Hoeveel pensioen krijg jij?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Hoeveel pensioen krijg jij?"

Transcriptie

1 pensioen Pensioen bijlage bij Onderwijsblad nr. 20, december Hoeveel pensioen krijg jij? Pensioentips voor elke leeftijdsgroep AOb wil geen pechgeneraties

2 inhoud 3 Minicursus pensioenkunde 4 Een goed pensioen kies je als dertiger 10 Een pensioengat is op je 40ste nog te herstellen 8 AOb wil pechgeneraties voorkomen 16 Vijftigers zitten er straks warmpjes bij 14 4 vragen aan... hoogleraar Theo Nijman en APBvicevoorzitter José Meijer Colofon Pensioen bijlage bij Onderwijsblad nr. 20, 2014 Uitgave van de AOb, , info@aob.nl Coördinatie en eindredactie: Marjan Agerbeek Bindkracht12 Omslag en vormgeving: Typetank Teksten: Marjan Agerbeek, Jaan van Aken, Anka van Voorthuijsen, André de Vos Rekenvoorbeelden: ABP Beeld: Fred van Diem en Joost Grol Druk: Senefelder Misset Advertentiebureau: Recent BV , opdrachten@recent.nl

3 Pensioen, moet je daar iets voor doen? Vingers omhoog van wie wel eens nadenkt over zijn pensioen. Dat worden er steeds meer. Geen wonder, want er wordt getornd aan het stelsel. Welke zekerheden heb je nog? in ,6% van het pensioengevend salaris na aftrek van franchise (het deel van je salaris waarover je geen pensioenpremie betaalt). De werkgever betaalt twee derde en de werknemer een derde. Door premie te betalen bouw je pensioen op. Meteen maar het slechte nieuws: een pensioen is geen zekerheid. De beurs doet wat ie wil, de rentestand wordt elders bepaalt, de politiek beslist over de inrichting van het stelsel en bonden en werkgevers maken uit hoe pensioenfondsen hun werk moeten doen. Maar de allergrootste stoorzender in je pensioenverwachting ben je zelf. Een andere baan? Korter werken? Scheiden? Het heeft allemaal invloed op je pensioen. En dan maakt het ook nog uit wanneer je het roer omgooit. Zo kun je -vanuit je pensioen bekeken- het beste zo snel mogelijk scheiden en niet voortmodderen. En kun je met korter werken beter wachten tot na je 50ste. Zo werkt het niet, nee. Gelukkig is er geen man overboord als je na 20 jaar alsnog scheidt - tenzij je die gescheiden man bent. Want een pensioen kun je repareren door bij te sparen of langer te werken. Maar dan moet je wel weten dat je iets moet doen. Daar is kennis voor nodig, en daar voorziet deze bijlage bij het Onderwijsblad in. Ben je dertiger, veertiger of vijftiger? De belangrijkste pensioenzaken hebben we voor je op een rijtje gezet. En natuurlijk pakken we meteen de veranderingen in het stelsel mee die in 2015 ingaan. Ben je weer helemaal up-to-date! Minicursus pensioenkunde Wie bepaalt de hoogte van je pensioen? Dat bepaal je voor een groot deel zelf. Hoe langer je werkt, hoe meer je verdient, hoe meer pensioen je opbouwt. Korter werken, tijdelijk stoppen of eerder met pensioen gaan, kosten je dus geld. Maar ook echtscheiding gaat ten koste van je pensioen, omdat je partner bij scheiding recht heeft op een deel. Of dat erg is, hangt af van wat je nodig hebt. Wat is uitruil van het partnerpensioen? De pensioengerechtigde kan afzien van het pensioen dat de nabestaande krijgt na zijn of haar overlijden. Het ouderdomspensioen wordt dan verhoogd. Dat heet uitruil. Uitruil is aantrekkelijk voor wie geen partner heeft of een partner heeft die zelf pensioen heeft opgebouwd. Wanneer kan ik met pensioen? Het ABP kent een keuzepensioen. Dat betekent dat je zelf kunt bepalen wanneer je met pensioen gaat tussen je 60ste en 70ste levensjaar. Hoe eerder je stopt, hoe minder ouderdomspensioen je ontvangt. Maar AOW krijg je op de datum die door de overheid wordt vastgesteld. Wat is een pensioen? Een pensioen is het inkomen dat je krijgt als je stopt met werken. Het bestaat uit een uitkering van de overheid (AOW), het ABP-ouderdomspensioen en eventuele persoonlijke aanvullingen. Een pensioen is persoonlijk, maar na overlijden krijgt de partner een nabestaandenpensioen, ook wel partnerpensioen genoemd. Wat is pensioenopbouw? Wie werkt, betaalt pensioenpremie. De premie bedroeg Hoe weet ik hoeveel pensioen ik krijg? Als je inlogt op mijnabp.nl kun je allerlei scenario s invoeren en zien hoeveel pensioen je krijgt, bruto en netto. Als je in andere sectoren hebt gewerkt en dus aangesloten bent geweest bij andere fondsen, kun je voor een totaaloverzicht terecht op mijnpensioenoverzicht.nl 20 december 2014 Pensioen 3

4 3 Doanh-Doanh Truong : Ik vind het op dit moment belangrijker of het ouderschapsverlof goed is geregeld Pensioen? Ik heb nu andere prioriteiten Doanh-Doanh Truong (29) werkt sinds oktober 2010 in het onderwijs. Ze is getrouwd met Tim Bartlema, heeft een zoontje Sam (1) en verwacht in mei haar tweede kind. Ze staat vier dagen per week voor de kleutergroep op basisschool Bijlmerhorst in Amsterdam Zuidoost. Tek Tekst Anka van Voorthuijsen Beeld Fred van Diem Ik weet er eigenlijk niet echt veel van. Ja, dat je pensioen als leerkracht automatisch is geregeld bij het ABP. Maar wat het concreet over dertig jaar voor mij betekent, geen idee. Eigenlijk denk ik: het zal wel goed zitten, ik heb nu andere prioriteiten. Of het ouderschapsverlof goed is geregeld, is nu belangrijker. We hebben net een nieuw huis gekocht. We hebben natuurlijk wel berekend of we dat konden betalen en dat kan, als ik tenminste vier dagen blijf werken. Dat wil ik ook graag. Vier dagen is goed voor de continuïteit op school. Ik heb het nodig om cognitief uitgedaagd te worden. Ik vind het heerlijk om met mijn zoontje Sam thuis te zitten, maar ik wil graag blijven werken. Ik denk niet dat dat straks anders wordt. Ik laat me nu niet belemmeren in wat ik doe, omdat ik straks misschien een lager pensioen krijg. Ik spaar wel. Ik houd bewust wat meer geld achter de hand en zorg dat ik niet afhankelijk wordt van een ander. We hebben een huis gekocht in de hoop dat we het weer kunnen verkopen met enige overwaarde, mits de woningmarkt natuurlijk stabiel is dan. We denken een goede investering te hebben gedaan met nieuwbouw in Amsterdam. Alleen 100 procent zeker zijn we natuurlijk niet. Maar goed, welke huiseigenaar is dat wel? Als ons nieuwe huis in de toekomst wat kan opleveren, dan zou dat een mooie aanvulling kunnen zijn op ons pensioen. 4 Pensioen 20 december 2014

5 0 + Een goed pensioen kies je als je jong bent Carrière, partner, kinderen, huis, vrienden, vakantie, heel lang niets en dan pensioen. Zo ziet het prioriteitenlijstje van de dertiger eruit. Begrijpelijk, maar onverstandig. Juist de keuzes aan het begin van je loopbaan hebben grote impact op je pensioen. Een relatie, korter werken en wisselen van baan kunnen het verschil maken tussen een goed en een slecht pensioen. Tekst André de Vos Het pensioenbewustzijn onder jongeren in de pensioenwereld is dat iedereen onder de 40 is de laatste jaren fors toegenomen. Dat heeft weliswaar een negatieve oorzaak, want de pensioenen staan onder druk, maar meer belangstelling voor het onderwerp is altijd goed, vindt ook Robbert Coenmans, voorzitter van FNV Jong. Pensioen is voor een dertiger ver weg, maar wel een van de belangrijkste arbeidsvoorwaarden. Daar moet je je in verdiepen. Sinds de crisis doen verontrustende verhalen over de pensioenen van jongeren de ronde. Die zouden straks geen pensioen meer hebben, omdat de potten leeggehaald worden door de generaties voor hen. Dat geluid begint te verstommen. Dat heeft ook te maken met de nieuwe pensioenregels, het zogenaamde Financieel Toetsingskader (FTK), dat in 2015 van kracht worden. Coenmans: Het FTK is allerminst perfect, maar het voordeel is wel dat het jongeren meer zekerheid geeft over hun pensioen. Buffers Met het FTK moeten pensioenfondsen grotere financiële buffers aanhouden. Vervelend voor gepensioneerden en nog werkende vijftig- en zestigplussers, die pensioenkoopkracht inleveren doordat hun pensioenen niet worden aangepast aan de inflatie. Voor de jongere generaties pakt dit gunstiger uit. Die lopen ook een tijdje indexatie mis, maar krijgen meer zekerheid dat er straks voor hen voldoende pensioen is. Een voor jongeren minder gunstige pensioenwijziging die volgend jaar ingaat, is dat werkenden per jaar minder pensioen opbouwen. Het idee daarachter is dat mensen langer moeten doorwerken en dus meer tijd hebben om voor hun pensioen te sparen. Daardoor kan de jaarlijkse premie-inleg en de pensioenopbouw omlaag. Wel weer voordelig voor jongeren is de lagere franchise. Dat is het eerste deel van je inkomen waarover je geen pensioen opbouwt. Die gaat bij lagere inkomens (tot ongeveer euro) omlaag naar euro. Het ABP vangt de lagere opbouw van het gewone ouderdomspensioen gedeeltelijk op door een hogere opbouw van het nabestaandenpensioen. Dat kan vervolgens op pensioenleeftijd worden ingeruild voor ouderdomspensioen. Op die manier moet voor de huidige dertiger een pensioen van tachtig procent van het gemiddelde loon haalbaar blijven. De aanpassingen komend jaar hebben gemiddeld zelfs een twee procent hoger pensioen tot gevolg voor 25-plussers, ondanks de lagere premie. Maar dat gaat alleen op voor mensen die hun hele leven fulltime in het onderwijs werken. Langer doorwerken De dertigers van nu moeten bij de huidige leeftijdsverwachtingen waarschijnlijk doorwerken tot na hun 70e. En in veertig jaar tijd kan veel gebeuren. Zo n lange periode vergroot de onzekerheid, zegt Coenmans. Volgens het CPB hebben we met de huidige aanpassingen het pensioenstelsel toekomstbestendig gemaakt, maar pensioenen zijn voor een groot deel afhankelijk van de rendementen op de beleggingen. En niemand kan voorspellen wat de economie de komende decennia doet. Veertig jaar of langer fulltime bij dezelfde werkgever wordt zeldzaam, ook in het onderwijs. Voor de huidige dertiger is het waarschijnlijk een utopie. Dat maakt een volledig pensioen moeilijk haalbaar. Daarnaast neem je als eind twintiger of dertiger ingrijpende beslissingen die de hoogte van het pensioen drastisch beïnvloeden. 20 december 2014 Pensioen 5

