Jaarverslag Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland Goudsesingel KA Rotterdam info@milieufederatie.nl

Transcriptie

1 Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland Goudsesingel KA Rotterdam info@milieufederatie.nl Jaarverslag 2011 Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland

2 Inhoudsopgave 1) Voorwoord 4 2) Organisatie 5 3) Bestuursverslag 7 4) Service en Samenwerking 9 a. Inrichting samenwerking groepenondersteuning 9 b. Nieuwe binding met burgers 12 c. Onderzoek regionalisering van service (De Hartloper) 14 d. Aanscherping deskundigheid en serviceverlening 16 5) Strategische Agenda a. Bedrijvigheid 18 b. Mobiliteit en bereikbaarheid Rotterdamse regio 20 c. Energie en Co2 24 d. Water en Kust 26 e. Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte 28 f. Verstedelijking & Leefbaarheid 29 g. Zorgvuldig evenwicht tussen stad en land 31 h. Stoppen van de achteruitgang van de natuur 33 6) Communicatie 35 7) Postcode Loterij 37 8) Bijlagen bij dit jaarverslag 38 2

3 Voorwoord: 2011 is een jaar geworden waarin de NMZH voor grote uitdagingen is gesteld. Het door het kabinet afblazen van de Ecologische Hoofdstructuur, de afronding van de besluitvorming mbt de A4 Midden Delfland en de plannen voor een Nieuwe Westelijke Oeververbinding onder de Nieuwe Waterweg vergden veel aandacht. Daarnaast had de NMZH nieuwe activiteiten opgestart zoals het project We Generate (gezamenlijk met de federaties in de andere provincies en ondertussen veranderd in Hier Opgewekt) en het Green Economic Forum die veel inzet vereisten. Ook de NMZH organisatie zelf vergde veel aandacht; In 2010, had de organisatie een nieuwe koers ingeslagen: In de zomer van 2010 was geconstateerd dat de nieuwe werkwijze die ontwikkeld was tussen 2008 en 2010 niet werkte: nieuwe groepen werden niet aangesproken en de oude achterban werd van de organisatie vervreemd. Dat had in augustus 2010 geleid tot het aftreden van de toenmalige voorzitter, en het aantreden van een ad-interim directeur. Die zetten in op herstel van de vertrouwensrelatie met de achterban, het opstarten van nieuwe activiteiten en het aanspreken van nieuwe groepen zoals bedrijven. In het eerste kwartaal van 2011 werd een nieuwe directeur geworven. Terzelfdertijd kregen wij te maken met een substantiële subsidiekorting over het lopende boekjaar. Door de werkplanning en begroting hierop aan te passen kon deze korting zonder personele consequenties worden opgevangen. Maar de subsidiekorting heeft er wel toe geleid dat het werkplan 2011 niet meer volledig kon worden uitgevoerd. In dezelfde periode werd door de provincie ook een onderzoek uitgevoerd naar de toekomst van de NMZH. Er werd aangekondigd dat bij ongewijzigde omstandigheden de NMZH in 2012 niet meer op een provinciale bijdrage hoefde te rekenen. Parallel aan de uitvoering van het werkplan is het afgelopen jaar hard gewerkt aan het herstel van vertrouwen en de implementatie van de uitkomsten van het provinciaal onderzoek. Na gesprekken met de achterban is in een strategisch beleidsplan Netwerken versterken de koers voor de NMZH uitgezet. Om deze koers te borgen zijn met het Zuid-Hollandse natuur en milieunetwerk, de stedelijke milieucentra en de landelijke samenwerking van milieufederaties werkafspraken vastgelegd in een gezamenlijk manifest. Om tot een verbetering van de samenwerking te komen is de Groene Agenda voor 2012 opgezet en hebben wij aansluiting gezocht bij het provinciaal hoofdlijnenakkoord. Deze ontwikkeling heeft er toe geleid dat de subsidierelatie met de Provincie Zuid-Holland kon worden hersteld. Ook met de terreinbeherende organisaties is de samenwerking aangehaald. Vanaf 2012 zal de NMZH als voorzitter een bijdrage leveren aan het directeurenoverleg van de Natuur en Landschapsorganisaties in Zuid-Holland. Veel belemmeringen en frustraties in het Zuid-Hollandse natuur en milieunetwerk van de achterliggende jaren zijn herkend en opgepakt. De koers voor de toekomst is nu uitgezet en de werkafspraken hiervoor zijn vastgelegd. Een moeilijke en turbulente periode is daarmee afgesloten. In 2011 hebben wij de eigen organisatie zo ingericht dat de NMZH in een sterk veranderende context met enthousiasme, samen met alle organisaties en initiatieven en de vele actieve vrijwilligers kan blijven werken aan een mooi en duurzaam Zuid-Holland. Om deze veranderingen in de organisatie te markeren is onze naam veranderd in: Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland. De huisstijl is aangepast en een nieuwe website is online gegaan. Hiervoor is aansluiting gezocht bij de samenwerkende milieufederaties. Eind 2011 is als sluitstuk van dit veranderingsproces een 3

4 statutenwijziging door de Algemene Ledenvergadering vastgesteld. In het eerste kwartaal van 2012 zal deze statutenwijziging formeel worden bekrachtigd. Bij de totstandkoming van het Activiteitenplan 2012 is ook uitvoerig nagedacht waar onze inhoudelijke prioriteit moet liggen om ook de komende jaren als aanjager en adviseur een rol te spelen bij participatie van burgergroepen in besluitvorming over belangrijke natuur- en milieuonderwerpen. De samenleving is als gevolg van de financiële crisis weer volop in beweging en de uitdagingen voor natuur en milieu zijn voor onze provincie ongekend groot. De Rijksoverheid zet in op vergaande decentralisering van rijkstaken en bevoegdheden in combinatie met forse bezuinigingen. Het Rijk kijkt momenteel anders naar klimaatdoelstellingen en de verduurzaming van onze samenleving dan een aantal jaren geleden. Met minder middelen krijgen de provincies binnen de beleidsterreinen ruimtelijke ordening en natuur een steeds grotere verantwoordelijkheid. Tegelijkertijd legt een terugtredende overheid ook steeds meer verantwoordelijkheid en initiatief bij de samenleving zelf. Oorspronkelijke natuur- en landschapsdoelen worden hierdoor onzeker en de bedreigingen voor de leefomgeving en leefbaarheid nemen toe. Het wordt steeds belangrijker dat maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven zoveel mogelijk samenwerken om polarisatie en juridisering van het ruimtelijke ontwikkelingsproces te voorkomen. Dit stelt eisen aan de manier waarop wij ons werk organiseren en vraagt tevens een grote mate van creativiteit en flexibiliteit om vanuit onze doelstelling een antwoord te geven op deze veranderende maatschappelijke context. Een eerste stap is hiervoor nu gezet in ons Activiteitenplan was al met al een intensief maar ook een mooi jaar. Een jaar waarin de inspanningen van de afgelopen periode hebben geleid tot een nieuwe basis voor de NMZH. De vertrouwensrelatie met veel partijen in ons netwerk is hersteld en nieuwe relaties zijn aangegaan. Voor een meer inhoudelijke toelichting op onze financiën over 2011 verwijzen wij u graag naar het financieel jaarverslag Namens bestuur en directie van de Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland, Paul Zeef, voorzitter Alex Ouwehand, directeur 4

