Schaken met plezier - Schaken op school

Transcriptie

1 Schaken met plezier - Schaken p schl 1

2 Schaken met plezier - Schaken p schl 2

3 Schaken met plezier - Schaken p schl 3 Infrmatiebekje Schaken p schl Vr schlen in het basisnderwijs Dit bekje is bedeld vr schlen in het basisnderwijs die vrnemens zijn m schaken als extra lesvak f buitenschlse activiteit p schl aan te bieden. Hierdr kunnen leerlingen via schl kennis maken met schaken en via schl de basiskennis aanleren m een partijtje te schaken. Dit bekje biedt tevens infrmatie aan de uders van de leerlingen ver de leermethde die gebruikt wrdt m de kinderen te leren schaken. Schaken met plezier dr Andre Ouwerkerk Schaken met plezier Andre Ouwerkerk Nrderlicht PE Krimpen aan de Lek Schakenmetplezier@telfrt.nl

4 Schaken met plezier - Schaken p schl 4 Inhudspgave - 4 Schaken met plezier - 5 Waarm (schl)schaken? - 6 Lesmethde - 7 Wat is er ndig en wat zijn de ksten 9 Bijlagen Opbuw van lesgeven - 10 Vrbeeld bladzijde in werkbekje - 13 Infrmatie lesmateriaal - 15

5 Schaken met plezier - Schaken p schl 5 Schaken met plezier richt zich p de jeugd van de basisschlen. Schaken met plezier kmt naar de kinderen p schl. Zij heven dus niet naar een vereniging m het schaken te leren. Vanuit schl kunnen de basisbeginselen wrden aangeleerd m een partijtje te schaken. De schl is bij uitstek geschikt m schaakles te geven. Kinderen blijven p schl en kunnen p schl naar de schaakles. De lessen kunnen tussenschls f naschls f bijvrbeeld tijdens een crea-les p schl wrden gevlgd. De kinderen heven de schl niet uit en heven naschls f s avnds niet naar een schaakvereniging en kmen niet in het geding met trainingsuren van andere sprten f hbby s. Als de basisbeginselen eenmaal zijn aangeleerd en het kind is zeer enthusiast is het uiteraard te verwegen m lid te wrden bij een schaakvereniging in de buurt. Met behulp van het digitale schlbrd wrden de kinderen p een duidelijke en verzichtelijke manier de eerste beginselen van het schaken aangeleerd. Naast het digitale lesbrd wrdt gebruik gemaakt van werkbekjes. De pgaven in de werkbekjes crrespnderen met de lesstf p het digitale lesbrd. In de werkbekjes staat in het krt samengevat wat p het lesbrd wrdt behandeld, plus heel veel efeningen. De efeningen bestaan uit diagrammen, waarin de kinderen met pen f ptld de plssing van de vraag kunnen aangeven, zie bijlage vrbeeld bladzijde in werkbekje Stap 1 les 7 Mat. Het efenen in de praktijk en het plssen van vraagstukken f spelletjes gebeurd uiteraard p het schaakbrd. Het brd en de stukken zijn ndig m een partijtje te schaken maar zijn k belangrijk bij de efenstf.