6 Trouwen/samenleven Je pensioen is je kostbaarste bezit Pensioen is nou niet het eerste onderwerp waar je met je nieuwe partner over gaat praten. Maar het is bij trouwen, en al helemaal bij scheiden, een van de belangrijkste onderdelen van het gezamenlijk vermogen. Vanuit je pensioen bekeken moet je zeker weten dat de partner die je bij het pensioenfonds aanmeldt ook echt iemand is met wie je de rest van je leven door wil, zegt Roelf van der Ploeg, pensioenadviseur bij de AOb. Bij trouwen krijgt je partner automatisch recht op nabestaandenpensioen. Dat kan een forse waarde vertegenwoordigen, want je eerste partner heeft recht op alles wat je tot je trouwen hebt opgebouwd. Bij samenwonen moet je expliciet je partner bij het pensioenfonds aanmelden. Om het plat te zeggen: doe dat alleen als het serieus is. Als je dat later weer ongedaan wilt maken, moet je partner wel akkoord zijn. Scheiden is funest voor je pensioen. Je ex houdt recht op het nabestaandenpensioen en krijgt in principe de helft van het ouderdomspensioen dat is opgebouwd in de periode van de relatie. Daar kan in overleg van worden afgeweken. Rekenvoorbeeld Minou (30) werkt full time in het basisonderwijs en heeft de man van haar leven ontmoet. Wat gebeurt er met haar pensioen als ze trouwen? Pensioen bestaat uit ouderdomspensioen en partnerpensioen. Het partnerpensioen, ook wel nabestaandenpensioen genoemd, is wat de partner van Minou krijgt als zij overlijdt. Als Minou op de pensioendatum geen partner heeft, krijgt zij ter compensatie een hoger ouderdomspensioen. Dat heet het uitruilen van partnerpensioen. Uitruilen kan ook in andere situaties, bij voorbeeld als de partner een eigen pensioen heeft. Trouwen heeft op zichzelf dus geen effect op de pensioenopbouw. Bruto effect Als Minou afziet van het partnerpensioen en uitruilt, krijgt ze vanaf haar 67ste bruto per jaar Als Minou het recht op partnerpensioen in stand houdt, krijgt zij vanaf haar 67ste bruto per jaar. Na het overlijden van Minou ontvangt haar partner dan bruto per jaar. Uitgangspunten voor deze berekening: bruto inkomen van Minou , reeds opgebouwd pensioen per jaar, regeling 2015, inclusief AOW. Overlijden Goed verzorgd Bij het ABP bouw je automatisch nabestaandenpensioen op, ook wel partnerpensioen genoemd. Als je overlijdt krijgt je partner (of je kinderen), naast eventueel weduwenen wezenpensioen van de staat, een maandelijks inkomen. Anders bij een gewoon pensioen, gaat dat direct na het overlijden in. De nabestaandenuitkering is gebaseerd op het pensioen dat de overledene zou hebben bereikt bij doorwerken tot pensioendatum. Tot nu toe bedroeg het nabestaandenpensioen bij ABP een derde van het te bereiken pensioen. Dat gaat stijgen naar 70 procent. Nieuwe baan Voorzichtig met overdracht Jongeren wisselen vaak van baan. Als dat binnen de onderwijssector is, zul je waarschijnlijk bij het ABP pensioen blijven opbouwen. Ga je naar een andere sector, of kom je uit een andere sector in het onderwijs, dan moet je bekijken of je je pensioen van je vorige baan wilt overdragen naar de nieuwe werkgever. Dat wil zeggen dat het gespaarde pensioenkapitaal (dus níet het aantal jaren) wordt overgedragen naar het nieuwe pensioenfonds. Bij kleine pensioenen (minder dan 460 euro per jaar) is dat meestal de beste optie, omdat die anders worden afgekocht (=uitbetaald). Dan heb je nu wel wat extra geld, maar word je pensioen kleiner. Een andere reden om over te dragen is dat pensioenen van oudwerknemers bij de meeste pensioenfondsen in bepaalde opzichten worden achtergesteld. Of overdracht verstandig is, hangt erg af van de individuele situatie. Elke keer dat je van baan wisselt, kun je oudere pensioenen laten overdragen. 6 Pensioen 20 december 2014

7 Werkloosheid en arbeidsongeschiktheid Niet werken is niet (veel) sparen Bij werkloosheid wordt nog wel pensioen opgebouwd, maar het percentage gaat drastisch omlaag: naar 37,5 procent van de oorspronkelijke opbouw. Dit bedrag wordt door je werkgever betaald zolang de WW-uitkering duurt. Het is mogelijk om zelf extra in te leggen. Bij arbeidsongeschiktheid loopt de pensioenopbouw alleen in de eerste twee jaar door. Je kunt eventueel de risico s na die periode apart verzekeren. Doanh-Doanh Truong: Ik wil vier dagen werken, dat heb ik nodig om cognitief uitgedaagd te worden Bijsparen Veertig jaar rente op rente De paradox van de dertiger is dat bijsparen voor je pensioen op jonge leeftijd het meest oplevert, want elke euro die je inzet heeft veertig jaar om te renderen. En dat tikt aan, zeker als het geld wordt belegd. Maar bijsparen is voor dertigers meestal een utopie, omdat er zoveel uitgaven op ze afkomen. Kinderen, koophuis, inrichting, reizen. Als je wilt bijsparen, kijk dan of dat fiscaal aantrekkelijk is. In principe benut het ABP alle fiscale aftrekruimte voor het pensioen, maar wie weet heb je nog wat ruimte over van banen in eerdere jaren. Dat gaat tot zeven jaar terug. Het voordeel van fiscaal sparen is dat de inleg wordt afgetrokken van je belastbaar inkomen. Korter werken Deeltijdwerken is duur Als er kinderen komen, is korter werken bijna vanzelfsprekend. Het gewone ouderschapsverlof heeft meestal geen effect op het pensioen. De meeste werkgevers betalen het (volledige) salaris door en er blijft volledige pensioenopbouw. Langdurig korter werken heeft wel stevige effecten. Van der Ploeg: Als je twintig jaar halftime werkt en twintig jaar fulltime, ben je een derde van je pensioen kwijt. Dat hoeft niet per se een probleem te zijn. Als je gewend bent om van anderhalf inkomen te leven, kun je ook van anderhalf pensioen rondkomen. Rekenvoorbeeld Els (32) is nu twee jaar getrouwd, werkt full time en is zwanger van haar eerste kindje. Ze overweegt tijdelijk korter te gaan werken of te stoppen. Als Els vanaf de geboorte van haar kindje tot aan het moment dat het naar de middelbare school gaat (12 jaar) 50% gaat werken of stopt, dan bouwt zij gedurende die periode de helft,respectievelijk geen pensioen op. Bruto effect Als Els gewoon doorwerkt, ontvangt zij vanaf haar 67ste bruto per jaar Als Els gedurende 12 jaar 50% werkt, ontvangt vanaf haar 67ste bruto per jaar Als Els 12 jaar stopt met werken, ontvangt zij vanaf haar 67ste bruto per jaar Uitgangspunten voor deze berekening: bruto inkomen van Els , reeds opgebouwd pensioen bruto per jaar, geen uitruil partnerpensioen, regeling 2015, inclusief AOW. 20 december 2014 Pensioen 7

8 AOb wil solidair, duurzaam en collectief pensioen Pechgeneraties moeten we voorkomen Een solidair, duurzaam en verplicht collectief pensioen is het uitgangspunt, staat in de pensioennota van de AOb, waarmee de algemene vergadering heeft ingestemd. Bestuurder Douwe van der Zweep: Als je iedere leraar een eigen pensioenspaarpot geeft, halen ze daar minder uit dan ze nu zouden krijgen. Tekst Jaan van Aken Beeld Joost Grol Bestuurder Douwe van der Zweep Regelmatig staan er in de krant pleidooien om iedereen zijn eigen pensioenspaarpot te laten beheren. Dat is niet het solidaire en duurzame pensioen dat de AOb voor ogen heeft. Verplicht gezamenlijk sparen voor het pensioen bespaart kosten, levert voor iedereen meer op en voorkomt pechgeneraties. Als je iedere leraar zijn eigen pensioenspaarpot geeft, halen ze daar allemaal minder uit dan ze volgens de huidige regeling krijgen, stelt AOb-bestuurder Douwe van der Zweep, die pensioenen in portefeuille heeft. Het ABP kan profijt trekken van de collectiviteit. Doordat er verschillende generaties sparen, heb je een veel langere beleggingshorizon en dus meer mogelijkheden om genoeg rendement te halen. De ambitie van het ABP was om na 40 dienstjaren een geïndexeerd pensioen van 82 procent van het middelloon te hebben gespaard. Het kabinet heeft er echter voor gekozen om in de belastingwetgeving van een veel lagere ambitie uit te gaan: 70 procent van het middelloon bij 67 jaar. Hiermee werd een versobering van de pensioenregeling afgedwongen. Door deze maatregelen worden de opbouwpercentages verlaagd tot 1,7 procent voor jaarsalarissen tot 37 duizend euro met een franchise (het premievrije deel) van 10 duizend euro. En tot 1,875 procent en een franchise van euro voor salarissen boven 37 duizend euro. Hiermee maak je optimaal gebruik van de ruimte in de belastingwetgeving, maar wij zijn natuurlijk niet gelukkig met dit krappere kader, zegt Van der Zweep. Het bezwaar is dat maar weinig mensen 40 jaar aaneengesloten in het onderwijs werken. Met deze lagere opbouw moet je nog meer dienstjaren maken om tot dezelfde pensioenopbouw te komen. Door de lagere opbouwpercentages zullen de pensioenpremies in 2015 een procent omlaag gaan. Ook is afgesproken dat het werkgeversvoordeel van zo n 0,8 procent in loonsverhoging naar werknemers gaat. Dat zullen mensen volgend jaar direct op hun loonstrookje zien omdat ze netto meer overhouden. Het gevolg is wel dat je nu meer loon krijgt en later minder pensioen, waarschuwt hij. Buffers Pensioenfondsen moeten straks grotere buffers aanhouden volgens de nieuwe pensioenregels. De bestuurder vindt die aanpassing te streng. Daardoor zit indexatie, aanpassing van pensioenen aan de gestegen lonen, er voorlopig niet in, tot onvrede van Van der Zweep. Ook volgens pensioenfondsen zijn de regels zo streng dat het lastig wordt om pensioenen nog mee te laten groeien met de lonen. Het zijn vooral gepensioneerden die hierover aan de bel trekken, maar ook voor werkenden in de opbouwfase is dit belangrijk. Wel of niet indexeren kan na 40 jaar werken tot ongeveer de helft van het totale pensioen schelen. De pensioenrekenleeftijd stijgt mee met de AOW-leeftijd naar 67 jaar. Geregeld hoor je dat jongeren vinden dat ze teveel meebetalen aan pensioenen van ouderen. En dat ouderen vinden dat ze ten onrechte gekort en niet geïndexeerd worden. De AOb vindt dat de kosten evenredig over generaties verdeeld moeten worden. Het is redelijk dat ouderen ook meebetalen aan de gestegen levensverwachting. Ze genieten immers langer pensioen. Ook jongeren krijgen in de toekomst langer pensioen. Daarom moeten we die stijging geleidelijk met zijn allen betalen. 8 Pensioen 20 december 2014