5 Organisatie Wie zijn wij? De Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland 1 staat als onafhankelijke en maatschappelijke organisatie voor de belangen van natuur, milieu en landschap in de provincie Zuid-Holland. Wij zetten ons in voor een duurzame ontwikkeling en kwaliteitsverbetering van de leefomgeving. Het zoeken naar de balans tussen economische-, sociale- en ecologische belangen staat daarbij voorop. Onze activiteiten kennen een sterke focus op het bovenlokale niveau. Lokale natuur- en milieugroepen kunnen namelijk zeer goed de gemeentelijke politiek beïnvloeden. De NMZH richt zich daarom vooral op de bovenlokale problemen die bijvoorbeeld gerelateerd zijn aan snelwegen, industriegebieden, natuurgebieden, kustontwikkeling en oppervlaktewater. De NMZH voert deze missie uit in het brede maatschappelijke speelveld van bestuurders, ambtenaren en politici en werkt samen met andere natuur- en milieuorganisaties, burgers, lokale groepen en bedrijven. We spelen daarbij in op ontwikkelingen en we willen daarbij een complementaire verbindende rol innemen. Hoe werken wij? Milieuvraagstukken worden actief aangepakt en in gezamenlijkheid opgelost. Ons team komt tot passende oplossingen en werkt veelvuldig samen met andere organisaties en overheden. Zo creëren we verschillende invalshoeken en extra slagkracht. Borging van resultaten komt tot stand door met elkaar goede afspraken te maken en deze te monitoren. Het durven nemen van verantwoordelijkheden en elkaar hierop aanspreken zijn daarbij essentiële onderdelen. De NMZH werkt zelf niet met vrijwilligers, maar wel zijn er diverse organisaties en initiatieven die zich belangeloos inzetten voor ons gezamenlijke doel. Doelstelling De NMZH fungeert ook als sparringpartner en meedenker van overheden en als spreekbuis van samenwerkingspartijen. We zorgen voor een gestructureerde en gekanaliseerde inbreng van standpunten en argumenten, in het bijzonder bij onderwerpen of ontwikkelingen die bovenlokaal spelen, specifiek zijn voor het regionale en provinciale niveau. In maatschappelijke besluitvormingsprocessen brengen wij kennis en expertise in op het gebied van milieu, duurzaamheid, gebiedsontwikkeling en omgevingskwaliteit. Burgerparticipatie is een middel, bij bepaalde onderwerpen, om invloed uit te oefenen en bewustzijn verder te verspreiden. Wij stellen ons constructief op en brengen kennis en expertise bijeen op het gebied van milieu, duurzaamheid, gebiedsontwikkeling en omgevingskwaliteit in maatschappelijke besluitvormingsprocessen. Op zo'n manier dragen wij bij aan de realisatie van een duurzame provincie, waarin het voor iedereen fijn werken, wonen en leven is. Wij doen dat bij voorkeur op een proactieve en positief kritische manier. Hoogst zelden als opponent van overheden in juridische procedures. Maar we schuwen zo'n defensieve strategie niet, indien natuur- en milieubelangen onvoldoende zijn meegewogen in de uiteindelijke besluitvorming. 1 Vooruitlopend op de bekrachtiging van de nieuwe statuten hanteren wij in dit verslag reeds de nieuwe naam: Stichting Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland. 5

6 Bestuursverslag Het bestuur bestond op 31 december 2011 uit de volgende leden: - Paul Zeef, voorzitter - Rob van de Laar, penningmeester - Karel Mulder, algemeen bestuurslid - John Steegh, algemeen bestuurslid en regiovertegenwoordiger West - Loes Schutte-Postma, algemeen bestuurslid en vertrouwenspersoon personeel - Heleen Weening, algemeen bestuurslid - Rob Schröder, algemeen bestuurslid en regiovertegenwoordiger Oost Lian Merkx en Nico de Rooij zijn in 2011 afgetreden als algemeen bestuurslid. Binnen het bestuur zijn per 31 december 2011 twee vacatures. CBF keur en ANBI status De NMZH is een goed doel en in bezit van een CBF-Keur. Met het CBF-Keurmerk laten wij zien dat er sprake is van een verantwoorde manier van fondsenwerving en besteding. De ANBI status hebben wij ontvangen omdat we ons minstens 90% inzetten voor een algemeen nut. De bestuursleden hebben allen in een verklaring (bijlage 12 van het reglement CBF) de volgende principes onderschreven: 1) Binnen de instelling dient de functie toezicht houden duidelijk te zijn gescheiden van het besturen dan wel van de uitvoering. 2) De instelling dient continu te werken aan een optimale besteding van middelen, zodat effectief en doelmatig gewerkt wordt aan het realiseren van de doelstelling. 3) De instelling streeft naar optimale relaties met belanghebbenden. In een verantwoordingverklaring van het Bestuur wordt beschreven hoe de NMZH invulling geeft aan deze principes. Deze verklaring is als bijlage bij dit jaarverslag te vinden. 2 Bestuursamenstelling Het bestuur bestaat uit negen leden. De bestuursleden worden op voordracht van de algemene ledenvergadering benoemd. Op basis van een bestuursprofiel worden bestuursleden voorgedragen. Vier leden op voordracht van de regio s binnen het Zuid-Hollandse natuur en milieunetwerk. Vier leden op basis van kerncompetenties en provinciale betrokkenheid en een onafhankelijk voorzitter. Code Wijffels Het bestuur van de NMZH hanteert de Code Wijffels voor goed bestuur van goede doelen. We onderschrijven het belang van een goed gefundeerd maatschappelijk vertrouwen en volgen dan ook de aanbevelingen van de commissie Wijffels. Bestuurstaken en frequentie bestuursvergaderingen Tot de taken van het bestuur behoren het goedkeuren van de begroting, het jaarwerkplan, de jaarrekening en het jaarverslag, alsmede het meerjarenbeleidplan en -begroting. Het bestuur zal de beleidsvorming en -uitvoering, waaronder het financieel beheer, overlaten aan de directeur en het 2 Zie bijlage 1. 6

