Darwinweg 2 Postbus RA Leiden T F
|
|
- Ruben Jurgen Vos
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Persdossier T. rex komt naar Naturalis Darwinweg 2 Postbus RA Leiden T F
2
3 Inhoud Persdossier: T. rex komt naar Naturalis 5 1. Persbericht 7 2. Facts & figures 9 Het skelet 9 Tientje voor T. rex 9 3. Foto s van de botten De opgraving Tijdpad tot tentoonstelling T. rex Onderzoek naar T. rex 17 Ouderdom 17 Schedel 17 Geslacht 17 Dieet 18 Botaandoeningen 18 Snelheid 18 Tot slot Naturalis Biodiversity Center 19 Collectie 19 Onderzoek 19 Onderwijs 19 Museum 19 Dienstverlening Bezoekersinformatie 21 Adresgegevens 21 Openingstijden 21 Tickets 21 Dinodagen Sprekers persconferentie 23 Edwin van Huis - Algemeen directeur 23 Anne Schulp - Paleontoloog december 2014
4
5 Persdossier: T. rex komt naar Naturalis 5 Persconferentie maandag 22 december 2014 Naturalis Biodiversity Center Darwinweg CR Leiden facebook.com/museumnaturalis twitter.com/museumnaturalis linkedin.com/company/ncb-naturalis flickr.com/photos/naturalis youtube.com/user/naturalisleiden plus.google.com/ /about Perscontact Pauline Lössbroek, communicatiemedewerker T. rex T / E. pauline.lossbroek@naturalis.nl Afdeling communicatie en evenementen T E. communicatie@naturalis.nl Publicaties graag sturen naar Naturalis Biodiversity Center T.a.v. Afdeling communicatie en evenementen Darwinweg CR Leiden Beeld Beeld is in hoge resolutie verkrijgbaar bij het persbericht via naturalis.nl/nl/over-ons/pers/persberichten/2014/nachtwacht-voor-naturalis/. Informatie over Tientje voor T. rex en de opgraving is beschikbaar via tientjevoortrex.nl. Beeldmateriaal van KRO Brandpunt Beeldmateriaal is beschikbaar via Gwen Kok, producer KRO Brandpunt T E. gwen.kok@kro-ncrv.nl 22 december 2014
6
7 1. Persbericht Nachtwacht voor Naturalis Eerste T. rex van Europa komt naar Leiden 7 Leiden, 21 december 2014 Het skelet van Tyrannosaurus rex komt naar Naturalis Biodiversity Center. Het is dankzij donaties en sponsorgelden gelukt om 5 miljoen bij elkaar te krijgen. Vanaf 2016 is T. rex voor het eerst in volle glorie te bewonderen. Vanaf 2018 krijgt ze een ereplaats in het nieuw te bouwen museum. Eerste in Europa Volgens directeur Edwin van Huis is het ongelooflijk dat het sterkste, meest meedogenloze roofdier dat ooit op aarde rondliep, naar Nederland komt. Wij zijn de enige buiten Noord-Amerika die deze legendarische dinosaurus onderdak bieden. Wim Pijbes, directeur van het Rijksmuseum heeft haar zelfs de Nachtwacht van de Natuurhistorie gedoopt. Topvondst Onderzoekers van Naturalis groeven het skelet op in september Het fossiel bleek één van de meest complete skeletten van T. rex ooit gevonden en bovendien in zeldzaam goede staat bewaard gebleven. Met haar 12 meter lengte is zij ook één van de grootste ooit gevonden. Een Nederlandse vrouw die 46 jaar geleden naar Montana, V.S. emigreerde heeft haar gevonden. Vanavond is in het tv-programma KRO Brandpunt, om 22:35 uur op NPO 2, de zoektocht naar T. rex te zien. 5 miljoen Via de crowdfundingcampagne Tientje voor T. rex hebben tienduizenden donateurs, onder wie veel kinderen, één of meerdere tientjes gegeven. Tientallen bedrijven en particulieren hebben hun naam verbonden aan een bot van T. rex. Fondsen en ook gemeente Leiden leveren een financiële bijdrage. In 2016 tentoongesteld De komende tijd worden de botten in het Black Hills Institute in de Verenigde Staten verder geprepareerd, verstevigd en in een metalen frame gemonteerd. Halverwege 2016 is het skelet van T. rex gereed voor tentoonstelling. Dan is zij te bewonderen in het Pesthuis, het huidige entreegebouw van Naturalis. Wanneer de bouw van het nieuwe museum is afgerond, krijgt T. rex hierin uiteraard een ereplaats. Groot wetenschappelijk belang Het skelet is een Grand Old Lady, een dame op leeftijd, waaraan haar ruige levensloop terug te zien is in het skelet. President van de KNAW Hans Clevers noemt het skelet van groot wetenschappelijk belang en bovendien een enorme publiekstrekker om kinderen voor wetenschap te fascineren. Paleontoloog Anne Schulp hoopt dan ook antwoorden te vinden op vragen over deze T. rex en de tijd waarin zij leefde. We onderzoeken elk bot nauwkeurig. Wat is haar doodsoorzaak? Hoe oud was ze precies? En wat vertellen alle botbreuken ons over haar leven? De schedel wordt binnenkort al onderzocht in een reusachtige industriële CT-scanner. De komst van Tyrannosaurus rex is mede mogelijk gemaakt door: Ruim Tientje voor T. rex donateurs, particuliere donateurs Verbind uw naam aan T. rex, ALV Productions, Apek Administraties, Apotex Nederland BV, Astellas, BaseClear BV, Bruynzeel, Business Platform Schipholweg, Council of International Schools, Fameus Automatisering BV, Fonds 1818, Gemeente Leiden, Gen25, Golden Hands Services Museale verhuizingen, Golden Tulip Leiden Centre, Hogeschool Leiden Life Sciences & ICT, Huschka Groep, Huurmij BV, IBIS Hotel Leiden BV, ICS Groep BV, K.F. Hein Fonds, Koppen NWO, Meeùs, Mondriaan Fonds, Onderzoeksbureau Motivaction, Paumen Executive Search, PCS Vof Beagle, Picturae BV, Prins Bernhard Cultuurfonds, Rabobank Leiden-Katwijk, Raetsheren van Orden, Rely, Risk it Services, SBNO, Sinensis Life Sciences BV, Stichting Academische Jaarprijs, Stichting Zabawas, TeekensKarstens, Telematch BV, TFM BV, UL, Unit4, Van der Valk Hotel Leiden, Vermaat, Vliko BV, VolkerWessels en Zeiss. 22 december 2014
8
9 2. Facts & figures 9 Het skelet Lengte 12 meter Hoogte 4-5 meter Ouderdom 66 á 67 miljoen jaar oud Lengte schedel 1,50 meter Compleetheid skelet ongeveer 50% Geslacht vrouw Gewicht levende volwassen T. rex 5000 kilo Vindplaats Montana, V.S. Opgraving 30 augustus t/m 8 september 2013 Tientje voor T. rex Start 17 november 2013 Einde 21 december 2014 Aantal gedoneerde tientjes ruim december 2014
10
11 3. Foto s van de botten De botten zijn nog deels ingepakt in gipsverband, zoals ze uit de opgraving meegenomen zijn. Onderstaande foto s zijn recente foto s van de botten in het lab van het Black Hills Institute, V.S. De foto s zijn ook te vinden op naturalis.nl/nl/over-ons/pers/persberichten/2014/nachtwacht-voor-naturalis/. 11 Dijbeen Scheenbeen 22 december 2014
12 12 Ribben Heup