9 AOb ers in het ABPverantwoordingsorgaan Het verantwoordingsorgaan van het ABP bestaat uit 48 leden namens werknemers, gepensioneerden en werkgevers. Het bestuur legt verantwoording af over het gevoerde beleid. Het verantwoordingsorgaan adviseert het ABP-bestuur over de hoogte van de premie, de verhoging of verlaging van pensioenen, beleggingen, communicatie met deelnemers en het beloningsbeleid. De AOb heeft vier vertegenwoordigers in het verantwoordingsorgaan. Alma Meijer staat anderhalve dag voor de klas op een basisschool, werkt als AObconsulent en is bestuurslid van een politieke partij. Ik wil het mysterie pensioenen meer zichtbaar maken voor ABP-deelnemers. Ik ben 38 en in mijn vriendengroep leeft het pensioen helemaal niet, dat baart me zorgen. Het is wel degelijk belangrijk omdat we ons pensioengat moeten aanvullen. Daarom wil ik het pensioenbewustzijn bij mensen tot 45 jaar vergroten. Ik ga er ontzettend mijn best voor doen dat het pensioenoverzicht duidelijker en transparanter wordt. Auke van Nie is lerarenopleider, AObhoofdbestuurder en fractievoorzitter van de FNV-delegatie binnen het verantwoordingsorgaan. Een goed en geïndexeerd pensioen voor iedereen is mijn motief. En iedereen zijn mijn studenten, ikzelf en mijn moeder van 84 die lerares is geweest. Wij bekijken of het bestuur zijn rol goed uitvoert, maar er wordt ook nagedacht over beleggingen. In de algemene vergadering van de AOb zijn vragen gesteld over de olieverspilling van Shell in Nigeria. Daarmee ben je ook een doorgeefluik voor zaken waar leden zich zorgen over maken. Claire Oostvriesland is onderwijsadviseur, journalist, en vertegenwoordigt in het verantwoordingsorgaan de pensioengerechtigden. Ik zet mijn brede belangstelling voor pensioenen en mijn ruime pensioenkennis in om ABP te houden aan zijn motto: Samen bouwen aan een goed pensioen. Daarin spelen communicatie en pensioenbewustzijn van de deelnemers een belangrijke rol. Het communicatiebeleid van ABP heeft dan ook mijn speciale aandacht. Ik wil dat ABP helder communiceert. Daarom heb ik zitting genomen in de commissie Communicatie. Annemarie van Luik werkt bij ROC Noorderpoort in Groningen en is OR/ AOb-consulent. Het is belangrijk om een collectief en solidair pensioen in stand te houden. We hebben het allemaal leuker als iedereen na zijn werkzame leven een goed inkomen heeft. Het is van belang daar draagvlak voor te behouden. Door pensioenen goed uit te leggen, is er veel meer waardering voor het systeem. Daarbij vinden we het ook belangrijk dat het ABP op een maatschappelijke verantwoorde manier belegt, zoals bijvoorbeeld recent in groene beleggingen. 20 december 2014 Pensioen 9

10 4 Anouk Bijvank: Als de kinderen naar de middelbare school gaan, kan ik wat meer werken Geen idee hoeveel ik na mijn pensioen krijg Anouk Bijvank (47) is docent art & design en CKV op het Roland Holst College in Hilversum. Ze is gescheiden en heeft drie kinderen Imke (8 jaar), Jelle (10) en Bram (12). Tek Tekst Anka van Voorthuijsen Beeld Fred van Diem Ik hoor natuurlijk wel alle verhalen: doorwerken tot je 67ste, het uitkleden van de bapo-regeling (arbeidsurenverkorting voor ouderen), maar ik ben er niet heel erg mee bezig. Mijn pensioen is nog zo ver weg, denk ik dan. Ik heb een aanstelling voor 0,68 fte, werk drieënhalve dag per week, dat is goed te doen. Ik werk nu bijna 25 jaar op deze school. Geen pensioenbreuken, nooit gestopt met werken, niet van werkgever gewisseld: het is allemaal heel overzichtelijk. Dus eigenlijk denk ik: als ík het al niet goed voor elkaar heb met mijn pensioen, wie dan wel? Als ik papieren over mijn pensioen krijg dan kijk ik er even naar en doe ze in een dikke map. Ik weet echt niet concreet wat ik straks krijg, of wat de kinderen zouden krijgen als ik zou komen te overlijden. Dat zit allemaal in die map. Ik ben er eigenlijk drukker mee hoe het financieel wordt als ze allemaal gaan studeren, dan met mijn eigen pensioen. Ik heb relatief jonge kinderen voor mijn leeftijd en ik heb erg veel lol in mijn werk. Dus soms denk ik wel: als ze naar de middelbare school gaan, zou ik wel een halve dag langer kunnen werken. Dan wordt het financieel wat ruimer. Een halve dag erbij vind ik ook het maximum, in verband met de werkdruk. Ik heb een eigen huis en als ik wat spaar, dan probeer ik extra af te lossen om de maandlasten zo laag mogelijk te houden. Zo let ik wel een beetje op. Afgelopen zomer heb ik zonnepanelen gekocht: het rendement daarvan is hoger dan van een spaarrekening en het drukt meteen je energiekosten. met nieuwbouw in Amsterdam. Alleen 100 procent zeker zijn we natuurlijk niet. Maar goed, welke huiseigenaar is dat wel? Als ons nieuwe huis in de toekomst wat kan opleveren, dan zou dat een mooie aanvulling kunnen zijn op ons pensioen. 10 Pensioen 20 december 2014

11 0 + Een pensioengat is op je 40ste nog te herstellen Een nieuwe baan, voor jezelf beginnen, een groter huis, een andere relatie. Zonder dat je het beseft, speelt pensioen bij al die keuzes een grote rol. Scheiden, dat zou je alleen al voor je pensioen nooit moeten doen, zegt Roelf van der Ploeg, pensioendeskundige bij AOb, gekscherend. Tekst André de Vos Het generatieconflict in de pensioensector gaat meestal niet over de veertiger, maar over jong versus oud. Dat blijkt ook wel uit de effecten die de nieuwe pensioenregels van volgend jaar hebben op het pensioen van de veertiger. De strengere regels voor het uitkeren van pensioenen en de lagere opbouw, plus alle compensatie die daarvoor in het ABP-pensioen zijn opgenomen, maken dat gepensioneerden er twee procent op achteruit gaan en jongeren twee procent vooruit. De veertiger blijft ongeveer op hetzelfde niveau, ondanks de lagere opbouw. De veertiger heeft zowel voordeel als nadeel van de nieuwe regels, zegt Mike Pernot van pensioenadviseur Aon Hewitt. Ook de veertiger heeft er last van dat indexatie de afgelopen jaren is uitgebleven en de komende jaren niet mogelijk is. Maar deze generatie moet waarschijnlijk doorwerken tot minimaal 70 jaar. En er komen weer jaren waarin de pensioenen wél worden aangepast aan de inflatie. Hoe ouder je dan bent, hoe groter de pensioenpot, hoe harder dat aantikt. De lagere opbouw raakt ook de veertiger, maar langer doorwerken compenseert dat effect. Nadeel gecompenseerd Met de nieuwe pensioenregels bouw je per jaar minder pensioen op. Wie nu euro verdient, bouwt 742 euro pensioen per jaar op. Dat gaat zo n veertig euro omlaag. Dat nadelige effect wordt deels gecompenseerd doordat je langer moet werken en dus ook langer opbouwt. En omdat het ABP het nabestaandenpensioen verhoogt, kun je bij het inruilen van je nabestaandenpensioen voor ouderdomspensioen aan het eind van de rit zelfs een fractie hoger uitkomen dan nu. Maar dan moet je geen partner hebben die dat nabestaandenpensioen nodig heeft. De lagere opbouw betekent ook een lagere pensioenpremie. Die gaat met 3,7 procent omlaag. Daar staat een loonsverhoging van 0,8 procent tegenover. Een deel van het pensioen straks wordt dus ingeruild voor salaris nu. De veertiger moet straks op de pensioendatum kunnen rekenen op een goed pensioen. Dat komt uit op zo n tachtig procent van het gemiddelde salaris, bij een volledige carrière en een voltijdbaan, zegt Van der Ploeg van AOb. Maar nog maar weinig veertigers voldoen aan dat ideaalbeeld. Bij tweeverdieners is er meestal sprake van twee parttime banen. Meer dan vroeger is dat eerlijk verdeeld, bijvoorbeeld man en vrouw die allebei vier dagen werken. Dat betekent even goed wel dat het pensioen voor allebei nog maar tachtig procent bedraagt. Actie De kans is dus groot dat je een pensioengat hebt. Hoewel dat lastig is te bepalen, want je weet natuurlijk niet precies hoeveel je over pakweg 25 jaar nodig hebt. Als je een volledig pensioen opbouwt, is bijsparen onzin, vindt Van der Ploeg. Bovendien zijn er dan fiscaal helemaal geen mogelijkheden. Doordat de pensioenregeling is aangepast, benut ABP nu vrijwel alle aftrekruimte. Maar als je wel een pensioengat hebt, is je veertigste hét moment om in actie te komen. Geld dat je apart zet heeft immers nog lange tijd om te renderen. En het effect van rente op rente doet wonderen voor het pensioen. Je kunt bijsparen bij het ABP, via het ABP ExtraPensioen, maar alleen als er nog fiscale ruimte is. Dat kun je laten uitrekenen bij het ABP. Bijsparen kan zeker voor recente zij-instromers interessant zijn. Zij hebben waarschijnlijk nog fiscale opbouwruimte uit de afgelopen jaren en kunnen met belastingaftrek sparen. Die ruimte kunnen ze ook gebruiken voor een lijfrente of banksparen. 20 december 2014 Pensioen 11