7 team. Het bestuur stelt jaarlijks de begroting, de werkbegroting, het jaarwerkplan, het jaarverslag en de jaarrekening vast, evenals eens in de vier jaar een meerjarenbeleidplan. Daarnaast staat de voortgang van de projecten en de strategische programma s regelmatig op de agenda en worden er strategische kwesties bediscussieerd. In 2011 zijn in totaal 13 bestuursvergaderingen gehouden en 3 algemene ledenvergaderingen georganiseerd. Bureau Het bureau van de NMZH bestaat per 31 december 2011 uit een directeur (0,8 fte) en 6 medewerkers (4,3 fte) en administrateur (0,2 fte). Onderstaande personen waren op die datum in dienst van de NMZH: - Alex Ouwehand, directeur - Bert Bakker, Regisseur Energie, Water en Kust - Annelie Couvée-Kooyker, Regisseur Infrastructuur, Duurzame Mobiliteit en Bedrijvigheid - Danny Eijsackers, Regisseur Ruimtelijke Ordening, Natuur, Landschap en Leefbaarheid - Susanne Kuijpers, Coördinator Samenwerking Achterban - Jos Olsthoorn, Coördinator Website/Social Media - Jhaishri Hanoeman, Secretariaat 7

8 Inrichting samenwerking groepenondersteuning In 2011 is er in verschillende stappen toegewerkt naar een efficiënte en gedragen inrichting van de samenwerking met de achterbangroepen. Aan de hand van een brede raadpleging van de achterban is toegewerkt naar gezamenlijke werkafspraken die zijn vastgelegd in een manifest en een interactiematrix, de Groene Agenda. De digitale omgeving is op de schop gegaan om deze samenwerking zo maximaal mogelijk te faciliteren. Regiobijeenkomsten met de achterban In het eerste kwartaal van 2011 kwam de NMZH naar haar achterban toe. We organiseerden vier regionale bijeenkomsten: in de Hoeksche Waard en eilanden, het Groene Hart, het stedelijk gebied en de Duin- en Bollenstreek. De doelstelling was om te komen tot een (hernieuwde) kennismaking en een uitwisseling van verwachtingen ten aanzien van de samenwerking met en de rol van de NMZH. Hoe de achterban tegen de NMZH aankeek werd tijdens die bijeenkomsten duidelijk. Men zag ons, samengevat, als vertegenwoordiger en lobbyist, vraagbaak en informatiepunt, ondersteuner voor juridisch advies, verbinder en als bovenlokale organisatie die het overzicht houdt. Enkele belangrijke aandachtspunten en tips kwamen ook naar voren: de onafhankelijkheid van de NMZH, onduidelijkheid over de criteria om tot de achterban te behoren en te beperkte informatie over de activiteiten die de NMZH ontplooit. Verder bleek dat het belangrijk is om goed van elkaars kennis gebruik te blijven maken. Op 31 maart 2011 vond een plenaire terugkoppelingssessie plaats. Tijdens deze terugkoppeling zijn afspraken gemaakt over wat de NMZH wel en niet doet: - De NMZH houdt zich, volgens de gemaakte afspraken, bezig met het samenwerken met kernrelaties op bovenlokale inhoudelijke thema s. Zij draagt zorg voor een gestructureerde inbreng vanuit de natuur- en milieubeweging tijdens planvorming, het bereiken van nieuwe doelgroepen voor natuur- en milieubeweging, en het open en helder communiceren over onze activiteiten. - De NMZH houdt zich minder intensief bezig met milieukwesties op lokaal niveau. Deze worden zoveel mogelijk aan lokale belangenverenigingen overgelaten. Indien er een (semi) professionele organisatie op lokaal niveau (denk hierbij aan Stichting Groene Hart, de Milieucentra, etc.) service en/of advies kan leveren, dan wordt naar deze organisaties doorverwezen. Manifest en interactiematrix In het tweede en derde kwartaal van 2011 zijn de afspraken die voortkwamen uit de regiobijeenkomsten verder uitgewerkt. Hierin is gekozen voor een regionalisering met een onderverdeling in vier regio s: Kust en Duinstreek Zuid Oost Rijnmond 8

9 De grote semi-professionele organisaties in deze vier regio s fungeren hierbij als regionale aanspreekpunten. Zij werken nauw samen en stemmen af met de NMZH. De uitgangspunten van de samenwerking tussen de NMZH, de grotere regionale organisaties, de stedelijke milieucentra en de koepel van provinciale natuur- en milieufederaties zijn in de tweede helft van 2011 vastgelegd in een manifest. 3 Op basis van het manifest is gekeken hoe de gemaakte afspraken op inhoudelijk niveau geïmplementeerd moesten worden. Hiertoe is in nauwe samenwerking met de belangrijkste achterbanorganisaties een overzicht gemaakt van alle inhoudelijke zaken die in de provincie spelen op het gebied van duurzaamheid en leefomgeving en gekeken welke organisatie op welk onderwerp actief is. Deze analyse is uitgewerkt in een Groene Agenda. 4 Het manifest en de Groene Agenda zijn op de ledenvergadering van september formeel vastgesteld en vormen daarmee de basis voor de vernieuwde samenwerking tussen de NMZH en haar achterban. Deze uitgangspunten zijn daarmee tevens gebruikt als kader voor het opgestelde activiteitenprogramma van PUNT Omstreeks 2007/2008 is PUNT opgestart als pilotproject in een zoektocht naar vernieuwing. Het doel was om met PUNT alle in duurzaamheid geïnteresseerde burgers te bereiken, jongeren in het bijzonder. In de eerste helft van 2011 heeft een evaluatie van PUNT plaatsgevonden. De leerervaringen van 2,5 jaar PUNT hebben geleid tot een beeindiging van dit experiment. PUNT bleek niet het concept waarmee een vernieuwing van burgerparticipatie in milieu- en natuurbeleid kon worden gerealiseerd. Deels was de schaalgrootte van de organisatie ontoereikend voor dit concept. De samenwerking met andere natuuur en milieuorganisaties was ook ontoereikend om tot voldoende schaalgrootte voor dit concept te komen. De evaluatie PUNT leidde tot de volgende aanbevelingen: de NMZH zal haar informatievoorziening scherp moeten afbakenen tot de specifieke niche van haar eigen werkgebied. De NMZH heeft een initiërende en ondersteunende rol in het bieden van handelingsperspectief voor burgers. De NMZH dient een minder scherp politiek profiel te hebben en haar rol meer ondersteunend in te vullen. Het herstellen van relaties is cruciaal. De volgorde van eerst groepen betrekken in een concreet project en ze dan via media en contact betrokken houden werkt het beste. Bovenstaande aanbevelingen uit de pilot zijn aanleiding geweest de merknaam PUNT niet langer te handhaven. De rollen en taken van PUNT zijn daarom ondergebracht binnen de NMZH. Met het verlaten van de merknaam PUNT is ook de website in het vierde kwartaal van 2011 uit de lucht gegaan. Een deel van de inhoud van deze website is ondergebracht op de nieuwe NMZH website. 5 Ondersteuning netwerk Gedurende heel 2011 is de NMZH beschikbaar geweest als ondersteuner van het Zuid-Hollandse natuur- en milieunetwerk en betrokken burgers. In het hoofdstuk over onze serviceverlening kunt u lezen op welke manieren we het netwerk met advies hebben ondersteund. Daarnaast heeft de 3 Zie bijlage 2. 4 Zie bijlage

