Koninklijke Sterrenwacht van België Opendeurdagen 2014

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Koninklijke Sterrenwacht van België Opendeurdagen 2014"

Transcriptie

1

2 Astronomie en Astrofysica De sterrenkundigen geven uitleg over hun onderzoeksprojecten: zowel de massieve sterren en sterrenwinden, variabele en meervoudige sterren als geëvolueerde sterren en planetaire nevels komen aan bod. De ESAruimtemissie Gaia krijgt extra aandacht. Een film vertelt het verhaal van het historische project Carte du Ciel. Zowel de 45-cm-kijker als de Schmidttelescoop zijn te bezoeken. Bij de Schmidttelescoop zijn de asteroïden de blikvangers. De Planeten De onderzoekers van de Sterrenwacht geven algemene informatie over de aardse planeten (Mercurius, Venus, Mars) en over de manen in ons zonnestelsel. Zij presenteren het onderzoek daarover aan de Koninklijke Sterrenwacht van België. Een quiz en beelden in 3D over de planeten vervolledigen de presentaties.

3 Seismologie en Gravimetrie De wetenschappelijke activiteiten van de dienst Seismologie en Gravimetrie komen aan bod: van het seismisch toezicht en het waarschuwingssysteem, via de studie van historische aardbevingen en een zijsprongetje naar de grotten van Rochefort, tot de paleoseismologie (studie van prehistorische aardbevingen). De aardbevingsmachine, de platentektonische puzzel en een live seismisch station maken de toeschouwer vertrouwd met de wereld van de seismologie. Satellietnavigatiesystemen en het bepalen van de tijd De werking van de Global Navigation Satellite Systems (GNSS), zoals GPS (USA), GLONASS (Rusland), maar ook het toekomstige Europese Galileo-systeem, wordt uitgelegd. De wetenschappers laten ook zien hoe hun huidig GNSSonderzoek de mogelijkheid biedt om bewegingen van de aardkorst te meten, de hoeveelheid waterdamp in de atmosfeer te volgen en het verband met weer en klimaat te onderzoeken en toezicht te houden op de ionosfeer voor de studies van het ruimteweer. Ze detailleren ook de werking van een atoomklok die toelaat de tijd te meten met een nauwkeurigheid van een miljardste van een seconde, hoe de officiële tijd bepaald en verspreid wordt, en hoe atoomklokken op afstand met elkaar gesynchroniseerd kunnen worden via GNSS-metingen.

4 De Zon In de zonnekoepel krijg je uitleg over zonnevlekken, hoe ze worden waargenomen, en waarom deze waarnemingen zo belangrijk zijn. Daarna bezoek je de toren met de waarnemingstafel waarop de zonnetelescopen zijn gemonteerd. Bij goed weer kan je live de zonnewaarnemingen volgen. In de SSCC-ruimte bevindt zich het Europees Ruimteweer Coördinatiecentrum. Hier krijgt u uitleg over de taken van dit centrum en hoe ze deze realiseren. Daarnaast kan je er het PROBA2 Science Centre bezoeken van waaruit de operaties geleid worden van de PROBA2- satelliet die gedeeltelijk gerealiseerd werd door wetenschappers van het Solar-Terrestrial Centre of Excellence (STCE).

5 In de STCE/KSB-tent worden gedurende het volledige opendeurweekend korte lezingen gegeven. De zonneactiviteit en de invloed ervan op aarde staan centraal, maar ook de planeten, seismologie en de ionosfeer komen aan bod. Zaterdag 11 Oktober Samedi 11 Octobre HH:MM Titel / Titre / 13:00 13:30 14:00 14:30 15:00 15:30 16:00 16:30 17:00 4 siècles de variabilité solaire : compter les tâches Dr. Laure Lefèvre Pourquoi mesurer g? Ruimteweer: de impact van zonnestormen op aarde Dr. Francis Verbeeck Habitabilité de Mars Prof. Véronique Dehant Seismologie in België Dr. Koen Van Noten Pourquoi Vénus est-elle si différente de la Terre? Dr. Cédric Gillmann Waarom meten we g? Les éruptions solaires : quand notre astre se fâche Ir. Marie Dominique Pourquoi installer des stations GNSS en Antarctique? Dr. Nicolas Bergeot Zondag 12 Oktober Dimanche 12 Octobre HH:MM Titel / Titre / 13:00 13:30 14:00 14:30 15:00 15:30 16:00 16:30 Pourquoi mesurer g? Seismologie in België Dr. Kris Vanneste Les grands tremblements de Terre de nos régions Dr. Thierry Camelbeeck De PROBA2 satelliet MSc. Elke D Huys La planète Mercure Dr. Marie Yseboodt 4 siècles de variabilité solaire : compter les tâches Dr. Laure Lefèvre Waarom meten we g? Pourquoi installer des stations GNSS en Antarctique? Dr. Nicolas Bergeot

Koninklijke Sterrenwacht van België

Koninklijke Sterrenwacht van België Koninklijke Sterrenwacht van België ESA, Herschel,,ROB ESA, Herschel,,ROB Wetenschappelijke hoogtepunten 2013 De kernen van Mercurius en Mars De planetologen van de KSB hebben in 2013 vooruitgang geboekt

Nadere informatie

Koninklijke Sterrenwacht van België

Koninklijke Sterrenwacht van België Koninklijke Sterrenwacht van België ESA Hoogtepunten van de wetenschappelijke activiteiten 2014 Microseismiciteit verklaard Aan de Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB) zijn wetenschappelijk onderzoek

Nadere informatie

Ruimteweer: de impact van zonnestormen op aarde

Ruimteweer: de impact van zonnestormen op aarde Ruimteweer: de impact van zonnestormen op aarde Cis Verbeeck, Eva Robbrecht, Jan Janssens Koninklijke Sterrenwacht van België Open Deur Dagen Koninklijke Sterrenwacht van België, 25-26 mei 2013 Feb 08,