6 Schaken met plezier - Schaken p schl 6 Waarm (schl)schaken? Schaken is een spel; schaken is een sprt; schaken is ntspanning; etc., zie vr- en eindblad. Schaken en nderwijs, jng aanleren. De manier he schaken aangeleerd wrdt, heeft veel weg van de manier he kinderen p schl leren. De schlklas leent zich uitstekend vr de lessen en er zijn geen externe lcaties ndig. Daarnaast heeft schaken k een educatieve waarde. Schaken is ged vr de algemene ntwikkeling van het denkvermgen van het kind. Schaken kan p een psitieve manier bijdragen, c.q. een ndersteunende leerbijdrage geven, aan een betere leerhuding en sciale gedragswijzen als respect en cmpetitiebesef en de sciale vrming van het kind psitief ndersteunen. Dr te schaken leert het kind zich beter te cncentreren, leert lgisch na te denken en keuzes te maken en leert met emties m te gaan. Er zijn mmenteel meer dan 1400 schlen in Nederland waar p schl schaken in het lesprgramma is pgenmen, zwel tijdens de lesuren, de tussenschlse f naschlse pvang, als k lestijden na schl. Enkele nderzeken met betrekking tt schaaklessen p schl, zie link internet. 1. Schaaklessen verhgen schlprestaties 2. Schaken als leervak 3. Het nut van schaakles p schl Dr het schlse karakter van de sprt, de educatieve waarde en het spelelement leent schaken zich uitstekend vr nder schltijd f als buitenschlse activiteit. Daarnaast is de jeugd in de schaaksprt de tekmst. Het is belangrijk m ze p een jnge leeftijd kennis te laten maken met de sprt. De beste leeftijd m schaken te leren is tussen de 6 en de 9 jaar en waar kan dat beter dan p schl? Waarm zuden schlen vr schaken kiezen? Dr te schaken p schl haal je het schaken naar de kinderen te en zal je meer kinderen bereiken m schaken te leren. Als meer kinderen kunnen schaken p een schl kan dat de leerprestaties p schl psitief beïnvleden. Omdat schaken een tegevegde waarde heeft p het gebied van nderwijs en het lesmateriaal k ingezet kan wrden als individueel extra materiaal, kunnen schlen dit als extra ndersteuning gebruiken naar buiten te. Schlen kunnen schaken k zien als aanvullende activiteit f als nderdeel van de buitenschlse pvang. Schlschaken is k winst vr de schaakverenigingen Lid wrden van een schaakvereniging is vr menig kind (en uder) en niet schaker tch ng meestal een nwetende f te verre drempel. Dr te schaken p schl kmen kinderen tch wekelijks in cntact met de schaaksprt en zullen erg gemtiveerde kinderen de weg naar de vereniging gaan vinden. En meer en betere jnge schakers is weer psitief vr de schl!

7 Schaken met plezier - Schaken p schl 7 Lesmethde Als lesmethde wrdt de stappenmethde van de KNSB gebruikt. De stappenmethde is een lesmethde m kinderen te leren schaken, van beginner tt ver gevrderde. Ok vr vlwassenen is deze methde geschikt. Vanaf grep 4 f grep 5 kunnen de kinderen deelnemen aan de lessen. Diverse leeftijden in één grep is geen prbleem. Steeds meer schlen en schaakclubs gebruiken de methde vr hun schaaklessen. De digitale lesstf van de stappenmethde wrdt hiervr gebruikt. Tevens krijgen de kinderen een uitreksel p papier. Naast de digitale lesstf heeft het de vrkeur m het werkbek aan te schaffen (4,60 eur per werkbekje). In het werkbek staan de lessen samengevat en staan heel veel pgaven met diagrammen m te efenen. Ok krijgen ze (vr de geringe ksten van 2 eur) een cd (srtgelijk als de stappenmethde) waarmee ze zelf thuis p de cmputer aan de slag kunnen. Als men thuis dezelfde lesstf wil herhalen kan men de cd chess tutr stap 1 en 2 eventueel k zelf aanschaffen. De lesstf begint vanaf het begin en wrdt ndersteund dr vele diagrammen. Drdat het schaakspel vr een belangrijk deel is gebaseerd p patrnherkenning kunnen zelfs kinderen die ng niet zelfstandig kunnen lezen (Grep 2 en 3) schaken leren met deze lesmethde. Opbuw van lesgeven, zie bijlage. De stappenmethde van de KNSB bestaat mmenteel uit 6 stappen. Het aantal kinderen dat p de schaakclubs de vijfde stap haalt, is niet grt. Dit is alleen weggelegd vr de zeer bedreven schakers met het ndige schaaktalent. Schaaktrainers vr de hgere stappen zijn er niet veel en zeker niet vr de 6 e stap. De instructie- en werkbeken Stap 6 wrden eigenlijk alleen gebruikt vr zelfstudie. Op schl wrdt Stap1, Stap 1 plus, Stap 2 en Stap 2 plus behandeld. Lesstf en werkbeken stap 1 en 2 zie bijlagen. Vr het vlgen van de lessen en met name vr het efenen van de lesstf is het van belang dat de leerlingen de werkbekjes aanschaffen (4,60 eur per stuk). Het basiswerkbekje Stap 1 in het eerste leerjaar en het basiswerkbekje Stap 2 in het tweede leerjaar. Vr de enthusiastelingen en diegenen die vruitlpen zijn er extra werkbekjes. Stap 1 plus vlgt na Stap 1 en Stap 2 plus vlgt na Stap2. In de eerste Stap wrden alle spelregels behandelt van het schaken. Daarnaast is er veel aandacht vr de basisvaardigheden die ndig zijn m het spel te kunnen spelen. Kinderen leren ged schaken en er wrdt ruim tijd besteed m veel te spelen. Veelal lukt het m deze basis in één jaar te behandelen en nder de knie te krijgen. Vrdat verder wrdt gegaan met stap 2 vlgt eerst ng stap 1 plus. In stap 1 plus zijn de nderwerpen gericht p het verbeteren van de brdvisie. De leerling met er echt vr gaan zitten. In Stap 1 plus leren de kinderen enkele nieuwe nderwerpen en is er verdieping van al behandelde nderwerpen. Stap 1 plus zal aan het eind van het eerste leerjaar f begin van het tweede laarjaar starten en duurt ngeveer een half jaar. Stap 2 vlgt in het tweede jaar vr diegenen die stap 1 en stap 1 plus ged nder de knie hebben. In de tweede stap begint het 'grtere' werk. Na de spelregels en de basisvaardigheden van stap 1 staan de eerste beginselen van tactiek en psitiespel p het prgramma. Er wrden aanvalstechnieken aangeleerd m p slimme wijze materiaal buit te maken. Stap 2 kan k in één