13 4. De opgraving Van 30 augustus tot en met 8 september 2013 groef Naturalis een Tyrannosaurus rex op. Dit gebeurde in Montana, V.S. in samenwerking met het Black Hills Institute. Het was de tweede keer dat Naturalis op T. rex expeditie ging. 13 Tijdens de zoektocht naar een Tyrannosaurus rex kwam Naturalis in contact met paleontoloog en T. rex expert Peter Larson van het Black Hills Institute. Hij wees Naturalis eerst op een veelbelovende vondst in Wyoming, V.S. Hier werd in het voorjaar van 2013 helaas toch geen compleet skelet van T. rex gevonden. Deze expeditie leverde delen van de linkervoet- en poot op. Gelukkig was de kans op een T. rex niet verkeken. Larson wees Naturalis op een andere plek, in Montana waar een amateurpaleontologenechtpaar resten van T. rex hadden gevonden. De onderkaak, losse tanden en een deel van het heupgewricht en staartbeen, zijn door hen gevonden. De verwachting was dat er nog meer materiaal van T. rex in de grond lag. Eind augustus 2013 groef Naturalis verder aan deze vondst en legde een zeer complete T. rex bloot. Om de botten te beschermen, zijn zij verpakt in gips en naar het laboratorium van het Black Hills Institute gebracht. Hier wordt het gips weer verwijderd en de botten verder geprepareerd. De opgraving van T. rex 22 december 2014
14
15 5. Tijdpad tot tentoonstelling T. rex 15 Het skelet is op dit moment in het Black Hills Institute in South Dakota waar de botten worden geprepareerd, verstevigd en in een metalen frame gemonteerd voor tentoonstelling. De komende tijd laat Naturalis het publiek geregeld meekijken met de werkzaamheden. Veel onderzoek aan de botten zal ook plaatsvinden in de komende anderhalf jaar. Het skelet zal voor het eerst voor het publiek te bewonderen zijn halverwege In het Pesthuis, het huidige entreegebouw van het museum, is zij te zien in een tijdelijke tentoonstelling over het verhaal van T. rex. Wanneer het nieuwe museum gereed is, krijgt zij een plaats in de eregalerij van de Dinosauriërszaal. Naar verwachting opent het nieuwe museum in 2017 of T. rex met publiek 22 december 2014
16
17 6. Onderzoek naar T. rex Naturalis maakt een uitgebreide morfologische beschrijving van de botten en een vergelijking met andere exemplaren. Samen met andere onderzoekers uit binnen- en buitenland zal Naturalis proberen diverse onderzoeksvragen te beantwoorden. 17 Ouderdom T. rex leefde aan het eind van het Krijt van ruim 67 tot 66 miljoen jaar geleden. Het is echter belangrijk precies te weten hoe oud zij was, omdat daardoor de evolutie van T. rex nog nauwkeuriger te volgen is. De precieze ouderdom wordt bepaald met behulp van geologisch en paleomagnetisch onderzoek en een lakprofiel van de bodem. Naturalis werkt hierbij samen met geologen van de Vrije Universiteit Amsterdam en Universiteit Utrecht. Bovendien draagt onderzoek naar fossielen van planten en resten van pollen uit dezelfde aardlagen bij aan de ouderdomsbepaling van het skelet. Vergelijkbaar met het tellen van jaarringen in bomen, is ook de leeftijd van deze T. rex te achterhalen door de groeilijnen in de botten te tellen. Met x-ray micotomografie, een recente beeldtechniek blijven de botten hierbij gespaard. Enkel in het kuitbeen, de fibula, wordt een zeer klein gaatje geboord om de resultaten van de röntgentechniek mee te vergelijken. Dit gebeurt in samenwerking met een Belgische onderzoeker die aan de Vrije Universiteit Brussel en het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurhistorie verbonden is. Schedel Het grote blok waarin de schedel zich nog bevindt, gaat voorafgaand aan het prepareren door een CT-scanner. Gezien de grootte van het blok en de benodigde röntgenstraling is een medische CT-scanner hiervoor niet geschikt en is gekozen voor een grotere industriële CT-scanner. De CT-scan helpt om de schedel veel nauwkeuriger te kunnen prepareren en zelfs de oorspronkelijke ligging van zachte weefsels, zoals de luchtwegen en de onderdelen van het middenoor vast te stellen. De scan zal naar verwachting plaatsvinden in de eerste helft van De schedel Geslacht Uit eerdere T. rex vondsten is bekend dat de soort twee verschillende verschijningsvormen kent: de robuuste en de minder robuuste vorm. Het is waarschijnlijk dat deze twee vormen de verschillende geslachten vertegenwoordigen. De aanwezigheid weefsel met opgeslagen kalk in het binnenste van sommige botten bij de robuuste vorm, verraad dat het bij deze vorm om een vrouwelijke T. rex gaat. De mineralen worden tijdelijk opgeslagen voor de productie van eieren. Naturalis gaat bij het gevonden skelet, dat van de robuuste vorm is, de verschillen tussen de robuuste en de minder robuuste vorm verder onderzoeken. Ook hopen de onderzoekers tekenen van kalkopslag te vinden, hoewel we nog niet weten op welke leeftijd T. rex stopte met eieren leggen. 22 december 2014
18 Dieet Analyses van stabiele isotopen in fossiel materiaal, vooral van 13C (koolstof) en 18O (zuurstof), levert een schat aan informatie op over het dagelijks leven van deze dinosaurus. De hoeveelheid 13C kan iets vertellen over het menu van T. rex en de hoeveelheid 18O verraadt de lichaamstemperatuur en samenstelling van het water dat deze T. rex dronk. Door opeenvolgende lagen tandglazuur op deze manier te vergelijken, hopen de onderzoekers mogelijke migratiepatronen bloot te kunnen leggen. Het onderzoek naar stabiele isotopen gebeurt in samenwerking met de Vrije Universiteit Amsterdam. 18 Botaandoeningen Tijdens haar leven, heeft de oude dame verschillende verwondingen opgelopen. Het rechterkuitbeen en een van de ribben laten vergroeiingen zien die wijzen op een botbreuk of een infectie. Ook de kaken hebben het zwaar te verduren gehad met een infectie in de rechter bovenkaak en een opening in de linker onderkaak. Dit gat is mogelijk veroorzaakt door de beet van een mannelijke T. rex tijdens een paring. Deze beschadigingen en aandoeningen zijn tijdens de opgraving op de botten aangetroffen en zullen binnenkort verder onderzocht worden in een CT-scanner. Bij het medisch onderzoek aan deze T. rex is ook het LUMC betrokken. Snelheid Samen met onderzoekers uit Manchester proberen we het voortbewegen van T. rex beter te begrijpen. Al jaren is de manier van voortbewegen en de topsnelheid van T. rex onderwerp van discussie. Recent onderzoek wijst op de mogelijk grotere rol van opgeslagen energie in de pezen tijdens bepaalde fases van het voortbewegen. Naturalis gaat met behulp van de gemaakte CT-scans de vorm van de botten en de aanhechting van de pezen verder onderzoeken. Een oude T. rex levert daarmee waardevolle informatie op voor het onderzoek naar snelheid van T. rex. Tot slot De komende tijd zal Naturalis bovendien nog veel andere onderzoeksvragen met behulp van T. rex proberen te beantwoorden. Het onderzoek zal te volgen zijn via naturalis.nl, via social media en in het museum zelf.