Nadere informatie

Ruimteweer: de impact van zonnestormen op aarde

Ruimteweer: de impact van zonnestormen op aarde Ruimteweer: de impact van zonnestormen op aarde Cis Verbeeck Koninklijke Sterrenwacht van België Open Deur Dagen Koninklijke Sterrenwacht van België, 11-12 oktober 2014 Feb 08, 2008 Space Weather: international

Nadere informatie

Programmatorische Federale Overheidsdienst Wetenschapsbeleid

Programmatorische Federale Overheidsdienst Wetenschapsbeleid Programmatorische Federale Overheidsdienst Wetenschapsbeleid Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB) BERICHT AAN HET BELGISCH STAATSBLAD 31 01 2017 Vacature van Werkleider (klasse SW2) van de wetenschappelijke

Nadere informatie

Plaatsbepaling met Global Navigation Satellite Systems GNSS Basisbeginselen

Plaatsbepaling met Global Navigation Satellite Systems GNSS Basisbeginselen Plaatsbepaling met Global Navigation Satellite Systems GNSS Basisbeginselen GNSS Basisbeginselen Inhoud Algemene kenmerken Systeem componenten Principe Afstand Positie Afstand bepaling code waarnemingen

Nadere informatie

Basiscursus Sterrenkunde

Basiscursus Sterrenkunde Basiscursus Sterrenkunde Les 1 Sterrenwacht Tweelingen te Spijkenisse 24 April 2019 Inhoud van de cursus Inleiding Geschiedenis Afstanden in het heelal Het zonnestelsel Onze zon en andere sterren Sterrenstelsels

Nadere informatie

Tips en achtergrondinformatie voor ruimtevaart/sterrenkunde in de klas

Tips en achtergrondinformatie voor ruimtevaart/sterrenkunde in de klas Tips en achtergrondinformatie voor ruimtevaart/sterrenkunde in de klas Bron: Soho, ESA en NASA Workshopdag over de Zon 27 januari 2010 science center NEMO 1 Licht en Schaduw Rekenen met licht en schaduw

Nadere informatie

Delfstoffen uit de ruimte

Delfstoffen uit de ruimte Delfstoffen uit de ruimte Waar werk je? Je ben als deskundige op het gebied van sterrenkunde en ruimtevaart deel van een team bij het Kapteyn Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen en SRON (Netherlands

Nadere informatie

ZONNESTORM KAN WERELDEN ZONDER STROOM ZETTEN

ZONNESTORM KAN WERELDEN ZONDER STROOM ZETTEN ZONNESTORM KAN WERELDEN ZONDER STROOM ZETTEN Door: Günther Brants 15/12/12-09u00 ap. Komt er op 21 december een apocalyptisch einde aan de ons nu bekende wereld - zoals blijkbaar één à twee procent van

Nadere informatie

ARCHIEF VAN DE KONINKLIJKE STERRENWACHT VAN BELGIE ARCHIEFSELECTIELIJST

ARCHIEF VAN DE KONINKLIJKE STERRENWACHT VAN BELGIE ARCHIEFSELECTIELIJST ALGEMEEN RIJKSARCHIEF EN RIJKSARCHIEF IN DE PROVINCIËN ARCHIVES GÉNÉRALES DU ROYAUME ET ARCHIVES DE L ÉTAT DANS LES PROVINCES ARCHIEFBEHEERSPLANNEN EN SELECTIELIJSTEN TABLEAUX DE GESTION ET TABLEAUX DE

Nadere informatie

Numerieke Geodynamica

Numerieke Geodynamica Oerol Festival, 16 juni 2014 Numerieke Geodynamica (Hoe nerds de Aarde bestuderen) Dr. Cedric Thieulot!!!! www.cedricthieulot.net 1997 B.Sc. Wiskunde! (Univ. Parijs XI)! 2000 M.Sc. Natuurkunde! (TU/e)!

Nadere informatie

Determineren van gesteente

Determineren van gesteente Aarde Paragraaf 1 en atlasvaardigheden Determineren van gesteente Als je een gesteente bestudeert en daarna vaststelt wat de naam van het gesteente is, dan ben je aan het determineren. Je kunt gesteenten

Nadere informatie

3,9. Samenvatting door een scholier 738 woorden 25 juni keer beoordeeld

3,9. Samenvatting door een scholier 738 woorden 25 juni keer beoordeeld Samenvatting door een scholier 738 woorden 25 juni 2004 3,9 14 keer beoordeeld Vak ANW 4.1.1 Wegwijs in tijd en ruimte -Vraagstuk: vorm van de aarde. Waarnemen aan de hand v/d schaduw -De zon -> komt op

Nadere informatie

Sterrenkunde op de smartphone. (en word burgerwetenschapper zoals ik) Norbert Schmidt

Sterrenkunde op de smartphone. (en word burgerwetenschapper zoals ik) Norbert Schmidt Sterrenkunde op de smartphone. (en word burgerwetenschapper zoals ik) Norbert Schmidt Norbert Schmidt Valkenburg aan de Geul (NL) Voorzitter sterrenwacht Limburg (vh Explorion) Oprichter/Eigenaar astroforum.nl

Nadere informatie

GPS. Global Positioning System, werking en toepassingen. Maarten Mennes Mei 2006.