10 NMZH een coördinerende en verbindende rol gespeeld in het netwerk: door verschillende groepen en burgers met elkaar in contact te brengen konden zij van elkaars kennis en expertise gebruik maken. De NMZH heeft tevens een rol gespeeld als informatieverstrekker: via website, nieuwsbrieven, bijeenkomsten en social media is zowel inhoudelijke als procesmatige kennis gedeeld. In het bijzonder is nauw samengewerkt met lokale groepen en betrokken burgers rond een aantal strategische thema s. Volgen en kortdurend adviseren over beleidsthema s Ten behoeve van de onderbouwing en inzet op strategische thema s is een goede, inhoudelijke en actuele analyse van data essentieel. De dossierkennis die zo wordt opgebouwd wordt via de website ook aan anderen ter beschikking gesteld en wordt actueel gehouden. Voor de dossiers A4 Delft- Schiedam en Nieuwe Westelijke Oeververbinding zijn aparte website gemaakt die fungeren als platform voor de samenwerking rondom deze thema s. Voor de A4 Delft-Schiedam gaat het om de in 2010 gestarte website voor de Nieuwe Westelijke Oeververbinding om website Meer informatie over de inhoudelijk werkzaamheden rondom kennis en visieontwikkeling is te vinden in hoofdstuk per strategisch thema. 10

11 Nieuwe binding met burgers Om een breder publiek te betrekken bij de thema s duurzaamheid en leefomgeving, zijn in 2011 een aantal evenementen georganiseerd. In sommige gevallen zijn deze evenementen in samenwerking met provinciale Natuur- en Milieufederaties of andere groene organisaties georganiseerd. Naast de hieronder genoemde evenementen zijn ook binnen de inhoudelijke projecten publieksevenementen georganiseerd. Deze worden in de betreffende hoofdstukken beschreven. Verkiezingen Provinciale Staten Via Hart voor Natuur, een brede coalitie van 30 natuur- en milieuorganisaties in Zuid-Holland, is er aandacht besteed aan de thema s natuur en leefomgeving tijdens de Provinciale Statenverkiezingen. 6 In februari werd er door de Hart voor Natuur coalitie een verkiezingsdebat georganiseerd. Aan het einde van het debat heeft de NMZH het verkiezingsmanifest Groene Ruimte aan een aantal lijsttrekkers overhandigd. 7 In het manifest heeft de Hart voor Natuur coalitie de politieke partijen verzocht om alles in het werk te stellen om de achteruitgang van natuur en landschap in de provincie te keren. Er werden praktische tips gegeven, zoals het vast houden aan de bescherming van de EHS en een nieuwe landschapsinvesteringsregeling in het leven roepen. Van de partijen die in Zuid-Holland deelnamen aan de verkiezingen en die ook in de Tweede Kamer vertegenwoordigd zijn, is door de NMZH een scan gemaakt van de verkiezingsprogramma s. De scan bood voor burgers een handvat bij het beoordelen van de inhoud van de verkiezingsprogramma s wat duurzaamheid betreft. Klimaatstraatfeest Op 14 mei 2011 werden de Klimaatstraatfeesten georganiseerd. Bij dit project werd, omdat het lokaal georganiseerd wordt, samengewerkt met het Haags Milieucentrum (HMC) en het Rotterdams Milieucentrum (RMC). In Den Haag deden 145 straten mee, met 208 deelnemende huishoudens. De energiedeskundige van het HMC was beschikbaar voor advies. De beste Haagse klimaatstraat kon een schone-energiecheque ter waarde van 1000,- winnen. Deze prijs werd gewonnen door de Guntersteinweg. Zij hebben deze cheque gestoken in het aanbrengen van LED-verlichting in de publieke ruimtes van hun apartementencomplex. De actie werd opgepikt door lokale en regionale media. Ook door het RMC werden, met ondersteuning van de NMZH, Klimaatstraatfeesten georganiseerd. Zo werd er ondermeer een lampionnenoptocht georganiseerd, kwam wethouder Van Huffelen deelnemers persoonlijk aanmoedigen en gaf weerman Piet Paulusma aandacht aan de duurzaamheidsinitiatieven van de inwoners van de Schieveenstraat door vanuit die straat zijn weerbericht te presenteren. Groene Verrassingstocht De Natuur en Milieufederaties hebben de winnaars van de Nationale Postcode Loterij op 28 mei 2011 uitgenodigd voor een Groene Verrassingstocht door hun eigen provincie. Tijdens de tocht met 6 Zie ook voor meer informatie over de Hart voor Natuur coalitie. 7 Zie bijlage 4. 11