19 7. Naturalis Biodiversity Center Bij Naturalis Biodiversity Center willen we biodiversiteit beschrijven, begrijpen en verklaren. Voor het welzijn van de mensen en het voortbestaan van de aardse natuur. 19 Collectie We verzamelen, bewaren en bestuderen dieren, planten en stenen. Onze collectie telt inmiddels 37 miljoen objecten en is daarmee van wereldformaat. Hij groeit nog elke dag dankzij het wereldwijde veldwerk van onze onderzoekers en vele amateurwetenschappers. Op dit moment wordt een groot deel van de collectie gedigitaliseerd, waardoor het gemakkelijker wordt informatie over onze collectie te delen met onderzoekers wereldwijd. Onderzoek Aan de hand van de collectie kunnen onze onderzoekers baanbrekend onderzoek verrichten. Dat doen zij wereldwijd op locatie én in onze laboratoria in Leiden. Zo komen we steeds meer te weten over de werking van de natuur én haar toepassingsmogelijkheden Onderwijs De kennis en expertise die we bezitten dragen we over op de onderzoekers van morgen. Dat doen we in de collegezalen van, en in gezamenlijke onderzoeksprojecten met de universiteiten van Leiden, Amsterdam en Wageningen. Museum In ons museum verwonderen jong en oud zich over het leven op aarde. Door te kijken en, heel belangrijk, door zelf te doen. Een bezoek aan Naturalis is een uniek kijkje in de keuken van de wereld van de biodiversiteit! Dienstverlening Bij Naturalis Biodiversity Center werken ruim 100 specialisten. Dit team ontleent zijn kracht aan een unieke combinatie van expertise, vaardigheden, apparatuur en faciliteiten. Dit is ook van waarde voor partijen buiten Naturalis. 22 december 2014
20
21 8. Bezoekersinformatie 21 Adresgegevens museumingang Pesthuislaan 7, Leiden bezoekadres Darwinweg 2, 2333 CR Leiden postadres Postbus 9517, 2300 RA Leiden telefoon adres kantoor Darwinweg 2, 2333 CR Leiden Naturalis ligt op loopafstand van treinstation Leiden en is goed bereikbaar met het openbaar vervoer. Openingstijden Naturalis is elke dag open van tot uur. Op 25 december en 1 januari is Naturalis gesloten. Tickets Bezoekers wordt aangeraden toegangskaarten voor Naturalis online te kopen De online tickets zijn een heel jaar geldig na aankoop. Toegangskaarten zijn ook te koop aan de kassa s in het museum. Dinodagen Van maandag 22 december tot en met zondag 4 januari vier je kerst in dinosferen. Door het hele museum loop je een spannende dinospeurtocht en kom je allerlei activiteiten tegen. Speel bijvoorbeeld met de hele familie een ronde mee met de Bottenbingo of graaf je eigen fossiel op. Net als een echte paleontoloog vul je een onderzoekslijst in en kom je alles te weten over het tijdperk van de dino's. De allerkleinsten nemen een kijkje bij poppenvoorstelling Dina Dino bakt een ei. Bij Bouw je eigen T. rex kun je kleuren en bouwen aan je eigen T. rex. Je beslist zelf of jouw T. rex een roze-met-witte-stippenhuid had of er juist heel anders uitzag. Niet alleen T. rex krijgt een kleurtje; ook jij kan je laten schminken! Tijdens de kerstvakantie kun je ook kijken naar Pieter in de Prehistorie. Op de vijfde etage prepareren we de kop van een Triceratops. Kom kijken hoe onze experts dit precisiewerkje uitvoeren. Of ga op de foto hangend tussen de kaken van T. rex: Help! Ik ben een dinosnack geworden! Door een speciaal scherm lijkt het net echt. En nog leuker is het om die te delen via Facebook! 22 december 2014
22
23 9. Sprekers persconferentie 23 Drs. E. J. F. B. (Edwin) van Huis - Algemeen directeur en bestuurder van stichting Naturalis Biodiversity Center Edwin van Huis is sinds 1 juli 2011 algemeen directeur van Naturalis Biodiversity Center. Van Huis is bioloog en bedrijfskundige. Voor zijn aanstelling bij Naturalis was hij directeur van het mede door hem opgerichte bureau XPEX, dat interim-management, organisatieadvies en concepten levert voor toeristische en culturele sector. Daarvoor was hij tussen 1996 en 2008 algemeen directeur van het Nederlands instituut voor Beeld en Geluid. Ook was hij zakelijk directeur van het Rijksmuseum Amsterdam en werkte hij voor het Ministerie van WVC (Cultuur). Algemeen directeur Edwin van Huis Dr. A.S. (Anne) Schulp - Senior onderzoeker fossiele vertebraten Als vertebratenpaleontoloog probeert Anne Schulp fossielen opnieuw tot leven te brengen door onderzoek en publiekscommunicatie. Na zijn studie aardwetenschappen was Schulp van 1998 tot 2013 collectiebeheerder bij Natuurhistorisch museum Maastricht, waar hij op dit moment nog steeds gastonderzoeker is. In zijn onderzoek lag de focus op mosasauriërs en andere gewervelden uit het late Krijt gevonden in de omgeving van Maastricht. Hij promoveerde in 2006 op het onderzoek aan mosasaurusfossielen uit Maastricht. Ook verrichte hij veldonderzoek naar mosasauriërs in de Namibische woestijn en naar de eerste dinosaurusvoetsporen op het Arabisch schiereiland. Anne Schulp is tevens als gastonderzoeker verbonden aan de faculteit Aard- en Levenswetenschappen aan Vrije Universiteit Amsterdam, waar hij onderzoek doet naar stabiele isotopen van de Maastrichtse fossielen. In 2013 begon hij bij Naturalis. De komende jaren richt hij onder meer op het onderzoek naar T. rex en het verhaal dat Naturalis in de nieuwe dinosauriërszaal gaat vertellen. 22 december 2014