GPS. Global Positioning System, werking en toepassingen. Maarten Mennes Mei 2006. GPS. Global Positioning System, werking en toepassingen. Maarten Mennes Mei 2006. GPS is de afkorting voor Global Positioning System. In dit werkstuk zal ik uitleggen hoe het systeem werkt en wat je ermee

Nadere informatie

Zonnestormen tijdens Zonnecylus 24

Zonnestormen tijdens Zonnecylus 24 Zonnestormen tijdens Zonnecylus 24 Cozmix Beisbroek 3 December 2014 Jan Janssens Het ruimteweer alle omstandigheden op de zon en in de zonnewind, magnetosfeer, ionosfeer en thermosfeer die de prestaties

Nadere informatie

WELKOM! Inleiding Astrofysica College 1 7 september Ignas Snellen

WELKOM! Inleiding Astrofysica College 1 7 september Ignas Snellen WELKOM! Inleiding Astrofysica College 1 7 september 2015 13.45 15.30 Ignas Snellen Docent: Ignas Snellen Assistenten: Joris Witstok, Charlotte Brand, Niels Ligterink, Mieke Paalvast Doel, Inleiding Astrofysica:

Nadere informatie

Het Klimaatdebat. 09/01/2013 Bart Strengers

Het Klimaatdebat. 09/01/2013 Bart Strengers Het Klimaatdebat 1 De Klimaatwetenschap Brede overeenstemming over grote lijn en dat is in toenemende mate al decennia lang het geval De aarde warmt op en dat komt grotendeels door de mens. Wetenschap

Nadere informatie

Het Ruimteweer Stormachtige verhalen over onze ster

Het Ruimteweer Stormachtige verhalen over onze ster Het Ruimteweer Stormachtige verhalen over onze ster Galileo Heerlen, NL 7 December 2013 Jan Janssens Het ruimteweer alle omstandigheden op de zon en in de zonnewind, magnetosfeer, ionosfeer en thermosfeer

Nadere informatie

KLIMAAT GLOBAAL. We beginnen met enkele observaties: aardrijkskunde 4 e jaar. De zonnehoogte in Ukkel doorheen de dag, doorheen het jaar.

KLIMAAT GLOBAAL. We beginnen met enkele observaties: aardrijkskunde 4 e jaar. De zonnehoogte in Ukkel doorheen de dag, doorheen het jaar. KLIMAAT GLOBAAL We beginnen met enkele observaties: De zonnehoogte in Ukkel doorheen de dag, doorheen het jaar. Enkele vragen bij de afbeelding: wat is de maximale zonnehoogte (= culminatiehoogte) begin

Nadere informatie

HOE VIND JE EXOPLANETEN?

HOE VIND JE EXOPLANETEN? LESBRIEF GEEF STERRENKUNDE DE RUIMTE! ZOEKTOCHT EXOPLANETEN Deze NOVAlab-oefening gaat over een van de manieren om planeten buiten ons zonnestelsel op te sporen. De oefening is geschikt voor de bovenbouw

Nadere informatie

Gaia, een ruimtemissie met Belgische klemtonen

Gaia, een ruimtemissie met Belgische klemtonen Gaia, een ruimtemissie met Belgische klemtonen Op 19 december in de ochtend lanceert het Europese Ruimtevaart Agentschap (ESA) de satelliet Gaia vanuit Kourou. De satelliet zal een belangrijk deel van

Nadere informatie

We waren alweer talrijk aanwezig en Rosa en Ludo verjaarden. We hebben genoten van hun tractatie! Bedankt.

We waren alweer talrijk aanwezig en Rosa en Ludo verjaarden. We hebben genoten van hun tractatie! Bedankt. Verslag Vendelinusvergadering 9 april 2016 We waren alweer talrijk aanwezig en Rosa en Ludo verjaarden. We hebben genoten van hun tractatie! Bedankt. Het sterrenbeeld Orion en de Orionnevel. De astronoom

Nadere informatie

Inleiding Astrofysica college 5

Inleiding Astrofysica college 5 Inleiding Astrofysica college 5 Methoden Afstanden tot de dichtstbijzijnde sterren zijn >100,000x groter dan tot planeten in ons zonnestelsel Stralen zelf nauwlijks licht uit à miljoenen/miljarden keren

Nadere informatie

Presentatie bij de cursusbrochure Sterrenkunde voor Jongeren

Presentatie bij de cursusbrochure Sterrenkunde voor Jongeren JongerenWerkGroep voor Sterrenkunde Presentatie bij de cursusbrochure Sterrenkunde voor Jongeren 1 Inhoud Wat is de JWG Sterren en dwaalsterren Alles draait! De zon en de maan Het zonnestelsel Buiten het

Nadere informatie

Open Dag Oude Sterrewacht Leiden

Open Dag Oude Sterrewacht Leiden Open Dag Oude Sterrewacht Leiden 1 Programma Tijd 12:15 1,5 uur Iedere tien minuten 30 minuten 14:00 1,5 uur 12:30 en 16:00 30 minuten 13:00, 14:00, 15:00 40 minuten 13:30, 14:30, 15:30, 16:30 30 minuten

Nadere informatie

Test je kennis! De heelalquiz

Test je kennis! De heelalquiz Test je kennis! heelalquiz Introductie les 3 Planeten, sterren, manen, de oerknal. Het zijn termen die leerlingen vast wel eens voorbij hebben horen komen. Maar wat weten de leerlingen eigenlijk al van

Nadere informatie

Sterrenkunde. Materialen Karton Meetlat Passer Touw Potlood Schaar Lange stok

Sterrenkunde. Materialen Karton Meetlat Passer Touw Potlood Schaar Lange stok Pruiken en revoluties Groep 7 Handleiding voor de leerkracht Deze handleiding en de opdrachten zijn bedoeld als aanvulling op de geschiedenislessen over Pruiken en revoluties. De lesonderdelen beschreven

Nadere informatie

OP ZOEK NAAR AARDE 2.0 & BUITENAARDS LEVEN

OP ZOEK NAAR AARDE 2.0 & BUITENAARDS LEVEN OP ZOEK NAAR AARDE 2.0 & BUITENAARDS LEVEN Prof. Dr. Conny Aerts, KU Leuven (B) & Universiteit Nijmegen (NL) Kinderlezing @ Technopolis,11 januari 2015 S TERREN STRALEN PLANETEN STRALEN NIET ZELF MAAR

Nadere informatie

Het draait allemaal om de Zon!