8 Schaken met plezier - Schaken p schl 8 jaar wrden behandeld, maar wellicht is hier meer tijd vr ndig. Ok stap 2 heeft pluslessen met de ndige verdieping en nieuwe nderwerpen. Verder zijn er ng de werkbeken stap 2 extra en stap 2 vruitdenken. Uitgaande van circa 32 lessen van één uur in een jaar zal de bendigde tijdsduur ngeveer zijn: 4. Stap 1 één jaar 5. Stap 1 plus een half jaar 6. Stap 2 één jaar (te beginnen in het tweede leerjaar) 7. Stap 2 plus een half jaar (in het derde leerjaar). Nadat de basisbeginselen zijn aangeleerd (na circa 16 weken) zal er k een schlschaak cmpetitie (incl.prijzen) wrden pgezet. Het uitgangspunt vr de schaaklessen is het vlgen van 16 lessen (een half jaar), waarmee je de basisbeginselen van het schaken leert. Kinderen die het hele jaar de schaaklessen vlgen (32 lessen) en de pgaven in hun werkbekje maken en regelmatig schaken (p schl en thuis) kunnen zelfs hun eerste schaakdiplma halen; het fficiële schaakdiplma stap 1 van de KNSB. Naast de pgaven in het werkbekje is het belangrijk dat de kinderen k regelmatig aan schaken tekmen. Dr regelmatig te schaken zal de kennis van de lesstf in de praktijk de vaardigheid van de kinderen snel verhgen. Dr regelmatig te schaken wrden de kinderen betere schakers. Na 5 tt 6 weken gaan de kinderen al nderling een partijtje spelen. Ze weten dan de lp van de stukken en he je een stuk kan slaan. Na 7 tt 8 weken weten ze k he je een stuk kan verdedigen en na 10 tt 12 weken kan men zelfs al schaak en mat zetten. Na ngeveer 20 weken wrdt er een nderlinge schaakcmpetitie pgezet. De kinderen krijgen eerst een half uur les p het digibrd en gaan daarna een partij spelen. Aan het eind van het eerste schl schaakjaar kan men zelfs aan ternien van de KNSB meeden. Er zijn speciale ternien, de zgenaamde grand-prix ternien, waar je wrdt ingedeeld p je schaakniveau (je begint in de laagste grep) en dan speel je in een grepje van zes twee keer tegen elkaar. Op deze wijze kan men, znder lid te zijn van de schaakbnd f een vereniging, kennis maken en deelnemen aan wedstrijden in de schaaksprt. Het tweede schljaar gaan we bij vldende anim k als schl deelnemen aan schlschaakwedstrijden. Dit zijn wedstrijden vr schlen in de eigen regi, waar je als schl tegen elkaar schaakt. Vr schlen uit de regi van de Rtterdamse schaakbnd is er nder andere het individueel kampienschap vr kinderen van de basisschlen en het kampienschap basisschlen (schlteams). Als schlschaken p meerdere schlen als extra activiteit wrdt aangebden zal k in de eigen gemeente Nederlek een schlschaak terni wrden gerganiseerd. Tevens gaan we het tweede schljaar aan de slag met Internetschaak. Hier wrden enkele mgelijkheden besprken van gebruik van internet bij schaken, zals interactief schaken p de cmputer, schaakprgramma s p de cmputer en internet schaakternien.