24 Paleontoloog Anne Schulp 24
25 25 22 december 2014
Dossier T. rex voor Naturalis. Darwinweg 2 Postbus 9517 2300 RA Leiden. T 071 751 96 00 F 071 751 96 66 www.naturalis.nl
Dossier T. rex voor Naturalis Darwinweg 2 Postbus 9517 2300 RA Leiden T 071 751 96 00 F 071 751 96 66 www.naturalis.nl Inhoud 1. De opgraving 5 2. Facts & figures 7 Het skelet 7 Tientje voor T. rex 7
Nadere informatiePersdossier T. rex komt naar Naturalis
Persdossier T. rex komt naar Naturalis Inhoudsopgave 1.De opgraving 2.Facts & Figures Het skelet update 4 april 2016 Tientje voor T. rex/ Dino fans 3. Tijdpad 4. Tentoonstelling T. rex in town Rond de
Nadere informatieDinoLab LIVE Lesbrief websessie
DinoLab LIVE Lesbrief websessie Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 6, 7 en 8 1 DinoLab LIVE lesbrief DinoLab LIVE 1 Introductieles 2 Beschrijving websessie 3 Afsluiting 4 Bijlage:
Nadere informatieHet Menselijke skelet vertelt
Het Menselijke skelet vertelt o 1 Hoi! Ik ben Evy Cuypers, archeologe! Ik ben François-Xavier, fysisch antropoloog! "Op de opgravingen te Tell Tweini in Syrië hebben we een graf ontdekt. Na het voorzichtig
Nadere informatieN e d e r l a n d s c e n t r u m v o o r. Naturalis, Zoölogisch Museum Amsterdam en Nationaal Herbarium Nederland bundelen hun krachten
N e d e r l a n d s c e n t r u m v o o r biodiversiteitonderzoek NCB Naturalis, Zoölogisch Museum Amsterdam en Nationaal Herbarium Nederland bundelen hun krachten Nederlands Centrum voor Biodiversiteitonderzoek
Nadere informatieLesbrief Welkom T. rex! 1
Welkom T. rex! 1 Doelgroep: Lesduur: Werkvorm: Leerstofgebied: Leerdoelen: Vereiste voorkennis: Materiaal: BO: Groep 5 t/m 8, VO: Brugklas Zonder bottenbingo: ± 50 minuten; mèt bottenbingo: 70 minuten
Nadere informatieHOOFDSTUK 1 HET ONTSTAAN VAN HET LEVEN OP AARDE BLZ 3. HOOFDSTUK 3 DE VELOCIRAPTOR BLZ 5. HOOFDSTUK 4 DE SPINOSAURUS BLZ 6.
INLEIDING BLZ 2. HOOFDSTUK 1 HET ONTSTAAN VAN HET LEVEN OP AARDE BLZ 3. HOOFDSTUK 2 DE IRRITATOR BLZ 4. HOOFDSTUK 3 DE VELOCIRAPTOR BLZ 5. HOOFDSTUK 4 DE SPINOSAURUS BLZ 6. HOOFDSTUK 5 TYRANOSAURUS REX
Nadere informatieW.O. Tweede leerjaar Geert DE JAEGER
P ZEK NAAR DIN S! W.. Tweede leerjaar Geert DE JAEGER Wat weten we reeds over dino s? We gebruiken vaak de afkorting dino's. Eigenlijk zeg je dinosaurussen of dinosauriërs. Dat betekent : reuzen hagedis.
Nadere informatieDinosauriërs. Inhoudsopgave. 1. Inleiding. 2. Wat is een dinosauriër?
Dinosauriërs Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Wat is een dinosauriër? 3. Wanneer leefden de dinosauriërs? 4. Waar leefden dinosauriërs? 5. Hoe leefden de dinosauriërs? 6. Waarom waren de dinosauriërs zo groot?
Nadere informatieDINOSAURIËRS. Marthe Terny
DINOSAURIËRS Marthe Terny 1. INLEIDING Ik hou mijn spreekbeurt over dinosauriërs, omdat ik dit een erg leuk en interessant onderwerp vind. We weten al veel over de dinosauriërs, maar nog niet alles. Ik
Nadere informatieOnder onze voeten Schoolbezoek Min40Celsius. Lesbrief
Onder onze voeten Schoolbezoek Min40Celsius Lesbrief Lesbrief Onder onze voeten U gaat met uw klas een bezoek brengen aan Min40Celsius, aan de hand van deze lesbrief kunt het bezoek (kort) voorbereiden.
Nadere informatieBottenbeest. Activiteit in de klas Docentblad
Bottenbeest Activiteit in de klas Docentblad Doelgroep: basisonderwijs groep 5 t/m 8 Duur: ongeveer 1 uur Doelen: De leerlingen leren redeneren en hun argumentatie uit te leggen aan anderen; De leerlingen
Nadere informatieInhoud. Inleiding blz. 3. Wat is een fossiel? blz. 4. Hoe fossielen ontstaan blz. 5. Fossielen van zacht weefsel blz. 6. Zeedieren blz.
Door: Oscar Zuethoff Groep 6b - Meneer Jos & Ingrid Februari 2008 Inhoud Inleiding blz. 3 Wat is een fossiel? blz. 4 Hoe fossielen ontstaan blz. 5 Fossielen van zacht weefsel blz. 6 Zeedieren blz. 7 De
Nadere informatieWerkbladen Voortgezet onderwijs. Naam leerling:
Werkbladen Voortgezet onderwijs Naam leerling: Inhoud: Uitleg werkblad Dit werkblad hoort bij de film Giganten uit de IJstijd. Een film die je meeneemt naar de laatste ijstijd, zo n 116.000 tot 10.000
Nadere informatieLesbrief online gastles. Een bek vol tanden. Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 5, 6, 7 en 8
Lesbrief online gastles Een bek vol tanden Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 5, 6, 7 en 8 Inhoud lesbrief 1. Introductieles 2. Beschrijving uitzending Online gastles 3. Afsluiting
Nadere informatieAanwijzing: Lees de verhalen op de borden boven de kist goed; er staan aanwijzingen op. Kijk goed in de kist. Valt je daar iets bijzonders op?