12 een elektrische boot door de Haagse binnenstad heeft een gids uitgelegd wat er allemaal gebeurd op het gebied van duurzame energie. Aan de tocht namen 25 mensen deel. Zij waren allen voor de Groene Verrassingstocht relatief onbekend met het werk van de NMZH. Tijdens de tocht hebben zij informatie over de NMZH gekregen. Nacht van de Nacht Aan de Nacht van de Nacht, in 2011 georganiseerd op 29 oktober, deden in Zuid-Holland 32 gemeenten en 48 bedrijven mee. Ook werden er 35 activiteiten georganiseerd, waar een totaal van 3000 mensen aan deelnamen. Naast dat veel overheden en bedrijven hun lampen voor een nacht uitdeden, waren er ook dit jaar gemeenten en bedrijven die naar aanleiding van de Nacht van de Nacht speciaal beleid op het gebied van lichtvervuiling en energiebesparing ontwikkelden. Tenslotte was aan de Nacht van de Nacht een speciale actie verbonden: het melden van lichthinderpunten. In Zuid-Holland zijn ruim 200 meldingen gedaan. De NMZH heeft een aantal van die lichthinderpunten weten op te lossen. De behaalde resultaten zijn teruggekoppeld naar de melders van de lichthinderpunten. Duurzame Dates met Hagenaars Tijdens de Energiebeurs, die de gemeente Den Haag in oktober organiseerde, heeft de NMZH bijgedragen aan het programmaonderdeel Duurzame Dates met Hagenaars. Mensen uit de hele provincie waren aanwezig om van gedachten te wisselen met professionals over duurzame ideeën, producten en oplossingen. Wij hebben tijdens deze beurs aan verschillende ondernemers en bedrijven advies gegeven. Ook hebben we diverse ondernemers met elkaar in contact gebracht. Groene Peiler In het kader van de nieuwe binding, het intensiveren van al bestaande contacten en het leggen van nieuwe contacten, is vorig jaar viermaal een groene peiling gehouden. Iedere inwoner van Zuid- Holland kan zich inschrijven bij de Groene Peiler, en de door ons gestelde vragen beantwoorden. Op deze manier komen we beter te weten hoe onze achterban, in de meest brede zin van het woord, denkt over verschillende zaken. Over de volgende vier onderwerpen is een Groene Peiler gehouden: - De Kustlijn: uit deze peiling bleek dat een overgrote meerderheid vond dat de kustlijn meer als natuurgebied ingericht moet worden. - Reeuwijkse Hout als poort van het Groene Hart: belangrijkste conclusie was dat de Reeuwijkse Hout een groen, stil en rustig gebied moet blijven. 8 - Het Midden-Delfland gebied: uit deze peiling bleek dat 85 % van de deelnemers vind dat het Midden-Delfland van zeer belangrijke waarde is en niet volgebouwd mag worden. - Natuur in het agrarisch gebied: volgens de deelnemers aan deze peiling zijn boeren onmisbaar bij het behouden en onderhouden van de natuur, zeker in het Groene Hart. Met behulp van social media is het aantal deelnemers aan de Groene Peiler in 2011 iets gestegen. De deelnemers aan de Groene Peiler worden actief op de hoogte gehouden van de door ons behaalde resultaten. 8 Lees meer over het project waar deze peiling bij hoort in het hoofdstuk Onderzoek regionalisering van service. 12

13 Onderzoek regionalisering van service (De Hartloper) De NMZH en Stichting Groene Hart werken sinds 2009 samen in De Hartloper, het informatiecentrum in de Reeuwijkse Hout. In deze pilot van drie jaar ondersteunen we groepen in de regio die betrokken zijn bij de kwaliteit van de leefomgeving en proberen we burgers hierbij te betrekken. Gedurende het jaar 2011 werden er vanuit De Hartloper een tweetal projecten uitgevoerd: Houd het Hart Groen! Het Groene Hart is de groene long van de Randstad. Maar het is niet vanzelfsprekend dat dit in de toekomst zo blijft. Voortdurend worden er plannen gemaakt die het open en groene karakter van het Groene Hart aan kunnen tasten. In het project Houd het Hart Groen! wordt geïnventariseerd wat de knelpunten met betrekking tot de kwaliteit van de leefomgeving in het Groene Hart precies zijn. Het doel van het project is om samen met burgers en lokale groepen te werken aan het oplossen van deze knelpunten. De Hartloper fungeert hierbij als steunpunt en vraagbaak. De in 2011 vernieuwde monitorkaart op de website van Stichting Groene Hart wordt gebruikt voor het inzichtelijk maken van alle knelpunten. 9 Burgers en organisaties konden bij De Hartloper terecht met vragen over de ontwikkelingen in het Groene Hart. In totaal gebeurde dat 139 keer. Van deze 139 vragen hadden er 118 betrekking op het Zuid- Hollandse deel van het Groene Hart. De vragenstellers werden voorzien van advies, bijvoorbeeld over hoe zij het beste een zienswijze op kunnen stellen. Vanuit De Hartloper is deelgenomen aan diverse samenwerkingsactiviteiten. Zo zijn lokale groepen bijeengebracht in samenwerkingsverbanden en platforms om gezamenlijk tot oplossingen te komen voor lokale problemen. Er is in Zuid-Holland geparticipeerd in samenwerkingsverbanden en platforms in Bodegraven-Reeuwijk, Zuidplas, Nieuw Nieuwkoop, Buytenpark, Gorinchem, Haastrecht/Vlist, en Alphen aan den Rijn. Naast participatie in samenwerkingsactiviteiten zijn er vanuit De Hartloper ook zelf een aantal activiteiten georganiseerd. Zo is er het Groene Hart Beraad waarbij raadsleden, statenleden en lokale en regionale groepen actuele ontwikkelingen bespreken, ervaringen uitwisselen en netwerken koppelen. Andere activiteiten die door Stichting Groene Hart vanuit De Hartloper georganiseerd werden, zijn een ludiek protest tegen de natuurwet (Streep door Natuur) en een bustournee in de Oude Rijnzone met (kandidaat) statenleden. Reeuwijkse Hout als poort van het Groene Hart In de Randstad is een groot tekort aan recreatiegebieden. Het Groene Hart vervult een belangrijke rol in het opvangen van dit tekort. Maar weten de bewoners van de Randstad het Groene Hart ook te vinden? Toegangspoorten in de vorm van makkelijk bereikbare plaatsen waar informatie over het Groene Hart wordt aangeboden kunnen Randstadbewoners helpen om hun weg naar het Groene Hart te vinden