9 Schaken met plezier - Schaken p schl 9 Wat is er ndig, welke ksten zijn vr schl en wat zijn de ksten vr uders. Wat is er ndig m p schl les te geven? Er dient een ruimte f leslkaal met een cmputer en een digitaal lesbrd beschikbaar te zijn. De cd Stap 1 en Stap 2 wrdt p de cmputer geïnstalleerd. Er dient een ruimte f leslkaal beschikbaar te zijn m een partijtje schaak te spelen. Dit kan dezelfde ruimte zijn als waar wrdt lesgegeven, maar mag k een andere stille ruimte zijn. Er dient schaakmateriaal p schl aanwezig te zijn. Het aantal brden en stukken dient te wrden afgestemd p het aantal deelnemers. Welke ksten zijn vr de schl? Cmputer en digitaal lesbrd dienen aanwezig te zijn Ksten vr aanschaf van het bendigde schaakmateriaal (indien niet aanwezig). Schl schaakset: inklapbaar plastic schaakbrd + schaakstukken. Aantal is afhankelijk van aantal deelnemers. Licentie cd Chess Tutr Stap 1 (eerste jaar) Licentie cd Chess Tutr Stap 2 (tweede jaar) Vergeding per les vr schaaktrainer Prijzen vr schlschaak cmpetitie per deelnemer. Kpieën (f pdf) van lesprgramma Kpieën van werkbekje indien deze niet wrdt aangeschaft dr uders Een schl schaakdiplma Wat zijn de ksten vr de uders? Een werkbekje per jaar 4,60 per werkbekje. Kpie Cd Tasc-chess-2 2,00 (alleen het eerste jaar) Eventueel Stap examen KNSB 3,00 Ouderbijdrage 2,00 per les Vanaf het tweede jaar kan er k aan schaakternien buiten de schl wrden deelgenmen. Inschrijfgeld schaakternien (vanaf 2 e jaar) Eventueel lidmaatschap KNSB (vanaf 2 e jaar) ( Eventueel internet lidmaatschap KNSB (vanaf 2 e jaar) (

10 Bijlage Schaken met plezier - Schaken p schl 10 Opbuw van lesgeven De eerste stap (infrmatie uit handleiding vr schaaktrainers stap 1) De schaakntwikkeling van het kind Schaken heeft een enrme aantrekkingskracht p kinderen. De schaakstukken fascineren hen dr de vrm en de bewegingen ver het brd. Het is een spel waar je zelf de baas kunt spelen en de cnsequenties van je daden zijn dan k geheel vr eigen rekening. Geluk f pech, zals bij spelletjes als Mens erger je niet is er niet. Krtm, kinderen vinden het een leuk spel, zelfs cl. Slaan Na het aanleren van de lp van de stukken en het slaan wrdt het spelen een feest. Het eerste del van het spel wrdt vr de kinderen het slaan van de stukken van de tegenstander. In slagrde wrden de geslagen stukken keurig naast elkaar langs de kant van het brd gezet, het liefst aan de eigen kant. Regelmatig wrdt de buit geteld. Kinderen tellen k ng als er in de tussentijd niets geslagen is. Slaan wrdt vr de kinderen het del van het spel. Het maakt hun niet z veel uit f er materiaal verlren gaat. Zelfs als zij het begrip mat kennen en deels weten te te passen, blijven zij z gefascineerd dr het slaan dat dat het eerste is waar zij p uit zijn. Zij kiezen een stuk uit (elk kind heeft zijn eigen vrkeur) en gaan daarmee p jacht. Sneuvelt het stuk dan is het vlgende aan de beurt. Kmt een van de spelers mat te staan dan is dat vaak bij teval en het vervalt beide spelers als een verassing. Het liefst zuden ze drspelen! Je staat mat wrdt gecmpenseerd dr Ja, maar ik heb juw dame. Materiaalfase (stap 1) De peride waarin de kinderen z met het materiaal bezig zijn is ged herkenbaar. We nemen deze peride: de materiaalfase. De kinderen verkennen de stukken en hun werking en van lieverlee wrden zij vaardiger met spelen. Ze aarzelen niet meer bij de lp van een stuk. Het helpt de kinderen enrm in hun schaakntwikkeling als zij de kans krijgen m deze materiaalfase in eigen temp z vlledig mgelijk te drlpen. Het vrkmt nder meer het weg blijven geven van stukken in latere partijen. Ruimtelijke fase (stap 2) Het begrip mat beheersen en het gericht zeken naar mat srteren alleen vldende effect als een kind tijdens de materiaalfase inzicht gaat krijgen in de ruimte-indeling p het brd. Het met ntdekken dat de werking van de stukken zich niet alleen uitstrekt naar andere stukken maar k naar velden. Pas dan is er sprake van (een pging tt) ruimtebeheersing. De leerlingen bereiken een nieuwe fase, znder natuurlijk de ude geheel te verlaten: de ruimtelijke fase. Met deze fase

