Het alcoholslotprogramma als strafrechtelijke sanctiemogelijkheid voor de strafrechter

Transcriptie

1 Het alcoholslotprogramma als strafrechtelijke sanctiemogelijkheid voor de strafrechter Is het wenselijk, met het oog op de rechtsbescherming van de burger, dat de mogelijkheid om een alcoholslotprogramma op te leggen wordt ondergebracht bij de strafrechter in plaats van bij het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen? S.M.W. de Kruif LLB Masterscriptie Rechtsgeleerdheid, accent Strafrecht In het openbaar te verdedigen ten overstaan van de Examencommissie van Tilburg Law School, bestaande uit mr. drs. B. van der Vorm en mr. M.E.W. Muskens Op 19 augustus 2014 Aan de Universiteit van Tilburg 1

2 Inhoudsopgave Inleiding Rechtsbescherming aan de burger tijdens de bestuursrechtelijke vorderingsprocedure bij invoering van het alcoholslotprogramma in Inleiding Wetgeving omtrent het alcoholslotprogramma bij invoering in Vorm alcoholslotprogramma Bestuursrechtelijke rechtsbescherming bij oplegging van het alcoholslotprogramma door het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen Recht op toegang tot de rechter op grond van artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens Mogelijkheid van bezwaar, administratief beroep en beroep bij de bestuursrechter Marginale toetsing bestuursrechter Conclusie Het alcoholslotprogramma als criminal charge in de zin van artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens volgens nationale straf- en bestuursrechters Inleiding Een bestuursrechtelijke maatregel als criminal charge Uitspraken strafrechters De selectie van de uitspraken De bevindingen Uitspraken bestuursrechters De selectie van de uitspraken De bevindingen Conclusie

3 3. Rechtsbescherming aan de burger bij oplegging alcoholslotprogramma anno Inleiding Gevolgen van jurisprudentie op wetgeving omtrent het alcoholslotprogramma Het alcoholslotprogramma als criminal charge in de zin van artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens: bevindingen op basis van de Engel-criteria De classificatie naar nationaal recht (eerste criterium) De aard van de overtreding (tweede criterium) De zwaarte en aard van de sanctie (derde criterium) Aard van de sanctie (eerste subcriterium van derde Engel-criterium) Zwaarte van de sanctie (tweede subcriterium van derde Engel-criterium) Totale kosten alcoholslotprogramma en inbouw alcoholslot Ongeldigheidsverklaring rijbewijs voor de duur van vijf jaar Gevolgschade Waardering van de uitkomsten op de Engel-criteria Rechtsbescherming welke geboden zou moeten worden tijdens oplegging van het alcoholslotprogramma Artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens Una via-beginsel Evenredigheidsbeginsel/Belangenafweging Conclusie Het alcoholslotprogramma als strafrechtelijke sanctie Inleiding Het alcoholslotprogramma als bestuursrechtelijke punitieve sanctie opgelegd door het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen Bestuursstrafrecht De bestuurlijke boete

4 4.2.3 Het alcoholslotprogramma als bestuursrechtelijk punitieve sanctie artikel 5:41 Algemene wet bestuursrecht Artikel 5:44 Algemene wet bestuursrecht Artikel 3:4 Algemene wet bestuursrecht Het alcoholslotprogramma als bestuursrechtelijke punitieve sanctie: Een wenselijke oplossing? Het alcoholslotprogramma als strafrechtelijke sanctiemogelijkheid van de strafrechter Het alcoholslotprogramma in België Tegemoetkoming aan bezwaren op huidige wetgeving omtrent het alcoholslotprogramma? Onschuldpresumptie Una via beginsel Belangenafweging/Evenredigheid Het alcoholslotprogramma als strafrechtelijke sanctiemogelijkheid van de strafrechter: Een wenselijke oplossing? Overname Belgische regelingen omtrent het alcoholslotprogramma Conclusie Conclusie Literatuurlijst Jurisprudentielijst

5 Inleiding Met (te) veel alcohol op achter het stuur gaan zitten is een kwalijke zaak. Alcohol heeft een verdovend effect op de hersenen. 1 Het concentratievermogen vermindert en risico s worden sneller onderschat. Uit onderzoek van het Ministerie van Infrastructuur & Milieu blijkt dat ook het rijgedrag wordt beïnvloed. Het sturen blijkt lastig voor bestuurders onder invloed van alcohol en zorgt voor een grotere kans op ongevallen. De Nederlandse en Europese wetgeving met betrekking tot het rijden onder invloed is vastgesteld op grond van de Borkenstein-curve uit Een bestuurder met een promillage van 0,8 alcohol heeft een twee keer grotere kans op een ongeval dan een bestuurder die geen alcohol nuttigt. Voor een zware drinker (vanaf 1,3 promille) is de relatieve ongevalskans zes maal zo groot als voor iemand die niets heeft gedronken. In Nederland is het aantal verkeersdoden per jaar gedaald tussen 2003 en Waren er in 2003 nog 1088 dodelijke slachtoffers in het verkeer, in 2013 waren dit er Uit onderzoek van het Europees waarnemingscentrum voor drugs en drugsverslaving blijkt echter dat alcohol nog altijd een van de belangrijkste oorzaken van dodelijke verkeersongelukken is in de Europese Unie. 4 Bij ongeveer een kwart van de jaarlijkse verkeersongelukken met dodelijke afloop was drank in het spel. 5 Op 19 maart 2009 is het wetsvoorstel tot wijziging van de Wegenverkeerswet 1994 (hierna: WVW 1994) in verband met de invoering van het alcoholslotprogramma (hierna: ASP) ingediend. Op 1 december 2011 is deze wet in werking getreden. Het wetsvoorstel vloeide voort uit de wens en de noodzaak om het aantal verkeersslachtoffers als gevolg van rijden onder 1 Onderzoek van het Ministerie van Infrastructuur & Milieu, Rijden onder invloed in Nederland in R.F. Borkenstein, R.F. Crowther, R.P. Shumate, W.B. Ziel & R. Zylman, The role of the drinking driver in traffic accidents. The Grand Rapids Study, second edition, Blutalkohol S. Van Diepen, Aantal verkeersdoden , Verkeer (Auto en Vervoer), 2 juli 2013, 4 Becijferd en gebaseerd op onderzoek tussen 2006 en 2011 in 13 landen. 5 A. Haars, Kwart verkeersdoden EU door Alcohol, bnr.nl 15 december 2012, 5