12 Het onderwijs uit Die leaseauto stelt niets voor Een andere baan in het onderwijs heeft waarschijnlijk alleen positieve effecten op het pensioen. Als je tenminste bij het ABP blijft en meer gaat verdienen. Maar juist veertigers overwegen de overstap naar een andere sector, buiten het onderwijs. Als je het onderwijs verlaat, dan zijn de pensioeneffecten vaak niet gering en zelden voordelig. Het ABP pensioen is een van de betere regelingen in Nederland, en die ga je dan dus verlaten. Veel mensen onderschatten de waarde van het pensioen als ze naar een andere baan gaan, zegt Roelf van der Ploeg. Ze staren zich blind op het salaris, of op die snelle leaseauto. Maar die leaseauto stelt niets voor vergeleken met de waarde van het pensioen. In het bedrijfsleven bestaan vaak slechte pensioenregelingen, soms is er helemaal geen regeling. Bedenk dat je een dag in de week werkt voor je pensioen. Dat is geld voor later. Als je dat geld in een nieuwe baan gelijk in je handje krijgt, lijkt het alsof je er fors op vooruitgaat. Maar het verschil met je huidige salaris moet wel 25 procent zijn als je dat helemaal moet compenseren voor je pensioen. Wie naar een andere sector overstapt, heeft de keuze om het pensioen over te dragen. Of dat verstandig is, hangt helemaal af van de persoonlijke situatie. Bij kleine pensioenen (minder dan 460 euro) is overdracht vaak het beste, bij grotere pensioenen moet je een overdrachtsberekening aanvragen. Dan kun je de effecten zien. Houd ook rekening met de financiële situatie van het pensioenfonds. Het is pijnlijk als je je pensioen overdraagt aan een ander pensioenfonds dat het jaar daarop gedwongen is om te korten. Dan is je overgedragen pensioen direct minder waard. Voor jezelf beginnen Afscheid van een goed pensioen Iedereen betaalt hetzelfde percentage pensioenpremie. Dat betekent dat je tot pakweg je 45e relatief te veel pensioenpremie betaalt gezien je inkomen en daarna te weinig. Dat is ooit bedacht om het stelsel eenvoudig en betaalbaar te houden en pakt neutraal uit als je je hele leven in loondienst blijft. Maar als je rond je 40e voor jezelf begint, raak je daardoor een deel van je ingelegde pensioenpremie kwijt. En de keuze voor een eigen bedrijf wordt juist vaak door veertigers gemaakt. Wie uit het onderwijs vertrekt en zelfstandig ondernemer wordt, kan de eerste drie jaar nog pensioen blijven opbouwen bij ABP. Je moet dan wel het werknemers- én het werkgeversdeel betalen. Daarna moet je zelf je pensioen regelen. Korter werken Wat kost dat eigenlijk? Rekenvoorbeeld Sophie (42) heeft 20 jaar full time gewerkt en wil de rest van haar loopbaan een dag in de week minder werken. In de resterende 25 jaren die Sophie nog werkt zal zij 20% minder pensioen opbouwen. Bruto effect Als Sophie full time blijft werken, ontvangt zij vanaf haar 67ste jaar bruto per jaar Als Sophie de laatste 25 jaar van haar loopbaan 80% gaat werken, ontvangt zij vanaf haar 67ste bruto per jaar Uitgangspunten voor deze berekening: bruto inkomen van Sophie bruto per jaar, reeds opgebouwd pensioen bruto per jaar, geen uitruil partnerpensioen, regeling 2015, inclusief AOW. Eigen huis Aflossen is sparen Naast het pensioen is het eigen huis voor de gemiddelde Nederlander het belangrijkste vermogensbestanddeel. Als je een pensioengat hebt, kun je natuurlijk extra sparen voor je pensioen, maar je kunt ook (sneller) aflossen op je eigen huis. Dat scheelt nu geld en als je met pensioen gaat, is een hypotheekvrij huis veel waard. Dezelfde afweging kan spelen bij de koop van een groter huis. Daarmee gaan de maandelijkse lasten omhoog, maar de uiteindelijke opbrengst natuurlijk ook. En dat geld kan op de pensioendatum zeer welkom zijn. 12 Pensioen 20 december 2014

13 Anouk Bijvank: Ik werk al 25 jaar op deze school. Dus als ìk mijn pensioen niet voor elkaar heb, wie dan wel? Uit elkaar Een scheiding schaadt je pensioen Veertigers zijn dé risicogroep voor scheidingen. In absolute aantallen ligt de scheidingstop tussen de 40 en 50 jaar. Vaak gaat het dan om al langer durende relaties. En voor elk jaar van de relatie krijgt je partner de helft van je ouderdomspensioen mee, zegt Van der Ploeg. Dat tikt aan. Stel dat je op je 45e gaat scheiden, dan praat je snel over vier jaarsalarissen aan pensioen. De Wet verevening pensioenrechten bepaalt dat in principe beide partners recht hebben op de helft van het pensioen dat tijdens de relatie is opgebouwd. Als jij en je partner evenveel verdienen en hetzelfde pensioen hebben opgebouwd, is er dus niet zoveel aan de hand. Maar vaker zijn de verhoudingen veel schever (in het nadeel van de vrouw). Overigens mag onderling ook een andere verdeling worden afgesproken. 20 december 2014 Pensioen 13

14 4 vragen aan... Op zoek naar maatwerk De veranderingen in het pensioenstelsel gaan door, want het moet toekomstbestendig worden en mensen willen meer keuzemogelijkheden. Hoogleraar Theo Nijman en APBvicevoorzitter José Meijer over de toekomst van het stelsel en de rol van het individu. Tekst Marjan Agerbeek Beeld Joost Grol en Cats & Withoos Je moet mensen tegen zichzelf in bescherming nemen 1. Waarom vinden mensen pensioenzaken ingewikkeld? Omdat het gewoon ingewikkeld is. Pensioen is voor veel mensen ver weg. En de lange termijn is per definitie omgeven met onzekerheden. Daar kunnen mensen niet goed mee omgaan. Kijk naar de zzp ers. Die nemen zich voor om voor hun pensioen te sparen, maar in de praktijk zijn er veel die dat toch niet doen. Bij beleggingen zie je het ook, dat mensen onverstandige beslissingen nemen. Zoals investeren in het bedrijf waar je werkt. Als het bedrijf failliet gaat, ben je je baan en je geld kwijt. Je moet pensioenbeslissingen dus niet bij individuen neerleggen, maar bij een professioneel pensioenbestuur. Wat je wel moet doen is mensen ervan bewust maken dat een pensioen geen garantie is, dat er risico s aan zijn verbonden, dat je niet zeker kunt zijn van het inkomen dat je na pensionering ontvangt. Daarom wordt het Uniform Pensioen Overzicht (UPO) binnenkort aangepast en komen er twee scenario s op te staan: de uitkering die je krijgt bij een optimistisch en een pessimistisch scenario. 2. Kun je als individu iets wezenlijks aan je pensioensituatie doen, de fondsen en politici bepalen toch alles? Je hebt inderdaad niet veel te kiezen. Je kunt langer doorwerken, dat levert snel veel meer pensioen op: 10 procent per jaar. Of je kunt je partnerpensioen uitruilen. Dat is ook een keuze die mensen goed kunnen overzien. Maar dat was het dan wel. Omdat je niet veel kunt kiezen, is het belangrijk dat de pensioensector transparant is, zodat mensen zich toch betrokken kunnen voelen. 3. Het pensioenstelsel is veranderd. Kunnen burgers er nu op rekenen dat het stelsel voorlopig zo blijft? Nee. Er is een tussenstap gemaakt, maar de dialoog gaat door. Volgend jaar wordt er een brede discussie over de toekomstbestendigheid van het stelsel gehouden. Er is onder meer maatwerk nodig. Netspar wil daarover meedenken. Hoe kun je het beleggingsrisico voor jongeren anders instellen dan voor ouderen? Maar het aantal keuzemogelijkheden moet beperkt blijven. Zo willen we vasthouden aan de levenslange uitkering voor iedereen. Want als we de mogelijkheid zouden bieden om de pensioenuitkering te beperken tot vijftien jaar, zoals in veel landen het geval is, dan is de ellende niet te overzien. Mensen die ouder worden dan ze dachten, hebben dan ineens te weinig geld. Dat is voor henzelf vervelend maar ook voor de samenleving die de kosten moet dragen om hen op te vangen. Denk aan uitkeringen, huurtoeslagen of zorgkosten. 4. Is het niet beter als iedereen voor zijn eigen pensioen gaat zorgen, net als in de VS? Dan bepaal je zelf je financiële toekomst en ben je niet meer afhankelijk van anderen. Nee, daar ben ik op tegen. Kijk naar de zzp ers. Je moet mensen tegen zichzelf in bescherming nemen, ze kunnen niet omgaan met risico s die ze niet kunnen overzien. Theo Nijman, hoogleraar pensioenbeheer en risicomanagement aan de Universiteit van Tilburg en directeur van Netspar, het netwerk voor onderwijs, onderzoek en kennisuitwisseling rond pensioenen en vergrijzing. 14 Pensioen 20 december 2014