11 Schaken met plezier - Schaken p schl 11 starten znder met de vrafgaande rekening te huden, leidt tt nndig meer futen in de partijen van de kinderen. Het duurt daarna een hele tijd vr de kinderen de vlgende fase bereiken. Tijdfase (stap 3) Bij schaken spelen we zetten met een bepaald del. Om een specifieke del te bereiken hebben we tijd ndig. Tijd drukken we uit in zetten. Schakers nemen een zet een temp (tijd in het Italiaans). He sterker we gaan spelen des te grter wrdt het belang van een temp. Zelfs het spelen met wit is dan een vrdeel mdat wit mag beginnen. De derde fase van de ntwikkeling nemen we de tijdfase. Dat duurt een aantal jaren vrdat een kind zver is. In de eerste stap hebben de leerlingen geen ntie van het belang van tijd. Zij verzinnen sms prachtige plannetjes van enkele zetten diep. Helaas kan de tegenstander als het zver is de dreiging in één zet pareren. Znde van de tijd, maar kinderen ervaren ng niet dat zij de verlren zetten nuttiger hadden kunnen besteden. Ok de kinderen in de tweede stap achtervlgen ng vl gede med met hun kning een vijandelijke pin. Dat je dr dmme zetten in feite een beurt kunt verliezen, kmt bij hen wel p, maar de wens dat de tegenstander de dreiging niet ziet, verheerst. Dr de lessen en de praktijkbesprekingen krijgen zij vanaf de tweede stap steeds meer vat p het feit dat een schaakpartij meer is dan een reeks afznderlijke zetten. Dr het maken van pgaven leren zij het belang van zetten vruit zien en leren de kinderen dat je materiaal kunt inruilen vr ruimte en tijd. We zijn dan al wel in Stap 3. Het lesgeven Leerstfvlgrde In welke vlgrde met de leerstf aan de rde kmen? Veel leerbeken kiezen vr de lgische aanpak en leren z snel mgelijk mat aan, mdat dat de bedeling van het spel is. In de stappenmethde kmt mat pas in les 7 aan bd. Waarm? Mat is een begrip waarvr de leerling nder meer kennis met hebben van de lp van de stukken, aanval en verdedigen. Een vldende beheersen van het begrip verdedigen is alleen al een hele klus. De structuur van de leerstf bij schaken kent daarm een afhankelijke pbuw. Leerlingen meten bepaalde leerstfnderdelen beheersen vrdat zij een vlgende nderdeel met succes kunnen leren. Aan mat beginnen vrdat de leerlingen alle begrippen uit de vrgaande lessen vldende nder de knie hebben, verlaagt de kans p beheersing van mat en de vlgende nderdelen. Vlgrde van de lessen in de eerste stap De vlgrde van de lessen is afhankelijk van diverse factren: 1. Lgische ndzaak