Het draait allemaal om de Zon! Het draait allemaal om de Zon! De zon: een doodgewone ster Henny J.G.L.M. Lamers Sterrenkundig Instituut Universiteit Utrecht lamers@astro.uu.nl astro.uu.nl Een reusachtige gloeiend hete gasbol De zon

Nadere informatie

Onderzoek naar de zonnecorona Jan Janssens, Petra Vanlommel, Cis Verbeeck, David Berghmans

Onderzoek naar de zonnecorona Jan Janssens, Petra Vanlommel, Cis Verbeeck, David Berghmans Onderzoek naar de zonnecorona Jan Janssens, Petra Vanlommel, Cis Verbeeck, David Berghmans Wanneer de maan precies tussen de zon en de aarde passeert, ontstaat meestal 1 een totale zonsverduistering. Dit

Nadere informatie

Edy Vorming van het planetenstelsel Tony

Edy Vorming van het planetenstelsel Tony Verslag vergadering Vendelinus 12 mei 2018 We hadden ditmaal liefst vier (!) verjaardagen te vieren: Ludo, Jarkko, Jos en Tony. Een dikke proficiat en bedankt voor het tracteren. Edy opende de vergadering

Nadere informatie

Antwoorden ANW Blok 4 Heelal

Antwoorden ANW Blok 4 Heelal Antwoorden ANW Blok 4 Heelal Antwoorden door een scholier 2235 woorden 20 maart 2007 5,9 9 keer beoordeeld Vak Methode ANW Scala Hoofdstuk 1 1) Bewegingen in ons zonnestelsel a. Lees de inleiding. Noem

Nadere informatie

Werkstuk Nederlands De Ruimte werkstuk

Werkstuk Nederlands De Ruimte werkstuk Werkstuk Nederlands De Ruimte werkstuk Werkstuk door Denise 1472 woorden 24 maart 2019 0 keer beoordeeld Vak Nederlands Het zonnestelsel Inhoudsopgave Inleiding Onderzoeksvraag Het ontstaan Planeten De

Nadere informatie

Planetaire Samenstanden en Aardbevingen 2014-10-05 door Frank Hoogerbeets

Planetaire Samenstanden en Aardbevingen 2014-10-05 door Frank Hoogerbeets Planetaire Samenstanden en Aardbevingen 2014-10-05 door Frank Hoogerbeets Volgens de gevestigde wetenschap zijn aardbevingen het gevolg van de beweging van tektonische platen, die wordt veroorzaakt door

Nadere informatie

Basiscursus Sterrenkunde. Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 1 Mei 2019

Basiscursus Sterrenkunde. Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 1 Mei 2019 Basiscursus Sterrenkunde Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 1 Mei 2019 Deze les Zijn er nog na vorige keer nog vragen? Deze les: Planeten in het zonnestelsel Zonnestelsel - overzicht Mercurius Is de

Nadere informatie

1) Mercurius. 2) Zoek informatie over vallende sterren. Muurkrant opdracht in 2-tallen

1) Mercurius. 2) Zoek informatie over vallende sterren. Muurkrant opdracht in 2-tallen 1) Mercurius 2) Zoek informatie over vallende sterren. 1) De Zon. 1 Wat is de zon voor iets? 2 Hoe komt hij aan zijn naam? 3 Waar staat hij in het zonnestelsel? 4 Wat is de afstand tot de aarde? 5 Wat

Nadere informatie

STERBEVINGEN & EXOPLANETEN IN ONZE MELKWEG

STERBEVINGEN & EXOPLANETEN IN ONZE MELKWEG STERBEVINGEN & EXOPLANETEN IN ONZE MELKWEG Prof. Dr. Conny Aerts KU Leuven (B), Radboud Universiteit Nijmegen (NL) 14 november 2015 S TERREN : HETE GASBOLLEN DIE STRALEN PLANETEN STRALEN NIET ZELF MAAR

Nadere informatie

lende hemellichamen verschillende zijn qua temperatuur, zwaartekracht, atmosfeer en zuurstof andere hemellichamen anders uit zouden zien

lende hemellichamen verschillende zijn qua temperatuur, zwaartekracht, atmosfeer en zuurstof andere hemellichamen anders uit zouden zien Leven in de ruimte GROEP 5-6 59 80 minuten 1, 42, 46 en 54 De leerling: lende hemellichamen verschillende omstandigheden zijn qua temperatuur, zwaartekracht, atmosfeer en zuurstof andere hemellichamen

Nadere informatie

Satellieten worden vanaf de aarde met raketten naar de juiste hoogte in een baan om de aarde gebracht.

Satellieten worden vanaf de aarde met raketten naar de juiste hoogte in een baan om de aarde gebracht. Rond onze aarde draaien heel veel satellieten. Die noemen we ook wel eens kunstmanen. Net zoals een maan draaien ze in een vaste baan om een planeet, vandaar kunstmaan. Satellieten worden vanaf de aarde

Nadere informatie

GLONASS voor RTK-Netwerken

GLONASS voor RTK-Netwerken GLONASS voor RTK-Netwerken Presentatie ir. Jean-Paul Henry www.06-gps.nl 27 Maart 2009 GIN/NIN/HSB WVP, NLR Amsterdam 06-GPS GIN/NIN 27-03-2009 1 Inhoud Presentatie GPS + GLONASS, opmaat voor superieure

Nadere informatie

Periode Zomer 2007 maand juli. Periode Zomer 2007 maand augustus. 03 06 augustus 2007 (leeftijd van 8 10 jaar) Adventure Ardennen

Periode Zomer 2007 maand juli. Periode Zomer 2007 maand augustus. 03 06 augustus 2007 (leeftijd van 8 10 jaar) Adventure Ardennen 1. Informatie over kampen 2006 Na de kampencommissie van 3 september 2006 kunnen we weeral zeggen dat we een leuke zomer achter de rug hebben met fantastische kampen. Aan deze kampen zijn er veel herinneringen

Nadere informatie

Entrée et sortie In- en uitgang

Entrée et sortie In- en uitgang Entrée et sortie In- en uitgang Entrée et sortie In- en uitgang Bienvenue au Pôle Espace Les trois Instituts du Pôle Espace trouvent leur origine commune dans la création de l Observatoire de Bruxelles

