~Flow~ Massagetherapie. [Typ hier]

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "~Flow~ Massagetherapie. [Typ hier]"

Transcriptie

1 ~Flow~ en Massagetherapie Heb je het geduld om te wachten tot de modder zakt en het water weer klaar is? Kun je onbewogen blijven tot de juiste actie ontstaat door zichzelf? Lao Tze Minne van Woersem Eindopdracht 4e jaar Akademie voor Massage en Beweging 1

2 Index 1. Inleiding p Theorie over Flow 2.1 Wat is flow? P Wetenschappelijk onderzoek naar flow p Flow als creatieproces p Flow en de Tao p Eigen visie p Samenvatting p Flow in de praktijk 3.1 Massagetherapie en flow p Interviews p De sessies p Eigen proces p Evaluatie p Bronvermelding p. 18 2

3 Inleiding Mijn eindopdracht gaat over flow. Dit onderwerp fascineert me al lange tijd en toen ik een keuze moest maken voor een onderwerp voor mijn eindopdracht kwam dit als vanzelf naar boven drijven. Op het moment dat dit gebeurde voelde ik aan de ene kant enthousiasme, maar aan de andere kant dacht ik: hoe kan ik in godsnaam onderzoek doen naar flow en daar iets zinnigs over schrijven? Omdat ik de ervaring heb dat enthousiasme me de goede kant op leidt, heb ik gekozen om mijn gevoel te volgen en het avontuur dan maar aan te gaan. Ik ervaar momenten dat ik in flow zit als geluksmomenten. In het dagelijkse leven ben ik het steeds meer gaan ervaren en ook met massages komt het steeds vaker voor. Voor mij is het een groot verschil of ik masseer met of zonder flow. Zonder flow ben ik technieken aan het uitvoeren, en ook al raak ik de ander aan, ik heb niet het gevoel dat ik echt contact heb. Met flow is het geheel anders, ik ervaar verbinding en het lijkt vanzelf te gaan. De massage krijgt voor mij dan een soort magie. Maar wat is nu precies flow? Kan ik er bewust invloed op uitoefenen? Zo ja, op welke manier kan ik flow gebruiken bij de toepassing van massagetherapie? Deze vragen beantwoord ik in dit onderzoek. Ik ben blij met het onderwerp omdat het me zelf veel inzicht heeft gegeven, maar ik vond het een behoorlijke uitdaging om iets wat zo vaag is concreter te maken, tastbaar. Het is een eigen onderzoek geworden naar mijn visie over en ervaring met flow, en dat uiteindelijk toegespitst op massagetherapie. Het eerste deel van dit onderzoek bestaat uit het bekijken van het concept flow. Wat is flow en welke benaderingen zijn er te vinden? Het tweede deel bestaat uit mijn eigen bevindingen in de praktijk. Ik heb mensen die werken met flow geïnterviewd en mijn eigen onderzoek gedaan naar flow tijdens mijn massagewerkzaamheden en geplande sessies. Ik beschrijf in dit deel ook mijn eigen proces in het uitvoeren van deze eindopdracht. Tot slot blik ik terug in een evaluatie. 3

4 Theorie over Flow Wat is flow? In het Nederlandse woordenboek is het woord flow niet opgenomen (tenminste niet online en niet in de 2e druk uit 1994). De meeste mensen zullen echter wel begrijpen waar je het over hebt, maar het blijft een vaag begrip. Het zal misschien beschreven worden als 'ergens lekker in zitten', 'het gaat allemaal vanzelf' of 'alles stroomt'. Op Wikipedia is de volgende beschrijving van flow te vinden: een mentale toestand waarin een persoon volledig opgaat in zijn of haar bezigheden. Flow wordt gekenmerkt door op de betreffende acties gerichte energie en activiteit, volledige betrokkenheid daarbij, alsmede het feit dat men de activiteiten succesvol uitvoert. 1 Deze beschrijving is afgeleid uit het werk van de Amerikaanse psycholoog Mihaly Csikszentmihalyi, hoogleraar aan de universiteit van Chicago. Hij heeft tientallen jaren wetenschappelijk onderzoek gedaan naar het fenomeen flow en hier meerdere boeken over geschreven. Wetenschappelijk onderzoek naar flow Csikszentmihalyi begon met het onderzoeken van de optimale toestand zoals mensen die ervaren. In de loop van zijn onderzoek probeerde hij zo goed mogelijk te begrijpen hoe mensen zich voelden wanneer ze zich vermaakten, en waarom ze zich zo voelden. Zijn eerste onderzoeken betroffen een paar honderd 'experts', kunstenaars, sportmensen, musici, schakers en chirurgen, mensen die hun tijd leken te besteden aan de dingen die zij het liefst deden. Op grond van hun verhalen ontwikkelde hij een theorie van optimale ervaring die gebaseerd was op het begrip flow de toestand waarin mensen dermate betrokken zijn bij een activiteit dat ze alles om hen heen vergeten. Deze ervaring is vaak zo prettig, dat mensen er vaak veel voor over hebben om die nogmaals te hebben. 2 In later onderzoek ontdekte hij dat mensen uit alle hoeken van de wereld, jong en oud, rijk en arm, mannen en vrouwen, hun optimale ervaringen op dezelfde manier beschrijven. Zo kan het gevoel van flow gekarakteriseerd worden door ten minste een aantal van de volgende acht kenmerken: 3 1. Men heeft een duidelijk doel; 2. Concentratie en doelgerichtheid; 3. Verlies van zelfbewustzijn: men gaat volledig op in de activiteit en vergeet zichzelf; 4. Verlies van tijdsbesef: de tijd vliegt voorbij; 5. Directe feedback: succes en falen ten aanzien van de activiteit zijn onmiddellijk duidelijk, zodat men daarop het eigen handelen direct kan aanpassen; 6. Evenwicht tussen de eigen vaardigheid en de uit te voeren activiteit: de bezigheden zijn heel uitdagend echter nét niet te moeilijk om met succes uit te voeren; 7. Een gevoel van persoonlijke controle over de situatie of activiteit; 8. De activiteit is intrinsiek belonend, bijvoorbeeld erg leuk. De kenmerken leg ik nader uit aan de hand van zijn boek Flow de psychologie van de optimale ervaring. Het eerste kenmerk geeft aan dat er een duidelijk doel aanwezig is. Het doel vormt een dusdanige uitdaging dat iemand al zijn aandacht nodig heeft om het doel te bereiken. Door de concentratie die ontstaat is er geen ruimte meer voor afleiding of verstorende gedachten. De toestand van flow wordt gerealiseerd als de moeilijkheid van een taak in balans wordt gebracht met de specifieke vaardigheden van de persoon in kwestie. Wanneer iemand over de vaardigheden beschikt om de taak uit te voeren, ontstaat een gevoel van controle over de activiteit. Een gevoel van meester worden over de situatie. Van belang is dat er directe feedback plaatsvindt, zodat iemand voor zichzelf kan bepalen of het doel bereikt wordt. Bij sport kan dit duidelijk zijn, of bij de zakenman die zijn targets haalt. Maar in sommige gevallen is de feedback minder duidelijk, zoals bijvoorbeeld in het geval van kunst. Dan nog heeft de kunstenaar een innerlijk onderscheid tussen wat goed en slecht is, wat wel en niet klopt voor hem. Wanneer het voor hem klopt, is hij bezig zijn doel te bereiken en kan er flow ontstaan. 1 Wikipedia, 2 Flow, psychologie van de optimale ervaring, p Wikipedia, 4

5 Hieronder is een eenvoudige grafiek te zien waarin flow wordt uitgedrukt als de balans tussen uitdaging en vaardigheden. 4 Als er geen balans is, kan er bij gebrek aan uitdaging verveling ontstaan en bij een teveel aan uitdaging angst. Bij verveling en demotivatie is het de kunst meer uitdaging te vinden. In geval van angst en stress kom je terug in de flow door de uitdaging kleiner te maken of je vaardigheden te vergroten. Hoewel flow gekoppeld is aan een doel, een verlangen om iets te bereiken, staat bij flow de ervaring centraal. Er wordt genoten van de actie zelf die leidt tot het doel. En omdat er een balans is tussen vaardigheden en uitdaging is er vertrouwen in het zelf en kan iemand opgaan in de ervaring. Csikszentmihalyi geeft hiervan een illustratie: Daarom hebben wij de optimale ervaring flow genoemd. Dit korte en eenvoudige woord omschrijft goed hoe een handeling schijnbaar moeiteloos verricht wordt. Een dichter en bergbeklimmer zei iets wat van toepassing is op de duizenden interviews die in de loop der jaren door ons en anderen zijn vergaard: Het geheimzinnige van bergbeklimmen is het klimmen zelf. Op de top van de berg ben je blij dat je het gehaald hebt, maar eigenlijk zou je willen dat het een eeuwigheid duurde. De reden waarom iemand bergbeklimmer is, is het klimmen. Zoals de reden dat iemand dichter is, het schrijven is. De overwinning die je behaalt is een overwinning op jezelf... Het schrijven rechtvaardigt de poëzie. En voor klimmen geldt hetzelfde: je bewust zijn van de energiestroom in jezelf. Het doel van die stroom is dat hij moet blijven stromen. De enige reden voor het klimmen is het klimmen zelf, het is een kwestie van communiceren met jezelf. 5 Dit opgaan in de ervaring leidt tot een ander kenmerk van flow, namelijk verlies van zelfbewustzijn. We zijn even niet meer bezig zijn met onszelf of de problemen van alledag. Hierdoor verliezen we ook het begrip van tijd. Dit verlies van zelfbewustzijn wordt als volgt beschreven: Dit verlies van het zelfbewustzijn is geen verlies van het zelf, en zeker niet het verlies van het bewustzijn, maar slechts een verlies van het bewustzijn van het zelf. Wat aan het bewustzijn weet te ontsnappen is het idee van het zelf, de informatie die wij gebruiken om onszelf te vertellen wie we zijn. En klaarblijkelijk zijn de momenten dat we even vergeten wie we zijn genotsmomenten. 6 De activiteit is intrinsiek belonend. Degene die de activiteit verricht wordt gedwongen beter te presteren, wat leidt tot de ontwikkeling van iemands kwaliteiten. Flow verschaft een gevoel van ontdekking, een beweging van het zelf naar een nieuwe werkelijkheid. Csikszentmihalyi geeft aan dat flow voor een verandering zorgt in het bewustzijn, het schept orde en harmonie: De optimale toestand van de innerlijke ervaring is die van orde in het bewustzijn. Deze toestand doet zich voor wanneer de geestelijke energie of aandacht wordt geïnvesteerd in realistische doelen en de vaardigheden aansluiten bij de mogelijkheden tot actie. Het streven naar een doel brengt orde in het bewustzijn omdat iemand zich moet concentreren op de gestelde taak en al het andere even moet vergeten. Deze periode, waarin iemand alles in het werk stelt om een taak te volbrengen, ervaart men vaak als de beste tijd van zijn leven. Iemand die het is gelukt controle te krijgen over zijn geestelijke 4 De grafiek is terug te vinden in: Flow, psychologie van de optimale ervaring, p Flow, psychologie van de optimale ervaring, p Flow, psychologie van de optimale ervaring, p. 94 5