Ondergronds Opdrachten groepen 5, 6 en 7 In Ondergronds gaan kinderen aan de slag als een echte archeoloog. Ondergronds is een reconstructie van een archeologische opgraving. De leerlingen werken met echte
Nadere informatieOog in oog met de dino s expeditie oertijd
Oog in oog met de dino s expeditie oertijd Museumles - Expeditie Oertijd Informatie voor leerlingen basisonderwijs groepen 4 t/m 8 experience www.limburgsmuseum.nl wat je ziet, ben je zelf Oog in oog met
Nadere informatieNaturalis Society Samen richting geven aan een duurzame toekomst
Samen richting geven aan een duurzame toekomst Aan één van deze onderzoeksdomeinen kunt u zich verbinden. Evolutie Darwinvinken Paleoecologie Schedelkapje Homo erectus Etnobotanie Cadé apothekers herbarium
Nadere informatieheeft mosasauruspoep? en andere vragen Groep 3-4, Groep 5-6 & Groep 7-8
WELKE KLEUR heeft mosasauruspoep? en andere vragen ------------------------------------------ Groep 3-4, Groep 5-6 & Groep 7-8 WELKOM Wat leuk dat jullie geïnteresseerd zijn in ons museum. Wij zijn een
Nadere informatieBeest binnenste buiten
binnenste buiten Lesbrief websessie Beest binnenste buiten Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 5, 6, 7 en 8 Inhoud lesbrief 1. Introductieles 2. Beschrijving websessie 3. Afsluiting
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Skelet Hoofdstuk 1 Waarom een spreekbeurt over het skelet? Ik wil graag een spreekbeurt over het skelet houden omdat ik het een interessant onderwerp vind. Ik wil aan jullie laten zien dat het skelet niet
Nadere informatieBeest binnenste buiten
Beest binnenste buiten Lesbrief websessie Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor klas 1 en 2 (VMBO/H/V) lesbrief Beest binnenste buiten 1 Introductieles 2 Beschrijving websessie 3 Afsluiting
Nadere informatieMuseumexpeditie Werkboek 12-14 jaar
Museumexpeditie Werkboek 12-14 jaar Naam: Inleiding Welkom in Natuurmuseum Fryslân. Wat leuk dat je ons museum bezoekt! Dit werkboekje leidt je rond door bijna het hele museum. Als je de bordjes van de
Nadere informatie. naturalis. nederlands centrum voor biodiversiteit. leiden. plantpathogenen, onderdeel van biodiversiteit? kennis en innovatie in breed perspectief
. naturalis nederlands centrum voor biodiversiteit. leiden plantpathogenen, onderdeel van biodiversiteit? kennis en innovatie in breed perspectief . naturalis nederlands centrum voor biodiversiteit. leiden
Nadere informatieTIJDLIJN. Een reis door de geschiedenis
De OERKNAL! Wetenschappers denken dat zo n 13,7 miljard aardse jaren geleden alles in het heelal samengeperst was tot een gloeiend heet punt. Tijdens een enorme oerexplosie ontstonden uit dat punt materie
Nadere informatieHet Technasium is een vorm van onderwijs waarbij leerlingen projectmatig en probleemoplossend werken aan echte opdrachten uit het bedrijfsleven.
Wat is het Technasium? Het Technasium is een vorm van onderwijs waarbij leerlingen projectmatig en probleemoplossend werken aan echte opdrachten uit het bedrijfsleven. Hoe werkt het? De leerlingen krijgen
Nadere informatiePerskit 9 16 augustus 19 oktober 2016
Perskit 9 16 augustus 19 oktober 2016 18/8/2016 Bruggen Singelpark Het Leidse Singelpark krijgt binnenkort vijf nieuwe bruggen. Welke namen deze bruggen gaan krijgen, is nog onbekend. Als het aan Stichting
Nadere informatieAuditieve oefeningen bij het thema: dinosaurussen
Auditieve oefeningen bij het thema: dinosaurussen Boek van de week: 1; De archeoloog 2; Dinosaurussen 3; Tom en de dinosaurussen in het museum 4; Dinosaurussen Verhaalbegrip: Bij elk boek stel ik de volgende
Nadere informatieMeer dan Botten van Dieren
Meer dan Botten van Dieren o 1 Hoi! Ik ben Veerle Linseele, archeozoöloge. "Op de opgravingen te Tell Tweini in Syrië, onderzoek ik de resten van dieren die tussen het andere archeologische materiaal gevonden
Nadere informatieEen Egyptische collectie in Leiden
Een Egyptische collectie in Leiden Naam: Klas:.. Het Rijksmuseum van Oudheden, de naam zegt het al, toont voorwerpen uit oude tijden. De collectie bestaat uit objecten van beschavingen die vandaag de dag
Nadere informatieMeer dan 60 levensechte, geanimeerde dino s veroveren Paleis 2 vanaf 20 mei
VIP PERSUITNODIGING - AVANT PREMIERE Dé zomerexpo voor de hele familie! De grootste dino expo ooit komt naar Brussel! EXPO DINO WORLD Meer dan 60 levensechte, geanimeerde dino s veroveren Paleis 2 vanaf
Nadere informatieJonge kinderen sprankelen in Naturalis
Programmaboekje TalentenKracht Publieksdag Jonge kinderen sprankelen in Naturalis zondag 6 november 2011 Welkom! Hartelijk welkom op deze speciale dag in Naturalis! Je maakt vandaag kennis met de leukste
Nadere informatieLUF-Verslag: Expeditie Siberië
LUF-Verslag: Expeditie Siberië Door Ivo Verheijen Kenmerk: LISF 15046 Deze zomer heb ik met behulp van een beurs van het LUF deel kunnen nemen aan een expeditie naar het Noordelijkste deel van Siberië.
Nadere informatieDocentenhandleiding. 3D-print activiteit T. rex Trix van Naturalis. Beste docent,
Docentenhandleiding 3D-print activiteit T. rex Trix van Naturalis Beste docent, Voor je ligt de docentenhandleiding voor de 3D-print activiteit. In dit document vind je meer informatie over: De opbouw
Nadere informatieDNA barcoding. Identificatie van plant en dier
DNA barcoding Identificatie van plant en dier DNA barcoding Identificatie van plant en dier Berry B. van der Hoorn, Kevin K. Beentjes, Maartje Kijne-van der Sluis Naturalis Biodiversity Center, DNA Barcoding
Nadere informatieFossielen uit de Noordzee
Fossielen uit de Noordzee Lesbrief websessie Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor klas 1 en 2 (VMBO/H/V) lesbrief Fossielen uit de Noordzee 1 Introductieles 2 Beschrijving websessie
Nadere informatieONTMOETEN KENNY KOKEN
Gratis Excemplaar ONTMOETEN KENNY KOKEN WIL JIJ HET HELE (VOORLEES) VERHAAL GRAAG LEZEN? Je krijgt Ontmoeten Kenny Koken thuis gestuurd als je een mailtje stuurt naar timo-co@coderups.nl met je naam, adres
Nadere informatieONTDEK HET ZELF...EN LAAT JE NIETS WIJSMAKEN!