Nadere informatie

De Pluraliteit der Werelden. Ons en andere planetenstelsels. Leuven,, 20 november 2006. Instituut voor Sterrenkunde

De Pluraliteit der Werelden. Ons en andere planetenstelsels. Leuven,, 20 november 2006. Instituut voor Sterrenkunde 1 De Pluraliteit der Werelden Ons en andere planetenstelsels Lessen voor de 21ste Eeuw Leuven,, 20 november 2006 2 Overzicht Het heelal in een notedop De universaliteit van de natuurwetten De verkenning

Nadere informatie

Inleiding Astrofysica College 5 17 oktober Ignas Snellen

Inleiding Astrofysica College 5 17 oktober Ignas Snellen Inleiding Astrofysica College 5 17 oktober 2014 13.45 15.30 Ignas Snellen Ons zonnestelsel Planetoiden, kometen en dwergplaneten Pluto en de Kuipergordel NASA s New Horizon Mission naar Pluto Ons zonnestelsel

Nadere informatie

Ruud Visser Postdoc, Sterrewacht Leiden

Ruud Visser Postdoc, Sterrewacht Leiden Ruud Visser Postdoc, Sterrewacht Leiden 30 oktober 2009 Sterrewacht Leiden Astrochemiegroep Prof. Ewine van Dishoeck Prof. Harold Linnartz Dr. Michiel Hogerheijde 5 postdocs 12 promovendi (aio s) Stervorming

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/26290 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Maaskant, Koen Maarten Title: Tracing the evolution of protoplanetary disks Issue

Nadere informatie

Programmatorische Federale Overheidsdienst Wetenschapsbeleid. Koninklijke Sterrewacht van België (KSB)

Programmatorische Federale Overheidsdienst Wetenschapsbeleid. Koninklijke Sterrewacht van België (KSB) Programmatorische Federale Overheidsdienst Wetenschapsbeleid. Koninklijke Sterrewacht van België (KSB) BERICHT AAN HET BELGISCH STAATSBLAD - 05/12/2018 Vacature van Werkleider (klasse SW2) van de wetenschappelijke

Nadere informatie

4 Het heelal 6. De zon. De aarde. Jupiter. De maan. Ons zonnestelsel. Mars. Mercurius Venus

4 Het heelal 6. De zon. De aarde. Jupiter. De maan. Ons zonnestelsel. Mars. Mercurius Venus Inhoud 4 Het heelal 6 De zon 10 8 De aarde De maan Jupiter 18 12 Ons zonnestelsel 14 15 16 Mars Mercurius Venus 22 Saturnus Verre planeten 24 Satellieten van het zonnestelsel 20 26 Planetoïden 27 Kometen

Nadere informatie

Mosa Conference Mosa Conference is een (bio)medisch onderzoekcongres georganiseerd door en voor studenten. Het internationaal georiënteerd wordt jaarlijks gehouden aan de Universiteit Maastricht, waar

Nadere informatie

PG+ Sterrenkunde. Ellen Schallig. 14 november 2013

PG+ Sterrenkunde. Ellen Schallig. 14 november 2013 PG+ Sterrenkunde Ellen Schallig 14 november 2013 Inhoudsopgave Huishoudelijke mededelingen Recap: Het heelal is groot en leeg De Babyloniërs De Grieken Sprong naar zestiende eeuw Huishoudelijke mededelingen

Nadere informatie

Interview Els van RijksakademieOPEN 2013

Interview Els van RijksakademieOPEN 2013 Interview Els van Odijk @ RijksakademieOPEN 2013 Nieuws maandag 25 november 2013 Sophia Zürcher Van 30 november tot 1 december openen de 47 residents van de Rijksakademie van beeldende kunsten de deuren

Nadere informatie

Werkstuk Natuurkunde Negen planeten

Werkstuk Natuurkunde Negen planeten Werkstuk Natuurkunde Negen planeten Werkstuk door een scholier 1608 woorden 3 januari 2005 5,7 93 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Planeten Ontstaan van het zonnestelsel Vlak na een explosie, de Big Bang

Nadere informatie

Projectboekje ruimte Oudste kleuters

Projectboekje ruimte Oudste kleuters Projectboekje ruimte Oudste kleuters 2016-2017 De zon (tekening: Lily Louise) De zon is eigenlijk een hele grote ster Het is er heel erg heet De zon is heel erg groot Alle planeten en sterren die rond

Nadere informatie

LIGHT INTENSITY TRIAL (LIPAT)

LIGHT INTENSITY TRIAL (LIPAT) LIGHT INTENSITY PHYSICAL ACTIVITY TRIAL (LIPAT) 'LAAGINTENSIEFBEWEGEN PROGRAMMA' INFORMATIEBROCHURE INHOUDSOPGAVE 1. Achtergrond en doel van het onderzoek 2. Het onderzoek in het kort 3. Wat betekent het

Nadere informatie

Kijken naar het heelal

Kijken naar het heelal Kijken naar het heelal GROEP 5-6 55 70 minuten 1, 46 en 54 Tip. Je kunt de Melkweg met het blote oog bekijken. Dit kan het beste in januari als het nieuwe maan is. Als het mogelijk is, kunt u de leerlingen

Nadere informatie

Introductie Ruimtemissie Rosetta

Introductie Ruimtemissie Rosetta Introductie Ruimtemissie Rosetta klas 1-2 Tien jaar kostte het ruimtesonde Rosetta om op de plaats van bestemming te komen: komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko: een reis van bijna 6,4 miljard kilometer. Rosetta

Nadere informatie

De mens verovert de ruimte!