14 In dit project werd geïnventariseerd of er behoefte aan zo n toegangpoort is en welke functies deze poort moet hebben. Hiertoe is een stakeholderanalyse gemaakt en een onderzoek onder burgers uitgevoerd. Tevens werd er vanuit dit project ingespeeld op het besluitvormingsproces over de herinrichting van de Reeuwijkse Hout. In het voorjaar van 2011 hield De Hartloper een enquête via de Groene Peiler. De belangrijkste conclusie was dat het merendeel van de bezoekers van het gebied Reeuwijkse Hout dit gebied stil en rustig wil houden. Er is geen behoefte aan dure commerciële voorzieningen. Wel wilden de meeste bezoekers een goed geoutilleerd informatiecentrum. De conclusies van de enquête werden verwerkt in een notitie. Deze notitie werd na de zomer aangeboden aan de vier gemeenten die in het Recreatieschap vertegenwoordigd zijn: Bodegraven-Reeuwijk, Gouda, Waddinxveen en Boskoop. Behalve dat door middel van de enquêtes de mening van (potentiële) bezoekers van de Reeuwijkse Hout inzichtelijk is gemaakt, is er ook een inventarisatie van belangen en standpunten van andere stakeholders gemaakt en is geïnventariseerd waar eventuele knelpunten zouden liggen. De belangrijkste stakeholders zijn: Het bewonersplatform Hart voor ReBo en de betrokken tien wijkcomités; Green Real Estate; De belangenvereniging van camping/caravanhouders; Het recreatieschap; De gemeente Bodegraven/Reeuwijk en enkele betrokken buurgemeenten (Waddinxveen, Boskoop, Gouda). Uit een analyse van de verschillende standpunten en belangen is gebleken dat deze niet ver uit elkaar liggen, behalve als het gaat om grootschalige commerciële voorzieningen. Door ondernemers wordt gepleit voor commerciële voorzieningen. Uit het recreantenonderzoek en de enquêtes blijkt echter dat de recreant vooral behoefte heeft aan recreatieve voorzieningen. De resultaten van de analyse zijn opgenomen in de notitie De toekomst van de Reeuwijkse Hout. Deze notitie is in november 2011 aangeboden aan de voorzitter van de Stuurgroep Groene Hart en de directeur van het programmabureau Groene Hart. Publieksactiviteiten In het kader van de kwaliteit van de leefomgeving in het Groene Hart zijn er diverse drukbezochte publieksactiviteiten georganiseerd. Hierbij lag de nadruk op het thema stilte en stiltegebieden. Voorbeelden van publieksactiviteiten zijn de bijeenkomsten tijdens de Nacht van de Nacht en de Dag na de Nacht, een foto-expositie van Ab Quist en een fotowedstrijd. Deze publieksactiviteiten werden druk bezocht. Zo hadden we tijdens de Nacht van de Nacht 80 deelnemers en ontvingen we 100 inzendingen op onze fotowedstrijd. Op de Dag van de Duurzaamheid ( ) is een symposium georganiseerd in de vorm van een tournee met elektrische auto s langs duurzame en innovatieve bedrijven. De ochtend van deze dag was gericht op ondernemers. Er werd gestart met een ondernemersontbijt. Na het ontbijt werden per elektrische auto diverse duurzame bedrijven bezocht. Het middagprogramma was gericht op innovatie en hergebruik waardoor consumenten winst kunnen behalen. 14

15 Aanscherping deskundigheid en serviceverlening Vanuit de achterban kwamen er in 2009 en 2010 diverse reacties op het feit dat er een tekort was ontstaan aan inhoudelijke expertise van de NMZH. Een eerste stap om deze lacune op te vullen is genomen door het versterken van de juridische en planologische expertise. Advisering ruimtelijke ordening op lokaal niveau De NMZH wordt frequent benaderd met inhoudelijke vragen vanuit de achterban en burgers. De meeste gestelde vragen met antwoorden staan op onze website vermeld. 10 Veel van de vragen die binnenkomen, bevatten een verzoek om advisering en ondersteuning in planologische procedures of andere activiteiten die zich richten op de bescherming van leefomgeving, natuur en/of landschap bij ruimtelijke ontwikkelingen. Aan deze verzoeken wordt voldaan wanneer het onderwerp binnen het werkgebied van de NMZH valt en van een zeker belang is in de context van de ruimtelijke ontwikkeling en de belangen van natuur, landschap en/of leefomgeving op een hoger schaalniveau. In dat geval wordt vanuit de bij de NMZH aanwezige kennis een antwoord of advies gegeven. Het al of niet adviseren wordt afgestemd met de betrokken partnerorganisaties. In 2011 is bij de volgende onderwerpen ondersteuning gegeven aan lokale belangengroepen: - Peilbesluit Molenpolder in de Hoeksche Waard: advies aan vereniging Hoeksche Waard Landschap over het al dan niet instellen van beroep met betrekking tot het besluit van waterschap Hollandse Delta over (te) lage peilen in de Molenpolder in relatie tot natuurfuncties. - Bouwplan van de gemeente Goedereede met betrekking tot uitkijktorens in de duinen: niet passend in bestemmingsplan. Adviezen over de ruimtelijke procedure aan Stichting Duinbehoud en vereniging Natuur en Landschap Goeree-Overflakee. - Bestemmingsplan disco N57 bij Hellevoetsluis: inhoudelijk en procedureel advies aan lokale belangengroep ten behoeve van het indienen van een zienswijze. - Groengebied Eikelenburg bij Rijswijk: inhoudelijk en procedureel advies aan lokale bewonersgroep over behoud van waardevol groen in stadsrandgebied. - Polders Hillegom en N : diverse ruimtelijke procedures. Adviezen aan lokale groep Behoud De Polders over mogelijkheden en haalbaarheid van behoud van waardevol leefgebied van weidevogels en andere natuurwaarden. - Maximabrug / Polder Gnephoek: ondersteuning van inzet lokale bewonersorganisatie tegen ontwikkeling van een rondweg rond Alphen aan de Rijn en in relatie daarmee de bouw van de Maximabrug. Juridische ondersteuning Gedurende heel 2011 is er bij de NMZH een jurist beschikbaar geweest voor het beantwoorden van vragen van de achterban over juridische zaken en in beperkte mate voor ondersteuning en advisering bij juridische procedures. De meest voorkomende juridische vragen zijn op de website terug te vinden bij Vraag en Antwoord. Enkele uitgebreidere kwesties waarvoor juridische ondersteuning beschikbaar is gesteld zijn:

16 - Bestemmingsplan Bedrijventerrein Gorinchem-Noord: beroep bij de Raad van State tegen het bouwen in het Groene Hart. Beroep is ingesteld door Stichting Groene Hart. Zaak moet nog voorkomen. - Peilbesluit Molenpolder in de Hoeksche Waard: advies aan vereniging Hoeksche Waard Landschap dat beroep met betrekking tot besluit van waterschap Hollandse Delta over (te) lage peilen in de Molenpolder te weinig kans had. - Bouwplan van de gemeente Goedereede met betrekking tot uitkijktorens in de duinen: adviezen over omgevingsvergunning en natuurbeschermingswet aan Stichting Duinbehoud en vereniging Natuur en Landschap Goeree-Overflakee. - Polders Hillegom en N : juridische adviezen, onder andere met betrekking tot Habitatrichtlijn, aan lokale groep Behoud De Polders. - Bouwplan Bos-locatie in Moordrecht: adviezen met betrekking tot procedure van belangengroep van bewoners na uitspraak van de rechtbank. Negatief advies over hoger beroep. 16

17 Bedrijvigheid Convenant Duurzame Bedrijventerreinen: bedrijvigheid in Sliedrecht De gemeente Sliedrecht heeft het voornemen om het industrieterrein aan de A15 te verduurzamen om het een aantrekkelijke vestigingslocatie voor bedrijven te houden. De NMZH is medeondertekenaar van het provinciale Convenant Duurzame Bedrijventerreinen en was op zoek naar een bedrijventerrein om duurzaamheid te bevorderen. Vandaar dat wij aan de slag gingen met dit project. Met behulp van een enquête onder de bedrijven op het bedrijventerrein wilden we de meningen polsen over duurzaam ondernemen. Indien uit de enquête zou blijken dat bij de ondernemers voldoende belangstelling bestond om het bedrijventerrein duurzaam in te richten, zou de NMZH de gemeente bijstaan in de ontwikkeling van het terrein. Echter, door tegenvallende enquêteresultaten is de ontwikkeling stopgezet. De regio Drechtsteden heeft inmiddels een regionaal programma opgestart om het draagvlak bij de ondernemers te verhogen. De NMZH staat klaar om de gemeente Sliedrecht te ondersteunen zodra dat kan. Criteria duurzame bedrijventerreinen In de praktijk bleek, en ook in het overleg met de convenantpartners, dat het begrip duurzaamheid niet door iedereen op dezelfde manier werd ingevuld. In het gesprek over duurzame bedrijventerreinen bleken de ideeën nog verder uit elkaar te liggen. Ter vermijding van deze begripsverwarring en om een checklist te hebben om terreinen op duurzaamheidwaarde te kunnen schatten, heeft de NMZH een lijst met criteria opgesteld. Deze zijn getoetst aan een niet-duurzaam terrein en aan een terrein dat zeer duurzaam wordt ingericht. De lijst bleek goed toepasbaar te zijn. Voor geïnteresseerden is de lijst opvraagbaar bij de NMZH. Kennisontsluiting duurzame bedrijventerreinen Al sinds 1998 bestaan er stimulerings- en subsidieregelingen voor het duurzaam (her-)inrichten van bedrijventerreinen. Als de kwaliteit van een terrein goed is en op peil wordt gehouden kunnen ondernemers hun bedrijf op dezelfde locatie houden. Maar als verloedering optreedt moeten steeds nieuwe terreinen worden ontwikkeld en wordt schaarse, meestal groene ruimte opgeofferd. De kennis en ervaring die in de afgelopen tijd is opgedaan bij het herstructureren of opknappen van bestaande terreinen wordt door enkele promovendi aan de Erasmus Universiteit bestudeerd. Bedrijven en ondersteunende organisaties die in herstructurering een rol spelen, kunnen er hun voordeel mee doen als zij in die kennis kunnen delen. Daarom heeft de NMZH overleg gevoerd met de Kamer van Koophandel, VNO-NCW, Provincie Zuid-Holland, Stadsregio Rotterdam, de Stichting Bevordering Kennisoverdracht Bedrijventerreinen en de universiteiten van Delft en Rotterdam om te onderzoeken of er mogelijkheden zijn voor projectfinanciering ten behoeve van het beschikbaar stellen van deze kennis voor iedereen. Een deel van de benodigde middelen is gevonden bij de Stadsregio Rotterdam. Op basis van de consultatie is verkend of dit in 2012 verder opgepakt zou moeten worden. Vanaf de kant van de provincie was hiervoor te weinig draagvlak. 17

18 Green Economic Forum (GEF) Op 25 mei 2011, tijdens het eerste Green Economic Forum, kwamen zo n tweehonderd vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, kennisinstellingen, de overheid en de milieubeweging bijeen om succesvolle duurzaamheidstrategieën uit te wisselen en te kiezen voor een duurzamere samenleving. Dit werd een unieke gebeurtenis daar bedrijven en milieubeweging voor het eerst op deze schaal een dialoog aangingen. Tijdens het forum, georganiseerd in samenwerking met Flevum, legden de deelnemers met verschillende achtergronden onderling contacten. Zo werd tijdens de bijeenkomst een brug geslagen tussen bedrijfsleven, politiek, kennisinstellingen en milieubeweging. Tijdens de bijeenkomst bleek dat er in de gehele samenleving genoeg draagvlak bestaat om te verduurzamen. Er werden door de deelnemers plannen bedacht om in te zetten op die verduurzaming. Alle tijdens het GEF gemaakte keuzes werden vastgelegd in een plan van aanpak. 11 Met dit plan van aanpak willen we alle deelnemende partijen binden aan de gemaakte afspraken. 11 Zie bijlage 5. 18