6 invloed van alcohol terug te dringen. 6 Het doel voor 2020 is een reductie van het aantal verkeersdoden in zijn algemeenheid te bewerkstelligen van 791 in 2007 tot maximaal Het programma bestaat uit twee onderdelen, het inbouwen van een alcoholslot en het volgen van een motivatieprogramma. Zoals in artikel 1 sub v WVW 1994 te lezen valt is het alcoholslot een geheel van een ademalcoholtester, een startonderbreker en een registratie-eenheid, dat in een motorrijtuig wordt ingebouwd, waardoor het motorrijtuig waarin het is ingebouwd alleen kan worden gestart nadat in de ademalcoholtester is geblazen en indien het daarin gemeten en weergegeven ademalcoholgehalte onder de voor de betrokkene geldende, wettelijke alcohollimiet ligt. Ook tijdens de rit wordt soms opnieuw gevraagd om te blazen. Naast het inbouwen van een alcoholslot is de deelnemer aan een alcoholslotprogramma verplicht mee te doen aan een motivatieprogramma van drie dagdelen, dit moet gebeuren binnen de eerste zes maanden van het ASP. Doel van het motivatieprogramma is dat deelnemers in groepssessies een scheiding leren maken tussen het gebruik van alcohol en het besturen van een motorrijtuig. Daarnaast krijgen deelnemers zicht op hun persoonlijk alcoholgebruik. 8 Het ASP wordt ten minste voor de duur van twee jaar opgelegd. Bij weigering van het meewerken aan het alcoholslotprogramma zal het rijbewijs worden ingenomen voor de duur van vijf jaar. Op grond van artikel 4aa WVW 1994 is het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (hierna: CBR) belast met de taak het ASP op te leggen en uit te voeren. Deze bestuursrechtelijke maatregel wordt opgelegd aan de zware overtreder. Dit betekent aan bestuurders die in het verkeer worden aangehouden met een promillage tussen 1,3 en 1,8. Voor beginnende bestuurders, die nog geen vijf jaar hun rijbewijs hebben, geldt een promillage tussen de 1,0 en 1,8. 9 De bestuurder die aangehouden is wegens rijden onder invloed komt ook in aanraking met Justitie. 10 Binnen tien dagen dient de officier van justitie te beslissen over de mogelijke 6 Kamerstukken II 2008/09, , 3, p.1. 7 Kamerstukken II 2007/08, , 120, herdruk E.G. Kurtovic & G.J.M. van Spanje, Het alcoholslot; een maatregel of straf?, Strafblad , p

7 inhouding van het rijbewijs. Tegen deze beslissing kan op grond van artikel 164 lid 8 WVW 1994 een klaagschrift worden ingediend bij de rechtbank. Uit de wetsgeschiedenis volgt dat de officier van justitie voordat hij beslist een rijbewijs in te houden telkens opnieuw moet beoordelen of van de bestuurder, indien hij de beschikking over zijn rijbewijs zou herkrijgen, ook thans nog een zodanige bedreiging van de veiligheid op de weg zou zijn te duchten, dat daardoor een verdere inhouding van het ingevorderde rijbewijs zou zijn gerechtvaardigd. 11 De rechter toetst de beslissing van de officier van justitie. Sinds de invoering van het ASP heeft het CBR deze maatregel veelvuldig opgelegd. In 2012 is aan 4252 bestuurders een ASP opgelegd 12 waarvan ruim 1400 daadwerkelijk met het programma zijn gestart. 13 Het CBR ziet zelf het alcoholslot als een succes. 14 Er is echter ook veel kritiek van verschillende kanten. Zo zijn veel strafrechters kritisch over het ASP omdat zij vinden dat maatwerk ontbreekt door het feit dat het CBR een alcoholslot standaard op kan leggen zonder tussenkomst van een rechter. Zo bleek uit een rondgang van rechtspraak.nl. 15 Een strafrechter in Alkmaar gaf daarbij aan moeite te hebben met de constructie dat twee overheidsinstanties los van elkaar straffen voor hetzelfde feit. Daarnaast is veel kritiek te horen in de media. In een uitzending van EenVandaag van 19 januari kwamen verschillende kritiekpunten aan het licht. De betrokkenen moeten het kostbare programma zelf betalen. Daarnaast ervaren zij een dubbele bestraffing nu zij een ASP opgelegd krijgen maar daarnaast ook in aanraking komen met Justitie en wellicht een boete opgelegd krijgen door de strafrechter. In genoemde uitzending geeft advocaat Van Oosten aan dat het ASP een nuttig instrument kan zijn, maar dat het nu veel te vaak wordt opgelegd aan de verkeerde mensen. Het ASP is volgens hem te ingrijpend om op te leggen zonder belangenafweging. Ook Sackers geeft zijn mening in deze uitzending. Hij vindt 11 Kamerstukken II 1987/88, , 3 (MvT bij de wijziging van de Wegenverkeerswet (invordering en inhouding van rijbewijzen)). De MvT van de WVW 1994 sluit zich hierbij aan, zie Kamerstukken II 1994/95, , 3: Een inhouding door de officier van justitie is gerechtvaardigd indien de aard van de overtreding zodanig is dat er gevaar bestaat voor recidive. 12 Jaarverslag CBR 2012, p. 10, 13 Jaarverslag CBR 2012, p. 10, 14 CBR: Alcoholslot is een succes, nos.nl 23 juni 2012, 15 Strafrechters kritisch over standaard maatregel CBR bij alcohol in het verkeer, rechtspraak.nl 21 augustus 2013, 16 Alcoholslot: een kostbare zaak, eenvandaag.nl 19 januari 2013, 7