6 energie, en die energie in bewust gekozen doelen steekt, zal zonder meer complexer worden. Door onze vaardigheden op de proef te stellen, door steeds grotere uitdagingen aan te gaan worden wij steeds unieker, complexer en interessanter. 7 Flow zorgt ervoor dat een mens zich ontwikkelt. Dit complexer worden, zoals Csikszentmihalyi dat noemt, krijgt vorm door twee algemene psychologische processen: differentiatie en integratie. Differentiatie impliceert een beweging naar autonomie, uniciteit. Integratie leidt naar meer verbinding. De ontwikkeling van de één gaat niet altijd samen met de ontwikkeling van de ander. In het geval van flow worden beide processen tegelijkertijd versterkt. Het zelf raakt gedifferentieerd als gevolg van flow omdat iemand zich na een succesvolle inspanning een sterker en zekerder mens voelt. Na elke periode van flow is iemand weer iets unieker en minder voorspelbaar geworden en heeft hij of zij meer specialistische kennis in huis. Flow stimuleert de integratie van het zelf omdat het bewustzijn in staat van diepe concentratie doorgaans goed georganiseerd is. Gedachtes, intenties, gevoelens en alle zintuigen zijn op hetzelfde doel gericht. De ervaring is in harmonie. En wanneer de periode van flow voorbij is, voelt men een grotere 'samenhang' dan voorheen, niet alleen wat het innerlijk betreft, maar ook in relatie tot andere mensen en de wereld in haar geheel. Een zelf dat alleen gedifferentieerd is en niet geïntegreerd kan als individu grote prestaties leveren, maar loopt het risico egocentrisch en egoïstisch te worden. Evenzo kan iemand wiens zelf uitsluitend gebaseerd is op integratie, sociaal en zelfverzekerd zijn, maar autonome individualiteit ontberen. Pas wanneer iemand evenveel energie in beide processen steekt en probeert zowel egoïsme als conformiteit te vermijden, zal het zelf enige complexiteit krijgen. 8 In onze hedendaagse maatschappij is het niet altijd makkelijk om flow te ervaren. We hebben te maken met verantwoordelijkheden, verplichtingen, verwachtingen van onszelf en anderen en het gevoel dat we van alles moeten. Dit kan ons verhinderen om te doen wat we willen, intrinsieke doelen stellen waar we voor willen gaan. In zijn boek geeft Csikszentmihalyi aan dat het belangrijk is weer macht over onze eigen situatie te krijgen: Om te overleven moeten we, vooral wanneer we leven in een complexe samenleving, externe doelen stellen en onmiddellijke beloningen uitstellen. Dit betekent echter niet dat wij als willoze mensen naar de pijpen van de sociale controle moeten dansen. Wij kunnen dit probleem oplossen door onszelf geleidelijk te bevrijden van de maatschappelijke beloning en door een beloning te creëren waarover wijzelf de macht hebben. Dit wil niet zeggen dat wij alle eisen die de samenleving aan ons stelt moeten negeren. Het betekent echter wel dat wij, naast of in plaats van de doelen waarmee anderen ons chanteren, onze eigen doelen moeten creëren. De belangrijkste stap op weg naar deze zelfemancipatie is het vermogen een beloning te zien elk moment van de dag. Als iemand leert genieten van de constante stroom van ervaringen en enige zin kan geven aan het leven, valt de last van de sociale controle automatisch van zijn of haar schouders. Zodra wij voor onze beloningen niet langer afhankelijk zijn van externe instanties, krijgen we weer macht. 9 Uiteindelijk gaat flow over het vermogen om te genieten. En dit kunnen we leren. Zoals Csikszentmihalyi aangeeft: Flow is helaas niet via een sluiproute te bereiken, maar wanneer we begrijpen hoe het werkt, kunnen we wel degelijk flow in ons leven brengen. We kunnen meer harmonie in ons leven brengen en geestelijke energie vrijmaken die anders verspild zou worden aan verveling, stress of angst. Flow als creatieproces Een andere benadering van het begrip flow vind ik in het boek van Martinus Knoope, de Creatiespiraal. In dit boek geeft hij een beschrijving van het proces van creatie. Dit is de weg die ieder van ons bewandelt op het moment dat hij ideeën manifesteert. In plaats van doelen heeft de creatiespiraal als vertrekpunt verlangens of wensen. Deze verlangens worden gezien als innerlijke drijfveren die een mens aanzetten tot het realiseren van de in hem aanwezige potentie. Zoals Goethe het zegt: Wensen zijn voorgevoelens van hetgeen u in staat bent daadwerkelijk te realiseren. 7 Flow, psychologie van de optimale ervaring, p. 21/22 8 Flow, psychologie van de optimale ervaring, p. 65/66 9 Flow, psychologie van de optimale ervaring, p. 38 6

7 Knoope maakt de vergelijking tussen de creatiespiraal en de natuurlijke cyclus: Zoals de bloesem in de lente een voorbode is van het fruit in de zomer, zo zijn wensen en verlangens van mensen een voorbode van hetgeen ze later kunnen realiseren. Zoals fruitbomen over precies die kwaliteiten beschikken die ze in staat stellen de eigen fruitsoort te creëren, zo beschikken mensen over precies die kwaliteiten die ze nodig hebben om hun eigen wensen en verlangens te kunnen realiseren. Zoals er in de natuur een vaste route is van bloesem naar vrucht en van zaad naar oogst, zo is er in de natuur ook een welbepaalde weg van wens naar werkelijkheid. 10 De creatiespiraal: De 12 stappen van het creatieproces in het kort uitgelegd. Wensen worden op een zeker moment geboren. In de geest kan de wens volledig worden gevisualiseerd. Het komt tot leven met behulp van verbeelding. Wat wil je bereiken en hoe ziet dit er uit? Wanneer je dit beeld in je hoofd hebt, is de volgende stap geloven dat deze wens werkelijkheid kan worden. Het is belangrijk dat het geloof sterk genoeg is, want dit geeft de kracht en het doorzettingsvermogen om ook in moeilijke momenten door te blijven gaan. De eerste stap naar buiten is het uiten van de wens. Het delen van het idee met anderen. Daarmee begint ook het onderzoeken, op welke wijze en met behulp van wie en wat kunnen je wensen gerealiseerd worden? Dit is ook de fase van het netwerken. Als je voldoende materiaal, mensen en deskundigheid hebt verzameld, dan kun je beginnen met plannen. Je zet een structuur op voor jezelf. Nadat je een plan hebt gemaakt is het tijd voor beslissen. Dit is de keuze maken om over te gaan tot handelen, wat de volgende stap is. In de fase van handelen kom je dingen tegen waar je van tevoren geen rekening mee hebt gehouden. Bij tegenval en obstakels dien je te volharden om daadwerkelijk je wens volledig te realiseren. Wanneer je hebt volhard en het eindresultaat hebt bereikt, begint het ontvangen. Je hebt hard gewerkt en mag nu het resultaat ontvangen, genieten van je succes. Door het resultaat en succes te waarderen, kom je uiteindelijk in ontspanning terecht. Vanuit ontspannen worden weer nieuwe wensen en verlangens duidelijk en het volgende proces begint. Hoewel het een voor de hand liggend proces is, is het niet vanzelfsprekend dat mensen hun wensen realiseren. We kunnen allerlei obstakels tegenkomen zoals ongeduld, overtuigingen dat het toch niet gaat lukken of het blijven twijfelen en geen beslissingen durven nemen. Hierdoor blijven we ergens in het proces hangen. We kunnen ontmoedigd raken. Anderen gaan na het boeken van resultaat direct door met het volgende idee, waardoor we niet de tijd nemen om te ontspannen en weer op te laden. Genieten van het resultaat klinkt heerlijk, toch is dit voor veel mensen een lastige stap. We zijn eerder geneigd snel door te gaan naar het volgende project, maar dan vergeten we de waardevolle stappen van ontvangen, waarderen en ontspannen. De auteur beschrijft dat als je de stappen één voor één zet, dat het makkelijker wordt en als het ware vanzelf gaat. De kunst is om op dit proces te leren vertrouwen waardoor flow kan ontstaan. Zonder vertrouwen raken we ontmoedigd en stagneert het proces. Vertrouwen is de sleutel tot het weer in de flow komen. Het lijkt er op dat als je jezelf gewoon laat gaan en tegelijkertijd het gedrag dat daaruit voortvloeit bewust waarneemt, dat je je dan min of meer als vanzelf ontplooit in een richting die prettig voor je is Zie flaptekst van de creatiespiraal 11 De creatiespiraal, p. 24 7

8 Wanneer iemand het vertrouwen verliest, is het mogelijk dat diegene in een negatieve spiraal terecht komt. Deze spiraal begint in plaats van verlangens met angst en zorgen. Er komt een angst omhoog en direct verbeelden we wat er allemaal zou kunnen gebeuren. De kans is groot dat we op een punt komen dat we ook echt in onze angsten en zorgen beginnen te geloven, waarna we er over gaan praten met andere mensen. Zoals het positieve iets positiefs aantrekt, zo trekt het negatieve iets negatiefs aan. Uiteindelijk beginnen we ook uit angst te handelen. Op die manier ontstaat de self-fulfilling prophecy, de angst wordt gerealiseerd. In plaats van te ontvangen en te waarderen wijzen we onszelf en anderen af. Uiteindelijk ervaren we geen ontspanning, maar spanning. En uit spanning vloeien de volgende angsten en zorgen voort. Cirkel compleet, alleen niet hoe we hem graag willen. En geen flow, hoogstens een negatieve flow. Eén manier om uit deze negatieve creatiespiraal te stappen is de situatie zoals ze is te ontvangen en waarderen. Dit vergt een andere manier van kijken en beoordelen, met acceptatie als uitgangspunt. Met acceptatie wordt niet bedoeld een lusteloos ondergaan of berusten in je ellende. Het gaat er meer om dat we ruimte maken voor wat er gaande is door onze bereidheid de dingen te zien zoals ze zijn. Dit impliceert het loslaten van onze drang om dingen anders te willen hebben dan ze zijn, en zorgt voor ontspanning. Door de ontspanning begint de angst zijn grip te verliezen. Vanuit ontspanning ontstaat weer het contact met onze positieve verlangens en de flow. En kunnen we daar vervolgens weer verantwoordelijkheid voor nemen. Flow en de Tao Zoals gezien baseert Knoope zijn creatiespiraal op een natuurlijke weg, een natuurlijke cyclus. Dit vertoont een sterke verwantschap met het taoïsme. Het taoïsme is een Chinese filosofie en religieuze stroming, maar een taoïst zal vertellen dat het niet zozeer gaat om een filosofie, maar een levenswijze, een kunst. Het gaat derhalve om de praktijk van het leven, niet om de denkwijze. Taoïsme wordt ook wel de weg van de natuur genoemd. In één van de belangrijkste bronnen van het taoïsme, de Daodejing van Lao Tze, geeft de vertaler een weergave van wat het taoïsme inhoudt. 12 Het woord Tao betekent 'de Weg' en vormt het kernbegrip van het taoïsme, waaraan het ook zijn naam ontleent. Tao is het ondeelbare en onbeschrijfbare principe, waaruit alles voortvloeit. De facto zou het beschreven kunnen worden als de Rivier, de Stroom. De Tao, oftewel de Weg, laat zich eigenlijk niet benoemen. Het is een mystiek begrip voor de werkelijkheid van voor alle verschijnselen, ook wel genoemd de niet-zichtbare, niet te benoemen weg tussen yin en yang. Vanuit deze Weg is alles voortdurend bezig te ontstaan en te vergaan, te groeien en te vervallen, geboren te worden en te sterven. Dit natuurlijke proces gebeurt helemaal vanzelf, en de wijze voegt zich ernaar omdat verzet ertegen alleen maar averechts werkt. Deze Weg is ook in alle verschijnselen aanwezig en werkzaam, in de hemel, de aarde en de mens. Een mens kan tegen de Weg ingaan, tegen de Weg handelen, maar zal dan niet slagen of 'niet lang duren', maar hij kan ook de Weg bezitten of volgens de Weg leven. Dit kan hij doen door gebruik te maken van zijn eigen natuurlijke intuïtie. En als hij dan voor het natuurlijke kiest, dan zal het resultaat optimaal zijn, aldus de Daodejing. Een belangrijk concept in de Daodejing en in het hele taoïsme is 'Wu Wei', ofwel 'niet-doen': 'De Weg doet nooit, en toch blijft er niets ongedaan'. En de wijze streeft dit niet-doen van de Weg na. Hoe moeten wij met onze rationele, overijverige doenerige, vaak forcerende cultuur dit 'niet-doen' verstaan? Hier wordt geen willoos terneer zitten bedoeld, geen lethargie, maar een gevoelsmatig handelen in overeenstemming met de natuurlijke omstandigheden, het natuurlijk verloop: een meebewegen met de ups en downs. Tao als Weg of als Stroom kan vergeleken worden met flow. Flow in het Nederlands wordt vertaald als stroom. Alleen in dit geval is flow niet gekoppeld aan een doel of verlangen. Het is meer een overgave aan de natuurlijke weg. Overgave betekent hier geen passiviteit, eerder een vertrouwen dat het juiste handelen geboren wordt uit het moment zelf. Een handelen dat vanzelf gaat, net zoals in het geval van flow. Zoals de Daodejing het uitdrukt: Heb je het geduld om te wachten tot de modder zakt en het water weer klaar is? Kun je onbewogen blijven tot de juiste actie ontstaat door zichzelf? 12 Daodejing, p. 102/103 8

