzicht. Inspanning voor kinderen met een aangeboren hartafwijking. Inspanning- moet het? Inleiding. Toronto Model
Overzicht Inleiding Inspanning- moet dat? mag dat? is het gevaarlijk? Inspanning bij verschillende typen aangeboren hart Inspanning als therapie Inspanning voor kinderen met een aangeboren hartafwijking
Nadere informatieDelier na cardiochirurgie Kiki Stolzenbach AIOS Anesthesiologie
Delier na cardiochirurgie 03-08-2017 Kiki Stolzenbach AIOS Anesthesiologie Epidemiologie Incidentie 5-55% Meestal eerste uiting tussen dag 1-3 postoperatief O Neal et al Can J Anesth 2017, Cereghetti et
Nadere informatieDe interventiebundels POWI en Lijnsepsis: toe aan verandering?
De interventiebundels POWI en Lijnsepsis: toe aan verandering? Jan Wille, coördinator infectiepreventie Titia Hopmans, senior adviseur PREZIES RIVM, Centrum voor Infectieziektebestrijding 1 Patiëntveiligheid
Nadere informatieGender differences in heart disease. Dr Danny Schoors
Gender differences in heart disease Dr Danny Schoors Women are meant to be loved, not to be understood Oscar Wilde (1854-1900) 2 05/01/16 Inleiding Cardiovasculaire ziekte 7 tot 10 jaar later dan bij mannen
Nadere informatiePolikliniek Intensive Care. L.Dawson 120309 internist-intensivist
Polikliniek Intensive Care L.Dawson 120309 internist-intensivist Inleiding De IC patiënt is complex: multi-orgaanfalen De overleving is verbeterd Post-IC patiënten hebben lichamelijke en psychosociale
Nadere informatieDutch Summary. (Nederlandse Samenvatting) Tim Takken
Dutch Summary (Nederlandse Samenvatting) Tim Takken 9 In Hoofdstuk 1 wordt een inleiding gegeven over algemene fitheid en algehele gezondheid. Uit diverse studies blijkt dat er een relatie bestaat tussen
Nadere informatieKwetsbare ouderen in het ziekenhuis. Sophia de Rooij
Kwetsbare ouderen in het ziekenhuis Sophia de Rooij 2 Mw C. Bundel-Katz 3 Mw C. Bundel-Katz 4 Mw C. Bundel-Katz 5 Mw C. Bundel-Katz 6 Mw C. Bundel-Katz Voelt zich na een korte wandeling in haar tuin niet
Nadere informatieOefentherapie bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit. Mariëtte de Rooij
Oefentherapie bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit Mariëtte de Rooij Inhoud Artrose en comorbiditeit Aangepaste oefentherapie bij comorbiditeit Resultaten pilot studie Voorbeeld Conclusie Randomized
Nadere informatieStaken antihypertensiva bij ouderen. Groot Haags Geriatrie Referaat oktober 2016 Marielle Hofman, aios geriatrie
Staken antihypertensiva bij ouderen Groot Haags Geriatrie Referaat oktober 2016 Marielle Hofman, aios geriatrie 2 Vragen Zou u antihypertensiva staken bij een geriatrische patiënt met hypertensie en een
Nadere informatieDe oudere patiënt met kanker. Drs. Diny van Harten, Beleidsmedewerker Geriatrie Maart 2016
De oudere patiënt met kanker Drs. Diny van Harten, Beleidsmedewerker Geriatrie Maart 2016 Kanker en ouderen (1) Stijging van het aantal 80 plussers van 4% (2009) naar 10% (2050). Bijna 60% van de maligniteiten
Nadere informatiePlus Magazine, oktober 2010
Plus Magazine, oktober 2010 Een operatie betekent een topprestatie voor je lichaam. Wie fit en goed gevoed onder het mes gaat, herstelt sneller en heeft minder kans op complicaties. Door Ditty Eimers Ik
Nadere informatieTransmurale zorg voor kwetsbare ouderen : geen brug te ver
Transmurale zorg voor kwetsbare ouderen : geen brug te ver Rachel van Knippenberg, klinisch geriater Chantal van het Zandt en Raymond Kersten, huisartsen Inhoud Transmurale zorg voor kwetsbare ouderen
Nadere informatieInzet van games in de praktijk van het verpleeghuis. Hogeschool Zuyd, juni 2012
Inzet van games in de praktijk van het verpleeghuis Hogeschool Zuyd, juni 2012 1 SilverFit maakt systemen voor virtuele revalidatie SilverFit maakt een systemen voor virtuele fysiotherapie en ouderenfitness
Nadere informatieFrailty Screening Tools for Elderly Patients Incident to Dialysis
Frailty Screening Tools for Elderly Patients Incident to Dialysis Clin J Am Soc Nephrol sept 2017 09-02-2018 Drs. Ismay van Loon, aios Interne, Drs. Namiko Goto, aios geriatrie UMCU/Dianet Dr. M. Hamaker,
Nadere informatiePreoperatief trainen ter preventie van postoperatieve complicaties bij slokdarmkanker, zinloos of zinvol?