IN LEVENDEN LIJVE: T.REX ONTDEK HET ZELF...EN LAAT JE NIETS WIJSMAKEN! LESBRIEF VOOR DE LEERKRACHT plusklas Ontdek het zelf UITDAGING BRENG IN KAART HOEVEEL GELUID ER OM ONS HEEN IS INLEIDING Naturalis
Nadere informatieSchooljaar 2015-2016. Wetenschap op Stap
Schooljaar 2015-2016 Wetenschap op Stap Inhoudstafel Over VIB 7 Schoolproject Wetenschap op Stap 10 Wetenschapper in de klas 14 Test jouw brein 20 OVER VIB Vlaams Instituut voor Biotechnologie De wetenschappers
Nadere informatieHet Amsterdam Museum gaat over Amsterdam. In het museum hangen schilderijen.
2 INTRODUCTIE Het programma is gemaakt door het. Het gaat over Amsterdam. In het museum hangen schilderijen. Een schilderij is gemaakt door een schilder. In het museum zijn ook voorwerpen te zien. Het
Nadere informatieActueel beleidsplan. Stichting Vrienden van Hubrecht Instituut 2014-2016
Stichting Vrienden van het Hubrecht Instituut Actueel beleidsplan Stichting Vrienden van Hubrecht Instituut E vrienden@hubrecht.eu 2014-2016 1.1 Inleiding Naar aanleiding van het uitgevoerde onderzoek
Nadere informatieGezonde hersenen nodig in strijd tegen dementie
Gezonde hersenen nodig in strijd tegen dementie VUmc, Alzheimer Nederland en Hersenstichting introduceren Hersenonderzoek.nl Hersenonderzoek.nl is een digitale omgeving waar mensen zich aan kunnen melden
Nadere informatieNederlandse Gedragswetenschappen Grote Kruistraat 2/1, 9712 TS Groningen. 1. Inleiding
1. Inleiding De geschiedenis van de Nederlandse psychologie, pedagogiek en onderwijskunde verdween uit de curricula van Nederlandse universiteiten en waardevol historisch materiaal gerelateerd aan deze
Nadere informatieFossielen uit de Noordzee.
Lesbrief websessie Fossielen uit de Noordzee. Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 5, 6, 7 en 8 Inhoud lesbrief 1. Introductieles 2. Beschrijving websessie 3. Afsluiting Tijdbesteding
Nadere informatieLesbrief BIJZONDERE SCHATTEN OPDRACHT 1 - SCHATGRAVEN IN DE NOORDZEE
Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - VMBO BIJZONDERE SCHATTEN De haven van Rotterdam wordt te klein. Voor de in- en uitvoer van goederen is meer ruimte nodig in de haven. Daarom komt er een uitbreiding
Nadere informatieSkeletpuzzel. Activiteit in de klas Docentblad
Skeletpuzzel Activiteit in de klas Docentblad Doelgroep: voortgezet onderwijs Duur activiteit: 45 minuten Doelen: De leerlingen redeneren en leggen hun argumentatie uit aan anderen; De leerlingen ervaren
Nadere informatieVakopdrachten. Opdracht Geschiedenis Londen. Voor geschiedenis moet je in het British Museum en in het Imperial War Museum opdrachten doen:
Vakopdrachten Opdracht Geschiedenis Londen. Voor geschiedenis moet je in het British Museum en in het Imperial War Museum opdrachten doen: Maak groepjes van twee of drie personen. Maak in het British Museum
Nadere informatieAllemaal Dinosaurussen
Allemaal Dinosaurussen Ruben Schneijdenberg Allemaal dinosaurus sen Minidinosaurussen Onder :een impressie van een dinosaurusembryo. versteende eieren en embryo s geven paleontologen waardevolle informatie.
Nadere informatieCrowdfunding voor musea. Waarom musea met crowdfunding aan de slag moeten
Crowdfunding voor musea Waarom musea met crowdfunding aan de slag moeten Dit rapport is opgesteld door Douw&Koren en gepubliceerd op 24 juni 2015. Copyright Douw&Koren Alle rechten voorbehouden. Niets
Nadere informatieDe kunst van het opzetten
De kunst van het opzetten Lesbrief websessie Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 5, 6, 7 en 8 Inhoud lesbrief De kunst van het opzetten 1 Introductieles 2 Uitzending 3 Afronding
Nadere informatieNieuwsbrief. 22 mei 2012 FOP STICHTING NEDERLAND
Nieuwsbrief 22 mei 2012 FOP STICHTING NEDERLAND Dankwoord aan onze donateurs. Ten eerste willen wij alle donateurs bedanken voor hun bijdrage waardoor wij onze werkzaamheden voort kunnen zetten mede omdat
Nadere informatieWetenschappelijke bijeenkomsten ALW
1 Aard- en Levenswetenschappen Call for proposals ALW Den Haag, maart 2015 Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek 1 Inleiding en doel NWO heeft als wettelijke taak onder meer de nationale
Nadere informatieNummer archiefinventaris: 3.12.17
Nummer archiefinventaris: 3.12.17 Inventaris van het archief van het Rijksmuseum voor Natuurlijke Historie [later: Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis] te Leiden, (1815) 1839-2005 Auteur: A.A.
Nadere informatieLeerlijn erfgoededucatie Hengelo. Lesbladen groep 8
Leerlijn erfgoededucatie Hengelo Lesbladen groep 8 Industrieel erfgoed en herbestemming in Hengelo Naam: School: Groep: Les 1: Fabrieken van vroeger 1. Oude foto s en wist jedat? De volgende foto s zijn
Nadere informatieThuisgekomen van een scoutingkampweek met een beschadigde koffer, mamma boos.
John van Schoor Medewerker educatie van NCB Naturalis in Leiden schatrijk Thuisgekomen van een scoutingkampweek met een beschadigde koffer, mamma boos. Ongelooflijk vuil ondergoed en sokken die verdwijnen
Nadere informatieDe Geefwet en donaties aan cultuur in Nederland *1. René Bekkers, r.bekkers@vu.nl Saskia Franssen, s.e.franssen@vu.nl
De Geefwet en donaties aan cultuur in Nederland *1 René Bekkers, r.bekkers@vu.nl Saskia Franssen, s.e.franssen@vu.nl Sinds giften aan culturele instellingen fiscaal gezien aantrekkelijker zijn geworden,
Nadere informatieKiezen voor Pillen of Praten?: Voorkeuren en Besluitvorming omtrent de Behandeling van Stemmings- en Angststoornissen
Kiezen voor Pillen of Praten?: Voorkeuren en Besluitvorming omtrent de Behandeling van Stemmings- en Angststoornissen Een wetenschappelijk onderzoek naar behandelvoorkeuren, gezamenlijke besluitvorming
Nadere informatieCorporate presentatie. Berenschot in vogelvlucht
Corporate presentatie Berenschot in vogelvlucht 2015 Opmerkelijke inzichten, opmerkelijke resultaten Al ruim 75 jaar verrassen wij onze opdrachtgevers in de publieke én private sector met slimme en nieuwe
Nadere informatieDe kunst van het opzetten
Lesbrief websessie De kunst van het opzetten Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 5, 6, 7 en 8 Inhoud lesbrief 1. Introductieles 2. Uitzending 3. Afronding Inhoud in het kort:
Nadere informatieWorld Food Center uit de startblokken!