De mens verovert de ruimte! Gerwin De Decker Astronowat? Geschiedenis van de astronomie Heel lang geleden al dachten mensen na over de beweging van de hemellichamen. Ze gebruikten die om wat op aarde gebeurde te verklaren of om voorspellingen

Nadere informatie

Inleiding Astrofysica College 4 17 oktober

Inleiding Astrofysica College 4 17 oktober Inleiding Astrofysica College 4 17 oktober 2016 15.45 17.30 Ignas Snellen Ons Zonnestelsel Mercurius De rotsachtige planeten Iets groter dan onze Maan, hoge dichtheid! grote ijzerkern Elliptische baan!

Nadere informatie

KOMETEN! wat zijn het? waar komen kometen vandaan? en waar gaan ze naar toe? Henny Lamers Universiteit van Amsterdam h.j.g.l.m.lamers@uu.

KOMETEN! wat zijn het? waar komen kometen vandaan? en waar gaan ze naar toe? Henny Lamers Universiteit van Amsterdam h.j.g.l.m.lamers@uu. KOMETEN! wat zijn het? waar komen kometen vandaan? en waar gaan ze naar toe? Henny Lamers Universiteit van Amsterdam h.j.g.l.m.lamers@uu.nl ESERO 8 oct 2014 Komeet Hartley 2010 r Komeet ISON 2013 Komeet

Nadere informatie

Mosa Conference Mosa Conference is een (bio)medisch onderzoekcongres georganiseerd door en voor studenten. Het internationaal georiënteerd wordt jaarlijks gehouden aan de Universiteit Maastricht, waar

Nadere informatie

100 miljard sterrenstelsels... ons zonnestelsel Planeten bij andere sterren. In een spiraal-arm van de Melkweg. De zon is maar een gewone ster...

100 miljard sterrenstelsels... ons zonnestelsel Planeten bij andere sterren. In een spiraal-arm van de Melkweg. De zon is maar een gewone ster... ons zonnestelsel Planeten bij andere sterren Binnenplaneten: relatief klein, rotsachtig hoge dichtheid (Mercurius, Venus, Aarde, Mars) Buitenplaneten: gasreuzen - lage dichtheid (Jupiter, Saturnus, Uranus,

Nadere informatie

Hoe overleef ik mijn brein..?

Hoe overleef ik mijn brein..? Hoe overleef ik mijn brein..? Project bovenbouw Roncallischool maart 2014. I.s.m. WKRU (Wetenschaps Knooppunt Radboud Universiteit). Wetenschappelijke doorbraken de klas in. Eerste kennismaking De Winterschool

Nadere informatie

Waarom zijn er seizoenen?

Waarom zijn er seizoenen? Waarom zijn er seizoenen? Waarom zijn er seizoen? Vorig weekeinde was het ineens zover. Volop zomer op zaterdag met ruim 24 graden en een zonnetje, de dag erna was het herfst met 15 graden en gemiezer.

Nadere informatie

Master in de sterrenkunde. Faculteit Wetenschappen. Rubik s Cube used by permission of Seven Towns Ltd. www.rubiks.com

Master in de sterrenkunde. Faculteit Wetenschappen. Rubik s Cube used by permission of Seven Towns Ltd. www.rubiks.com Master in de sterrenkunde Faculteit Wetenschappen Rubik s Cube used by permission of Seven Towns Ltd. www.rubiks.com Sterrenkunde, een uitdagende masteropleiding Bij de opleiding sterrenkunde aan de KU

Nadere informatie

Basiscursus Sterrenkunde. Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 22 Mei 2019

Basiscursus Sterrenkunde. Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 22 Mei 2019 Basiscursus Sterrenkunde Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 22 Mei 2019 Inhoud van de les Zijn er nog vragen n.a.v. de vorige les? Deze les: Komeet Wirtanen Sterrenhemel waarnemen Telescopen Komeet Wirtanen

Nadere informatie

Clusters van sterrenstelsels

Clusters van sterrenstelsels Nederlandse samenvatting In dit proefschrift worden radiowaarnemingen en computer simulaties van samensmeltende clusters van sterrenstelsels besproken. Om dit beter te begrijpen wordt eerst uitgelegd wat

Nadere informatie

Ruud Visser Postdoc, Sterrewacht Leiden

Ruud Visser Postdoc, Sterrewacht Leiden Ruud Visser Postdoc, Sterrewacht Leiden 22 oktober 2010 STERREWACHT LEIDEN ASTROCHEMIEGROEP Prof. Ewine van Dishoeck Prof. Xander Tielens Prof. Harold Linnartz Dr. Michiel Hogerheijde 10 postdocs 12 promovendi

Nadere informatie

FILMPROGRAMMA HEELAL PRIMAIR ONDERWIJS, GROEP 6, 7 EN 8

FILMPROGRAMMA HEELAL PRIMAIR ONDERWIJS, GROEP 6, 7 EN 8 LESMATERIAAL P. 2 INSCIENCE FILM FESTIVAL FILMPROGRAMMA HEELAL PRIMAIR ONDERWIJS, GROEP 6, 7 EN 8 Deze lesbrief hoort bij het filmprogramma over het Heelal tijdens het InScience filmfestival 2016. InScience

Nadere informatie

Overzicht. Vandaag. Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2015

Overzicht. Vandaag. Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2015 Vandaag Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2015 Theorie: de Algemene Relativiteits-Theorie de lichtsnelheid gekromde ruimte tests zwarte gaten Waarnemingen zwarte gaten uit sterren centrum van de Melkweg

Nadere informatie

Werkbladen In de klas. Leven in het heelal. Naam. School. Klas 2 en 3 havo-vwo. Klas

Werkbladen In de klas. Leven in het heelal. Naam. School. Klas 2 en 3 havo-vwo. Klas Werkbladen In de klas Leven in het heelal Naam Klas 2 en 3 havo-vwo School Klas Leven in het heelal Het heelal lijkt groot en ver weg. Toch hoef je alleen maar op een heldere nacht naar boven te kijken