9 Eigen visie Ik ervaar flow op verschillende manieren. Vandaar dat ik deze drie benaderingen heb gekozen. Alle drie geven mij meer inzicht in mijn ervaring met flow. Als eerste kan ik flow ervaren als het opgaan in een activiteit. Dit ervaarde ik sterk tijdens het voetballen. Ik kon volledig in een wedstrijd opgaan. Ik was het best als ik vanuit mijn intuïtie speelde, als ik niet in mijn hoofd zat. Gevoelsmatig maakte ik de juiste keuzes en stond ik op de juiste plek. Ook werd ik minder snel moe, ik had meer energie en kon daardoor mijn stempel op de wedstrijd drukken. Het gevoel meester te zijn over een situatie. Op die manier heb ik heerlijke wedstrijden gespeeld. In mijn studie, tijdens het leren, of later in mijn werk als masseur kon ik ook flow ervaren. Op een iets andere manier, misschien minder intens, maar het principe werkt voor mij hetzelfde. Het enige verschil is dat ik voor flow verbinding met de ander nodig heb bij massage(therapie). Overige kenmerken zoals Mihaly Csikszentmihaly deze omschrijft zijn vergelijkbaar: ik heb een doel, ga op in de activiteit, verlies het besef van tijd, mijn geest is in balans en het geeft me een gevoel van harmonie. Naast het opgaan in een ervaring, kan ik flow ervaren in een proces van creatie. De creatiespiraal geeft mij meer inzicht in dit proces en op welke manier het realiseren van je verlangens zo natuurlijk mogelijk gaat. Enthousiasme werkt als een drijfveer en geeft me energie om een idee uit te werken, iets te creeren. Het maakt dan niet uit of ik er over aan het fantaseren ben, of het daadwerkelijk aan het uitvoeren. Op beide momenten kan ik flow ervaren. Op een positieve manier bezig zijn met je diepere verlangens geeft mij een gevoel van flow. Het brengt me op een plek waar het stroomt: ideeën, creativiteit, plannen, handelingen. En er zit een gevoel van moeiteloosheid in. Ik ben geïnspireerd en deze inspiratie zorgt voor focus en concentratie, voor levendigheid en genieten van het moment. Dit herken ik terug in de beschrijving van de creatiespiraal door Marinus Knoope. Tot slot ervaar ik flow nog op een bredere manier. Dit hangt samen met mijn ervaring van spiritualiteit, dat ik onderdeel ben van een groter geheel. Dat mijn zelfbewustzijn oplost als ik verbinding maak met iets groters. Als ik me open stel voor dit grotere geheel raak ik geïnspireerd. Ik krijg nieuwe inzichten, meer helderheid en maak nieuwe verbindingen. Wanneer ik kan leven vanuit deze verbinding, geïnspireerd, gaan de dingen vanzelf. Er is bewustzijn, maar deze is geordend en in harmonie. Geen negatieve gedachten, ik weet wat ik wil en handel daarnaar. Er is geen focus op het zelf, maar de focus beweegt naar datgene wat aandacht nodig heeft in mij of buiten mij. Op dit soort momenten zijn mijn handelingen efficiënt, creatief en vrij. Het genieten zit in het moment zelf. Deze momenten heb ik ervaren na mooie vakanties of met behulp van meditatie. In meditatie en stilte open ik mijn geest en kan ik inspiratie ontvangen. Vanuit de inspiratie vloeien de juiste handelingen voort. In flow ben ik dan zelf toeschouwer van het wonder van het leven, hoe dat zich door mij heen beweegt. Dit is voor mij de herkenning in het taoïsme. Onze cultuur speelt naar mijn idee een belangrijke rol. Door de hedendaagse maatschappij zijn we steeds verder verwijderd van de natuurlijke flow. Als kinderen spelen, ontdekken en leren we van nature. Wanneer we opgroeien wordt ons op een gegeven moment afgeleerd om te spelen en zelf te leren. We worden gecorrigeerd door onze ouders, school en omgeving. Daardoor leren we onszelf te controleren vanuit angst en verliezen daarmee een deel van onze intrinsieke motivatie, inspiratie en levendigheid. En het vertrouwen om het leven haar organisch beloop te laten. Ik geloof dat flow leidt naar een sterkere connectie met onszelf, een beter begrip van wie we zijn en wat we willen. We verbinden ons met onze verlangens en inspiratie, en met de kracht en het vermogen om deze verlangens te uiten en vorm te geven. Het helpt ons te onderscheiden wat de (opgelegde) waarden en normen van anderen zijn, en wat nu werkelijk belangrijk is voor onszelf. Het geeft ontspanning op momenten van stress en zorgen, door oude, niet meer passende overtuigingen los te laten, en tegelijkertijd geeft het de helderheid en nieuwe energie om je eigen pad te bewandelen. Te kiezen voor je eigen wensen, dromen, verlangens. Wanneer we in flow zitten lijkt alles makkelijk en vanzelf te gaan. Het vraagt echter moed om meer flow in je leven te brengen. Want het betekent uitdagingen aangaan, te kiezen voor wat jij wilt, niet meer bezig zijn met het voldoen aan verwachtingen van anderen. Het gaat om de bereidheid je eigen angsten te overwinnen. Met deze moed neem je de beslissing om van fantasie tot actie over te gaan. En gebaseerd op je geloof is het uiteindelijk je commitment die werkelijke manifestatie tot stand brengt. Gelukkig hoeven we maar één stap tegelijk te zetten. Dat is de weg van flow. 9

10 Samenvatting Ik heb in dit hoofdstuk drie verschillende benaderingen gekozen die voor mij flow beschrijven. Mihaly Csikszentmihalyi beschrijft flow als de optimale toestand van iemand die volledig opgaat in een activiteit die leidt naar een bepaald doel. De activiteit is uitdagend, waardoor het bewustzijn alle aandacht moet richten op de activiteit. Hierdoor ontstaat concentratie en is iemand niet meer bezig met zichzelf. Hij verliest zelfbewustzijn. De uitdaging wordt in balans gebracht doordat iemand de vaardigheden beschikt om de uitdaging aan te kunnen. Iemand heeft het gevoel de situatie meester te worden. De activiteit is op zichzelf bevredigend, iemand kan genieten van het moment. Flow zorgt voor innerlijke groei. Als gevolg van flow ervaart iemand naderhand meer autonomie en tegelijkertijd meer verbinding met zichzelf en zijn omgeving. De creatiespiraal beschrijft een proces waarlangs de manifestatie van verlangens zich voltrekt. Wanneer iemand zich op een natuurlijke manier door dit proces beweegt, gaat het als het ware vanzelf. In elke stap van het creatieproces kun je op die manier flow ervaren. De creatiespiraal is een beschrijving van een natuurlijk proces. Net zoals in de natuur een zaadje uitgroeit tot een boom, zo groeien in de mens verlangens uit tot werkelijkheid, wanneer je in verbinding kunt blijven met het natuurlijke proces van groei en manifestatie. Met genoeg vertrouwen in dit proces en het geloof in eigen kunnen, kan er flow ontstaan en zal het verlangen stapsgewijs gerealiseerd worden. Bij gebrek aan vertrouwen kunnen we ontmoedigd raken. Het is daarnaast mogelijk dat we in de negatieve spiraal terecht komen waarin niet een verlangen, maar angsten en zorgen gerealiseerd worden. De kunst is dan om anders naar de situatie te leren kijken. Zodat angst zijn grip verliest en opnieuw vertrouwen wordt geboren. Het Taoïsme beschrijft de Tao als de Weg, de voortdurende stroom van verandering van het leven. In deze zin is het niet dat de mens flow creëert, maar dat de mens zich leert te verbinden met de flow van het leven, die er altijd is. De mens kan daarbij gebruik maken van zijn intuïtie, zijn innerlijk richtingsgevoel. Het gaat er niet om om iets te begrijpen, maar om je gevoelsmatig over te geven aan de stroom van het leven. Geen weerstand te bieden. In alle drie de benaderingen vind ik mijn eigen ervaring van flow terug. De ene keer meer als een focus op een bepaald doel en het opgaan in een activiteit, de andere keer meer in een bredere context, alsof ik gedragen wordt door het leven zelf. Flow brengt een diepere verbinding tot stand met jezelf. 10

11 Flow in de praktijk Flow en Massagetherapie Nu ik meer antwoord heb op de vraag wat flow betekent, en in hoeverre je dit kunt beïnvloeden, kom ik toe aan mijn volgende vraag: op welke manier kan ik flow gebruiken bij de toepassing van massagetherapie? Eerst even in het kort wat massagetherapie inhoudt. De website van de Akademie van Massage en Beweging zegt het volgende: 13 Bij massagetherapie wordt uitgegaan van holisme in de mens en zijn bestaan: lichaam en geest zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en zijn bovendien voortdurend in wisselwerking door impulsen van binnenuit en van buitenaf. Deze relatie en interactie worden vanuit de hedendaagse lichaamsgerichte psychotherapie ook wel bodymind-connectie genoemd. Als er een doel is, dan is het om de cliënt via het lichaam meer bewust te laten worden op lichamelijk, mentaal, emotioneel en/of spiritueel niveau. De massagetherapeut nodigt de cliënt zodoende uit tot: meer aanwezigheid bij de aanraking meer contact ervaren met het eigen lichaam, gevoelens, beweging en houding het krijgen van meer inzicht in eigen fysieke en emotionele spanningspatronen het verwerven van fysieke flexibiliteit, bewegingsruimte en vrijheid het ervaren van meer grounding, energiedoorstroming en geestelijke balans. Gedurende de opleiding heb ik technieken geleerd om iemand te helpen bij dit proces van bewustwording en het opnieuw leren verbinden met delen van zichzelf. Vanuit de opleiding wordt benadrukt dat de verbinding tussen therapeut en cliënt essentieel is. Dit vormt de basis waar vanuit al het geleerde toegepast kan worden. De kunst voor de therapeut is de verbinding tot stand brengen, zodat hij kan afstemmen op wat de cliënt ervaart en nodig heeft. Hierdoor heeft hij de mogelijkheid de cliënt te begeleiden. Interviews Ik heb twee interviews gehouden met mensen die met flow werken. Bij beiden heb ik een workshop gevolgd. Het eerste gesprek was met Irma Wolf van de praktijk Flow-Wolf. Irma begeleidt in haar praktijk mensen met een burn-out of overspannenheid naar meer flow in hun werk en leven. Naar aanleiding van dit gesprek heb ik bij haar een tweedaagse training gevolgd: begeleiden bij burn-out en stress. Specifiek met het doel meer flow in iemands leven te krijgen. Haar methode in mijn eigen woorden samengevat: Het eerste doel is om de energie weer op te bouwen door de draagkracht te versterken en de draaglast te verminderen. Ze begeleidt haar cliënten naar een realistische dagstructuur, die hen helpt vat te krijgen op hun eigen situatie en die ondersteunt bij de energieopbouw. De aandacht gaat uit naar datgene wat spanning veroorzaakt in het leven van de cliënt. Dit wordt bijgehouden en besproken. Daarnaast leert Irma haar cliënten te focussen op wat er goed ging en wat ze leuk vinden. Ze geeft oefeningen om inzicht te krijgen in de problematiek, maar gaat vandaar snel door naar waar de uitdaging voor iemand ligt en welke positieve ervaring iemand kan opzoeken. De uitdaging wordt in kleine stappen opgesplitst, zodat ontmoediging wordt voorkomen. Niet teveel focus op het probleem, maar op de ruimte. Verder is Irma s methode met name gekoppeld aan werk; hoe kunnen vervelende taken leuk gemaakt worden en communicatie en assertiviteit worden geoptimaliseerd. Irma benoemt de fuik waar mensen vaak in belanden. Wat overeenkomt met de negatieve creatiespiraal. Mensen gaan bij het ervaren van problemen vaak nog harder proberen oplossingen te vinden op de manier die ze gewend zijn, waardoor de kans groter is dat ze juist nog vaster komen te zitten. In dat geval is het nodig om te stoppen, een stap terug te zetten en de focus te verschuiven. Vertaald naar het werk als massagetherapeut is het interessant of de methode van Irma Wolf voelbaar gemaakt kan worden, zodat de ervaring nog meer verankerd kan worden in iemands systeem. Wat ik er 13 Zie: 11