8 dat deze dubbele bestraffing in sommige gevallen oneerlijk uitpakt. Hij stelt voor dat het schot tussen de strafrechtelijke sanctie en het ASP wordt opgeheven en dat bij voorkeur een rechter het totale sanctiepakket in handen heeft zodat per zaak een goede, complete belangenafweging kan plaatsvinden. CDA-Kamerlid De Rouwe laat op dinsdag 5 november 2013 weten dat hij vindt dat het ASP snel geëvalueerd moet worden. We moeten voorkomen dat mensen het te ingrijpend gaan vinden, aldus de Rouwe. 17 Gezien bovenstaande is het naar mijn mening nodig nog eens een kritische blik te werpen op de regeling betreffende het ASP. Biedt de wetgeving omtrent het ASP anno 2014 voldoende rechtsbescherming aan de burger of is het wenselijk dat de wetgever deze wetgeving aanpast? De hoofdvraag die ik zal beantwoorden betreft: Is het wenselijk, met het oog op de rechtsbescherming van de burger, dat de mogelijkheid om een ASP op te leggen wordt ondergebracht bij de strafrechter in plaats van bij het CBR? Om tot een antwoord te komen op deze hoofdvraag geef ik in hoofdstuk 1 aan welke rechtsbescherming er voor de burger werd beoogd door de wetgever met de invoering van het ASP. In dit hoofdstuk zal ik aangeven in welke vorm het ASP in 2011 aan de Nederlandse wetgeving is toegevoegd. Daarnaast zal ik uiteenzetten welke rechtsbeschermingsregels hier voor de burger werden geboden. Vervolgens komt in hoofdstuk 2 aan de orde of het ASP volgens de rechterlijke macht in Nederland (zowel straf- als bestuursrechters) in juridische zin wordt aangemerkt als een strafvervolging ( criminal charge ) in de zin van artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (hierna: EVRM). In hoofdstuk 3 beantwoord ik de vraag of er anno 2014 voldoende rechtsbescherming wordt geboden aan de burger bij oplegging van het ASP. Als eerste beschrijf ik welke gevolgen de jurisprudentie heeft gehad op de wetgeving betreffende het ASP. Daarna geef ik aan of in mijn optiek het ASP als criminal charge aangemerkt dient te worden. Uiteindelijk zal ik beoordelen of de wetgeving omtrent het ASP anno 2014 voldoende rechtsbescherming biedt aan de Nederlandse burger. Tenslotte beoordeel ik, in hoofdstuk 4, of het in Nederland wenselijk is dat de mogelijkheid om een ASP op te leggen wordt ondergebracht bij de strafrechter in plaats van bij het CBR. 17 ANP nieuws, Inzet alcoholslot snel evalueren, bnr.nl 5 november 2013, 8

9 1. Rechtsbescherming aan de burger tijdens de bestuursrechtelijke vorderingsprocedure bij invoering van het alcoholslotprogramma in Inleiding De overheid beschikt over een groot aantal middelen om inbreuk te maken op belangen van de burger. De overheid heeft macht. 18 Deze macht moet vanzelfsprekend worden beperkt door het recht. Daarnaast dienen procedurele waarborgen in acht te worden genomen bij gebruik van deze macht. Indien de overheid zich niet aan het recht houdt of de procedurele waarborgen niet in acht neemt, dan dient de burger beschermd te worden. Een onafhankelijke rechter moet kunnen worden ingeschakeld. Albers geeft in zijn proefschrift uit 2002 mijns inziens een mooie definitie van rechtsbescherming in bestuursrechtelijke context: Het aanwenden van rechtsmiddelen door belanghebbende teneinde de (on)rechtmatigheid van een bepaald overheidshandelen op bindende wijze vast te laten stellen. 19 Rechtsbescherming in strafrechtelijke context wordt vaak ruimer gezien, het is dan niet beperkt tot het aanwenden van rechtsmiddelen. Volgens Van Russen Groen doelt men daarnaast ook op de talloze waarborgen die het strafproces biedt. 20 Om tot een antwoord te kunnen komen op de hoofdvraag van deze scriptie is het allereerst van belang na te gaan welke rechtsbescherming er werd beoogd aan de burger bij invoering van het ASP tijdens de bestuursrechtelijke vorderingsprocedure. Ik geef in de eerste paragraaf van dit hoofdstuk aan in welke vorm het ASP in 2011 aan de Nederlandse wetgeving is toegevoegd. Vervolgens zet ik in de tweede paragraaf uiteen welke rechtsbescherming in bestuursrechtelijke context aan de burger hiermee werd geboden. Uiteindelijk geef ik een conclusie waarbij ik antwoord geef op de eerste deelvraag. 18 H.F.Th. Pennarts, Rechtsbescherming, Nijmegen: Ars Aequi Libri 1998, p C.L.G.F.H. Albers, Rechtsbescherming bij bestuurlijke boeten, balanceren op een magische lijn? (diss. Universiteit Maastricht), Den Haag: Sdu 2002, p P.M. van Russen Groen, Rechtsbescherming in het bestuursstrafrecht (diss. EUR), Deventer: Gouda Quint 1998 p

10 1.2 Wetgeving omtrent het alcoholslotprogramma bij invoering in 2011 Op 7 november 2011 is bij koninklijk besluit vastgesteld dat op 1 december 2011, de Wet van 4 juni 2010 tot wijziging van de WVW 1994 in verband met de aanpassing van de vorderingsprocedure en de invoering van het alcoholslotprogramma, in werking zou treden. Met deze wet is het ASP toegevoegd aan de WVW De vorderingsprocedure staat beschreven in de artikelen 130 tot en met 134a WVW Het ASP wordt opgelegd in het kader van de vorderingsprocedure. Naast de WVW 1994 is ook de ministeriële regeling houdende de vaststelling van de Regeling maatregelen rijvaardigheid en geschiktheid (hierna: RMRG 2011) van toepassing, die nadere regels stelt omtrent het ASP. Indien bij een politieagent, bij het CBR zelf of bij de officier van justitie 21 het vermoeden bestaat dat de houder van een rijbewijs niet langer beschikt over de rijvaardigheid dan wel over de lichamelijke of geestelijke geschiktheid, vereist voor het besturen van een of meer categorieën van motorrijtuigen waarvoor dat rijbewijs is afgegeven, dan doen zij daarvan zo spoedig mogelijk schriftelijk mededeling aan het CBR. 22 Het CBR zal dan op zijn beurt besluiten tot (1) de oplegging van een educatieve maatregel ter bevordering van de rijvaardigheid of geschiktheid, (2) tot de oplegging van een ASP of (3) tot een onderzoek naar de rijvaardigheid of geschiktheid. 23 Wat het CBR zal opleggen is vastgesteld in de RMRG Op grond van artikel 17 van de RMRG 2011 is het CBR gehouden betrokkene een ASP op te leggen indien een adem- of bloedalcoholgehalte is geconstateerd tussen de 1,3 en 1,8 promille. Voor beginnende bestuurders, die nog geen vijf jaar hun rijbewijs hebben behaald, geldt een promillage tussen de 1,0 en 1,8 promille. Aan het CBR is voorgeschreven om in de gevallen uit artikel 17 van de RMRG 2011 een ASP op te leggen, zij hebben hierbij geen discretionaire bevoegdheid. Een belangenafweging behoeft derhalve niet te worden gemaakt 24. Op grond van artikel 4aa WVW 1994 is het CBR belast met het opleggen, maar ook met het uitvoeren van het ASP. 21 Op grond van artikel 2 juncto artikel 3 RMRG Op grond van artikel 130 WVW Op grond van artikel 131 WVW Op grond van artikel 3:4 lid 2 Awb. 10