Nadere informatie

GEEF STERRENKUNDE DE RUIMTE! SPECTROSCOPISCH ONDERZOEK VAN STERLICHT INTRODUCTIE

GEEF STERRENKUNDE DE RUIMTE! SPECTROSCOPISCH ONDERZOEK VAN STERLICHT INTRODUCTIE LESBRIEF GEEF STERRENKUNDE DE RUIMTE! Deze NOVAlab-oefening gaat over spectroscopisch onderzoek van sterlicht. Het is een vervolg op de lesbrief Onderzoek de Zon. De oefening is bedoeld voor de bovenbouw

Nadere informatie

Noten schieten 9 april 2009

Noten schieten 9 april 2009 Noten schieten 9 april 2009 Project Circus groep 1 t/m 8 juni/juli 2007. Op dit moment zijn alle groepen bezig met het project Circus De groepen 1 en 2 maken alle artiesten die in het circus werken en

Nadere informatie

Ruud Visser Promovendus, Sterrewacht Leiden

Ruud Visser Promovendus, Sterrewacht Leiden Ruud Visser Promovendus, Sterrewacht Leiden 19 februari 2009 Sterrewacht Leiden Astrochemiegroep Prof. Ewine van Dishoeck Prof. Harold Linnartz Dr. Michiel Hogerheijde 5 postdocs 12 promovendi (aio s)

Nadere informatie

Harmonia Caelestium. Bart Dierickx, caeleste

Harmonia Caelestium. Bart Dierickx, caeleste Harmonia Caelestium Bart Dierickx, 2012 caeleste De Ouderen, de oude culturen, hadden ontzaglijke bewondering voor het uitspansel. Manen, planeten en sterren volgden een onbekende maar goddelijke harmonische

Nadere informatie

Kinderen doen en ontdekken, (leren) experimenteren en sprankelen in Naturalis

Kinderen doen en ontdekken, (leren) experimenteren en sprankelen in Naturalis Programmaboekje TalentenKracht Publieksdag 2012 Kinderen doen en ontdekken, (leren) experimenteren en sprankelen in Naturalis Zondag 21 oktober 2012 Hartelijk welkom op deze speciale dag in Naturalis.

Nadere informatie

Verklaring van belangen

Verklaring van belangen Verklaring van belangen Reden voor invulling van dit formulier Maak uw keuze Algemeen Gewenste aanhef Titel(s) Voornaam Ik werk reeds voor het CBG en vul de Verklaring van belangen opnieuw in Mw. Prof.

Nadere informatie

IenM en zonneactiviteit

IenM en zonneactiviteit IenM en zonneactiviteit Wat als de Zon het licht uit doet? Bert van den Oord - KNMI Weerbaarheid vitale processen 2011 Nationale Risicoanalyse 2015 Herijking vitale sectoren Categorie A Categorie B Niet

Nadere informatie

RUIMTEVAART: QUO VADIS?

RUIMTEVAART: QUO VADIS? RUIMTEVAART: QUO VADIS? Symposium 50 jaar NVR 21 december 2001 Dr. A.G.M. Driedonks, Algemeen Directeur NIVR RUIMTEVAART: QUO VADIS? Onderwerpen Heroriëntatie Nederlands ruimtevaartbeleid 2001 ESA Ministers

Nadere informatie

BEPALING VAN ONZEKERHEDEN IN MODELPROJECTIES VAN KLIMAAT EN HET ZEENIVEAU OP LANGE TERMIJN «ASTER»

BEPALING VAN ONZEKERHEDEN IN MODELPROJECTIES VAN KLIMAAT EN HET ZEENIVEAU OP LANGE TERMIJN «ASTER» BEPALING VAN ONZEKERHEDEN IN MODELPROJECTIES VAN KLIMAAT EN HET ZEENIVEAU OP LANGE TERMIJN «ASTER» T. FICHEFET, M.F. LOUTRE, H. GOOSSE, P. HUYBRECHTS, I. JANSSENS, A. MOUCHET SCIENCE FOR A SUSTAINABLE

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33272 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Meshkat, Tiffany Title: Extrasolar planet detection through spatially resolved

Nadere informatie

SINE : DOCENTENBLAD - ASTRONOMIE GROEP 7/8

SINE : DOCENTENBLAD - ASTRONOMIE GROEP 7/8 SINE : DOCENTENBLAD - ASTRONOMIE GROEP 7/8 De leerlingen tonen aan genodigden (ouders, broertjes en zusjes, ) een eigentijds planetarium waarbinnen op een verrassende manier met behulp van augmented reality

Nadere informatie

GELOOF EN WETENSCHAP. Modellen over de relatie tussen geloof en (natuur)wetenschap in historisch perspectief.

GELOOF EN WETENSCHAP. Modellen over de relatie tussen geloof en (natuur)wetenschap in historisch perspectief. GELOOF EN WETENSCHAP Modellen over de relatie tussen geloof en (natuur)wetenschap in historisch perspectief. 1. HET HARMONIEMODEL De leer van de twee boeken Het Ptolemaeïsche of Aristotelische wereldbeeld

Nadere informatie

Praktische opdracht ANW Planeten

Praktische opdracht ANW Planeten Praktische opdracht ANW Planeten Praktische-opdracht door een scholier 1867 woorden 7 juni 2004 7,5 58 keer beoordeeld Vak ANW Hoofdstuk 1: HOE ONTSTAAN PLANETEN? Het woord planeet komt van het Griekse

Nadere informatie

Global Navigation Satellite Systems: A proven and evolving technology

Global Navigation Satellite Systems: A proven and evolving technology Global Navigation Satellite Systems: A proven and evolving technology Inhoudstafel Global Navigation Satellite Systems: a proven and evolving technology Editorial, door Alain Muls, Royal Military Academy

Nadere informatie

De ruimte. Thema. Inhoud

De ruimte. Thema. Inhoud Thema De ruimte Inhoud 1. Het heelal 2. Het ontstaan van het heelal en het zonnestelsel 3. Sterren en sterrenstelsels 4. De zon 5. De planeten van ons zonnestelsel 6. De stand van de aarde de maan de zon