15 Collectief pensioensparen levert veel meer op José Meijer, eerste vicevoorzitter van ABP namens werknemers. Hoofdfunctie bestuurder lagere overheden bij Abvakabo FNV. Andere nevenfuncties: bestuurslid van A+O Fonds Gemeenten, A&O Provincies en Pensioenfederatie. Als individu kun je bij ABP maar beperkt keuzes maken 1. Waarom vinden mensen pensioenzaken ingewikkeld? Pensioen is omgeven met ingewikkelde termen. En veel mensen hebben geen idee om hoeveel geld het gaat, hoeveel geld ze krijgen als ze met pensioen gaan. Het is simpel na te gaan in het Uniform Pensioen Overzicht (UPO), maar veel mensen hebben geen idee wat het UPO is. En een UPO is helaas niet in normaal Nederlands geschreven. Pensioenfondsen moeten wettelijke normen hanteren, die het UPO niet bepaald begrijpelijker maken. Voor ABP is het vervelend als mensen pensioenen ingewikkeld vinden, want dat tast het vertrouwen in het fonds aan. En veel eenvoudiger maken kunnen we het niet, want het is nu eenmaal niet simpel. Neem de Wet financieel toetsingskader (FTK) die nu door de Tweede Kamer is aangenomen. Een complexe discussie die aan veel mensen voorbij is gegaan. Het enige dat we kunnen doen is het in onze communicatie goed uitleggen. Dat kan nog steeds beter. Zo willen we de informatie toespitsen op verschillende leeftijdsgroepen, meer maatwerk, zodat het herkenbaarder wordt. 2. Kun je als individu iets wezenlijks aan je pensioensituatie doen, de fondsen en politici bepalen toch alles? Als individu kun je bij ABP maar beperkt keuzes maken. Je kunt kiezen wanneer je met pensioen wilt en of je bijvoorbeeld in het begin een hoger pensioen wilt en op latere leeftijd een lager pensioen. Toch zijn er maar weinig mensen die daar gebruik van maken. Ze hebben er geen behoefte aan of ze weten het niet. Verder ligt er in het ABP-pensioen veel vast. De pensioenfondsen kunnen dat niet veranderen, zij voeren de regelingen uit die werkgevers en werknemers hebben afgesproken. Maar je kunt wel zelf bepalen hoe je je pensioen invult. 3. Het pensioenstelsel is veranderd. Kunnen burgers er nu op rekenen dat het stelsel voorlopig zo blijft? Nee, ik denk het niet. Staatssecretaris Klijnsma wil het hele pensioenstelsel opnieuw bezien. Ook bij ABP zijn we druk bezig met de toekomst van het pensioen, juist om te kijken wat we kunnen met de behoefte van mensen aan meer invloed en keuzemogelijkheden. We praten er dan bijvoorbeeld over of je een collectief of individueel pensioen wilt. Of je bijvoorbeeld groen wilt beleggen of hoe risicovol je wilt beleggen. Of je je pensioengeld moet kunnen inzetten voor je hypotheek of voor zorg. 4. Is het niet beter als iedereen voor zijn eigen pensioen gaat zorgen, net als in de VS? Dan bepaal je zelf je financiële toekomst en ben je niet meer afhankelijk van anderen. Veel mensen willen dat niet. Ze willen dat hun pensioen wordt geregeld door mensen die er verstand van hebben. Daarbij komt: collectief voor je pensioen sparen levert over het algemeen veel meer op dan wanneer iedereen het individueel doet. Nu krijg je ongeveer vier keer je inleg terug, dat is veel meer dan als je zelf spaart. En geld beleggen is voor veel mensen ook een brug te ver. 20 december 2014 Pensioen 15

16 Jacques Kooijman: Als ik met pensioen ga wil ik promoveren, boeken lezen, congressen bezoeken en vrijwilligerswerk doen. 5 Ik stop op mijn 62ste Jacques Kooijman (58 jaar) is docent geschiedenis aan het Roland Holstcollege in Hilversum. Hij woont samen met echtgenote Karin en hond Rospy, de kinderen zijn het huis uit. Tekst Anka van Voorthuijsen Beeld Fred van Diem Als ik 61 ben, ga ik me in mijn pensioen verdiepen. Ik weet dat ik een keuzepensioen heb. Ik kan tussen mijn 60ste en 70ste stoppen. Het is duidelijk dat naarmate je langer doorwerkt, het financieel gunstiger wordt. Maar ik heb lijfrentepolissen, de kinderen zijn het huis uit en we hebben geen hypotheek meer. Ik denk dat ik op mijn 62ste stop. Als je langer doorgaat, loop je tegen jezelf op. Je scheelt in leeftijd dan zoveel met je leerlingen. Lichamelijk wordt het toch ook zwaarder. Ik vind dat je je echt gezond moet voelen om voor de klas te kunnen staan. Ik heb heel erg veel lol in mijn werk, ik werk 21 jaar op deze school. Ik heb vroeger ook maatschappijleer en Duits gegeven, nu alleen nog geschiedenis. Een prachtig vak, geschiedenis. Oekraïne, Syrië, Irak: ik kan de actualiteit zó in mijn lessen halen. Ik heb een aanstelling van 0,84 fte en vier dagen per week werken bevalt goed. Hoeveel mijn nabestaanden krijgen als ik zou overlijden? Dat weet ik niet. Ook niet hoeveel ik zelf precies krijg. Het kan ook allemaal zo weer veranderen, ik laat me gewoon verrassen. Het is zeker genoeg. Mijn ouders hebben in een kamp gezeten, luxe doet me niks. Als ik met pensioen ga, wil ik nog promoveren, dat heb ik altijd gewild. Ik weet niet of het ervan komt, maar het is wel mijn plan. Ik wil onderzoek doen naar de doodstraf. Hoe de Nederlandse opinie daarover is beïnvloed door andere landen, hoe andere landen zijn beïnvloed door Nederland. Daarmee ben ik zo vier, vijf jaar onder de pannen. Daarnaast wil ik graag boeken lezen, congressen bezoeken en vrijwilligerswerk doen. 16 Pensioen 20 december 2014

17 0 + Een vijftiger zit er straks warmpjes bij Vijftig mag dan het nieuwe veertig heten, maar voordat je het weet zit je op verjaardagen over pensioen te praten. Ineens zijn er zorgen over lage dekkingsgraden en kortingen, zelfs bij het ABP. Toch maar eens het Uniform Pensioen Overzicht erbij gepakt. Wat krijg je straks? Tekst André de Vos Voor de meeste leraren boven de 50 zal het antwoord verrassend positief zijn, voorspelt Roelf van der Ploeg, pensioendeskundige bij de AOb. Veel vijftigers in het onderwijs hebben een stabiele onderwijscarrière, doorgaans in fulltime banen. Dus ook een stabiele pensioenopbouw. Dan is tachtig procent van het gemiddeld verdiende salaris heel normaal. Daar kunnen de meeste andere sectoren echt niet tegenop. Toch is de laatste vijf jaar ook het ABPpensioen amper aangepast aan de inflatie, omdat er te weinig geld in kas zat. En met de nieuwe pensioenregels (het zogenaamde FTK) die in 2015 ingaan, zit die indexatie er komende jaren ook niet in. Eerst moeten de pensioenfondsen weer wat vlees op de botten krijgen. Het uitblijven van indexatie treft vooral gepensioneerden en oudere werknemers. Immers, zij hebben veel pensioen opgebouwd en dan vertegenwoordigt een procentje meer of minder een fors bedrag. Bovendien is de kans dat de gemiste indexatie wordt ingehaald voor vijftigers nihil. Beperkt effect Daar staat tegenover dat de lagere pensioenopbouw die komend jaar ingaat, voor oudere werknemers relatief beperkte effecten heeft. Tenminste, zo lang je niet meer dan een ton verdient. Boven de ton vervalt de pensioenopbouw helemaal. Nu bouwt iemand die euro verdient, 742 euro pensioen per jaar op: 742 euro die je vanaf je pensioen elk jaar krijgt. Dat bedrag daalt naar 700 euro. Het nadelige effect wordt deels gecompenseerd doordat je langer moet doorwerken en dus langer pensioen opbouwt. Daarnaast verhoogt het ABP het nabestaandenpensioen. Dat kun je op de pensioendatum inruilen voor ouderdomspensioen. Daardoor kom je zelfs iets hoger uit dan in de oude situatie. Tachtig procent van het gemiddeld verdiende loon is niet voor iedereen weggelegd. In 2013 was het gemiddeld aantal pensioenjaren van mannelijke ABP-gepensioneerden 30 jaar. Bij vrouwen veel parttimers was dat slechts achttien jaar. Zij-instromers, parttimers en mensen die gescheiden zijn, hebben een pensioengat. Dat hoeft niet per se rampzalig te zijn, zegt Gaston Hendriks. Hendriks is als onafhankelijk financieel planner verbonden aan de VOFP. Hij helpt mensen hun financiële toekomst uit te stippelen. Als het om pensioen gaat, zijn het vooral de vijftigers en zestigers die met vragen zitten. Er is te veel fixatie op alleen het pensioen, vindt Hendriks. Juist ouderen hebben vaak ook ander vermogen. Een eigen huis met overwaarde, spaargeld, beleggingen, misschien zelfs de kunstcollectie of een verzameling. Dat is ook geld dat je voor je pensioen kunt inzetten. Hendriks vindt de standaard van zeventig procent pensioen nietszeggend. Het gaat niet om hoeveel je krijgt, maar hoeveel je straks nodig hebt. Heb je dan voldoende? En kun je, als je niet voldoende hebt, ander vermogen inzetten? Het is helemaal niet zo raar om spaargeld te gebruiken om je pensioen aan te vullen of eerder te stoppen. Boven de 70 is verhuizen naar een goedkopere woning een logische stap. Daar maak je veel kapitaal mee vrij. Scheiding Het enige gat dat volgens Hendriks bijna niet te dichten is, is een scheiding. Dan raak je de helft van je pensioen kwijt. Op latere leeftijd valt daar niet meer tegenop te sparen. Het beste is een nieuwe partner zoeken, die ook een half pensioen heeft. 20 december 2014 Pensioen 17