12 tijdens de tweedaagse training van heb geleerd is vooral de manier waarop Irma met mensen werkt. Een stuk pragmatisme: praktische tools om iemands focus te richten op datgene wat hij/zij leuk vindt. Kortom wat werkt voor diegene, in plaats van de focus op het probleem. Waar zit de ruimte? Welke positieve ervaring kan worden opgezocht? Een tweede interview heb ik met Ingrid ten Boske gehad, bij wie ik een workshop flow heb gevolgd. Zij koppelt flow aan het neerzetten en realiseren van je verlangens. Net als de creatiespiraal maakt zij gebruik van stappen waarlangs je verlangens gerealiseerd worden. 14 De 9 stappen van Flow Stap 1. Bewust worden van wat er nu is; Gronden Je leert te gronden zodat je dat wat ongrijpbaar, vaag of zweverig is kan pakken en benoemen. Stap 2. Kiezen wat je wilt. Van Besluitenloosheid naar Besluitvaardigheid Je leert keuzes te maken die je geven waar je werkelijk naar verlangt en die je gelukkig maken. Stap 3. Weten wat je wilt. Van Verwarring naar Helderheid Je krijgt helderheid over je keuzes en ervaart dat je het waard bent je doel te realiseren. Stap 4. Doen wat je wilt. Van Controle naar Spontaniteit Je leert hoe je bij jezelf blijft en tegelijkertijd met de stroom mee kan gaan. Stap 5. Verdiepen wat je wilt. Van Beperken naar Verruimen Je leert hoe je blokkades opheft waardoor je met nieuwe ogen kijkt en andere ervaringen krijgt. Stap 6. Afmaken wat je wilt. Van Saboterende twijfel naar Vertrouwen Je leert positief te focussen en negatieve gedachten los te laten. Stap 7. Laten zien wat je wilt. Van Verbergen naar Jezelf blootgeven Je ontdekt en accepteert jezelf. Je laat zien wie je werkelijk bent, wat je wilt en wat je doet. Stap 8. Ontvangen wat je wilt. Van Niet toestaan naar Verantwoordelijkheid nemen Je neemt verantwoordelijkheid voor dat wat jij gemanifesteerd hebt; Je ontvangt wat je verlangt. Stap 9. Genieten van wat er nu is: Dankbaarheid Je integreert en behoudt wat je ontvangen hebt door je waardering te uiten. Wat ik uit deze workshop heb meegenomen is vooral het belang van aarden, gronden, contact met het hier en nu. Door te aarden worden verlangens helder. In het gesprek met Ingrid ten Boske hebben we een aantal aardingsoefeningen besproken. Niet voor iedereen zijn dezelfde oefeningen geschikt. Waar voor de één visualisatie een effectief middel is, werkt voor de ander fysieke aanraking het beste. Massage helpt in ieder geval voor veel mensen om meer te aarden. Ingrid ziet flow als een proces, niet positief of negatief. Datgene wat je aandacht geeft, groeit. Belangrijk is om er achter te komen wat je intentie is. Voor massagetherapie is het interessant vast te stellen waar iemand zich in de negen stappen bevindt. Ze geeft een uitgebreide training over deze stappen, maar die heb ik niet gevolgd. De eendaagse workshop was voor mij nog niet genoeg om de stappen eigen te maken, maar het heeft me geïnspireerd. En ik zie een duidelijke vergelijking met de creatiespiraal. Naast de training en workshop heb ik nog een aantal massagetherapeuten geïnterviewd, benieuwd naar hoe anderen flow ervaren in hun werk. Opvallend is dat de ervaring van flow voor iedereen vergelijkbaar is. Wat massagetherapeuten onder meer deelden: - alles gaat vanzelf - vergeten van tijd - een prettig of gelukzalig gevoel - verbondenheid met eigen lichaam en de ander - contact met intuïtie - ervaren van energie - een meditatieve staat - aanwezig en ontspannen - weinig nadenken - moeiteloze lichtheid - warmte - liefde - alles klopt 14 Te vinden op de site van Ingrid ten Boske: 12

13 Naar aanleiding van de vraag wat voor massagetherapeuten helpt om in de flow te komen, kreeg ik verschillende benaderingen te horen: - meditatie - gronden - het optimaal verzorgen van de uiterlijke omstandigheden - vertraging van beweging - bewust zijn van de aanraking - loslaten van weerstand - contact maken met het licht Schijnbaar heeft iedereen zijn eigen ingang naar flow. Ik geloof dat alle bovenstaande manieren leiden naar de rust die ons in contact brengt met onze intuïtie. Wanneer we minder worden afgeleid door verstorende gedachten en emoties kunnen we de innerlijke leiding van de intuïtie ontvangen. Dan kan flow ontstaan. De sessies Het praktijkgedeelte met sessies bestond voor mij uit twee onderzoeksgedeelten. In het eerste deel onderzocht ik tijdens mijn gebruikelijke massagewerkzaamheden hoe en wanneer ik zelf flow ervaar. In het tweede gedeelte plande ik massagetherapie sessies met mensen die me feedback kunnen geven over het effect van flow voor hen. Op die manier leer en ervaar ik hoe ik de ander naar meer flow begeleid. Onderzoek tijdens mijn massagewerkzaamheden De eerste paar maanden heb ik tijdens mijn massagewerkzaamheden onderzocht wat mij helpt om in de flow te komen. Ik masseerde in die tijd veel bij andere massagepraktijken, dus heb dit in ruim honderd massages kunnen onderzoeken. Ik ervaarde dat het sterk verbonden is met focus en het gevoel of je de situatie meester bent. Dat verschilt per sessie. Mijn doel is altijd om verbinding te maken. Als dit gebeurt, ervaar ik dat ik mijn doel behaal en zit ik in flow. Ieder mens is verschillend, dus ik vind het elke keer weer een uitdaging om te verbinden met de ander. Ik kwam er al snel achter dat de verbinding voor mij essentieel is om flow te ervaren als massagetherapeut. Flow is voor mij tijdens massage fysiek voelbaar, ik voel de energie stromen. Zowel in mezelf als in het contact. Wanneer ik flow ervaar, krijg ik per definitie terug dat de ander de massage erg prettig vindt. Hoe meer flow ik ervaar, hoe meer zen de ander van de tafel komt. De stroom van energie wordt door beide partijen als prettig ervaren. Vanuit de verbinding gaan de massages vanzelf, ik voel welke druk goed is en waar de behoefte van de ander ligt. Ik hoef niet na te denken over wat de volgende stap is, dat volgt vanzelf. Van de sessies met flow geniet ik. In de sessies waarin ik geen flow ervaar is dat anders. Het is dan moeilijker voor me om de verbinding te maken met de ander. Op zulke momenten wordt het voor mij zoeken naar wat ik precies moet doen. Soms kom ik daardoor ook in een negatieve flow terecht, wat zich uit in mijn zorg of de massage voor de ander wel goed genoeg is. De focus beweegt zich dan naar het negatieve, kortom gedachten die geen vertrouwen geven. Ik ervaar op dergelijke momenten geen ruimte, eerder benauwdheid. In zo n geval ben ik niet in harmonie met mezelf. Ook dit ervaart de ander bewust of onbewust. Ik heb onderzocht wat voor mij helpt om (weer) in de flow te komen. Om in de flow te komen is het allereerst van belang dat ik de doelen realistisch houd, dat ik niet in perfectionisme schiet. Die perfectionistische neiging uit zich in de wens iemand van al zijn of haar problemen af te helpen. Dit werkt echter ontmoedigend. Flow is bij mij sterk afhankelijk van welke eisen ik aan mezelf stel. Onderdeel hiervan is het managen van de verwachtingen van anderen. Wanneer ik het doel en de uitdaging in balans weet te brengen met mijn vaardigheden, sta ik meer ontspannen in de sessies. Dit geeft ruimte voor flow. Daarnaast is flow sterk afhankelijk van de wisselwerking met de cliënt. Met sommige mensen klikt het, met anderen klikt het minder. Met mensen waarmee ik een klik heb, ontstaat flow gemakkelijker. Is dat niet het geval dan is het voor mij de uitdaging om te zoeken naar de klik, naar wat mij verbindt met de ander. Dat is voor mij een ontdekkingstocht in mezelf. In mijn massages en in de verbinding met de ander leer ik mezelf goed kennen. Tot slot zie ik dat mijn eigen houding erg belangrijk is. Hierin gaat het onder meer om vertrouwen in eigen kunnen, ontspanning, rust in mijn hoofd, aanwezigheid, gronding en openheid. Wanneer ik in beslag wordt genomen door situaties of beperkende gedachten, ben ik minder aanwezig en minder ontspannen. Dat heeft direct effect op mijn mogelijkheid om flow te ervaren. 13

14 Onderzoek tijdens de therapeutische sessies Mijn oorspronkelijke idee was de theorie begrijpen achter flow en te bekijken hoe flow voor mij werkt. Om dan vervolgens in de sessies te onderzoeken hoe ik de ander naar flow kan begeleiden. In de praktijk vond ik het echter lastig om grip te krijgen op het onderwerp zelf. Pas tegen het einde van dit onderzoek begint het onderwerp voor mij concreter te worden. In de ongeveer 10 sessies die ik heb gegeven miste ik daardoor gerichtheid en helderheid. Vandaar dat ik niet heel methodisch heb kunnen werken. Wel heb ik verder kunnen onderzoeken hoe flow voor mij werkt en feedback kunnen ontvangen van wat cliënten daarin ervaren. Hieronder omschrijf ik een aantal sessies en mijn ervaring betreft flow: S heeft last van stress en chronische overspannenheid. Daarbij heeft hij veel moeite met aanraking. Omdat hij wist dat ik met flow bezig was, was de hulpvraag om meer in de flow te komen. En hoe hij dat kan herkennen. In het gesprek met hem werd het verschil tussen wel en niet flow voor hem duidelijker. Oefeningen op de tafel zorgde er bij hem voor dat hij bevroor, zoals hij dat noemde. Hij ervaarde zijn lichaam op dat moment niet meer, alleen nog een kakafonie aan gedachten. De oefeningen die we vervolgens deden naast de tafel hielpen hem om de inzichten uit het gesprek ook daadwerkelijk in zijn lichaam te voelen. De cliënt ervaarde hoe positieve emoties in zijn lichaam voelen en hoe dat ruimte geeft en meer energie. Ook ervaarde hij hoe negatieve emoties juist zijn lichaam laten inkrimpen en gespannen maken. Hij geloofde al dat zijn lichaam hierover informatie kon geven, maar nu ervaarde hij het ook daadwerkelijk. B heeft last van haar onderrug. Er is een versterkte holling en in tijden van stress voelt ze meer spanning op die plek. Haar focus was sterk gericht op de klachten in haar onderrug en hoe ze dit kon verlichten. Mijn doel was om met haar te onderzoeken hoe ik mijn cliënt naar flow kon begeleiden. De bodyreading wees uit dat haar bekken naar achteren kantelt. Ik heb haar begeleid om daarin meer ruimte en beweging te ervaren en om meer connectie met de grond te ervaren. Op die manier zou haar onderrug meer steun vanuit de grond kunnen ervaren, in plaats van de compensatie door het kantelen van haar bekken. Ik merkte echter dat deze aanpak niet voldoende werkte. Vervolgens ging B op tafel liggen en legde ik mijn handen op haar rug. Ik ervaarde vanuit de rust die er toen ontstond dat ik direct in flow kwam. Dit vond ik een opmerkelijke ontdekking en ik besefte me dat ik daarvoor meer vanuit mijn hoofd bezig was. Net als zij was ik gefocust op de klacht van haar onderrug en dat probeerden we te verhelpen. Vanuit de flow heb ik het bekken vastgehouden. Ik voelde haar behoefte aan steun in dat gebied, aan holding en ik kon contact maken met wat er op emotioneel gebied bij haar speelde. Ik kon mijn inzichten hierover met haar delen. Daarna de beweging in haar bekken onderzocht en een deep tissue behandeling op de onderrug gegeven. Het verschil met de eerdere aanpak was dat ik niet meer bezig was met de klacht, maar dat ik kon voelen wat er vanuit holistisch perspectief nodig was. Ik kon er vanuit liefde voor haar zijn. Flow geeft mij een gevoel van verbondenheid, inleving en liefde. Toen B van de tafel kwam, voelde haar onderlijf geheel anders. Gegrond met een stevig gevoel in haar benen. Ze ervaarde veel ruimte in haar buik. Ze was bijna vergeten dat ze last had van haar rug. Voor was het mij bijzonder om te ervaren dat de flow de focus van de klacht wegnam om van daaruit de ervaring van steun en ruimte te versterken. N. had als hulpvraag om meer ontspanning te ervaren. Tijdens de massage kwam ik zelf in de flow en werd N op een gegeven moment emotioneel. Ze voelde zich te kwetsbaar, waardoor ze blokkeerde. Hierdoor raakte ik zelf uit de flow. Mijn les hierin: ik mag op mezelf en de flow blijven vertrouwen, ongeacht wat er bij de ander los komt. Voor mij is het belangrijk dat alles er mag zijn. Alle emoties en ook de weerstand. In de sessie met S. kwam ik er niet in. Het lukte me niet om verbinding te krijgen. Dit gaf ze me ook terug, hoewel ze het niet als vervelend ervaarde. Ik kon niet direct achterhalen waarom dit zo was. Ik ervaarde dat mijn doel om verbinding te maken soms iets krampachtigs kan krijgen. Dat het niet alleen een doel is, maar ook een angst als dat me niet lukt. Die angst brengt me in een negatieve spiraal en zorgt ervoor dat ik ga zoeken naar mogelijkheden om in verbinding te komen. Ik schiet in mijn hoofd, want mijn hoofd denkt de oplossing te kunnen vinden. Het antwoord ligt echter in ontspanning en uit het hoofd komen, meer in contact met het lichaam. Verbinden met mijn eigen lichaam en vertrouwen. Dat lukte in deze sessie moeizaam. Mijn inzichten tijdens deze sessie lieten me zien dat ik geneigd kan zijn tot serieusheid, dan verlies ik mijn speelsheid en het plezier om vanuit ontspanning te onderzoeken. Spelen helpt mij om in de flow te komen. 14