Preoperatief trainen ter preventie van postoperatieve complicaties bij slokdarmkanker, zinloos of zinvol? Beroepsopdracht Hogeschool van Amsterdam, afdeling Fysiotherapie. Juni 2012 Jochem Thijssen Stefan
Nadere informatieEuroSCORE. Wat kunnen we ermee? Wat doen we ermee? l. Noyez. CNE Thoraxchirurgie 15 april 2014
Wat kunnen we ermee? Wat doen we ermee? l. Noyez CNE Thoraxchirurgie 15 april 014 Disclosures Cardio-thoracaal chirurg Radboudumc, Nijmegen Bestuurslid NVT voorzitter com kwaliteit Bestuurslid BHN to construct
Nadere informatieTEMPERATUURMETINGEN BIJ DIABETISCHE VOET A.M. WIJLENS
TEMPERATUURMETINGEN BIJ DIABETISCHE VOET A.M. WIJLENS DISCLOSURE Geen belangenverstrengeling INTRODUCTIE LICHAAMSTEMPERATUUR Constante lichaamstemperatuur wenselijk voor verloop fysiologische processen
Nadere informatieFactsheet Hospital Elderly Life Program (HELP) Kwetsbare. ouderen
Factsheet Hospital Elderly Life Program (HELP) Kwetsbare ouderen Inhoudsopgave Factsheet Hospital Elderly Life Program (HELP) Gevolgen van een delier 3 Preventieve maatregelen 4 Inzet van geschoolde vrijwilligers
Nadere informatieTrainen bij ouderen 16-11-2010. Inhoud. Even voorstellen. Ruud van der Veen 9 November 2010
Even voorstellen Trainen bij ouderen Ruud van der Veen 9 November 2010 Fysiotherapie MSc Fysiotherapiewetenschap Master Fysiotherapie in de Geriatrie Even voorstellen Inhoud Wat is beweging? Fysiotherapie
Nadere informatieSamenvatting in. het Nederlands
11 Samenvatting in het Nederlands Chapter Samenvatting 1 in het Nederlands Naast therapeutische effectiviteit zijn kostenbeheersing en het verminderen van onnodig antibioticumgebruik belangrijke aspecten
Nadere informatieSamenvatting Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie
Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie Zoals beschreven in hoofdstuk 1, is artrose een chronische ziekte die vaak voorkomt bij ouderen en in het bijzonder
Nadere informatieEvidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog
Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten Ton Kuijpers, Epidemioloog Guru based medicine Inhoud Voorbeeld van een wetenschappelijk onderzoeksdesign (RCT) Mate van bewijs Conclusies
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 121 Nederlandse samenvatting Patiënten met type 2 diabetes mellitus (T2DM) hebben een verhoogd risico op de ontwikkeling van microvasculaire en macrovasculaire complicaties. Echter,
Nadere informatieOefentherapie bij artrose van de heup of knie
Stand van zaken Oefentherapie bij artrose van de heup of knie Joost Dekker, Wilfred Peter, Marike van der Leeden en Willem F. Lems Exercise is medicine : oefentherapie leidt tot minder pijn en minder beperkingen
Nadere informatieBent u gemotiveerd? L.E.J. Gerretsen Studentnummer: Eerste begeleider: prof. dr. L. Lechner Tweede begeleider: Dr. A.