19 Mobiliteit en bereikbaarheid Rotterdamse regio Het mobiliteitsvraagstuk staat nadrukkelijk op de agenda van de NMZH. In de Zuidvleugel van de Randstad concentreert dit vraagstuk zich hoofdzakelijk rond Rotterdam en de Haven. Uit verkeersprognoses blijkt dat de capaciteit van de snelweg binnen afzienbare tijd onvoldoende is om een goede bereikbaarheid van de regio te kunnen waarborgen. De voorgestelde maatregelen hiervoor concentreren zich voornamelijk op de aanleg van meer asfalt dat vaak ten koste gaat van de schaarse open en groene ruimte in de regio. De NMZH zet zich ervoor in om de bestaande netwerken voor auto, openbaar vervoer en fiets en hun onderlinge aansluitingen te verbeteren, beter te benutten en te verduurzamen. A4 Delft-Schiedam In september 2010 werd door toenmalig minister Eurlings het Tracébesluit voor de A4 Delft- Schiedam ondertekend. Omdat nut en noodzaak onvoldoende is onderbouwd, er door aanleg van de weg onacceptabele schade aan natuur en landschap wordt toegebracht en de afspraken uit het IODS convenant niet werden nagekomen is de NMZH samen met haar achterban bij de Raad van State in beroep gegaan tegen het Tracébesluit. Het in 2010 opgezette samenwerkingsverband Hoezo Midden- Delfland snelweg? is ook in 2011 voortgezet. 12 De NMZH heeft gefungeerd als coördinator en faciliteerder van het samenwerkingsverband. De NMZH heeft in november 2010 samen met Stichting Stop Rijksweg 19/A4 en VTM een beroepschrift ingediend bij de Raad van State. Dit omdat in onze ogen tijdens de totstandkoming van het Tracébesluit de procedures niet juist zijn doorlopen. Op 20 en 21 april 2011 was de behandeling van ons beroep. In de aanloop naar de zitting is er samengewerkt met andere appellanten om de beroepsprocedure te bespreken. Andere appellanten zijn middels bijeenkomsten en mailcontact geïnformeerd over de gang van zaken bij juridische procedures. Enkele dagen voorafgaand aan de zitting van de Raad van State heeft een publiciteitsactie plaatsgevonden waarbij de A4 op ware grote is nagebouwd in het tracégebied. Tevens zijn toen de verzamelde handtekeningen tegen de A4 namens Hoezo Midden-Delfland snelweg? aan minister Schultz overhandigd. 13 Op 6 juli 2011 heeft de Raad van State uitspraak gedaan in de zaak en heeft alle bezwaren ongegrond verklaard. De weg zal aangelegd worden. Ondanks dat de NMZH deze uitspraak betreurt, is de jarenlange kritiek vanuit de milieubeweging op de plannen voor de A4 niet zinloos geweest: er zijn stevige afspraken over de inpassing en integrale ontwikkeling van het gebied gemaakt waardoor de schade aan het gebied vele malen kleiner is dan wanneer er een weg op maaiveld aangelegd zou worden zoals het oorspronkelijke plan was. Nu de aanleg van de A4 met de uitspraak van de Raad van State onontkoombaar is geworden, hecht de NMZH er veel waarde aan dat de weg daadwerkelijk conform alle inpassingseisen wordt aangelegd en dat de flankerende kwaliteitsprojecten worden uitgevoerd. Het moet een weg worden die een zo klein mogelijke invloed zal hebben op de leefomgeving. Een weg die we niet zien, niet horen en niet ruiken. Vanwege deze redenen heeft de NMZH in de tweede helft van Zie ook 13 Zie ook 19

20 aangegeven te willen herintreden in de IODS adviescommissie. De NMZH was hier in 2010 uitgestapt uit onvrede met het proces in de aanloop naar het Tracébesluit. Maar na de uitspraak van de Raad van State is een nieuwe situatie ontstaan waarbij de NMZH het als haar verantwoordelijkheid ziet om mede zorg te dragen voor de uitvoering van de gemaakte afspraken. Na de uitspraak van de Raad van State heeft het samenwerkingsverband Hoezo Midden-Delfland snelweg? besloten zich te herijken en te richten op de monitoring van de aanleg van de A4 conform de gemaakte afspraken. Hierbij zal het opgebouwde netwerk van de samenwerking benut worden als oren en ogen in het veld. Ook na de herijking van het samenwerkingsverband zal de NMZH de samenwerking coördineren en als verbindende partij met de IODS adviescommissie fungeren. 14 Eind 2011 zijn de eerste stappen gezet voor een samenwerkingsverband gericht op de monitoring van de aanleg van de A4. In 2012 zal dit verder vormgegeven en gepositioneerd gaan worden. Nieuwe Westelijke Oeververbinding (NWO) De Verkenning Rotterdam Vooruit, die in 2008 gestart is, heeft in 2009 geresulteerd in een Masterplan. De aanleg van een NWO is één van de prioritaire projecten uit dit Masterplan. Er is bestuurlijk besloten dat de NWO als apart project verder uitgewerkt moest worden en dat deze in de vorm van de Blankenburgtunnel of Oranjetunnel aangelegd moet worden. In de zomer van 2010 wilde minister Eurlings bijna een voorkeursbeslissing voor de Blankenburgtunnel nemen, maar werd teruggefloten door de Tweede Kamer omdat het proces niet goed verlopen was. Ook bij het nieuwe besluitvormingsproces heeft de NMZH grote twijfels: informatie, kennis en kunde ontbraken, er werd geen integrale afweging gemaakt en participatie verliep niet conform het advies van de Commissie Elverding. De NMZH maakt zich hard voor een zorgvuldiger proces en het voorkomen van een gebrekkige keuze met grote negatieve gevolgen voor de leefomgeving. Eind 2011 heeft de minister, ondertussen is dit minister Schultz, toch voor de Blankenburgtunnel gekozen. Dit ondanks de kritiek op de totstandkoming van deze keus. Bij de publicatie van de notitie Reikwijdte en Detailniveau NWO heeft de NMZH in een zienswijze aangegeven dat zij kritiek had op de scope van het onderzoek, de inrichting van het besluitvormingsproces en de voorgestelde sectorale aanpak van de minister. Vervolgens heeft de NMZH deelgenomen aan de meedenkavonden van het participatieproces. Hier wilden we enerzijds het belang van het volwaardig mee laten wegen van de effecten op de leefomgeving duidelijk maken. Anderzijds hebben we vragen gesteld over nut en noodzaak en de effecten van de verschillende alternatieven. De NMZH heeft een samenwerking opgezet met lokale groepen, bewoners van het gebied en andere natuur- en milieuorganisaties. Vanuit deze samenwerking is er nauw contact geweest met gemeenten. De samenwerkingspartners komen circa iedere drie weken samen onder leiding van de NMZH. Tevens is er tussen de partners vrijwel dagelijks intensief contact via mail en telefoon. Ten behoeve van de samenwerking heeft de NMZH een website opgezet waarop alle informatie over het dossier wordt verzameld en gedeeld. 15 De NMZH heeft vervolgens, samen met het samenwerkingsverband, het standpunt ingenomen dat er geen Blankenburgtunnel moet komen. Dit is ook het standpunt van de betrokken gemeenten op of 14 Bij een positief besluit over het verzoek tot herintreding