11 De betrokkene aan wie een ASP wordt opgelegd, is verplicht zijn medewerking te verlenen. Doet hij dit niet dan besluit het CBR onverwijld tot ongeldigverklaring van het rijbewijs van de houder. 25 Dit geldt voor alle rijbewijzen die in het bezit zijn van de betrokkene met uitzondering van het bromfietsrijbewijs (AM). 26 De betrokkene kan enkel een nieuw personenautorijbewijs (B) aanvragen dat geldig is voor het besturen van een motorrijtuig waarin een alcoholslot is ingebouwd. Dit rijbewijs wordt dan voorzien van de code 103 rijden met een alcoholslot. 27 De overige rijbewijzen zullen tijdens het ASP ongeldig blijven. Het alcoholslot kan niet worden ingebouwd in bussen, motoren en vrachtwagens. Indien betrokkene niet deelneemt aan het ASP dan wordt zijn rijbewijs ingetrokken voor de duur van vijf jaar. Ook moet betrokkene dan de kosten voor het opleggen van het ASP betalen. 28 Op grond van artikel 132c WVW 1994 moet degene aan wie het ASP is opgelegd een alcoholslot laten inbouwen. Op grond van artikel 132e WVW 1994 wordt in het kader van het ASP uitsluitend gebruik gemaakt van een alcoholslot dat is voorzien van een typegoedkeuring, verleend door de Rijksdienst voor het Wegverkeer (hierna: RDW), of een daaraan bij ministeriële regeling gelijkgesteld alcoholslot. De enige leverancier op dit moment die deze erkende alcoholsloten aanbiedt is de alcoholslotleverancier Dräger. Het minimale bedrag voor het laten inbouwen van een alcoholslot bedraagt 2.771, -. (exclusief BTW). 29 Naast de inbouw van een alcoholslot moeten de kosten voor de begeleiding van het CBR en het motivatieprogramma worden betaald aan het CBR. Dat betekent dat er 306, - moet worden betaald aan het CBR bij de oplegging van het ASP en daarnaast nog eens 706, - bij de uitvoering van het ASP. 30 Tot slot moet betrokkene een nieuw rijbewijs met codering kopen bij het gemeentehuis. Pas dan is voldaan aan de eisen voor deelname aan het ASP. De duur van het ASP is twee jaar, deze termijn gaat in op het moment dat betrokkene zijn nieuwe rijbewijs tot zijn beschikking heeft. Tussentijds is betrokkene wel verplicht het alcoholslot periodiek te laten uitlezen. Uiterlijk vier weken voor de afloop van het ASP vindt er een evaluatie plaats door het 25 Op grond van artikel 132 WVW Op grond van artikel 132b lid 1 en 2 WVW p p Alcoholslotprogramma leasepakketten Dräger Interlock XT, 30 Tarieven CBR 2014, 11

12 CBR van de wijze waarop betrokkene heeft deelgenomen aan het ASP. 31 Als alles goed is verlopen dan zal betrokkene weer een normaal rijbewijs aan kunnen vragen zonder codering. De eventueel eerder afgegeven rijbewijzen zullen dan weer worden vermeld op het rijbewijs. Het CBR kan echter ook besluiten tot verlenging met zes maanden. Op grond van artikel 22 RMRG 2011 besluit het CBR tot verlenging indien is gebleken dat in de laatste zes maanden ten minste een blaaspoging is geregistreerd hoger dan 0,2 promille. Indien tijdens de verlenging nogmaals een blaaspoging is geregistreerd hoger dan 0,2 promille dan kan het CBR het ASP nogmaals met 6 maanden verlengen. Naast de hierboven beschreven bestuursrechtelijke vorderingsprocedure bestaat er, bij aanhouding wegens rijden onder invloed van alcohol, ook de strafrechtelijke procedure. Degene die is aangehouden wegens rijden onder invloed van te veel alcohol krijgt dus ook te maken met Justitie. Op grond van artikel 164 lid 5 en lid 6 WVW 1994 neemt de officier van justitie binnen tien dagen een beslissing over de mogelijke inhouding van het rijbewijs. Indien het rijbewijs wordt ingehouden dan bestaat er de mogelijkheid om een klaagschrift in te dienen bij de rechtbank. 32 Er kan dus, naast de bestuursrechtelijke procedure, een strafrechtelijke procedure worden gestart. 33 Bij de invoering van het ASP is ervoor gekozen om in beginsel beide procedures gelijk op te laten lopen. 34 Naar de mening van de toenmalige minister van Verkeer en Waterstaat, Eurlings, kunnen beide procedures naast elkaar bestaan omdat ze verschillende doelen dienen. 1.3 Vorm alcoholslotprogramma Steeds meer beschikken bestuursorganen over mogelijkheden om sancties op te leggen bij handelen of nalaten in strijd met wettelijke voorschriften. 35 Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen herstelsancties en punitieve sancties. Waar herstelsancties ten doel hebben tot opheffing van de met het recht strijdige situatie, hebben punitieve sancties een leedtoevoegend 31 Op grond van artikel 132d WVW Op grond van artikel 164 lid 8 WVW p Kamerstukken II 2008/2009, , 3, p. 37 (MvT). 35 Rapport Raad van State, Het oogmerk als ijkpunt; bestuurlijke sancties in bestuursrechtspraak en wetgevingsadvisering, Den Haag