Nadere informatie

Tips, achtergrondinformatie en lesmateriaal voor ruimtevaart in de klas

Tips, achtergrondinformatie en lesmateriaal voor ruimtevaart in de klas Tips, achtergrondinformatie en lesmateriaal voor ruimtevaart in de klas Workshopdag Satellieten 8 oktober 2008 Space Expo, Noordwijk Achtergrondinformatie voor leerkrachten Satelliet Een satelliet is een

Nadere informatie

FILMPROGRAMMA HEELAL PRIMAIR ONDERWIJS, GROEP 6, 7 EN 8

FILMPROGRAMMA HEELAL PRIMAIR ONDERWIJS, GROEP 6, 7 EN 8 LESMATERIAAL P. 2 INSCIENCE FILM FESTIVAL FILMPROGRAMMA HEELAL PRIMAIR ONDERWIJS, GROEP 6, 7 EN 8 Deze lesbrief hoort bij het filmprogramma over het Heelal tijdens het InScience filmfestival 2016. InScience

Nadere informatie

Prak%sche Sterrenkunde

Prak%sche Sterrenkunde Prak%sche Sterrenkunde Welkom! Docent: Ignas Snellen Assistent: Steven Cuylle, Edwin van der Helm Vandaag: - Wat is prak%sche Sterrenkunde? - Hemelmechanika 1) Beweging van de Aarde om haar as en om de

Nadere informatie

Groningen wie krijgt de schuld?

Groningen wie krijgt de schuld? Groningen wie krijgt de schuld? - Praktische hands-on seismologie-activiteit - Seismologie is onderdeel van het vak Aardrijkskunde en is de wetenschap die zich bezighoudt met het meten van (seismologische)

Nadere informatie

snapshots uit onderzoek naar seksuele en reproductieve gezondheid

snapshots uit onderzoek naar seksuele en reproductieve gezondheid snapshots uit onderzoek naar seksuele en reproductieve gezondheid 2 Freedom can not be achieved unless the women have been emancipated form all forms of oppression. Nelson Mandela Beste lezer, Met trots

Nadere informatie

3 december 2015 Science. Talentstroom voor leerjaar 1,2,3 havo/vwo met de mogelijkheid tot voortzetting in de bovenbouw in het vak NLT.

3 december 2015 Science. Talentstroom voor leerjaar 1,2,3 havo/vwo met de mogelijkheid tot voortzetting in de bovenbouw in het vak NLT. 3 december 2015 Science Talentstroom voor leerjaar 1,2,3 havo/vwo met de mogelijkheid tot voortzetting in de bovenbouw in het vak NLT. Het doel Leerlingen voorbereiden op natuurwetenschappelijk onderzoek

Nadere informatie

HOE WEET MIJN TOMTOM DE WEG TE VINDEN...? BAREND KÖBBEN

HOE WEET MIJN TOMTOM DE WEG TE VINDEN...? BAREND KÖBBEN HOE WEET MIJN TOMTOM DE WEG TE VINDEN...? BAREND KÖBBEN Hoe weet mijn TomTom de weg te vinden...? 2 Hoe weet mijn TomTom de weg te vinden...? Omdat het een apparaat is dat 3 Hoe weet mijn TomTom de weg

Nadere informatie

Meer dan 90% van de seismische activiteit in de. Aardbevingen in stabiele gebieden van Europa:

Meer dan 90% van de seismische activiteit in de. Aardbevingen in stabiele gebieden van Europa: Aardbevingen in stabiele gebieden van Europa: Meer dan 90% van de seismische activiteit in de wereld gebeurt aan de rand van grote lithosferische platen die de aarde bedekken. Toch is er ook een niet te

Nadere informatie

Binnen dit thema wordt aandacht besteed aan het. Introduceren thema Sterren en planeten. centraal rondom sterren en planeten:

Binnen dit thema wordt aandacht besteed aan het. Introduceren thema Sterren en planeten. centraal rondom sterren en planeten: Aardrijkskunde Sterren en planeten Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: Sterren en planeten In dit thema staan de volgende hogere orde denkvragen centraal rondom sterren en planeten: 1. Op

Nadere informatie

Nieuw vak voor VWO-ers: Big History Roland Holst College begint schooljaar met een Big Bang

Nieuw vak voor VWO-ers: Big History Roland Holst College begint schooljaar met een Big Bang Nieuw vak voor VWO-ers: Big History Roland Holst College begint schooljaar met een Big Bang In samenwerking met het Big History Project, een initiatief van historicus David Christian en Bill Gates, begint

Nadere informatie

GPS: een overzicht. techniek, methoden en toepassingen. Jeroen Zomerdijk LNR Globalcom 19 maart 2002 Hogeschool van Utrecht Opleiding Geodesie

GPS: een overzicht. techniek, methoden en toepassingen. Jeroen Zomerdijk LNR Globalcom 19 maart 2002 Hogeschool van Utrecht Opleiding Geodesie GPS: een overzicht techniek, methoden en toepassingen Jeroen Zomerdijk LNR Globalcom 19 maart 2002 Hogeschool van Utrecht Opleiding Geodesie Inhoudsopgave 1 GPS: de Techniek 2 Meetmethoden 3 Verstoringen

Nadere informatie

Wiskunnend Wiske Wedstrijd

Wiskunnend Wiske Wedstrijd EERSTE Prijs Sportweekend in de Ardennen Een spannend en tevens teamtraining gericht sportweekend in de prachtige Ardennen! Deze sport/teamtraining zal volledig op maat zijn naar de groep toe (leeftijd

Nadere informatie

De Fysica van Sterren. Instituut voor Sterrenkunde

De Fysica van Sterren. Instituut voor Sterrenkunde De Fysica van Sterren Overzicht Sterrenkunde en de universaliteit van de natuurwetten Astro-fysica: wat is een ster? De kosmische cyclus van ontstaan en vergaan De vragen over het heelal zijn ook vragen

Nadere informatie