18 Keuzemogelijkheden Spelen met je pensioendatum Allerlei prepensioen regelingen worden afgebouwd. De laatste mensen die van de FPU (flexibel pensioen) gebruik kunnen maken gaan komende maanden met pensioen. Ook het voorwaardelijk pensioen (compensatieregeling voor het afschaffen van FPU) van ABP gaat per 1 januari omlaag. Toch zijn er mogelijkheden om eerder te stoppen met werken. Dat kan bij ABP al vanaf 60 jaar. Dat kost wel wat. Elk jaar eerder met pensioen betekent zo n acht procent lager pensioen. Logisch, het opgebouwde pensioenbedrag wordt over meer jaren uitgespreid. Daarom is een deeltijdpensioen misschien handiger. Langzaam minder gaan werken en vast een deel van het pensioen laten uitkeren. Als je te weinig pensioen hebt, kun je ook overwegen om langer door te werken. Dat moet je dan wel willen, en de werkgever ook. Een jaar fulltime langer doorwerken verhoogt het pensioen met zo n acht procent. Het ABP biedt veel mogelijkheden om met de pensioendatum te spelen. Je kunt zelfs volledig met pensioen en toch deeltijd blijven werken, zegt Roelf van der Ploeg. Alle mogelijkheden kun je doorrekenen op mijnabp.nl. Het is een misverstand dat je uitgaven na je pensioen per definitie omlaag gaan. Juist doordat je meer vrije tijd krijgt, kan het leven duurder worden. Terwijl op hoge leeftijd (75+) de gewone uitgaven juist wel sterk dalen, maar de zorgkosten stijgen. Een oplossing is het zogenaamde hoog-laagpensioen van ABP. Daarbij is het pensioen de eerste jaren relatief hoog om vervolgens naar een lager niveau te gaan. Overigens is het verschil niet heel groot: ongeveer 25 procent tussen hoog en laag. Rekenvoorbeeld Korter werken of stoppen Yvonne (56) heeft haar hele leven 80% gewerkt. Ze is getrouwd, haar man heeft zelf een pensioen opgebouwd. Ze wil zo snel mogelijk korter werken, liefst helemaal stoppen. Vroeger stoppen met werken houdt in dat Yvonne minder pensioen opbouwt en dat het pensioen dat ze heeft, eerder en over een langere periode wordt uitgekeerd. Tot aan haar pensioenleeftijd kan ze extra pensioen inzetten (AOW overbrugging) zodat haar levenslange uitkering een gelijk niveau heeft. De vroegste pensioneringsmogelijkheid is op haar 60ste. Ze kan er ook voor kiezen om eerst gedeeltelijk te stoppen, bijvoorbeeld op haar 60ste voor de helft en op haar 64ste voor de rest. Bruto effect Als Yvonne volledig stopt op haar 60ste, ontvangt zij bruto per jaar Als Yvonne volledig stopt op haar 64ste, ontvangt zij bruto per jaar Als Yvonne doorwerkt tot haar 67ste ontvangt zij bruto per jaar Uitgangspunten voor deze berekening: bruto inkomen van Yvonne bruto per jaar, reeds opgebouwd pensioen bruto per jaar, bedragen na uitruil partnerpensioen, inclusief AOW overbrugging, regeling 2015, inclusief AOW. Rekenvoorbeeld Langer doorwerken Robert (52) is een laatbloeier. Na vele omzwervingen heeft hij pas op zijn 35e een vaste baan gekregen. Omdat hij meer pensioen wil opbouwen, wil hij zo lang mogelijk doorwerken. Als Robert een paar jaar langer werkt, bijvoorbeeld tot 70 of 71 jaar, bouwt hij meer pensioen op. Omdat het pensioen later en over een kortere periode wordt uitgekeerd zal de maandelijkse uitkering hoger zijn. Vanaf zijn 67ste ontvangt Robert een AOW uitkering, ongeacht of hij dan nog werkt. Bruto effect Als Robert werkt tot zijn 67ste, ontvangt hij bruto per jaar Als Robert werkt tot zijn 70ste, ontvangt hij bruto per jaar Als Robert werkt tot zijn 71ste, ontvangt hij bruto per jaar Uitgangspunten voor deze berekening: bruto inkomen van Robert bruto per jaar, reeds opgebouwd pensioen bruto per jaar, geen uitruil partnerpensioen, regeling 2015, inclusief AOW. 18 Pensioen 20 december 2014

19 Pensioengat Carrière of relatie kapot? Bijsparen! Wie een pensioengat heeft, en dat is iedereen met een gebroken carrière, verbroken huwelijk of parttime baan, kan zelf bijsparen voor zijn pensioen. Je kunt het nabestaanden pensioen uitruilen voor een ouderdomspensioen. Je krijgt dan een hoger pensioen. Het omgekeerde kan ook: ouderdomspensioen uitruilen voor nabestaandenpensioen. Als je denkt dat het nabestaandenpensioen te weinig is voor je partner, kun je ook kiezen voor een lager pensioen. Je krijgt minder, maar bij overlijden is meer voor je partner. Veel mensen denken niet goed na over het partnerpensioen, constateert Roelf van der Ploeg. Terwijl die keuze vergaande gevolgen heeft. Wat te doen met het nabestaandenpensioen is een belangrijk vraagstuk, zeker voor Jacques Kooijman: Geschiedenis is een prachtig vak. Oekraïne, Syrië, Irak: ik kan de actualiteit zó mijn lessen in halen. Het nabestaandenpensioen Pensioen uitruilen verhoogt je inkomen vijftigers en zestigers die vaak een (vrouwelijke) partner hebben met een halve baan. Je partner heeft recht op nabestaandenpensioen als je overlijdt. Dat geldt zowel voor als na je 65e. De hoogte van het nabestaandenpensioen hangt onder meer af van het moment waarop je bent begonnen met opbouwen bij het ABP en wanneer je overlijdt. Het precieze bedrag kun je opvragen bij het ABP. Mocht het te weinig zijn, dan kun je eventueel een aanvullende overlijdensrisicoverzekering afsluiten. De effecten van overlijden zijn redelijk goed door te rekenen, zegt Gaston Hendriks. De opbouw van het nabestaandenpensioen van ABP wordt vanaf komend jaar verhoogd. Als nog niet alle fiscale ruimte voor het pensioen is benut, kan bijsparen met aftrek. Dat is een kwestie van de zogenaamde jaarruimte en de reserveringsruimte laten doorrekenen. ABP biedt de mogelijkheid om extra pensioen in te leggen, maar je kunt ook denken aan een individuele lijfrente of banksparen. Bijsparen met fiscaal voordeel wordt wel steeds beperkter, omdat het ABP de fiscale ruimte nu bijna geheel benut. Bijsparen kan ook zonder belastingvoordeel. Door af te lossen op het huis gaan de maandelijkse hypotheeklasten omlaag. Er wordt gespaard in de vorm van stenen en op de pensioendatum zijn de woonlasten veel lager. Ook geld op een spaarrekening zetten of beleggen is een optie. Maar naarmate de pensioendatum dichterbij komt, is individueel beleggen minder interessant. Hoe dichter bij je pensioen, hoe minder risico je met je geld moet nemen, adviseert financieel planner Hendriks. 20 december 2014 Pensioen 19

20 omslag_ho16.indd :24 omslag_ho17.indd :10 omslag_ho18.indd :45 Onderwijsblad Iedere twee weken Boordevol nieuws uit onderwijs en vakbond De drie plagen van het onderwijs Leve het bindend studieadvies! Van payroll naar vast contract 25 oktober 2014 Onderwijsblad16 Help, de inspectie komt De slag om het schooladvies Er valt wat te kiezen op de pabo 6 december 2014 Onderwijsblad19 schoolziek Scholieren zijn oververmoeid Inspiratie voor je les op Pinterest Verzenden Passend onderwijs op de Wadden 8 november 2014 Onderwijsblad17 de verlegen leerling HET OPSTEL IS DOOD Weg met de rekentoets Taakbeleid loopt gierend uit de hand Veranderingen pensioenen november 2014 Onderwijsblad18 omslag_ho indd :49 Abonnement: 72, per jaar; scholen en gemeenten: 36, per jaar Algemene Onderwijsbond Postbus 2875, 3500 GW Utrecht (5 cent per minuut) info@aob.nl Advertentietarieven op aanvraag bij: Recent BV, Postbus 17229, 1001 JE Amsterdam opdrachten@recent.nl 28 Onderwijsblad19 6 december 2014

Je bouwt partnerpensioen op met de pensioenregeling van Pensioenfonds Detailhandel. Voor je kinderen is er wezenpensioen.

Je bouwt partnerpensioen op met de pensioenregeling van Pensioenfonds Detailhandel. Voor je kinderen is er wezenpensioen. Hoe is jouw pensioen geregeld? Wat krijg je in onze pensioenregeling? Ouderdomspensioen Je bouwt ouderdomspensioen op met de pensioenregeling van Pensioenfonds Detailhandel. Je krijgt dit ouderdomspensioen

Nadere informatie

Je bouwt partnerpensioen op met de pensioenregeling van Pensioenfonds Detailhandel. Voor je kinderen is er wezenpensioen.

Je bouwt partnerpensioen op met de pensioenregeling van Pensioenfonds Detailhandel. Voor je kinderen is er wezenpensioen. Hoe is jouw pensioen geregeld? Wat krijg je in onze pensioenregeling? Ouderdomspensioen Je bouwt ouderdomspensioen op met de pensioenregeling van Pensioenfonds Detailhandel. Je krijgt dit ouderdomspensioen

Nadere informatie

Update! WIJZIGINGEN PENSIOENREGELING PER 1 JANUARI 2015. bpfhibin.nl

Update! WIJZIGINGEN PENSIOENREGELING PER 1 JANUARI 2015. bpfhibin.nl Update! bpfhibin.nl stichting bedrijfstakpensioenfonds voor de handel in bouwmaterialen December 2014 Kunt u uw werknemers uitleggen wat er per 1 januari 2015 is veranderd aan hun pensioen? WIJZIGINGEN

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl.

Nadere informatie

Welkomstbrief. Meer weten? Kijk op pensioentextielverzorging.nl

Welkomstbrief. Meer weten? Kijk op pensioentextielverzorging.nl Welkomstbrief Meer weten? Kijk op pensioentextielverzorging.nl Inhoud 1. Inleiding 4 1.1 Welke informatie krijg je over je pensioen? 4 1.2 Wat is pensioen? 4 1.3 Welke pensioenregeling heb je? 4 1.4 Heb

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl

Nadere informatie

CAPGEMINI PENSIOENFONDS. Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld?

CAPGEMINI PENSIOENFONDS. Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? Stichting PENSIOENFONDS CAPGEMINI Nederland Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl.

Nadere informatie

Wat krijg je in onze pensioenregeling?

Wat krijg je in onze pensioenregeling? Pensioen 1-2-3 Hoe is je pensioen geregeld? Beschikbare premieregeling In dit Pensioen 1-2-3 lees je wat je wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl.

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl.

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl.

Nadere informatie

Pensioen Laag 2

Pensioen Laag 2 Pensioen 1-2- 3 Laag 2 Pensioen 1-2- 3 bestaat uit 3 lagen. In de eerste laag leest u in het kort de belangrijkste informatie over uw pensioenregeling. In deze laag 2 vindt u meer informatie over alle

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl.

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? Pensioenreglement A In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl.

Nadere informatie

15 vragen en antwoorden over de veranderingen in de pensioenregeling

15 vragen en antwoorden over de veranderingen in de pensioenregeling Er verandert wat aan je pensioen 15 vragen en antwoorden over de veranderingen in de pensioenregeling Over de pensioenleeftijd en de AOW 1. Moet ik nu blijven werken tot 67 jaar? Het pensioen dat je vanaf

Nadere informatie

Wat krijg je in onze pensioenregeling?

Wat krijg je in onze pensioenregeling? Pensioen 1-2-3 Hoe is je pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 lees je wat je wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over je pensioen. Die vind

Nadere informatie

blad Ontmoet Paul op www.onsbpfschilders.nl wat vinden blijft gelijk 5 Meer inzicht in je pensioen: met UPO & de Pensioenplanner 2 Premie in 2015:

blad Ontmoet Paul op www.onsbpfschilders.nl wat vinden blijft gelijk 5 Meer inzicht in je pensioen: met UPO & de Pensioenplanner 2 Premie in 2015: Pensioen blad voor ondernemers april 2015 Meer inzicht in je pensioen: met UPO & de Pensioenplanner 2 wat vinden we van ons pensioenfonds 4 Premie in 2015: pensioenpremie blijft gelijk 5 Welk pensioenloon

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl

Nadere informatie

Mag ik dan nooit meer stoppen met werken?