13 karakter. Bij punitieve sancties staat bestraffing van de overtreder voorop met als achterliggende doelstelling speciale en/of generale preventie. 36 Voorbeelden van herstelsancties zijn de last onder dwangsom en de last onder bestuursdwang. Deze sancties zijn gericht op herstel van de rechtmatige toestand. 37 Een voorbeeld bij uitstek van een punitieve sanctie is de bestuurlijke boete. Artikel 5:40 lid 1 van de Algemene Wet Bestuursrecht (hierna: Awb) definieert deze bestuurlijke boete als punitief. Zoals uit de vorige paragraaf naar voren komt is het ASP als bestuursrechtelijke maatregel aan de Nederlandse wetgeving toegevoegd. Deze bestuursrechtelijke maatregel is dwingendrechtelijk van aard en beoogt herstel van de met het recht strijdige situatie. Het ASP is dus niet als punitieve sanctie aan de Nederlandse wetgeving toegevoegd. 1.4 Bestuursrechtelijke rechtsbescherming bij oplegging van het alcoholslotprogramma door het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen De overheid dient tijdens haar bestuurshandelen tegen de burger zowel geschreven als ongeschreven procedurele waarborgen in acht te nemen. 38 Een voorbeeld hiervan is het formele zorgvuldigheidsbeginsel waarvan een aantal aspecten is gecodificeerd, zoals het vergaren van de nodige kennis omtrent de relevante feiten en de af te wegen belangen bij het voorbereiden van een besluit (artikel 3:2 Awb). Het bestuursorgaan dient ook een belangenafweging te maken, behoudens uitzonderingsgevallen (artikel 3:4 lid 1 Awb). Daarnaast moet ook het materiële zorgvuldigheidsbeginsel in acht worden genomen, dit wil zeggen dat zo weinig mogelijk schade veroorzaakt dient te worden. De nadelige gevolgen voor de belanghebbenden mogen dan ook niet onevenredig zijn in verhouding tot de met het besluit te dienen doelen (evenredigheidsbeginsel uit artikel 3:4 lid 2 Awb). Hiernaast zijn er nog veel andere procedurele waarborgen die in acht dienen te worden genomen zoals het motiveringsbeginsel, het verbod van détournement de pouvoir, het vertrouwensbeginsel, het gelijkheidsbeginsel, etc. Ik zal deze in dit onderzoek verder niet bespreken. 36 P.J.J. van Buren, Samenloop van bestuursrechtelijke en strafrechtelijke sancties en van bestuursrechtelijke sancties en van bestuursrechtelijke sancties onderling, NJB 1992/41, p E. Ankaert & J.Put/P.C. Adriaanse, T. Barkhuysen & M.L. van Emmerik (red), Europeesrechtelijke eisen bij de toepassing van bestuurlijke punitieve sancties, Alphen aan den Rijn: Kluwer 2006, p L.J.J. Rogier, De algemene wet bestuursrecht en strafrecht, Deventer: Kluwer 1995, p

14 Indien de overheid zich niet aan het recht houdt of de procedurele waarborgen niet in acht neemt, dan dient de burger beschermd te worden. Bestuurshandelen moet gecontroleerd worden. Dit kan geschieden door een onafhankelijke rechter maar ook door het bestuur zelf. Ik zal hieronder uiteenzetten welke mogelijkheden de burger heeft tot het laten controleren van bestuurshandelingen Recht op toegang tot de rechter op grond van artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens Artikel 6 EVRM is een belangrijke bron voor normen in het bestuursprocesrecht. 39 Lid 1 is van toepassing indien sprake is van de vaststelling van burgerlijke rechten of verplichtingen. Dit is zowel het geval bij oplegging van herstelsancties als ook bij oplegging van punitieve sancties. Het tweede en derde lid van artikel 6 EVRM zijn echter alleen van belang voor het strafproces en voor die gevallen dat bestuurlijke sancties onder het begrip criminal charge vallen. In 2005 heeft de Afdeling Bestuursrechtspraak voor de Raad van State (hierna: ABRvS) expliciet geoordeeld dat een bestuursrechtelijke sanctie punitief van aard is als deze kan worden aangemerkt als criminal charge in de zin van artikel 6 EVRM. 40 Als er dus sprake is van een criminal charge, ofwel een punitieve sanctie dan moeten onder andere alle procedurele waarborgen uit artikel 6 EVRM in acht genomen worden. Het ASP is toegevoegd aan de Nederlandse wetgeving als herstelsanctie en dus is alleen lid 1 van artikel 6 EVRM van toepassing bij oplegging van het ASP. 41 Artikel 6 EVRM biedt onderdanen van lidstaten van de Europese Unie, waaronder de Nederlandse burger, het recht op een eerlijk proces. Een ieder heeft recht op een eerlijke en openbare behandeling van zijn zaak, binnen een redelijke termijn, door een onafhankelijk en onpartijdig gerecht dat bij de wet is ingesteld. Dit recht op toegang tot een onafhankelijke en onpartijdige rechter blijkt ook uit een aantal algemene beginselen van bestuursprocesrecht, het decisiebeginsel, het onpartijdigheidsbeginsel en het 39 H.F.Th. Pennarts, Rechtsbescherming, Nijmegen: Ars Aequi Libri 1998, p ABRvS 2 november 2005, ECLI:NL:RVS:2005:AU5402, AB 2006/20 m.nt. Michiels, JB 2006/11, m.nt. Albers. 41 H.F.Th. Pennarts, Rechtsbescherming, Nijmegen: Ars Aequi Libri 1998, p

15 onafhankelijkheidsbeginsel. 42 Het recht op een eerlijke en openbare behandeling volgt ook uit het verdedigingsbeginsel en het openbaarheidsbeginsel Mogelijkheid van bezwaar, administratief beroep en beroep bij de bestuursrechter Voordat er toegang bestaat tot de rechter wordt er bestuurlijke rechtsbescherming geboden. 43 Dat artikel 6 EVRM de rechter voorop plaatst, sluit niet uit dat er verplicht een voorprocedure moet worden doorlopen. De betrokkene aan wie een ASP opgelegd is kan bezwaar maken tegen dit besluit (in de zin van artikel 1:3 lid 1 Awb) van het CBR op grond van artikel 7:1 Awb (behoudens uitzonderingsgevallen). Artikel 6:4 lid 1 Awb geeft aan dat er bezwaar kan worden gemaakt tegen een besluit door het indienen van een bezwaarschrift bij het bestuursorgaan dat het besluit heeft genomen, in dit geval het CBR. Zij kunnen hun besluit dan eventueel herzien. Naast de bewaarschriftprocedure kan ook administratief beroep ingesteld worden op grond van het tweede lid van artikel 6:4 Awb door het indienen van een beroepschrift bij het beroepsorgaan, dit is dan een ander bestuursorgaan dan het CBR. De beslissing die is genomen in deze voorprocedure kan dan uiteindelijk worden voorgelegd aan de bestuursrechter. 44 Indien de lagere bestuursrechter een beslissing heeft genomen over het besluit van het CBR tot oplegging van een ASP kan ook nog hoger beroep ingesteld worden bij de ABRvS op grond van artikel 37 Wet op de Raad van State (hierna: Wet RvS), uiteraard behoudens uitzonderingsgevallen. 42 H.F.Th. Pennarts, Rechtsbescherming, Nijmegen: Ars Aequi Libri 1998, p H.F.Th. Pennarts, Rechtsbescherming, Nijmegen: Ars Aequi Libri 1998, p H.F.Th. Pennarts, Rechtsbescherming, Nijmegen: Ars Aequi Libri Nijmegen 1998, p