Bent u gemotiveerd? Een Experimenteel Onderzoek naar de Invloed van een op het Transtheoretisch Model Gebaseerde Interventie op de Compliance bij de Fysiotherapeutische Behandeling van Psychiatrische Patiënten
Nadere informatieNederlandse samenvatting
* Nederlandse samenvatting Samenvatting Dit proefschrift is gebaseerd op de FuPro-CVA studie (Prognose van functionele uitkomst op lange termijn bij patiënten met een cerebrovasculaire aandoening) die
Nadere informatieMeta-analyses, top van de piramide? Iwan C. C. van der Horst
Meta-analyses, top van de piramide? Iwan C. C. van der Horst Intensivist/cardioloog @iccvanderhorst Conflict of interest Perner A, Laake J, van der Horst ICC. Innovation and safety in critical care: should
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting De levensverwachting van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA) is gemiddeld 13-30 jaar korter dan die van de algemene bevolking. Onnatuurlijke doodsoorzaken zoals
Nadere informatieIMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK
IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK 29 januari + 30 januari 2015 KADERHUISARTS SCHAKEL TUSSEN WETENSCHAP EN PRAKTIJK DISCLOSURE BELANGEN SPREKERS: GEEN BELANGENVERSTRENGELING KADERHUISARTS
Nadere informatieVerminderen van de impact van geriatrische aandoeningen door fysieke activiteit
Verminderen van de impact van geriatrische aandoeningen door fysieke activiteit Eén van de belangrijkste gevolgen van veroudering en geriatrische aandoeningen is het ontstaan van beperkingen. De weg van
Nadere informatieHoofdstuk 1 hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3
Hoofdstuk 1 geeft een algemene inleiding op dit proefschrift. Artrose is een chronische progressieve gewrichtsaandoening. Men schat dat de hoge prevalentie wereldwijd verder zal toenemen vanwege de stijgende
Nadere informatiePosition Paper #Not4Sissies
huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde Position Paper #Not4Sissies Lizette Wattel Coördinator UNO-VUmc Coördinator Onderzoekslijn Geriatrische Revalidatie Ewout Smit AIOTO Ouderengeneeskunde Programma
Nadere informatieBTS- (2001) en ACCP richtlijn (2007) deze limiet aanbevelen. Verbeterde perioperatieve
Richtlijn: Preoperatieve cardiopulmonale evaluatie Of de patiënt met longkanker heelkundige resectie kan ondergaan, hangt af van meerdere factoren. Preoperatieve functionele evaluatie verloopt systematisch,
Nadere informatieEven voorstellen. Eline Bruinenberg Ariën van der Lugt Martien Hess
Even voorstellen Eline Bruinenberg Ariën van der Lugt Martien Hess Vroegmobiliseren op de ICU Literatuur Bedrust Mensen die zwak zijn door ziekte kunnen niet veel anders doen, dan naar bed te gaan Allen
Nadere informatieProject Nightingale: Machine learning voor samen beslissen in de spreekkamer.
Project Nightingale: Machine learning voor samen beslissen in de spreekkamer. Dr. Daniel Kapitan Chief Data Scientist Mediquest Data-driven Healthcare congres Utrecht, 8 november 2018 Stel, u komt bij
Nadere informatieTRADITIES. Hennie Verburg. Orthopedisch Chirurg Reinier de Graaf Groep Delft
TRADITIES Hennie Verburg Orthopedisch Chirurg Reinier de Graaf Groep Delft TRADITIES Hennie Verburg Orthopedisch Chirurg Reinier de Graaf Groep Delft TRADITIES tra di tie (de; v; meervoud: tradities) oude
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
Chapter 9 NEDERLANDSE SAMENVATTING Boezemfibrilleren is een zeer frequent voorkomende hartritmestoornis en daardoor een belangrijk klinisch probleem. Onder de westerse bevolking is de kans op boezemfibrilleren
Nadere informatieComorbiditeit en oncologische zorg voor ouderen
Comorbiditeit en oncologische zorg voor ouderen Huub Maas, klinisch geriater TweeSteden ziekenhuis Tilburg IKZ Eindhoven Rotterdam 19-11-2008 Definities Comorbiditeit: bijkomende ziekte(n) naast de index
Nadere informatieNienke de Vries MANAGING THE DECLINE. Physical therapy in frail elderly
Nienke de Vries MANAGING THE DECLINE Physical therapy in frail elderly Managing the decline: physical therapy in frail elderly Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor aan de Radboud Universiteit
Nadere informatie4. Wat zijn de effecten van de ehealth interventie met betrekking tot het postoperatieve herstel, gebruik en kosten?
SAMENVATTING De opnameduur in het ziekenhuis na abdominale chirurgie is de afgelopen jaren sterk afgenomen als gevolg van het toenemende gebruik van minimaal invasieve chirurgie. Dit betekent dat het grootste
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Nederlandse Samenvatting 195 NEDERLANDSE SAMENVATTING DEEL I Evaluatie van de huidige literatuur De stijgende incidentie van slokdarmkanker zal naar verwachting continueren in
Nadere informatieChapter 11. Nederlandse samenvatting
Chapter 11 Nederlandse samenvatting Chapter 11 Reumatoïde artritis (RA) is een chronische aandoening die wordt gekenmerkt door ontstekingen van de gewrichten. Symptomen die optreden zijn onder andere pijn,
Nadere informatie