12 Schaken met plezier - Schaken p schl 12 Bij de behandeling van het mat meten alle deelbegrippen bekend zijn (lp van de stukken, aanval, slaan, vrmen van verdedigen, schaak en schaak pheffen) 2. Belangrijkheid, nuttigheid. Mat is de bedeling van het spel en met dus z snel mgelijk wrden behandeld. De kinderen willen partijtjes spelen. Een spelregel als rkade met en kan daarm k wachten. 3. Variatie, afwisseling Lessen met dezelfde srt inhud meten niet vlak achter elkaar wrden gegeven. De lp van de pin kmt daarm nier direct na de les Lp van de stukken. 4. Leeftijd en niveau Bij jnge kinderen en zwakkere grepen kan de tweevudige aanval znder meer tt een later mment wachten. Vlgrde binnen de lessen Het is nuttig m rekening te huden met de vlgende principes: 1. Van cncreet naar abstract Aan de hand van vrbeelden leggen we de regel uit. 2. Van makkelijk naar meilijk De lp van de tren is vr een kind veel gemakkelijker dan dat van een paard. Dat bepaalt dat de tren eerder aan bd kmt. De pin lijkt eenvudig, maar dr de vele extra regels (de dubbele stap, het rechte gaan, maar het schuine slaan, niet achteruit spelen en de prmtie) is het beter zijn behandeling wat uit te stellen. 3. Van belangrijk naar minder belangrijk De spelregel en passant slaan is minder belangrijk vr de partijen van de leerlingen en kmt dus pas aan het eind van de stap aan bd. Bij dekken kmen de directe vrmen als eerste aan de beurt. 4. Van eenvudig naar cmplex Eerst zetten we mat aan de rand van het brd met een stuk dat gedekt staat, pas daarna kmen matbeelden met meer dan twee stukken en in het midden van het brd aan bd. 5. Van algemene regel naar bijzndere Eerst leren we verdedigen aan en dan pas schaak pheffen 6. Enkelvudig begrip naar meervudig Eerst kmt dekken aan de beurt en pas dan het tussenplaatsen waarbij het tussen te plaatsen stuk gedekt met staan.

13 Schaken met plezier - Schaken p schl 13 Bijlage Vrbeeld bladzijde in werkbekje Stap 1 les 7 Mat.

14 Schaken met plezier - Schaken p schl 14 Vrbeeld bladzijde in werkbekje Stap 1 les 7 Oefening Mat in één.

15 Bijlage Schaken met plezier - Schaken p schl 15 Infrmatie lesmateriaal Stap 1 van STAPPENMETHODE.NL Stap 1 In de eerste stap wrden alle spelregels van het schaken behandeld. Veel aandacht is er daarnaast vr de basisvaardigheden die ndig zijn m het spel te spelen. In vergelijking met andere leerbeken kent de stappenmethde een unieke leerstfvlgrde. Het aanleren van mat wrdt zlang mgelijk uitgesteld. Dat wekt aanvankelijk verwndering en zelfs ngelf maar de praktijk heeft bewezen dat deze aanpak vrtreffelijk werkt. Kinderen leren echt ged schaken, zeker als hun tussentijds geneg tijd wrdt gegund m veel te spelen. Werkbek Stap 1 Werkbek Stap 1 plus Werkbek Stap 1 extra Basisdeel stap 1 Vr het werkbek stap 1 zijn er 15 lessen. 1: Brd en stukken 2: Lp van schaakstukken 3: Aanval en slaan 4: De pin 5: Verdedigen 6: Schaak + schaak pheffen 7: Mat 8: Mat 9: De rkade 10: Vrdelige ruil 11: Tweevudige aanval 12: Remise 13: Mat zetten met de dame 14: En passant slaan 15: De ntatie Stap 1 plus Vr het plusdeel zijn er 8 lessen. 1: Materiaal winnen 2: Verdedigen 3: Mat