World Food Center uit de startblokken! De plannen voor de realisatie van het World Food Center (WFC) zijn in een ver gevorderd stadium. Het WFC wordt een iconisch experience center waar de Nederlandse
Nadere informatieBijna 1 op de 4 jonge singles is niet graag thuis.
Persdossier september 2013 Evy Raes. Beeld uit de ILIV- Thuis in beeld -fotoreportage 2013 Bijna 1 op de 4 jonge singles is niet graag thuis. Singles en thuisgevoel, het is geen evidente relatie. Hoewel
Nadere informatieSpreekbeurtpakket - het skelet
Spreekbeurtpakket - het skelet Inleiding spreekbeurt voor de leerling: het skelet De voorbereiding van de spreekbeurt over het skelet. 10 tips 1. Start met het verzamelen van materiaal. Heel veel over
Nadere informatie25 Ideeën voor (zakelijke) blogposts
25 Ideeën voor (zakelijke) blogposts Als ondernemer heb je vanzelfsprekend al veel kennis en expertise op jouw vakgebied. En meer dan je wellicht zou denken. Waarschijnlijk kun je tot in de lengte der
Nadere informatieVerslag van uitgeoefende activiteiten in 2013. Stichting Vrienden van het Hubrecht Instituut
Verslag van uitgeoefende activiteiten in 2013 Stichting Vrienden van het Hubrecht Instituut 1 UITNODIGING Dromen worden waarheid Conferentie 2013 Donateurs bedankt voor uw giften in 2013. 2 Hubrecht Instituut
Nadere informatieRapportage Werksoorten. Bea het Voorbeeld. support@meurshrm.nl. Naam: Datum: 16.06.2015. Email:
Rapportage Werksoorten Naam: Bea het Voorbeeld Datum: 16.06.2015 Email: support@meurshrm.nl Bea het Voorbeeld / 16.06.2015 / Werksoorten (QWSM) 2 Inleiding Wat voor soort werk spreekt jou aan? Ben jij
Nadere informatieHet is vanzelfsprekend om het beste te willen voor onze kinderen
Het is vanzelfsprekend om het beste te willen voor onze kinderen De beste manier om gezondheid in de toekomst te beschermen Gepersonaliseerde regeneratieve gezondheidszorg wordt algemeen gezien als de
Nadere informatiePerskit oktober -28 december 2016
Perskit 10 20 oktober -28 december 2016 27/10/2016 Leiden viert de Stijl in 2017 In 2017 viert Leiden dat 100 jaar geleden Theo van Doesburg in Leiden De Stijl oprichtte. Deze Nederlandse kunstbeweging
Nadere informatieOp weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon
Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn
Nadere informatiePERSBERICHT. R-M: een DS3 gespoten in het exclusieve R-M kleur Brilliant Red
PERSBERICHT R-M Autolakken September 2014 R-M: een DS3 gespoten in het exclusieve R-M kleur Brilliant Red De kracht van kleuren: sterke kleuren = een teken van originaliteit De kleur Brilliant Red van
Nadere informatieDE AARDE IS OOK. TOOLKIT: TIPS & IDEEëN VOOR VRIJWILLIGERS. Mueller/GP
DE AARDE IS OOK TOOLKIT: TIPS & IDEEëN VOOR VRIJWILLIGERS Mueller/GP Wilkins/GP Een wereld die draait op schone energie, met rijke bossen en oceanen vol leven. Dat is de wereld volgens Greenpeace. We doen
Nadere informatieAdinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële
Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële uitingen. Als startend ondernemer is alles nieuw. De boekhouding,
Nadere informatiePG-monitor 2011. Factsheet. Organisaties van patiënten, gehandicapten en ggz-cliënten. support
PG-monitor 2011 Factsheet Organisaties van patiënten, gehandicapten en ggz-cliënten support pg-monitor 2011 Inhoudsopgave Voorwoord Voorwoord 1 1 Organisatie 2 2 Opbouw achterban 3 Organisaties van patiënten,
Nadere informatieKinderen doen en ontdekken, (leren) experimenteren en sprankelen in Naturalis
Programmaboekje TalentenKracht Publieksdag 2012 Kinderen doen en ontdekken, (leren) experimenteren en sprankelen in Naturalis Zondag 21 oktober 2012 Hartelijk welkom op deze speciale dag in Naturalis.
Nadere informatie5. Hoe komt het dat de brulkikker niet meer in Nederland voorkomt?
Lesbrief Help, een brulkikker! Wat weet je al? 1. Welke namen zijn genoemd voor deze kikker? 2. Wat eet deze kikker? 3. Waar komt deze kikker van oorsprong vandaan? 4. Hoe is deze kikker in Nederland gekomen?
Nadere informatieFinancieel Jaarverslag 2014
Financieel Jaarverslag Cijfers over het boekjaar, met vergelijkende cijfers over het boekjaar 2013 Inhoud De Stichting Friends of Saqqara 3 Exploitatierekening vs 2013 4 Exploitatierekening vs Begroting
Nadere informatieLESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - GESCHIEDENIS OPDRACHTEN OPDRACHT 1 - SCHATGRAVEN IN DE NOORDZEE
BIJZONDERE SCHATTEN LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - GESCHIEDENIS De haven van Rotterdam wordt te klein. Voor de in- en uitvoer van goederen is meer ruimte nodig in de haven. Daarom is
Nadere informatieMijn afspraken met Pluryn. Dienstverleningsovereenkomst
Mijn afspraken met Pluryn Dienstverleningsovereenkomst Eenvoudige versie Mijn afspraken met Pluryn Pluryn ondersteunt mensen met een handicap. Bijvoorbeeld bij: wonen werken leren vrije tijd. Je bent clint
Nadere informatieSchooljaar Wetenschap op Stap
Schooljaar 2016-2017 Wetenschap op Stap Inhoudstafel Over VIB 7 Schoolproject Wetenschap op Stap 10 Wetenschapper in de klas 14 Test jouw brein 20 OVER R VIB Vlaams Instituut voor Biotechnologie De wetenschappers
Nadere informatieHoe de Egyptenaren dieren behandelden, verschilde per streek. Een dier kon vereerd worden in de ene plaats en gegeten worden in de volgende plaats.
[TT tekst Fauna] Dieren in het oude Egypte Een Egyptenaar in de oudheid zag veel verschillende landschappen om zich heen, zoals woestijn, moeras en akkerland. Door het hele land stroomde de rivier de Nijl.