15 B. had als hulpvraag om meer kracht en zelfvertrouwen te ervaren. Bovendien wilde hij meer doorstroming voelen in zijn lichaam. Tijdens de sessie heb ik hem laten voelen wat het gevoelsmatige verschil is tussen in je kracht staan en een teruggetrokken houding. Hierdoor was het niet meer een concept vanuit zijn hoofd, maar kon hij het verschil in zijn lichaam ervaren. Het was mooi om te zien hoe hij daardoor meer ging stralen en dat hij meer aanwezig werd in zijn houding. Vervolgens werkten we aan een grotere doorstroming in zijn lichaam. Hij kreeg daardoor meer contact met zijn onderlijf. Hij ervaarde verlichting in zijn onderrug en bekken. Voor mij was deze sessie een voorbeeld van hoe iemand meer in zijn flow kan komen. De sessie inspireerde hem en hij begon daarna over projecten die hij weer wilde oppakken. Ik realiseerde me dat het voor flow gaat om het gevoel dat je iets aankunt, niet of het in werkelijkheid wel of niet slaagt. Wat ik in het algemeen ervaar en zie, is dat mensen vaak verwijderd zijn van enige flow. De focus op problemen en stress zorgt op het fysieke vlak voor spanning en klachten. Flow leidt juist naar ontspanning van geest en lichaam. Flow in het lichaam uit zich in doorstroming, aanwezigheid in het lichaam en vrijheid van beweging. Een fysieke houding die energie en ontspanning uitstraalt. Onderstaande grafiek werd bij de flowtraining van Irma Wolf gebruikt. Het geeft een aantal geestelijke toestanden waarin we kunnen verkeren. Elke geestelijke toestand heeft zijn weerslag op het fysieke lichaam. Vanuit de opleiding heb ik verschillende visies ontvangen die me helpen dit verband tussen lichaam en geest waar te kunnen nemen. Het is daardoor mogelijk dat ik aan het lichaam kan zien welke tendens iemand over het algemeen heeft. Hierdoor kan ik in mijn sessies de juiste aanpak vinden die iemand helpt meer balans te ervaren. Mijn bevinding na de sessies is dat ik gedurende de opleiding al veel heb geleerd om iemand naar meer flow te begeleiden. Dat massagetherapie over het algemeen mensen helpt om in een gevoel van flow te komen. Als gevolg van een sessie ontstaat meer ontspanning, een betere doorstroming, aanwezigheid en bewustwording, grotere bewegingsvrijheid en meer balans in de geestelijke en fysieke houding. Allemaal aspecten van flow. Zoals ik het nu zie omvat flow echter meer dan beter in je vel zitten na een sessie. Voor mezelf is het een onderdeel van mijn leven geworden. Mijn wens is naast het geven van massage(therapie) een visie over te brengen. Een manier van leven die ons meer in harmonie brengt met onze eigen natuur. Ik geloof dat de manier waarop mensen omgaan met hun lichaam, hun eigen stukje natuur, veel zegt over de manier waarop omgegaan wordt met de natuur buiten ons. Een betere wereld begint altijd bij jezelf en dat geldt ook voor ons lichaam. Het lichaam heeft een wijsheid die verder of dieper gaat dan enkel ons denken. Als we beter invoelen (intuïtie) in ons eigen lichaam, leren we harmonie te brengen in ons leven. 15

16 Eigen proces In het afgelopen half jaar heb ik veel kennis opgedaan over flow. De kennis en het onderzoek naar flow hebben mij veel over mezelf geleerd. Ik ben me bewuster geworden van eigen verlangens en wensen, heb daardoor meer inzicht in hoe ik wil werken en kan mezelf daarin beter realistische doelen stellen. Ik kan meer energie in situaties steken, zonder dat ik daardoor gestresst raak. In het algemeen ervaar ik meer vrijheid, ontspanning en gronding. Zowel in het leven als tijdens sessies. En door met flow bezig te zijn ben ik mijn eigen visie aan het ontwikkelen. Dat ik mensen graag in contact wil brengen met een natuurlijkere manier van leven. Aangezien eigen verlangens en doelen als uitgangspunt gelden voor flow, ben ik als therapeut meer aandacht gaan geven aan de volgende vragen. Wat wil ik geven? Wat wil ik zelf ervaren? Wat wil ik onderzoeken? Wat geeft mij enthousiasme? Waar zit mijn nieuwsgierigheid? De antwoorden zijn niet statisch, ze kunnen ieder moment verschillen. Het is echter belangrijk om me bewust te zijn van deze vragen. Dit is iets waar ik mezelf in aan het ontwikkelen ben. Ik mag de focus over het algemeen nog meer naar mezelf terugbrengen. Zodat ik zelf ontspannen ben en kan genieten van het contact dat ontstaat tijdens een sessie. In het afgelopen halve jaar heb ik ontslag genomen bij de massagepraktijk waar ik werkte. Ik was voornamelijk bezig te voldoen aan verwachtingen van andere mensen. Daardoor verloor ik mijn gevoel van vrijheid en werd mijn plezier minder. Ik heb geleerd dat ik intuïtief werk en daarin graag de ruimte wil ervaren om mijn ingevingen te kunnen volgen. In de praktijk merkte ik verder dat ik het belangrijk vind dat de ander verantwoordelijkheid neemt voor zichzelf. Niet dat ik als massagetherapeut iemands klachten moet wegnemen. Naar mijn idee werkt dat in veel gevallen niet. Het inspireert me juist om mensen te betrekken bij hun eigen proces. Om samen met de cliënt te onderzoeken wat er speelt. Tot slot heeft het onderwerp me uitgedaagd om de spiritualiteit die ik beleef meer concreet te maken. Mijn ervaring is dat het volgen van mijn eigen intuïtie tot meer geluk en harmonie leidt. Mijn liefde voor deze natuurlijke weg wil ik graag met anderen delen. 16

17 Evaluatie Zoals ik in de inleiding aangaf was het een opgave om mijn fascinatie voor het onderwerp flow vorm te geven in een degelijk onderzoek. Of het een degelijk onderzoek is geworden durf ik niet te zeggen, misschien leent het onderwerp zich niet voor degelijkheid. Ik denk wel dat het onderzoek inzicht kan verschaffen in een universeel proces dat we als mensen delen. Hopelijk inspireert het onderwerp flow niet alleen mezelf, maar ook anderen. Dit onderzoek is mijn poging om het vage begrip flow concreter te maken. Dat we het kunnen aanraken en daardoor meer in ons leven kunnen brengen. Voor mij was het inspirerend om de theorie te onderzoeken en te kijken hoe dit aansluit bij mijn eigen ervaring van flow. De drie benaderingen die ik heb gebruikt geven mij een vollediger beeld van wat flow inhoudt en in welke mate we er invloed op kunnen uitoefenen. Om die invloed in de praktijk te brengen was uitdagend. Het duurde een tijd voordat ik het gevoel had dat ik enige grip had op het onderwerp. Om die reden miste ik nog een kader om vanuit te werken, een methodische aanpak om een ander gericht naar meer flow te begeleiden. Mijn vraag voor het praktijkonderdeel was hoe ik flow kan toepassen in massagetherapie. Mijn bevinding is dat flow sterk gekoppeld is aan de verbinding die je met je jezelf en de cliënt hebt. Hoe meer verbinding je tot stand brengt, hoe sterker de flow en hoe makkelijker het gaat om iemand te helpen in zijn hulpvraag en behoeften. Intuïtie is hierbij een belangrijk instrument. Verder geloof ik dat flow kan bijdragen om zelf meer te kunnen genieten van het werk als massagetherapeut. Dat de aandacht van zowel de therapeut als de cliënt niet te veel op de klachten gericht is, maar op het positieve wat ontwikkeld kan worden. Dit kan zorgen voor een verandering van attitude bij de cliënt. Een focus die meer recht doet aan de positieve eigenschappen en kracht in de persoon. Flow is een onderdeel van mijn leven geworden. Massagetherapie helpt om mensen meer in contact te brengen met flow. Ik wil nog verder onderzoeken hoe ik deze manier van leven over kan brengen. Door naast het geven van sessies een visie met mensen te delen. Ik ben blij met alles wat ik de afgelopen vier jaar heb geleerd op de Akademie. Dankbaar voor de docenten die hun kennis en ervaring met mij hebben gedeeld. En mij hebben geleerd hoe ik me kan verbinden, zowel met mezelf als met de ander. Dat is goud waard. Dit neem ik mee in mijn werk als therapeut en in mijn leven. 17

18 Bronvermelding Boeken: Csikszentmihalyi, M. (1999) Flow. Psychologie van de optimale ervaring. Amsterdam, Boom Uitgeverij Knoope, M. (1998) De creatiespiraal. Natuurlijke weg van wens naar werkelijkheid. Nijmegen, KIC Nijmegen Lao Tze. Daodejing. Het boek van de Weg en de Kracht. Vertaling Bartho Kriek, 2010 Websites: Wikipedia: Akademie voor Massage en Beweging Holos Praktijk Flow-Wolf Praktijk Ingrid ten Boske 18

Van huidige situatie ------------ naar --------------------------------- gewenste situatie

Van huidige situatie ------------ naar --------------------------------- gewenste situatie Doelen stellen NLP is een doelgerichte, praktische en mensvriendelijke techniek. NLP = ervaren, ervaren in denken, voelen en doen. Middels een praktisch toepasbaar model leren we om de eigen hulpmiddelen,

Nadere informatie

Deel 12/12. Ontdek die ene aanpak waarmee je al je problemen oplost

Deel 12/12. Ontdek die ene aanpak waarmee je al je problemen oplost Beantwoord eerst de volgende vragen: 1. Welke inzichten heb je gekregen n.a.v. het vorige deel en de oefeningen die je hebt gedaan? 2. Wat heb je er in de praktijk mee gedaan? 3. Wat was het effect op

Nadere informatie

ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN

ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN EXCLUSIEF PROGRAMMA OVERZICHT 2016 LEF IN ACTIE Ontdek waarom het zo moeilijk is je hart te volgen en heb het lef dit toch te doen! De achtergrond van het programma Jij weet dat

Nadere informatie

Golf van de Rode Maan

Golf van de Rode Maan Golf van de Rode Maan Data waarin de golf van de Rode Maan valt: 11-2 t/m 23-2-2015 *29-10 t/m 10-11-2015 *16-7 t/m 28-7-2016 *2-4 t/m 14-4- 17 18-12 t/m 30-12 -2017 * 4-9- t/m 16-9-2018 * 22-5 t/m 3-6-2019

Nadere informatie

De sleutel tot moeiteloos succesvol creëren

De sleutel tot moeiteloos succesvol creëren De sleutel tot moeiteloos succesvol creëren Wat is creëren? Wij zijn allemaal creatief. Niet dat we per sé goed kunnen kleien of schilderen, maar zijn als mensen creatieve wezens. We creëren continu. We

Nadere informatie

[IN 3 STAPPEN JE EX TERUG.]