16 Schaken met plezier - Schaken p schl 16 4: Brdvisie 5: Verdedigen tegen mat 6: Remise 7: Mat bedenken 8: De vrijpin De nderwerpen in het plusdeel zijn heel sterk gericht p het verbeteren van het zien van aanval en verdediging, krtm de brdvisie. De stf is grtendeels bekend maar nu is er een extra facet van belang zdat de leerling een keus met maken uit twee verschillende mgelijkheden. Dit geldt vr de lessen 'Materiaal winnen', 'Verdedigen' (verdedigen kmt k in 2 andere lessen aan bd) en 'Brdvisie'. Het ruimteaspect, ng steeds lastig p dit niveau, vinden we terug in de lessen ver mat en remise. Beide begrippen verdiepen we ng enigszins en we geven andersrtige efeningen. Bij een meilijk begrip, en dat is mat zeker, helpt veelzijdig efenen. In stap 1 plus met de leerling echt denken en ervr gaan zitten, anders lukt het niet. Smmige lessen kunnen krt zijn. Zaak is dat de leerlingen p de juiste manier de pgaven meten kunnen maken. Helemaal geen instructie is niet aan te bevelen. Werkbek Stap 1 Stap 1 13 e druk pagina's met tekeningen Naast pgaven staan er in het werkbek geheugensteunen. Dit zijn krte samenvattingen vr de leerlingen van de les uit de handleiding. Er zijn 13 geheugensteunen 1. Het brd 2. Lp van de stukken 3. Aanval en slaan 4. De pin 5. Verdedigen 6. Schaak en schaak pheffen 7. Mat 8. Rkade 9. Ruil en vrdelige ruil 10. Tweevudige aanval

17 Schaken met plezier - Schaken p schl Remise 12. De pin De ntatie Op de andere 42 bladzijden staan steeds 12 pgaven per blad. Dat betekent een ttaal van 42x12-18 (vr tekeningen)= 486 pgaven. Een vrprefje? Mat in één, zie bijlage. Werkbek Stap 1 plus De inhud van het werkbek stap 1 plus: Min f meer nieuwe nderwerpen: Stap 1 plus 2 e druk pagina's met tekeningen mat in één (aftrekschaak, röntgendekking) dekken (röntgendekking) vrijpin verdedigen tegen mat verdedigen tegen een vrijpin Verdieping van al behandelde nderwerpen: Verdedigen Verschillende vrmen van dekken en weggaan. Remise Patgevaar! Het vrkmen en vermijden van pat Mat in één Verschillende vrmen met indirecte dekking Mat bedenken Verschillende vrmen van het bedenken van mat Verdedigen tegen mat Materiaal winnen Rute spelletjes Vaardigheidsefeningen (Geef schaak, ga naar het juiste veld, insluiten, sla alle stukken)

18 Schaken met plezier - Schaken p schl 18 Werkbek Stap 1 extra Stap 1 extra 1 e druk pagina's met tekeningen Het extra werkbek staat vl met luter efeningen. In de eerste helft van het werkbek staan de pgaven met dezelfde nderwerpen als in de gewne werkbek van stap 1. Die zijn niet alleen nuttig als extra efening maar vral k als herhaling. sla een ngedekt stuk verdedigen (weggaan, dekken, slaan, tussenplaatsen) schaak pheffen mat in een mat bedenken rkeren vrdelige ruil tweevudige aanval In de tweede helft van het bek staan 26 bladzijden met pgaven van het type: mix. Er is dus geen aanduiding van het thema van de efening en zij lijken al meer p een echte partij. Het plssen van dergelijke pgaven is vr een eerste-stapper meilijk. Nu zijn de nderwerpen in stap 1 gelukkig beperkt: materiaal winnen, mat in één zetten en verdedigen. Dan is de kek al bijna p. Bij elke pgave met de leerling een lijstje met drie vragen aflpen: - Kan ik materiaal winnen? - Kan ik mat zetten? - Is er een stuk van me in gevaar?