Nadere informatiekopieerblad leerling naar een verhaal d at u m :.. /.. /...
kopieerblad leerling Op zoek naar een verhaal N a a m : V o o r n a a m : d at u m :.. /.. /.... 2 Stap 1: Welk verhaal ga je schrijven? Heb je zelf een migratieverhaal? Ga je op zoek naar het verhaal
Nadere informatieVerslag van uitgeoefende activiteiten in 2014. Stichting Vrienden van het Hubrecht Instituut
Verslag van uitgeoefende activiteiten in 2014 Stichting Vrienden van het Hubrecht Instituut UITNODIGING Bestuursleden, Ambassadeurs, Young Ambassadors, Vrienden en Donateurs: bedankt! 2 Het Hubrecht Instituut
Nadere informatieDe presentatie rond de trap
Kijktocht OER! Plus 6000 jaar geleden woonden er al mensen in dit gebied. Het is de prehistorie; de tijd van de jagers en boeren. De mensen noemen we Swifterbantmensen. Deze kijktocht helpt je ontdekken
Nadere informatieAutomatisch het DEN-nieuws in uw mailbox? Inschrijving voor de elektronische nieuwsbrief via: den@den.nl onder vermelding van DEN-brief.
Inhoudsopgave Inleidend Gewijzigd bezoekadres Leidraad Cultureel erfgoed digitaal online 3-D dag op 29 juni Aanvullend Advies Raad voor Cultuur Nieuwe Auteurswet in behandeling Thema Sport en recreatie
Nadere informatieHebt u een klacht? Waar kunt u terecht als u niet tevreden bent?
Hebt u een klacht? Waar kunt u terecht als u niet tevreden bent? In het Havenziekenhuis doen wij er alles aan om u tijdens uw verblijf in het ziekenhuis zo goed mogelijk te behandelen, te verzorgen en
Nadere informatieWERKEN 3.0. Voordelen van werken 3.0
WERKEN 3.0 Het Nieuwe Werken Aangeboden door HKA Voordelen van werken 3.0 Werken van 09:00 tot 17:00 doen de meeste mensen al niet meer. We leven wereldwijd in een 24 uur economie die continu verandert.
Nadere informatieFossielen uit de Noordzee
Fossielen uit de Noordzee Lesbrief websessie Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 5, 6, 7 en 8 Inhoud lesbrief Fossielen uit de Noordzee 1 Introductieles 2 Beschrijving websessie
Nadere informatiePatiëntgerichte zorg voor mensen met gevorderde kanker of een ernstige chronische aandoening
Patiëntgerichte zorg voor mensen met gevorderde kanker of een ernstige chronische aandoening Wat zijn uw ervaringen? Informatie voor mantelzorgers Wat houdt het onderzoek in? Er kan nog veel verbeteren
Nadere informatieJaarverslag van activiteiten 2014
Inleiding. Voor 2014 kunnen we terugblikken op een geslaagd museumjaar. De opening na de winterstop begon goed met vele bezoekers in het voorjaar. De jaarlijkse wisselexpositie ondergebracht in het Tuta
Nadere informatieSchenken aan een museum?!
Schenken aan een museum?! Er worden heel veel objecten en dus erfgoed bij de mensen thuis bewaard. Het begint meestal met een dingetje dat - vaak per toeval - gekregen of aangekocht wordt. Eens men daar
Nadere informatieEn toen kwam Darwin. On the origin of species. 1. Het ontstaan van het leven. Fossielen. 2. Getuigen van deevolutietheorie
On the origin of species En toen kwam Darwin 1. Het ontstaan van het leven 2. Getuigen van deevolutietheorie Verklaring voor het ontstaan van leven komt voor in alle culturen. Creationisme Nemen de bijbel
Nadere informatieVoorstelling Onafhankelijk leven
Voorstelling Onafhankelijk leven Inhoudsopgave 1. Wat is Onafhankelijk leven?... 3 2. Waarom is Onafhankelijk Leven belangrijk?... 4 3.1. Met een persoonlijk assistentie budget (PAB) kan je onafhankelijk
Nadere informatieOndernemersruimte bij De Goudse
Ondernemersruimte bij De Goudse Informatie voor startende ondernemers Ik ben 1 Beste ondernemer, U bent het vast met mij eens: een goede werkruimte is voor een ondernemer erg belangrijk. Maar dat is niet
Nadere informatieEen treinreis door de mist
4 DE TRAM ALS SPIEGEL VAN DE EVOLUTIE 1 (P. J. Kipp) In het vorige hoofdstuk keken we aan de hand van J.H. van den Berg naar de hoofdpijnpunten die Darwin noemt als hij het over zijn evolutietheorie heeft.
Nadere informatieDocentenblad Tricky Tracks
De activiteit is op twee manieren mogelijk: door leerlingen zelfstandig in groepjes (a) of klassikaal (b). a Zelfstandig in groepjes Leerlingen volgen het bijgevoegde leerlingblad. Zij hebben ook per groepje
Nadere informatieArcheologie. Dit werkstuk is gemaakt door: Lonneke Surstedt.
Archeologie Dit werkstuk is gemaakt door: Lonneke Surstedt. Inhoudsopgave Wat is een archeoloog? Bekende archeologen. Opleiding. Soorten archeologen. Tempel van Empel. Opgravingen. Mijn buurman. 1 Wat
Nadere informatieMobiel blijven. óók met een beperking
Servicepunt Zorg Mobiel blijven óók met een beperking Door ouderdom, ziekte of een handicap kan het soms moeilijk zijn om u te verplaatsen. U kunt bijvoorbeeld niet meer lopend naar de winkels of reizen
Nadere informatiePubliek en bezoek 2013
Publiek en bezoek 203 Internationale bezoekers uit 67 verschillende landen 98.862 Portugese Synagoge Totaal aantal bezoekers JCK 277.3 30.679 Joods Historisch Museum en JHM Kindermuseum VS Top 0 landen
Nadere informatiePROFIEL TOERISTISCHE EN INFORMELE TAALVAARDIGHEID
PROFIEL TOERISTISCHE EN INFORMELE TAALVAARDIGHEID Instructies voor de examinator Afname-instructies DEEL C: Mondeling gedeelte Voorbeeldexamen 3 Inhoudsopgave Het boekje bevat de volgende onderdelen: ~
Nadere informatieMedisch-wetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon
Uitgave Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postadres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag Bezoekadres Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag Telefoon (070) 340 79 11 Informatie Voor informatie en vragen
Nadere informatieOntdek. ons zoute DNA. Zonder de scheepvaart geen Nederland. basisonderwijs 2015/2016
Ontdek ons zoute DNA Zonder de scheepvaart geen Nederland basisonderwijs 2015/2016 Welkom in het scheepvaartmuseum amsterdam Ontdek Het leven aan boord van verschillende schepen, doe mee aan het havenspel
Nadere informatie