[IN 3 STAPPEN JE EX TERUG.] 2011 Life Coach Désirée Snelling Berg Desirée [IN 3 STAPPEN JE EX TERUG.] Leer de technieken om met behulp van je onderbewuste en het universum je ex weer terug te krijgen. Inleiding Het is geen geheim

Nadere informatie

Mindfulness omgaan met wat er is workshop Parkinson café

Mindfulness omgaan met wat er is workshop Parkinson café Mindfulness omgaan met wat er is workshop Parkinson café Yvonne Kuijsters Kennismaken met mindfulness Wat is mindfulness Wat brengt het mij, wat heb ik eraan? Aandacht Aandacht is een vorm van oplettendheid.

Nadere informatie

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 JE ONBEWUSTE PROGRAMMEREN VOOR EEN GEWELDIGE TOEKOMST De meeste mensen weten heel goed wat ze niet willen in hun leven, maar hebben vrijwel geen

Nadere informatie

TRAINING POSITIEVER DENKEN, LEVEN, WERKEN

TRAINING POSITIEVER DENKEN, LEVEN, WERKEN TRAINING POSITIEVER DENKEN, LEVEN, WERKEN INHOUD De training is gebaseerd op 7 hoofdonderwerpen. De 7 sleutels tot positieve verandering: 1. Bevorder je positieve emoties 2. Denk positiever 3. Waardeer

Nadere informatie

Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen

Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen Soms voel je je gevangen door het leven. Vastgezet door de drukte, en beklemd in je eigen hoofd. Je voelt je niet vrij en je voelt geen liefde. Met deze tips breng

Nadere informatie

GEZONDER WORDEN, ZIJN & BLIJVEN MET NLP

GEZONDER WORDEN, ZIJN & BLIJVEN MET NLP GEZONDER WORDEN, ZIJN & BLIJVEN MET NLP Voor iedereen die: Gezonder wil eten Wil stoppen met schadelijke verslavingen Meer wil bewegen Minder stress en meer ontspanning wil Inclusief werkboek Leopoldstraat

Nadere informatie

Bewustwording dag 1 Ik aanvaard mezelf zoals ik nu ben.

Bewustwording dag 1 Ik aanvaard mezelf zoals ik nu ben. Het meditatieprogramma duurt veertig dagen en bestaat uit tien affirmaties. Het is fijn om gedurende dit programma een dagboek bij te houden om je bewustwordingen en ervaring op schrijven. Elke dag spreek

Nadere informatie

Hoe Zeker Ben Ik Van Mijn Relatie

Hoe Zeker Ben Ik Van Mijn Relatie Hoe Zeker Ben Ik Van Mijn Relatie Weet jij in welke opzichten jij en je partner een prima relatie hebben en in welke opzichten je nog wat kunt verbeteren? Na het doen van de test en het lezen van de resultaten,

Nadere informatie

De Robijn Nieuwsbrief Januari 2008. Het wonder komt ongemerkt je geest binnen wanneer die even pas op de plaats maakt en stil is.

De Robijn Nieuwsbrief Januari 2008. Het wonder komt ongemerkt je geest binnen wanneer die even pas op de plaats maakt en stil is. De Robijn Nieuwsbrief Januari 2008 Lieve mensen, Allereerst wens ik iedereen een vreugdevol nieuw jaar toe. Misschien begin je dit jaar met de beste voornemens, zoals altijd en heb je bewust gekeken naar

Nadere informatie

Waar een wil is, is een Weg!

Waar een wil is, is een Weg! 5 tips om moeiteloos voor jezelf te kiezen en een stap te zetten. Waar een wil is, is een Weg! - Lifecoach http://www.facebook.com/arlettevanslifecoach 0 Je bent een ondernemende 40+ vrouw die vooral gericht

Nadere informatie

Training: Mindfulness. 22 september 2015 NOG 1 PLEK! 23 september 2015 NOG PLEK! 1 december 2015 start extra training

Training: Mindfulness. 22 september 2015 NOG 1 PLEK! 23 september 2015 NOG PLEK! 1 december 2015 start extra training Training: Mindfulness 22 september 2015 NOG 1 PLEK! 23 september 2015 NOG PLEK! 1 december 2015 start extra training Waarom? Leven in deze hectische tijd vraagt veel van ons dat maakt dat we ons vaak uitgeput

Nadere informatie

Hele fijne feestdagen en een gezond en vrolijk 2017! Raymond Gruijs. BM Groep ARBO West Baanzinnig

Hele fijne feestdagen en een gezond en vrolijk 2017! Raymond Gruijs. BM Groep ARBO West Baanzinnig De tijd vliegt voorbij en voor je weet zijn we al weer een jaar verder. Ik zeg wel eens: mensen overschatten wat je in een jaar kunt doen, maar onderschatten wat je in 3 jaar kan realiseren. Laten we naar

Nadere informatie

: zaal 1042 (theaterzaal)

: zaal 1042 (theaterzaal) 11.15-12.00: zaal 1042 (theaterzaal) Jolien Slavenburg en Marianne Inghels Oplossingsgericht werken in de flow!! Iedereen kent situaties waarin alles vanzelf lijkt te gaan. De tijd vervaagt en je bent

Nadere informatie

Hieronder vind je informatie over de mindfulness trainingen die starten op 23 september en 1 december 2015!

Hieronder vind je informatie over de mindfulness trainingen die starten op 23 september en 1 december 2015! Agenda 2015 SEPTEMBER 22 september Start training: Mindfulness VOL! 23 september Start training: Mindfulness NOG 2 PLAATSEN! DECEMBER 1 december start extra training: Mindfulness In de onderstaande pagina

Nadere informatie

Dé stappen om je doel te bereiken: de combinatie van de creatiespiraal en het enneagramprocesmodel. Ontspannen. Handelen

Dé stappen om je doel te bereiken: de combinatie van de creatiespiraal en het enneagramprocesmodel. Ontspannen. Handelen Van wens naar doel Dé stappen om je doel te bereiken: de combinatie van de creatiespiraal en het enneagramprocesmodel. Het combinatiemodel Ontspannen Doel bereiken Willen/wensen Verbeelden/ verheugen Geloven/

Nadere informatie

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF

Nadere informatie

ecourse Moeiteloos leren leidinggeven

ecourse Moeiteloos leren leidinggeven ecourse Moeiteloos leren leidinggeven Leer hoe je met minder moeite en tijd uitmuntende prestaties met je team bereikt 2012 Marjan Haselhoff Ik zou het waarderen als je niets van de inhoud overneemt zonder

Nadere informatie

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo. Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan

Nadere informatie

Deel 10/12. Angst is de motor van ineffectief gedrag. ecourse; Moeiteloos leren leidinggeven

Deel 10/12. Angst is de motor van ineffectief gedrag. ecourse; Moeiteloos leren leidinggeven Beantwoord eerst de volgende vragen: 1. Welke inzichten heb je gekregen n.a.v. het vorige deel en de oefeningen die je hebt gedaan? 2. Wat heb je er in de praktijk mee gedaan? 3. Wat was het effect op

Nadere informatie

Aan de slag met de Werk Ster!

Aan de slag met de Werk Ster! Aan de slag met de Werk Ster! Werk Ster Copyright EgberinkDeWinter 2013-2014 Werk Ster Stappen naar werk De Werk Ster helpt je duidelijk te krijgen waar jij op dit moment staat op weg naar werk. Je krijgt

Nadere informatie

Spiritueel dagboek. Met teksten en inzichten van MORYA zoals opgetekend door Geert Crevits

Spiritueel dagboek. Met teksten en inzichten van MORYA zoals opgetekend door Geert Crevits Spiritueel dagboek Met teksten en inzichten van MORYA zoals opgetekend door Geert Crevits Voorwoord: Een spiritueel dagboek 5 Waarom een spiritueel dagboek? 7 Om bewuster te leven en te handelen Aandachtspunten

Nadere informatie

Leren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014)

Leren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014) Leren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014) Inleiding De kern van (autisme)vriendelijke communicatie is echt contact, gebaseerd op

Nadere informatie

Stap 6: Wat is de kernovertuiging?

Stap 6: Wat is de kernovertuiging? E-Learning: Hoe krijgen ze me zo gek als leidinggevende? Module 7/9 Stap 6: Wat is de kernovertuiging? De relevante vraag is hier: wat is het ergste wat er kan gebeuren als hij zijn controledrang loslaat?

Nadere informatie

Zonder dieet lekkerder in je vel!

Zonder dieet lekkerder in je vel! Zonder dieet lekkerder in je vel! Vijf vragen en vijf stappen om te ontdekken hoe je jouw eetpatroon kunt veranderen en succesvol kunt afvallen. Overgewicht neemt ernstige vormen aan, veel volwassenen

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,

Nadere informatie

Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig

Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig Grijp je Ambities Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig Je dromen verwezenlijken in 7 stappen. Grijp je ambities Brengt je dichterbij je ideaal Laat je talenten leven Helpt je het

Nadere informatie

VIER EENVOUDIGE TAKTIEKEN OM LASTIGE COLLEGA S VOOR JE TE WINNEN

VIER EENVOUDIGE TAKTIEKEN OM LASTIGE COLLEGA S VOOR JE TE WINNEN E-BLOG VIER EENVOUDIGE TAKTIEKEN OM LASTIGE COLLEGA S VOOR JE TE WINNEN in samenwerken Je komt in je werk lastige mensen tegen in alle soorten en maten. Met deze vier verbluffend eenvoudige tactieken vallen

Nadere informatie

Zeven hulpbronnen van vertrouwen. Door: Carlos Estarippa

Zeven hulpbronnen van vertrouwen. Door: Carlos Estarippa Zeven hulpbronnen van vertrouwen Door: Carlos Estarippa Geïnspireerd door het boek van Bertie Hendriks Dagboek van de Ziel. De zeven levensfasen (Hendriks, 2013) wil ik in onderstaand artikel beschrijven

Nadere informatie

Bezinning & Bezieling

Bezinning & Bezieling Bezinning & Bezieling + Even op adem komen.. Stel je eens voor hoe zou het zijn om volledig te kunnen genieten van het leven? Niet meer in de kramp te schieten door allerlei belemmerende overtuigingen

Nadere informatie

INHOUD. 3 Inleiding 4 Kiezen voor het leven DRIE GOUDEN TIPS OM VOLUIT TE LEVEN

INHOUD. 3 Inleiding 4 Kiezen voor het leven DRIE GOUDEN TIPS OM VOLUIT TE LEVEN INHOUD 3 Inleiding 4 Kiezen voor het leven DRIE GOUDEN TIPS OM VOLUIT TE LEVEN 7 Verdriet uit je hart en verdriet om je zorgen 11 De belangrijkste relatie is die met jezelf 14 In dankbaarheid ligt geluk

Nadere informatie

Doorbreek je belemmerende overtuigingen!

Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als

Nadere informatie

9 Communicatie-tools. voor meer liefde, meer verbondenheid, meer intimiteit & betere communicatie

9 Communicatie-tools. voor meer liefde, meer verbondenheid, meer intimiteit & betere communicatie 9 Communicatie-tools voor meer liefde, meer verbondenheid, meer intimiteit & betere communicatie Maar één persoon Je hebt maar een persoon nodig om nieuwe ervaringen te introduceren VOORWOORD Geen enkel

Nadere informatie

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg Stap 6: Deel 2 6.2.1 Dealen met afleiding onderweg In het tweede deel van jullie experiment ga je verder met het ondernemen van ACTies die je met de anderen hebt afgesproken te doen. Daarnaast krijg je

Nadere informatie

Sta zonder twijfels en vragen, vol overtuiging en vreugde, in jouw authentieke kracht! Dit zegt een enthousiast gebruiker van deze planner:

Sta zonder twijfels en vragen, vol overtuiging en vreugde, in jouw authentieke kracht! Dit zegt een enthousiast gebruiker van deze planner: Boetseweg 47 7895 AV Roswinkel telefoon: 0591 785 780 www.jolandalinders.com e-mail: info@jolandalinders.com IBAN: NL32 KNAB 0729 6439 99 BIC: KNABNL2H KvK nummer: 59561742 BTW nummer: NL155366701B02 Alsjeblieft!

Nadere informatie

Creëren van innerlijke rust en het visualiseren van een gewenste doeltoestand

Creëren van innerlijke rust en het visualiseren van een gewenste doeltoestand Creëren van innerlijke rust en het visualiseren van een gewenste doeltoestand Wat is het doel van deze methodiek? Het doel van deze methodiek is het creëren van innerlijke rust in situaties die als spannend

Nadere informatie

Gemeente in Christus,

Gemeente in Christus, meditatie voor 3 mei 2015 thema geloof EN wetenschap Gemeente in Christus, Misschien heb je wel eens gehoord van de film The Matrix, of misschien heb je m zelfs wel eens gezien. De film gaat over een kleine

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Het belangrijkste verhaal is eigenlijk een samenvatting van alles wat Hij gedaan heeft

Het belangrijkste verhaal is eigenlijk een samenvatting van alles wat Hij gedaan heeft Kunt u mij een (voor u) belangrijk verhaal over Jezus vertellen? Het belangrijkste verhaal is eigenlijk een samenvatting van alles wat Hij gedaan heeft Zijn twee belangrijkste geboden: Heb je God lief

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 8 Ten geleide 10 Inleiding 12. Hoofdstuk 1 Persoonlijke grenzen: Wat we eronder verstaan en hoe ze worden gevormd 16

Inhoud. Voorwoord 8 Ten geleide 10 Inleiding 12. Hoofdstuk 1 Persoonlijke grenzen: Wat we eronder verstaan en hoe ze worden gevormd 16 Inhoud Voorwoord 8 Ten geleide 10 Inleiding 12 Hoofdstuk 1 Persoonlijke grenzen: Wat we eronder verstaan en hoe ze worden gevormd 16 Hoofdstuk 2 Hypnotherapie: Een reis naar binnen 30 Hoofdstuk 3 Het behandelplan:

Nadere informatie

YOGA LIFESTYLE. verbinding met jezelf. Whatever comes. Let it come. Whatever stays. Let it stay. Whatever goes. Let it go

YOGA LIFESTYLE. verbinding met jezelf. Whatever comes. Let it come. Whatever stays. Let it stay. Whatever goes. Let it go YOGA LIFESTYLE FEBRUARI 2017 YOGA & MEDITATIE Geef jezelf de aandacht en de liefde die je verdient! Maak verbinding met jezelf Ga mee op reis in dit avontuur van zelfontwikkeling en persoonlijke groei!

Nadere informatie

Emilie Depuydt. Goed gezien. Stel jezelf zichtbaarder op en word wie je werkelijk bent. Witsand Uitgevers

Emilie Depuydt. Goed gezien. Stel jezelf zichtbaarder op en word wie je werkelijk bent. Witsand Uitgevers Goed gezien Emilie Depuydt Goed gezien Stel jezelf zichtbaarder op en word wie je werkelijk bent Witsand Uitgevers Voor Jules en Jeanne, twee grote voorbeelden in zichtbaar zijn. Alle voorbeelden in dit

Nadere informatie

Eerste hulp bij overgevoeligheid - Energie in balans

Eerste hulp bij overgevoeligheid - Energie in balans Eerste hulp bij overgevoeligheid - Energie in balans Voor meer rust en vertrouwen bij hooggevoelige mensen Dank je wel voor het downloaden van mijn E-book voor hooggevoelige mensen. Als je eenmaal ontdekt

Nadere informatie

Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig

Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig Grijp je Ambities Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig Je dromen verwezenlijken in 7 stappen. Grijp je ambities Brengt je dichterbij je ideaal Geeft je inzicht in jouw persoonlijke

Nadere informatie

Persoonlijk Rapport Junior Scan

Persoonlijk Rapport Junior Scan Persoonlijk Rapport Junior Scan Persoonlijke gegevens Naam test junior Datum test 02/09/2011 (17:19) Jouw ondernemersprofiel In vergelijking met het branche normprofiel geeft jouw profiel het volgende

Nadere informatie

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les één Welkom bij deze e-cursus waarin we je zullen laten zien hoe jij groter kunt worden en je problemen kleiner! Zijn er

Nadere informatie

Online training. Leer afstemmen op de onderneming die jij wilt creëren. Module 2

Online training. Leer afstemmen op de onderneming die jij wilt creëren. Module 2 Online training Leer afstemmen op de onderneming die jij wilt creëren Module 2 www.edithhelwegen.nl Pagina 1 Module 2 Jouw persoonlijke script We gaan praktisch aan de slag met het maken van jouw persoonlijke

Nadere informatie

Het Beeld van Onszelf

Het Beeld van Onszelf Het Beeld van Onszelf Onze natuurlijke staat van zijn is bewust-zijn, een bewustzijn dat niet van iets is, maar een allesomvattende staat van zuiver ervaren. Binnen dit bewustzijn is onze geest evenwichtig,

Nadere informatie

Module 5 Heel je relatie met geld

Module 5 Heel je relatie met geld Module 5 Heel je relatie met geld Inleiding In deze module gaan we nog wat dieper in op jouw relatie met geld. Veel coaches, therapeuten en trainers werken heel hard maar verdienen erg weinig (te weinig!).

Nadere informatie

Stap 6. Stap 6: Deel 1. Changes only take place through action Dalai Lama. Wat ga je doen?

Stap 6. Stap 6: Deel 1. Changes only take place through action Dalai Lama. Wat ga je doen? Stap 6. Changes only take place through action Dalai Lama Wat ga je doen? Jullie hebben een ACTiePlan voor het experiment gemaakt. Dat betekent dat je een nieuwe rol en andere ACTies gaat uitproberen dan

Nadere informatie

Human Performance Contextscan Persoonlijke rapportage

Human Performance Contextscan Persoonlijke rapportage Human Performance Contextscan Persoonlijke rapportage Bedrijf FlowQ Coach Max Wildschut Cliëntcode 2167 Wachtwoord u295gr Datum 26 oktober 2008 2008 FlowQ www.flowq.nl V-HPC0801 Rapportage 2167 Pagina

Nadere informatie

OptimaleGezondheid.com Training: Mini stress cursus 101, deel 1! Mini Cursus Anti-stress 101: Deel 1. Door Jack Boekhorst

OptimaleGezondheid.com Training: Mini stress cursus 101, deel 1! Mini Cursus Anti-stress 101: Deel 1. Door Jack Boekhorst Mini Cursus Anti-stress 101: Deel 1 Door Jack Boekhorst klantenservice@optimalegezondheid.com Pagina 1 Inleiding Zoals ik reeds in het artikel heb verteld, komen we er niet onderuit. Een stukje theorie

Nadere informatie

Je doel behalen met NLP.

Je doel behalen met NLP. Je doel behalen met NLP. NLP werkt het beste als al je neurologische niveaus congruent zijn. Met andere woorden: congruent zijn betekent wanneer je acties en woorden op 1 lijn zijn met je doelen, overtuigingen,

Nadere informatie

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen 14 In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen einde, alleen een voortdurende kringloop van materie

Nadere informatie

Ontdek je kracht voor de leerkracht

Ontdek je kracht voor de leerkracht Handleiding les 1 Ontdek je kracht voor de leerkracht Voor je ligt de handleiding voor de cursus Ontdek je kracht voor kinderen van groep 7/8. Waarom deze cursus? Om kinderen te leren beter in balans te

Nadere informatie

Werkboek MEER KLANTEN OP JOUW MANIER! ANNEMIEKE TISSINK KRIJG MEER KLANTEN DOOR MARKETING IN TE ZETTEN OP EEN MANIER DIE BIJ JOU PAST

Werkboek MEER KLANTEN OP JOUW MANIER! ANNEMIEKE TISSINK KRIJG MEER KLANTEN DOOR MARKETING IN TE ZETTEN OP EEN MANIER DIE BIJ JOU PAST Werkboek MEER MANIER! ANNEMIEKE TISSINK KRIJG MEER DOOR MARKETING IN TE ZETTEN OP EEN MANIER DIE BIJ JOU PAST MANIER! Hoofdstuk 1 Nieuwe klanten nodig? Marketing is een vakgebied waar veel om te doen is.

Nadere informatie

Luisteren naar de Heilige Geest

Luisteren naar de Heilige Geest Luisteren naar de Heilige Geest Johannes 14:16-17 En Ik zal de Vader bidden en Hij zal u een andere Trooster geven om tot in eeuwigheid bij u te zijn, de Geest der waarheid, die de wereld niet kan ontvangen,

Nadere informatie

Mensen Motiveren. door Stephan Vanhaverbeke Certified NLP Trainer. @CoachSteff

Mensen Motiveren. door Stephan Vanhaverbeke Certified NLP Trainer. @CoachSteff Mensen Motiveren door Stephan Vanhaverbeke Certified NLP Trainer @CoachSteff Hoe je mensen in beweging kan zetten Kennismaking Wat wil je graag meenemen? Inhoud De context De perceptie De dip De voorkeuren

Nadere informatie

Je motivatie vormt de basis om dingen te veranderen.

Je motivatie vormt de basis om dingen te veranderen. Je motivatie vormt de basis om dingen te veranderen. Om iets te bereiken moet je actie ondernemen. Je moet vanuit jezelf iets doen. Om iets te doen moet je gemotiveerd zijn. Je zou dus kunnen stellen dat

Nadere informatie

Mind & Motion, Centrum voor BewustZijn

Mind & Motion, Centrum voor BewustZijn NIEUWSBRIEF Follow your it knows the way Mind & Motion, Centrum voor BewustZijn Nieuwsbrief 1 9 januari 2015 Lieve mensen, Een mooi en bijzonder nieuw jaar. Ik wens jullie allen een liefdevol, gezond,

Nadere informatie

Inge Test 07.05.2014

Inge Test 07.05.2014 Inge Test 07.05.2014 Inge Test / 07.05.2014 / Bemiddelbaarheid 2 Bemiddelbaarheidsscan Je hebt een scan gemaakt die in kaart brengt wat je kans op werk vergroot of verkleint. Verbeter je startpositie bij

Nadere informatie

Dominique Filion s prestatiemix

Dominique Filion s prestatiemix Dominique Filion s prestatiemix Dominique over de 7 factoren die haar prestaties beïnvloeden Geschreven door Marlon van Wissen en Dominique Filion Er zijn 7 factoren die de prestaties van een ruiter beïnvloeden

Nadere informatie

Kiezen voor coaching als managementstijl

Kiezen voor coaching als managementstijl Kiezen voor coaching als managementstijl Druk, druk druk! Bijna iedere manager kent wel dit gevoel. Beter leren delegeren dus! Om te kunnen delegeren heb je echter verantwoordelijke en zelfsturende medewerkers

Nadere informatie

Light up your fire voordat burnout toeslaat. Muriël Van Langenhove Psycholoog Coach Dienst Welzijn Personeel UZ Gent

Light up your fire voordat burnout toeslaat. Muriël Van Langenhove Psycholoog Coach Dienst Welzijn Personeel UZ Gent Light up your fire voordat burnout toeslaat Muriël Van Langenhove Psycholoog Coach Dienst Welzijn Personeel UZ Gent Wat is jouw droom? Vuur - energie Waarden, zaken die voor jou belangrijk zijn in je leven

Nadere informatie

DÉ SLIM-TENNIS WEDSTRIJDVOORBEREIDING

DÉ SLIM-TENNIS WEDSTRIJDVOORBEREIDING DÉ SLIM-TENNIS WEDSTRIJDVOORBEREIDING HOE JEZELF MENTAAL VOOR TE BEREIDEN OP WEDSTRIJDEN, MET OOG OP GENIETEN EN WINNEN AJDIN KOLONIC - WWW.SLIMTENNIS.NL Is jouw doel elke keer als je aan een wedstrijd

Nadere informatie

Dit is een digitale voorbeeldversie van de opdrachten voor de leerlingen. Mail naar kiesvaardig@lerenkiezen.nl voor de originele versie.