19 Schaken met plezier - Schaken p schl 19 Infrmatie lesmateriaal Stap 2 van STAPPENMETHODE.NL Stap 2 In de tweede stap begint het 'grtere' werk. Na de spelregels en de basisvaardigheden van de vrige stap staan nu de eerste beginselen van tactiek en psitiespel p het prgramma. We leren aanvalstechnieken aan m p slimme wijze materiaal buit te maken. Tactiek speelt een grte rl in het schaken. Tactische mgelijkheden kmen bij gevrderde schakers vrt uit ged psitiespel, bij een tweede stapper kmen ze eenvudig uit de lucht vallen. Alle partijen p dit niveau wrden dr tactiek beslist en daarm is het lgisch aan dit nderdeel veel aandacht te besteden. Psitiespel is vrlpig ng sterk ndergeschikt aan de tactiek. Het prbleem is dat zelfs de eenvudigste psitinele begrippen ng veel en veel te hg gegrepen zijn. De eerste aanzet wrdt gegeven in de tweede stap maar de eerste tijd kunnen psitinele elementen beter bij de bespreking van partijen van de kinderen naar vren kmen. Werkbek Stap 2 Werkbek Stap 2 extra Werkbek Stap 2 plus Werkbek Stap 2 vruitdenken Basisdeel stap 2 Vr de leerlingen is vrijwel alles nieuw in de tweede stap. Er zijn dus minder lessen dan in de andere stappen. 1: Activiteit van stukken 2: Dubbele aanval: dame (1) 3: Dubbele aanval: dame (2) 4: Penning 5: Uitschakelen verdediging 6: De 3 guden regels 7: Mat in twee 8: Dubbele aanval: paard 9: Matvering met de tren 10: Dubbele aanval: TLDK 11: Aftrekaanval 12: Verdedigen tegen mat 13: De krte ntatie Verder 9 lessen vr het plus werkbek. 1+: Mat 2+: Pinneneindspel 3+: De pening

20 Schaken met plezier - Schaken p schl 20 4+: Verdedigen 5+: Ruteplanner 6+: Mat bedenken 7+: Pat 8+: Materiaal winnen 9+: Spelregels Werkbek Stap 2 Stap 2 9 e druk pagina's met tekeningen In de werkbeken staan pgaven en geheugensteunen. Geheugensteunen zijn krte samenvattingen vr de leerlingen van de les uit de handleiding. Handig als ze iets vergeten zijn, niet hebben pgelet f als ze een keer niet geweest zijn. Er zijn 9 geheugensteunen. Activiteit van stukken Aanvalsdelen Dubbele aanval: dame Penning Uitschakelen verdediging De 3 guden regels Aftrekaanval Verdedigen tegen mat De krte ntatie Op de andere 46 bladzijden staan steeds 12 pgaven per blad. Dat betekent een ttaal van 46x12-26 (vr tekeningen)= 526 pgaven. Een vrprefje? Zie vlgend blad, Dubbele aanval met de dame

21 Schaken met plezier - Schaken p schl 21

22 Schaken met plezier - Schaken p schl 22 Werkbek Stap 2 extra Stap 2 extra 2 e druk pagina's met tekeningen In het extra werkbek staan 54 pagina's met pgaven, liefst 54x12= (tekeningen)= 617 pgaven. Er is een geheugensteun met richtlijnen vr het plssen van de mixpagina's. Allereerst kmen de efeningen met bekende thema's uit Stap 2 en een heel enkele uit de eerste stap p een hger niveau: schaak pheffen mat in een dubbele aanval: dame penning uitschakelen verdediging: wegjagen + hut uitschakelen verdediging: weglkken + hut uitschakelen verdediging: slaan + hut mat in twee: diverse matbeelden dubbele aanval: paard dubbele aanval: tren, lper f pin dubbele aanval: samenwerking twee stukken aftrekaanval verdedigen tegen mat De laatste 26 bladzijden zijn tetsen.

23 Schaken met plezier - Schaken p schl 23 Werkbek Stap 2 plus De inhud van het werkbek stap 2+: Min f meer nieuwe nderwerpen: Stap 2+ 1 e druk pagina's met tekeningen mat zetten (mat in één dr dubbelschaak, mat dreigen) pinneneindspel de pening legaal f niet legaal? verdedig tegen herdersmat Verdieping van al behandelde nderwerpen: Verdedigen Slim schaak pheffen, de gede slagzet, verdedig tegen een vrijpin. Mat bedenken Mat bedenken met 2 stukken, matbeelden Remise dr pat Pat afdwingen, pat vermijden, pat pheffen, pat als wapen, ndekbaar pat? Vrijpin Vrijpin verzilveren en verdedig tegen de vrijpin Rute spelletjes Vaardigheidsefeningen (geef schaak, kies de veilige weg, zet z snel mgelijk mat, sla alle stukken)

24 Schaken met plezier - Schaken p schl 24

25 Schaken met plezier - Schaken p schl 25