Mag ik dan nooit meer stoppen met werken? Mag ik dan nooit meer stoppen met werken? 67 vragen over aow-vragen en uw pensioen (Uit AD van 1-11-2016) De AOW-leeftijd gaat in 2022 met drie maanden omhoog voor iedereen die na 1954 geboren is. Reden

Nadere informatie

Pensioen Meer informatie over uw pensioenregeling. Pensioenfonds Avebe

Pensioen Meer informatie over uw pensioenregeling. Pensioenfonds Avebe Pensioenfonds Avebe Pensioen 1-2-3 Meer informatie over uw pensioenregeling Welkom bij Pensioenfonds Avebe. In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Dat is belangrijk

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Pensioenfonds Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl.

Nadere informatie

Hoe is uw Pensioen geregeld?

Hoe is uw Pensioen geregeld? Hoe is uw Pensioen geregeld? Welkom bij de Onderlinge s-gravenhage. U bouwt vanaf 01-06-2016 pensioen bij ons op. Dit doet u via uw werkgever . Elke werkgever heeft zijn eigen pensioenregeling.

Nadere informatie

Bijlage bij lesbrief Pensioenworkshop Mañana

Bijlage bij lesbrief Pensioenworkshop Mañana Stichting Weet Wat Je Besteedt (WWJB) Extra uitleg en Q&A Bijlage bij lesbrief Pensioenworkshop Mañana Wat is pensioen? Tekst uit het filmpje Wist je dat je nu waarschijnlijk al pensioen opbouwt? Een klein

Nadere informatie

Wat krijg je in onze pensioenregeling?

Wat krijg je in onze pensioenregeling? Pensioen 1-2-3 Hoe is je pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 lees je wat je wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over je pensioen. Die vind

Nadere informatie

Ouderdomspensioen Rekenvoorbeeld 1 10 Algemeen Pensioenfonds KLM KLM Health Services Pensioen Laag 2 april 2016

Ouderdomspensioen Rekenvoorbeeld 1 10 Algemeen Pensioenfonds KLM KLM Health Services Pensioen Laag 2 april 2016 Pensioen 1-2-3 bestaat uit 3 lagen. In de eerste laag leest u in het kort de belangrijkste informatie over uw pensioenregeling. In deze laag 2 vindt u meer informatie over alle onderwerpen in laag 1. In

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl

Nadere informatie

Je partner en kinderen krijgen een pensioen als je overlijdt. Je bouwt bij ons ook partnerpensioen en wezenpensioen op. Overlijd je? Dan geldt dit.

Je partner en kinderen krijgen een pensioen als je overlijdt. Je bouwt bij ons ook partnerpensioen en wezenpensioen op. Overlijd je? Dan geldt dit. Alsjeblieft! Dit is laag 2 van pensioen 1-2-3 Je leest wat je wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. In deze laag 2 staan alle belangrijke kenmerken van onze pensioenregeling. Je leest hier meer

Nadere informatie

1. Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

1. Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hartelijk welkom bij Pensioenfonds PGB! U bouwt pensioen bij ons op omdat u bij RELX werkt. In dit Pensioen 1-2-3 leest u hoe het zit met uw pensioen Lees in 3 stappen over uw pensioen Pensioen 1-2-3 bestaat

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Welkom bij BPF Schilders. U bouwt verplicht pensioen bij ons op. Werkt u in loondienst? Dan doet u dit via uw werkgever. Bent u ondernemer? Dan betaalt u via uw onderneming zelf de premie. Elke pensioenuitvoerder

Nadere informatie

Hoe is jouw pensioen geregeld?

Hoe is jouw pensioen geregeld? Hoe is jouw pensioen geregeld? Beste deelnemer, Welkom bij Pensioenfonds Ernst & Young! Je bouwt vanaf je indiensttreding pensioen bij ons op. Dit doe je via je werkgever. Elke pensioenuitvoerder heeft

Nadere informatie

Wat krijg je in onze pensioenregeling?

Wat krijg je in onze pensioenregeling? Pensioen 1-2-3 Hoe is je pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 lees je wat je wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over jouw pensioen. Die vind

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl.

Nadere informatie

Hoe is uw pensioen geregeld?

Hoe is uw pensioen geregeld? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in de Pensioenregeling Westland Utrecht Hypotheekbank (WUH). Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw

Nadere informatie

1. Waarom moet het pensioenfonds ANWB extra maatregelen nemen?

1. Waarom moet het pensioenfonds ANWB extra maatregelen nemen? 1. Waarom moet het pensioenfonds ANWB extra maatregelen nemen? Het pensioenfonds staat er financieel niet goed voor. De twee belangrijkste oorzaken: 1. Nederlanders worden steeds ouder. Met name de laatste

Nadere informatie

Wat krijgt u in deze pensioenregeling?

Wat krijgt u in deze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? Welkom bij Conservatrix. U bouwt vanaf 1 juni 2008 pensioen bij ons op. Dit doet u via uw werkgever . In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl.

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? Welkom bij de Nationale APF. U bouwt via uw werkgever Stichting Autoriteit Financiële Markten pensioen bij ons op. In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in

Nadere informatie

1. Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

1. Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hartelijk welkom bij Pensioenfonds PGB! U bouwt pensioen bij ons op. Dit doet u via uw werkgever in de grafimedia. In dit Pensioen 1-2-3 leest u hoe het zit met uw pensioen. Lees in 3 stappen over uw pensioen

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? Basispakket In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl

Nadere informatie

STICHTING BEDRIJFSTAKPENSIOENFONDS ZORGVERZEKERAARS

STICHTING BEDRIJFSTAKPENSIOENFONDS ZORGVERZEKERAARS De pensioenregeling van SBZ STICHTING BEDRIJFSTAKPENSIOENFONDS ZORGVERZEKERAARS Uw pensioen bij SBZ Stichting Bedrijfstakpensioenfonds Zorgverzekeraars (SBZ) is het pensioenfonds voor de zorgverzekeringssector

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl

Nadere informatie

Inleiding. Keuzemogelijkheden

Inleiding. Keuzemogelijkheden In dienst Bij indiensttreding bij UWV ga je ook automatisch pensioen opbouwen bij Pensioenfonds UWV. Waar moet je op letten? Welke keuzes kun je maken? Inleiding Iedereen die in dienst komt bij UWV start

Nadere informatie

Hoe is uw pensioen geregeld?

Hoe is uw pensioen geregeld? Hoe is uw pensioen geregeld? De Ahold Pensioenregeling 2015 Geachte heer, mevrouw, Welkom bij Ahold Pensioenfonds! Als u 21 jaar of ouder bent, bouwt u vanaf uw datum in dienst pensioen bij ons op. Dit

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl.

Nadere informatie

Hoe is uw pensioen geregeld?

Hoe is uw pensioen geregeld? Hoe is uw pensioen geregeld? Wat is Pensioen 1-2-3? Pensioen 1-2-3 is een initiatief van de Pensioenfederatie en het Verbond van Verzekeraars. In drie stappen, van hoofdlijn tot in detail, wordt u wegwijs

Nadere informatie

Hoe is uw pensioen geregeld?

Hoe is uw pensioen geregeld? Hoe is uw pensioen geregeld? Welkom bij Delta Lloyd. U bouwt via pensioen bij ons op zolang u in dienst bent bij deze werkgever. Dit geldt wanneer u 21 jaar of ouder bent. In dit Pensioen

Nadere informatie

Inleiding. Keuzemogelijkheden

Inleiding. Keuzemogelijkheden In dienst Bij indiensttreding bij UWV ga je ook automatisch pensioen opbouwen bij Pensioenfonds UWV. Waar moet je op letten? Welke keuzes kun je maken? N.B. Op dit moment ligt de officiële pensioenleeftijd

Nadere informatie

Wat krijg je in onze pensioenregeling?

Wat krijg je in onze pensioenregeling? Pensioen 1-2-3 Hoe is je pensioen geregeld? Excedentregeling In dit Pensioen 1-2-3 lees je wat je wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over jouw

Nadere informatie

Pensioen Continu Plan nettopensioen Voor de periode na uw pensioendatum

Pensioen Continu Plan nettopensioen Voor de periode na uw pensioendatum Pensioen Continu Plan nettopensioen Voor de periode na uw pensioendatum Aanvulling van ouderdomspensioen en partnerpensioen voor werknemers met een salaris boven 100.000 Sinds 1 januari 2015 gelden er

Nadere informatie

Bijlage A Enquête solidariteit in de pensioenen... 2. Bijlage B Multivariate regressieanalyses... 13

Bijlage A Enquête solidariteit in de pensioenen... 2. Bijlage B Multivariate regressieanalyses... 13 Bijlagen Pensioenen: solidariteit en keuzevrijheid Stella Hoff Inhoud Bijlage A Enquête solidariteit in de pensioenen... 2 Bijlage B Multivariate regressieanalyses... 13 Bijlagen SCP-publicatie Pensioenen:

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op uw jaarlijkse

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten

Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten De heer/mevrouw A. START STRAAT 1234 1234 AA WOONPLAATS behandeld door telefoonnummer ons kenmerk Klant Team StiPP (088) 008 40 60 950. briefcodering burgerservicenummer datum Betreft: Welkomstbericht

Nadere informatie

Kies uw eigen pensioen. Later = Nu

Kies uw eigen pensioen. Later = Nu Kies uw eigen pensioen. Later = Nu Eigen verantwoordelijkheid, zelf keuzes maken. Dat is helemaal van deze tijd. Maar dan moet je je er wel in verdiepen. René van der Linden, SPF Beheer: Wat ik belangrijk

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Welkom bij BPF Schilders. U bouwt verplicht pensioen bij ons op. Werkt u in loondienst? Dan doet u dit via uw werkgever. Bent u ondernemer? Dan betaalt u via uw onderneming zelf de premie. Elke pensioenuitvoerder

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl.

Nadere informatie

1. Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

1. Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hartelijk welkom bij Pensioenfonds PGB! U bouwt pensioen bij ons op omdat u in de sector zeevisserij (walpersoneel) werkt. In dit Pensioen 1-2-3 leest u hoe het zit met uw pensioen. Lees in 3 stappen over

Nadere informatie

Inleiding. Wanneer kan ik met pensioen? gaat uiterlijk in op 67 jaar.