Dit is een digitale voorbeeldversie van de opdrachten voor de leerlingen. Mail naar kiesvaardig@lerenkiezen.nl voor de originele versie. Dit is een digitale voorbeeldversie van de opdrachten voor de leerlingen. Mail naar kiesvaardig@lerenkiezen.nl voor de originele versie. Via dit mailadres kunt u ook informatie aanvragen over de docentenhandleiding

Nadere informatie

Happy is the new busy

Happy is the new busy MEDITATIE EN MINDFULNESS VOOR ORGANISATIES Happy is the new busy Dream-in geeft trainingen op het gebied van meditatie en mindfulness om de energie, het enthousiasme en potentieel dat al latent in mensen

Nadere informatie

Compassie leven. 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie. PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman

Compassie leven. 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie. PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman Compassie leven 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman Inhoudsopgave Voorwoord Wekelijkse inspiraties 01 Geweld in de taal? Wie, ik?

Nadere informatie

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les twee Welkom bij les twee van deze e-cursus waarin we je willen laten zien hoe je groter kunt worden zodat je problemen

Nadere informatie

Vivian Broughton. Stilstaan bij trauma. Een heldere uiteenzetting over het ontstaan van trauma en de traumaverwerkingsmethode van Franz Ruppert

Vivian Broughton. Stilstaan bij trauma. Een heldere uiteenzetting over het ontstaan van trauma en de traumaverwerkingsmethode van Franz Ruppert Vivian Broughton Stilstaan bij trauma Een heldere uiteenzetting over het ontstaan van trauma en de traumaverwerkingsmethode van Franz Ruppert Inhoud Voorwoord bij de herziene editie 7 Welkom! 9 Waarom

Nadere informatie

Van dezelfde auteur. Ik hou van mij. Bezoek Annemarie s website voor meer informatie

Van dezelfde auteur. Ik hou van mij. Bezoek Annemarie s website  voor meer informatie Van dezelfde auteur Ik hou van mij Bezoek Annemarie s website www.annemariepostma.nl voor meer informatie A n n e m a r i e P o s t m a Leven in acceptatie Antwoorden, inzichten en inspiratie voor elke

Nadere informatie

@ Creatief Succes! Talent toolkit 1. Toolkit Powerkaarten...

@ Creatief Succes! Talent toolkit 1. Toolkit Powerkaarten... @ Creatief Succes! Talent toolkit 1 Toolkit Powerkaarten... @ Creatief Succes! Talent toolkit 2 Colofon Creatief Succes Evertsenstraat 5-03 4461 XN Goes www.creatiefsucces.nl info@creatiefsucces.nl @ Creatief

Nadere informatie

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst.

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Hallo, Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Dat is namelijk helemaal niet zo makkelijk. Veel studenten weten nog niet precies wat ze willen en hoe ze dat

Nadere informatie

Module 4: Basisovertuiging 1 & 2 (Verdieping)

Module 4: Basisovertuiging 1 & 2 (Verdieping) Module 4: Basisovertuiging 1 & 2 (Verdieping) Basisovertuiging 1 & 2 (Verdieping) Geluk is een gevoel! Jij bent de enige persoon op de wereld die jou gelukkig kan maken! Het is erg belangrijk dat je alle

Nadere informatie

RITUEEL. schrijven. Word de persoon die je altijd al had willen zijn.

RITUEEL. schrijven. Word de persoon die je altijd al had willen zijn. RITUEEL schrijven d a g b o e k Word de persoon die je altijd al had willen zijn. Welkom De persoon worden die je altijd al had willen zijn. Daarom schrijf ik. Door ritueel te schrijven kom je in verbinding

Nadere informatie

De paradijsvogelcoach, wie is dat?

De paradijsvogelcoach, wie is dat? De paradijsvogelcoach, wie is dat? Inmiddels al een aantal jaren geleden voelde ik me vaak gespannen en onrustig, op zoek naar mezelf. Ik had een goed leven: een gezin, een goede baan en genoeg geld om

Nadere informatie

26-8-2014. Workshop 23 augustus 2014 Introductie in mentale training

26-8-2014. Workshop 23 augustus 2014 Introductie in mentale training Workshop 23 augustus 2014 Introductie in mentale training 1 Plezier Controle, zelfvertrouwen, geen angst Alert ontspannen Focus van aandacht Automatisch, zonder forceren bewegen Opgaan in het hier en nu

Nadere informatie

Motivatie: presteren? Of toch maar leren?

Motivatie: presteren? Of toch maar leren? Arjan van Dam Motivatie: presteren? Of toch maar leren? Een van de lastigste opgaven van managers is werken met medewerkers die niet gemotiveerd zijn. Op zoek naar de oorzaken van het gebrek aan motivatie,

Nadere informatie

Groeien vanuit de innerlijke grondhouding

Groeien vanuit de innerlijke grondhouding Groeien vanuit de innerlijke grondhouding Succesvolle ondernemers maken bewust of onbewust gebruik van eeuwenoude universele spirituele wetmatigheden. Hierdoor beschikken ze over een transformationele

Nadere informatie

Affirmaties, welke passen bij mij?

Affirmaties, welke passen bij mij? Affirmaties, welke passen bij mij? Veel mensen maken gebruik van affirmaties, om hun gevoel, zelfbeeld en gedachten positief te beïnvloeden. Regelmatig hoor ik van cliënten, dat hoe vaak ze ook affirmeren,

Nadere informatie

Zelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld.

Zelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Zelfbeeld Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Een kind dat over het algemeen positief over zichzelf denkt, heeft meer zelfvertrouwen.

Nadere informatie

Transformationeel ondernemen

Transformationeel ondernemen Transformationeel ondernemen Dit rapport maakt deel uit van de Denkonomie- serie, met o.a. uitgaven als: Transformationeel - ZIJN ondernemen wat je wilt worden - Het nieuwe verkopen - Wetenschap en spiritualiteit

Nadere informatie

Rapport Duurzame Inzetbaarheid

Rapport Duurzame Inzetbaarheid Rapport Duurzame Inzetbaarheid Naam Adviseur Piet Pieterse Reinier van der Hel Datum 31-08-2015 Inleiding Duurzame inzetbaarheid is talenten optimaal benutten, gezond en met plezier werken, nu en in de

Nadere informatie

Gespreksvaardigheden Naam: Nathalie Kombolitis Klas: VD-1H2 Docent: Osiriscode: VD-A240-07 Inleverdatum: 20-01-2011

Gespreksvaardigheden Naam: Nathalie Kombolitis Klas: VD-1H2 Docent: Osiriscode: VD-A240-07 Inleverdatum: 20-01-2011 Gespreksvaardigheden Naam: Nathalie Kombolitis Klas: VD-1H2 Docent: Osiriscode: VD-A240-07 Inleverdatum: 20-01-2011 Reflectieverslag eindpresentatie Handelen Gespreksvaardigheden Ik wilde door de geleerde

Nadere informatie

2010 Marco Honkoop NLP coaching & training

2010 Marco Honkoop NLP coaching & training 2010 Marco Honkoop NLP coaching & training Introductie Dit ebook is gemaakt voor mensen die meer geluk in hun leven kunnen gebruiken. We kennen allemaal wel van die momenten dat het even tegen zit. Voor

Nadere informatie

Susanne Hühn. Het innerlijke kind. angst loslaten

Susanne Hühn. Het innerlijke kind. angst loslaten Susanne Hühn Het innerlijke kind angst loslaten Inhoud Inleiding 7 Hoe ontstaat angst? 11 Wegen uit de angst 19 Het bange innerlijke kind leren kennen 35 Meditatie Het bange innerlijke kind leren kennen

Nadere informatie

GELUK(T)! Editha Gerdingh

GELUK(T)! Editha Gerdingh GELUK(T)! GELUK(T)! Editha Gerdingh Auteur: Editha Gerdingh (Cover-)ontwerp: Editha Gerdingh Fotografie: Jay Mantri, Jonny Lindner, Nico Wall, Ryan McGuire ISBN: 9789463672580 www.lonked.com INHOUD INLEIDING

Nadere informatie

Belbin Teamrollen Vragenlijst

Belbin Teamrollen Vragenlijst Belbin Teamrollen Vragenlijst Lindecollege 2009 1/ 5 Bepaal uw eigen teamrol. Wat zijn uw eigen teamrollen, en die van uw collega s? Deze vragenlijst kan u daarbij behulpzaam zijn. Zeven halve zinnen dienen

Nadere informatie

Februari 2012 Workshop Eviont

Februari 2012 Workshop Eviont Het Brein heeft een doel nodig! Februari 2012 Workshop Eviont Het Brein heeft een doel nodig! Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE...2 LEESWIJZER...3 INLEIDING...4 STAP 1: HET KADER...5 STAP 2: STATE, GEDRAG EN

Nadere informatie

Master in. Leadership MAAK HET VERSCHIL VERBIND HART EN HARD START: ZIE AGENDA KLANTWAARDERING:

Master in. Leadership MAAK HET VERSCHIL VERBIND HART EN HARD START: ZIE AGENDA KLANTWAARDERING: Master in Leadership MAAK HET VERSCHIL VERBIND HART EN HARD START: ZIE AGENDA KLANTWAARDERING: Master in Leadership: Weet jij wat jouw hart sneller doet kloppen? Communiceren en continue verbeteren met

Nadere informatie

Ik nodig je uit om iedere ochtend en iedere avond in het dagboek te schrijven.

Ik nodig je uit om iedere ochtend en iedere avond in het dagboek te schrijven. Ik nodig je uit om iedere ochtend en iedere avond in het dagboek te schrijven. 11 video s 11 schrijfoefeningen 11 affirmaties 11 inspiratie-quotes SHINEYOURLIGHTNOW.NL Dit is je Flow Dagboek voor de Fuck

Nadere informatie

Wie doet wat hij deed, krijgt wat hij kreeg

Wie doet wat hij deed, krijgt wat hij kreeg Wie doet wat hij deed, krijgt wat hij kreeg Voor wie? Waarom? Wat? Hoe? Voor Omdat leiding Ervaringsgerichte Door middel van leidinggevenden, geven, adviseren en coaching en werkvormen waarbij het adviseurs

Nadere informatie

Massage Flow. Delen is vermenigvuldigen

Massage Flow. Delen is vermenigvuldigen Massagepraktijk In2flow / 2015 Massagepraktijk In2flow / 2015 Massage. Steeds meer mensen ontdekken wat massage voor hen betekent. Je regelmatig laten masseren helpt om lekker in je vel te blijven zitten.

Nadere informatie

Evaluatieverslag mindfulnesstraining

Evaluatieverslag mindfulnesstraining marijke markus spaarnestraat 37 2314 tm leiden Evaluatieverslag mindfulnesstraining 06 29288479 marijke.markus@freeler.nl www.inzichtinzicht.nl kvk 28109401 btw NL 079.44.295.B01 postbank 4898261 14 oktober

Nadere informatie