Inleiding. Wanneer kan ik met pensioen? gaat uiterlijk in op 67 jaar. Bijna met pensioen De dag van uw pensionering komt snel dichterbij. Sommige zaken rond uw pensionering staan (wettelijk) vast, maar er valt ook genoeg te kiezen. Welke keuzes kunt u maken? Inleiding Ieder

Nadere informatie

Hoe is uw pensioen geregeld?

Hoe is uw pensioen geregeld? Hoe is uw pensioen geregeld? Mevr. J. Jansen Voorbeeldstraat 51 2056 LG Voorbeeldplaats Geachte mevrouw Jansen, Welkom bij . U bouwt vanaf pensioen bij ons op. Dit doet

Nadere informatie

Hoe is uw pensioen geregeld? Geachte heer, mevrouw,

Hoe is uw pensioen geregeld? Geachte heer, mevrouw, Hoe is uw pensioen geregeld? Geachte heer, mevrouw, Welkom bij Pensioenfonds Hoogovens! U bouwt pensioen bij ons op. Dit doet u via uw werkgever. Elke pensioenuitvoerder heeft zijn eigen regeling. In dit

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw Pluspensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op

Nadere informatie

De hoogte van de Anw-uitkering voor uw partner hangt af van zijn of haar inkomen.

De hoogte van de Anw-uitkering voor uw partner hangt af van zijn of haar inkomen. 3 november 2015 Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Ouderdomspensioen U bouwt bij ons een levenslang ouderdomspensioen op. Dit pensioen krijgt u uitbetaald zodra u 67 jaar wordt of met vervroegd pensioen

Nadere informatie

De hoogte van het totale partnerpensioen staat vermeld op je Uniform Pensioenoverzicht (UPO) en op

De hoogte van het totale partnerpensioen staat vermeld op je Uniform Pensioenoverzicht (UPO) en op Welkom bij Ahold Delhaize Pensioen! Met ingang van je 21ste verjaardag of latere datum in dienst bouw je pensioen bij ons op. Dit doe je via Ahold Delhaize. Elk pensioenfonds heeft zijn eigen pensioenregeling.

Nadere informatie

Premievrije voortzetting van uw pensioenopbouw bij arbeidsongeschiktheid

Premievrije voortzetting van uw pensioenopbouw bij arbeidsongeschiktheid Welkom bij Stichting pensioenfonds Trepa Als u bij Trespa International B.V. werkt of heeft gewerkt bouwt u pensioenrechten bij ons op of heeft u pensioenrechten bij ons opgebouwd. Elke werkgever heeft

Nadere informatie

StichtingPensioenfondsNIBC

StichtingPensioenfondsNIBC StichtingPensioenfondsNIBC Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen.

Nadere informatie

Toelichting. Uniform Pensioenoverzicht 2015. Uitkeringsovereenkomst

Toelichting. Uniform Pensioenoverzicht 2015. Uitkeringsovereenkomst Toelichting Uniform Pensioenoverzicht 2015 Uitkeringsovereenkomst Actieve deelnemer Wat heeft u aan het Uniform Pensioenoverzicht? Het Uniform Pensioenoverzicht geeft inzicht in uw inkomen dat u van Hagee

Nadere informatie

Hoe is uw pensioen geregeld?

Hoe is uw pensioen geregeld? Hoe is uw pensioen geregeld? Mevr. J. Jansen Voorbeeldstraat 51 2056 LG Voorbeeldplaats Geachte mevrouw Jansen, Welkom bij . U bouwt vanaf pensioen bij ons op. Dit doet

Nadere informatie

1. Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

1. Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hartelijk welkom bij Pensioenfonds PGB! U bouwt pensioen bij ons op omdat u in de groothandel in bloemen en planten werkt. In dit Pensioen 1-2-3 leest u hoe het zit met uw pensioen. Lees in 3 stappen over

Nadere informatie

Scheiden of einde relatie

Scheiden of einde relatie Scheiden of einde relatie Net zo goed als trouwen en gaan samenwonen, heeft ook het einde van een relatie of een scheiding gevolgen voor je pensioen. Inleiding Het is nooit de bedoeling, maar we weten

Nadere informatie

Wat krijgt u in uw pensioenregeling?

Wat krijgt u in uw pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? Welkom bij de Nationale APF. U bouwt via uw werkgever McCain Foods Holland B.V. pensioen bij ons op. In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in uw pensioenregeling.

Nadere informatie

Het Goede Voorbeeld Hoe is uw pensioen geregeld?

Het Goede Voorbeeld Hoe is uw pensioen geregeld? Het Goede Voorbeeld Hoe is uw pensioen geregeld? Mevr. J. Jansen Voorbeeldstraat 51 2056 LG Voorbeeldplaats maand - jaar Beste mevrouw Jansen, Welkom bij ! U bouwt

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? Pensioenreglement B (excedentregeling) In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl.

Nadere informatie

Wat krijgt u in uw pensioenregeling?

Wat krijgt u in uw pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? Welkom bij de Nationale APF. U bouwt via uw werkgever Stichting Autoriteit Financiële Markten pensioen bij ons op. In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in

Nadere informatie

Veelgestelde vragen Uniform Pensioenoverzicht

Veelgestelde vragen Uniform Pensioenoverzicht Veelgestelde vragen Uniform Pensioenoverzicht Hieronder vindt u een overzicht van de veelgestelde vragen rondom uw pensioenoverzicht. Heeft u na het lezen van deze veelgestelde vragen toch nog vragen?

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl.

Nadere informatie

Uw werknemers en hun pensioen in de Metaal en Techniek

Uw werknemers en hun pensioen in de Metaal en Techniek Uw werknemers en hun pensioen in de Metaal en Techniek Uw onderneming is actief in de Metaal en Techniek. Daarom is het pensioen van uw werknemers ondergebracht bij Pensioenfonds Metaal en Techniek (PMT).

Nadere informatie

PER 1 JANUARI 2015 IS UW PENSIOEN VERANDERD WAT BETEKENT DIT PRECIES VOOR U?

PER 1 JANUARI 2015 IS UW PENSIOEN VERANDERD WAT BETEKENT DIT PRECIES VOOR U? PENSIOEN Wijzigingen per 1 januari 2015 Opbouwpercentage blijft gelijk Risico partnerpensioen voor de pensioendatum is verlaagd Pensioenleeftijd is verhoogd Opgebouwde pensioenaanspraken worden omgezet

Nadere informatie

StiPP Basisregeling: uw pensioen in vogelvlucht

StiPP Basisregeling: uw pensioen in vogelvlucht StiPP Basisregeling: uw pensioen in vogelvlucht Uw toekomst uitgestippeld 1 Inhoud StiPP Basisregeling, wat houdt deze in? 3 Hoeveel pensioen bouwt u op? 4 Met pensioen 8 StiPP is er voor u! 9 Als u stopt

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl

Nadere informatie

StichtingPensioenfondsNIBC

StichtingPensioenfondsNIBC StichtingPensioenfondsNIBC Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen.

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? Welkom bij de Nationale APF. U bouwt via uw werkgever AZL N.V. pensioen bij ons op. In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in uw pensioenregeling. Pensioen

Nadere informatie

Notitie. 11 juni 2010. Datum. Onderwerp De meest gestelde vragen over het principe-akkoord AOW-pensioen. 1 Gemiddelde op basis van het verleden

Notitie. 11 juni 2010. Datum. Onderwerp De meest gestelde vragen over het principe-akkoord AOW-pensioen. 1 Gemiddelde op basis van het verleden Notitie Datum 11 juni 2010 Onderwerp De meest gestelde vragen over het principe-akkoord AOW-pensioen 1. Waarover gaat dit raadgevend referendum? De FNV heeft samen met de andere vakcentrales afspraken

Nadere informatie

Het Goede Voorbeeld Hoe is uw pensioen geregeld?

Het Goede Voorbeeld Hoe is uw pensioen geregeld? Het Goede Voorbeeld Hoe is uw pensioen geregeld? Mevr. J. Jansen Voorbeeldstraat 51 2056 LG Voorbeeldplaats Geachte mevrouw Jansen, Welkom bij . U bouwt

Nadere informatie

PROEFDRUK PROEFDRUK. Onderwerp: Uw pensioenoverzicht van Beste mevrouw SW Voorbeeld,

PROEFDRUK PROEFDRUK. Onderwerp: Uw pensioenoverzicht van Beste mevrouw SW Voorbeeld, Mw SW Voorbeeld Straat 1 1234 AB Woonplaats datum 21 april 2017 Onderwerp: Uw pensioenoverzicht van 2017 Beste mevrouw SW Voorbeeld, U bouwt pensioen op bij het Pensioenfonds Werk en (re)integratie (PWRI).

Nadere informatie

Hoe is uw pensioen geregeld?

Hoe is uw pensioen geregeld? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in de Pensioenregeling NN. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl,

Nadere informatie

versie 23 01-01-2013 Arbeidsmobiliteit en ABP pensioen

versie 23 01-01-2013 Arbeidsmobiliteit en ABP pensioen Arbeidsmobiliteit en ABP pensioen Programma Pensioenopbouw en ABP KeuzePensioen NabestaandenPensioen Bij uw overlijden vóór 65 jaar Bij uw overlijden vanaf 65 jaar Ontslag(uitkering) en de gevolgen voor

Nadere informatie

Úw pensioen. Wat gaat ú ermee doen? Laat uw pensioen aansluiten op uw persoonlijke wensen. Uitkeringsovereenkomst: middelloon- of eindloonregeling

Úw pensioen. Wat gaat ú ermee doen? Laat uw pensioen aansluiten op uw persoonlijke wensen. Uitkeringsovereenkomst: middelloon- of eindloonregeling Úw pensioen. Wat gaat ú ermee doen? Laat uw pensioen aansluiten op uw persoonlijke wensen Uitkeringsovereenkomst: middelloon- of eindloonregeling Hoe is uw pensioen opgebouwd? Pensioen: uw keuze telt Het

Nadere informatie

De hoogte van het totale partnerpensioen staat vermeld op uw Uniform Pensioenoverzicht (UPO) en op

De hoogte van het totale partnerpensioen staat vermeld op uw Uniform Pensioenoverzicht (UPO) en op De Ahold Pensioenregeling 2015 Welkom bij Ahold Pensioenfonds! Met ingang van uw 21ste verjaardag of latere datum in dienst bouwt u pensioen bij ons op. Dit doet u via Ahold Delhaize. Elk pensioenfonds

Nadere informatie

Het AVEBE Pensioen samengevat

Het AVEBE Pensioen samengevat Het AVEBE Pensioen samengevat Deze folder is bedoeld voor alle medewerkers die bij AVEBE in dienst zijn getreden. Pensioenfonds Ouderdomspensioen: het AVEBE Pensioen vanaf uw pensionering Het AVEBE Pensioen

Nadere informatie