16 1.4.3 Marginale toetsing bestuursrechter De bestuursrechter beperkt zich echter enkel tot rechtmatigheidstoetsing van de genomen beslissing. Dit hangt samen met het beginsel van de machtenscheiding, het is de taak van het bestuur om in het kader van het recht (politieke) keuzes te maken waarna de bestuursrechter deze keuzes toetst aan het ter zake geldende recht. De rechter dient in beginsel de keuze die het CBR maakt te respecteren. De rechter kijkt of het CBR in redelijkheid tot zijn besluit heeft kunnen komen. 45 Dit wordt ook wel de terughoudende of marginale toetsing genoemd. 1.5 Conclusie Het ASP is als bestuursrechtelijke maatregel aan de Nederlandse wetgeving toegevoegd. Deze bestuursrechtelijke maatregel is dwingendrechtelijk van aard en beoogt herstel van de met het recht strijdige situatie en is volgens de wetgever niet punitief van aard. De overheid dient tijdens zijn bestuurshandelen tegen de burger zowel geschreven als ongeschreven procedurele waarborgen in acht te nemen. 46 Doet hij dit niet, dan dient de burger beschermd te worden. Bestuurshandelen moet gecontroleerd worden. Dit kan geschieden door een onafhankelijke rechter maar ook door het bestuur zelf (door middel van bezwaar of beroep). Na meer dan twee jaar na invoering heeft het ASP voor heel wat ophef gezorgd. Velen die een ASP opgelegd hebben gekregen zijn naar de rechter gestapt. Wat veelal werd aangevoerd is dat het ASP een punitieve sanctie is die beschouwd worden als criminal charge waarbij alle procedurele waarborgen van artikel 6 EVRM in acht moeten worden genomen. Ook komen dan andere strafrechtelijke beginselen in beeld zoals het ne bis in idem-beginsel en zal de bestuursrechter vol moeten toetsen aan het evenredigheidsbeginsel uit artikel 3:4 lid 2 Awb. 47 Dat is nu niet het geval. 45 J.M. de Meij & I.C. van der Vlies, Inleiding tot het staatrecht en het bestuursrecht, Deventer: Kluwer 2004, p L.J.J. Rogier, De algemene wet bestuursrecht en strafrecht, Deventer: Kluwer 1995, p T. Barkhuysen, Het EVRM als integraal onderdeel van het Nederlandse materiele bestuursrecht, in T. Barkhuysen e.a., De betekenis van het EVRM voor het materiële bestuursrecht (VAR-reeks 132), Den Haag: BJu 2004, p

17 Concluderend kan worden gezegd dat hiermee bij de invoering van het ASP aan de WVW 1994 door de wetgever niet beoogd was dat de burger extra strafrechtelijke rechtsbescherming uit lid 2 en 3 van artikel 6 EVRM zou genieten. Enkel het recht op toegang tot de rechter uit lid 1 van artikel 6 EVRM is van toepassing. Daarnaast was niet beoogd dat de rechter vol aan het evenredigheidsbeginsel zou toetsen en hoefde er geen belangenafweging hoefde plaats te vinden. Zowel strafrechters als bestuursrechters hebben hier inmiddels hun visie op gegeven en een aantal van hen kwam tot de conclusie dat het ASP, onder omstandigheden, wel als criminal charge aangemerkt dient te worden. Onder welke omstandigheden dit het geval is, zal in het volgende hoofdstuk aan bod komen. 17

18 2. Het alcoholslotprogramma als criminal charge in de zin van artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens volgens nationale straf- en bestuursrechters 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk beantwoord ik de volgende hoofdvraag: In welke gevallen is het ASP aan te merken als een criminal charge in de zin van artikel 6 EVRM volgens nationale straf- en bestuursrechters? Het is van belang dit te onderzoeken omdat, indien het ASP aangemerkt wordt als criminal charge, dit extra strafrechtelijke rechtsbescherming aan de burger met zich mee brengt. Allereerst geef ik kort aan wanneer een bestuursrechtelijke maatregel aangemerkt dient te worden als criminal charge op basis van jurisprudentie van het EHRM. Daarna zet ik uiteen in welke gevallen de Nederlandse strafrechters en bestuursrechters het ASP als criminal charge beschouwen. 2.2 Een bestuursrechtelijke maatregel als criminal charge Een bestuursrechtelijke maatregel kan, onder omstandigheden, als een strafvervolging, een criminal charge, aangemerkt worden. Een voorbeeld hiervan is de bestuurlijke boete. Wanneer dit het geval is volgt uit rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (hierna: EHRM). In het Engel-arrest is een drietal criteria gegeven: de classificatie van de sanctie naar het nationale recht, de aard van de overtreding en de zwaarte en de aard van de sanctie. 48 Op zichzelf kunnen deze criteria tot de conclusie leiden dat een maatregel, die volgens nationaal recht als bestuursrechtelijk is aangemerkt, toch een straf is EHRM 8 juni 1976, ECLI:NL:XX:1976:AC0386, NJ 1976/223, AA 1977/55 m.nt. E.A. Alkema (Engel e.a./the Netherlands). Zie ook: EHRM 21 februari 1984, ECLI:NL:XX:1984:AC9954, NJ 1988/937, m.nt. E.A. Alkema (Öztürk/Germany). 49 N. de Vries, G.J.M. van Spanje & L.P. Kabel, Straffen horen in het strafrecht thuis, NJB 2014/675, p

19 2.3 Uitspraken strafrechters De selectie van de uitspraken Ik heb de uitspraken geselecteerd waarbij de strafrechters het ASP als criminal charge aanmerkten. Daarnaast heb ik uitspraken geselecteerd die het ASP weliswaar niet als criminal charge aanmerkten maar de oplegging van het ASP wel meewogen in hun beslissingen tijdens de strafrechtelijke procedure. Ik breng hierna deze uitspraken naar voren, en citeer, waar nodig, de relevante rechtsoverweging De bevindingen Op 16 oktober 2013 kwam de politierechter van de rechtbank Den Haag als eerste met een opmerkelijke uitspraak. Bij tussenvonnis kwam deze politierechter tot de conclusie dat een ongeldigverklaring van het rijbewijs gedurende vijf jaar als een criminal charge is aan te merken indien die ongeldigverklaring het gevolg is van een zwaarwegende onmogelijkheid om aan het ASP deel te nemen. 50 Het niet beschikken over de financiën was volgens de politierechter een dergelijke zwaarwegende onmogelijkheid. Een volgende uitspraak kwam van de rechtbank Noord-Holland, zittingsplaats Alkmaar van 2 oktober In deze uitspraak werd het openbaar ministerie niet ontvankelijk verklaard, omdat er al een ASP was opgelegd door het CBR. Het ne bis in idem-beginsel zou volgens deze politierechter in het geding komen. Hieraan lag de volgende overweging ten grondslag: In deze zaak is niet gebleken dat bij het CBR op dezelfde wijze als in de strafzaak, waarin verweren van verdachte aan de orde komen, onderzoek wordt gedaan naar de feiten die hebben geleid tot het invorderen van het rijbewijs. Het CBR is echter in feite als derde overheidsinstantie reeds vóór de behandeling bij de strafrechter overgegaan tot het opleggen van vergaande maatregelen, terwijl het, zo blijkt in deze zaak, nog niet zonder meer vast staat dat het aan de verdachte verweten feit in de strafzaak tot een bewezenverklaring leidt. Dit betekent dat 50 Rb. Den Haag 16 oktober 2013, ECLI:NL:RBDHA:2013: Rb Noord-Holland (zittingsplaats Alkmaar) 2 oktober 2013, ECLI:NL:RBNH:2013:

20 verdachte door twee overheidsinstanties tegelijkertijd wordt bejegend, terwijl de ene overheidsinstantie (het CBR) de andere (de rechter) de vrijheid ontneemt om naar bevind van zaken tot een behoorlijke afdoening van de (straf)zaak over te gaan. Daaraan doet niet af dat het CBR en het OM geheel volgens de aan hun toegekende eigen bevoegdheden handelen, voor de burger blijft het de overheid die tegen hem maatregelen treft en hem al straf (niet in strafrechtelijke zin) heeft opgelegd. De mogelijkheden om zich tegen de beslissingen van het CBR te verweren blijken in de praktijk praktisch nihil te zijn, deze worden direct uitgevoerd. De politierechter constateert dat hij door het optreden van het CBR in de onderhavige zaak dermate in zijn beslissingsvrijheid wordt beperkt dat een redelijke en billijke strafrechtstoepassing niet meer mogelijk is. Op grond hiervan verklaart de politierechter het OM in deze zaak nietontvankelijk in zijn vervolging. Ook de rechtbank Midden-Nederland, zittingsplaats Lelystad kwam tot eenzelfde conclusie op 19 december Het Openbaar Ministerie werd ook hier, naar aanleiding van een preliminair verweer, niet-ontvankelijk verklaard omdat er reeds een ASP was opgelegd. In een recente uitspraak van de rechtbank Den Haag van 15 mei 2014 was de politierechter van oordeel dat in alle gevallen de oplegging van een ASP aan te merken is als criminal charge. 53 Zelfs ook als de betrokkene min of meer moeiteloos de kosten van oplegging en uitvoering van het programma kan dragen. De beperkingen en kosten die deelname aan het ASP met zich meebrengen zijn volgens de politierechter van zodanig gewicht dat zij als zwaar aan te merken zijn. Ik citeer: In het licht van het bovenstaande, komt de politierechter tot het oordeel, dat gelet op de aard van de overtreden norm en het doel, de aard en de zwaarte van het ASP daaraan in het algemeen en dus ook in het geval van verdachte een straffend karakter niet te ontzeggen valt. Daarmee is de maatregel gelijk te stellen met een sanctie opgelegd naar aanleiding van een tegen betrokkene ingestelde strafvervolging. [ ]Naar het oordeel van de politierechter houdt het in artikel 68 Sr neergelegde ne bis in idem-beginsel mede in dat geen strafvervolging ingesteld mag worden tegen een persoon, aan wie ter zake van het feit waarvoor hij vervolgd zou worden reeds definitief een bestuursrechtelijke sanctie opgelegd is. In de onderhavige zaak is 52 Rb. Midden-Nederland (zittingsplaats Lelystad) 19 december 2013, ECLI:NL:RBMNE:2013: Rb. Den Haag 15 mei 2014, ECLI:NL:RBDHA:2014:

21 van dat laatste sprake, zodat de officier van justitie naar het oordeel van de politierechter nietontvankelijk dient te worden in zijn vervolging van verdachte. Nog niet alle strafrechters in Nederland hebben dezelfde mening over de vraag of en in welke gevallen het ASP kan worden aangemerkt als criminal charge. Het opleggen van een ASP wordt echter wel vrijwel altijd meegewogen in beslissingen tijdens de strafrechtelijke procedure. Een voorbeeld hiervan komt naar voren in een beslissing van de raadkamer van de rechtbank Limburg van 15 januari Deze oordeelde dat het klaagschrift tegen de strafrechtelijke invordering van het rijbewijs van betrokkene gegrond moest worden verklaard, omdat er al een bestuursrechtelijke vorderingsprocedure ingezet was. 54 De raadkamer overwoog hierbij het volgende: De rechtbank ziet zich gesteld voor de vraag of naast de te volgen bestuursrechtelijke vorderingsprocedure bij het CBR, de strafrechtelijke invordering gehandhaafd moet worden. Met de strafrechtelijke invorderingsprocedure wordt net als met de bestuursrechtelijke procedure beoogd het recidivegevaar op de korte termijn tegen te gaan. Nu ten aanzien van klager de bestuursrechtelijke vorderingsprocedure is ingezet, is daarmee tevens het recidivegevaar op de korte termijn aanzienlijk beperkt. [ ] Gelet daarop is naar het oordeel van de rechtbank de facto het belang bij het langer ingevorderd houden van het rijbewijs komen te vervallen. Aan een belangenafweging komt de rechtbank derhalve niet meer toe. Ook de rechtbank Zwolle-Lelystad komt in een uitspraak van 27 februari 2012 tot eenzelfde conclusie. 55 In een zaak voorgelegd aan de raadkamer van de rechtbank Gelderland, zittingsplaats Arnhem van 24 juli 2013 werd hetzelfde verweer gevoerd als in bovenstaande zaak. 56 In de uitspraak van de raadkamer werd hier echter wel een belangenafweging gemaakt. De volgende overweging lag hieraan ten grondslag: De raadkamer overweegt allereerst dat een alcoholslotprogramma een maatregel betreft die slechts de veiligheidsrisico s in het verkeer kan beperken voor zover het gaat om rijden onder invloed. De stelling van klager dat de alcoholslotmaatregel leidt tot een zodanige bescherming van de verkeersveiligheid dat bij de belangenafweging het 54 Rb. Limburg (raadkamer) 15 januari 2013, ECLI:NL:RBLIM:2013:BY Rb. Zwolle-Lelystad (raadkamer) 27 februari 2012, ECLI:NL:RBZLY:2012:BW Rb. Gelderland (zittingsplaats Arnhem) 24 juli 2013, ECLI:NL:RBGEL:2013:

22 persoonlijke belang altijd zwaarder dient te wegen, miskent dat het alcoholslotprogramma geen bescherming biedt tegen andere vormen van gedrag waardoor de veiligheid op de weg in gevaar wordt gebracht, zoals bedoeld in artikel 164 vierde lid, Wegenverkeerswet Uiteindelijk viel deze belangenafweging wel uit in het voordeel van de klager. De raadkamer gelastte teruggave van het rijbewijs maar liet voldoende ruimte voor de strafrechter die later zou oordelen zodat deze op generlei wijze gebonden zou zijn aan de beslissing van de raadkamer. Tot eenzelfde overweging en beslissing kwam dezelfde rechtbank nogmaals op 26 maart In deze zaak werd ook rekening gehouden met het feit dat de klager zijn rijbewijs nodig had voor zijn werk. Hiernaast worden de kosten van het ASP vaak ook meegewogen in de strafmaat. Een goed voorbeeld hiervan is een uitspraak van het gerechtshof Amsterdam van 3 februari De volgende overweging werd gemaakt: Het hof is met de raadsman van oordeel dat het opleggen van een onvoorwaardelijke geldboete gezien de omstandigheden van het onderhavige geval en gezien de financiële consequenties die het feit met zich meebrengt ten gevolge van de bestuurlijke maatregel, onredelijk zou zijn. In plaats van een onvoorwaardelijke geldboete werd een voorwaardelijke geldboete opgelegd. De eerder gedane uitspraak in eerste aanleg door de rechtbank Noord-Holland, waarbij er slechts een gedeeltelijke voorwaardelijke geldboete werd opgelegd, werd hierdoor gecorrigeerd. Hoewel de rechtbank Den Haag destijds op 13 februari 2013 het ASP niet heeft aangemerkt als criminal charge werden de kosten voor het ASP, net zoals in de hierboven gegeven uitspraak, wel meegewogen in de strafmaat. 2.4 Uitspraken bestuursrechters De selectie van de uitspraken In het bestuursrecht zijn vele uitspraken gedaan over de vraag of het opleggen van een ASP beschouwd dient te worden als criminal charge. Ik heb de uitspraken geselecteerd waarin duidelijk naar voren komt in welke gevallen het ASP volgens bestuursrechters een criminal 57 Rb. Gelderland (zittingsplaats Arnhem) 26 maart 2014, ECLI:NL:RBGEL:2014: Hof Amsterdam 3 februari 2014, ECLI:NL:GHAMS:2014:

23 charge is. De bestuursrechters oordelen niet in alle gevallen hetzelfde. Of het opleggen van een ASP als strafvervolging kan worden aangemerkt, hangt af van de omstandigheden van het geval. Ik zal hieronder de geselecteerde uitspraken naar voren brengen en, waar nodig, de relevante rechtsoverweging citeren De bevindingen Op 13 maart 2014 werd er door de rechtbank Rotterdam geoordeeld dat het ASP moet worden gezien als herstelsanctie en niet als punitieve sanctie. 59 De overweging hierbij was als volgt: Uit de memorie van toelichting (MvT; Kamerstukken II 2008/09, , nr. 3, blz. 7-8 en 17) volgt dat het asp niet ten doel heeft het met leedtoevoeging voorkomen van verwijtbare tekortkomingen. Met het asp is beoogd in het belang van de verkeersveiligheid motorrijtuigbestuurders die met hoge alcoholgehalten worden aangehouden bewust te maken van de grote gevaren van rijden onder invloed van alcohol en te leren een scheiding te maken tussen alcoholgebruik en het besturen van een motorrijtuig. [ ] Het bestreden besluit vloeit voort uit de gerede twijfel die eiser heeft doen rijzen aan zijn geschiktheid auto te rijden, doordat hij het autorijden heeft gecombineerd met het ingenomen hebben van een aanzienlijke hoeveelheid alcohol. De ongeldigverklaring van het rijbewijs in combinatie met het opleggen van een asp strekt er toe eiser in de gelegenheid te stellen die twijfel in voldoende mate weg te nemen en toch bevoegd te blijven om auto te rijden en is dus een herstelsanctie. In deze zaak was eiser van mening dat hij door de oplegging van het ASP zodanig financieel benadeeld werd, dat het bestreden besluit mede een onevenredige bestuurlijke boete in zou houden. Gezien zijn financiële draagkracht was hij niet in staat deel te nemen aan het ASP. Hierdoor zou hij in plaats van twee jaar maar liefst vijf jaar zijn rijbewijs kwijt zijn, hij achtte het opleggen van een ASP daarom bestraffend van aard. De bestuursrechter verwierp deze beroepsgrond en oordeelde, met de wetenschap dat verweerder enkel beschikte over een personenautorijbewijs (B), dat de oplegging van het ASP niet als criminal charge aangemerkt kon worden en overwoog daarbij het volgende: De kosten die volgens eiser aan het asp zijn verbonden zijn niet zodanig uitzonderlijk bezwarend dat geoordeeld moet worden dat het bestreden besluit daardoor mede het karakter krijgt van een punitieve sanctie. Deze kosten moeten worden bezien in het licht van 59 Rb. Rotterdam 13 maart 2014, ECLI:NL:RBROT:2014:

24 het grote maatschappelijke belang van de verkeersveiligheid. Met het oog daarop worden ook de hoge kosten die, afhankelijk van de aanleg van een betrokkene, verbonden kunnen zijn aan het aantonen van de bekwaamheid tot het rijden met een motorrijtuig, algemeen aanvaardbaar geacht. En wordt het voorts aanvaardbaar geacht dat die kosten ertoe kunnen leiden dat mensen moeten afzien van (verdere) pogingen voldoende rijvaardigheid aan te tonen. Anders dan de politierechter in voormeld vonnis acht de rechtbank ook het feit dat de kosten verbonden aan het volgen van het asp voor eisers rekening komen zonder dat rekening wordt gehouden met zijn individuele omstandigheden, zoals zijn draagkracht, niet zodanig bezwarend dat het bestreden besluit daardoor mede een bestraffend karakter krijgt. De hoogste bestuursrechter, de ABRvS, had op 30 oktober 2013 ook al geoordeeld dat, ten aanzien van bestuurders met enkel een personenautorijbewijs (B), het ASP niet als criminal charge aangemerkt dient te worden, nu deze bestuurders hun rijbewijs kunnen behouden door deel te nemen aan het ASP. 60 Ten aanzien van bestuurders met rijbewijzen van de categorie C en D is door een aantal lagere rechters geoordeeld dat het ASP een criminal charge is, indien zij dit rijbewijs nodig hebben voor het uitoefenen van hun beroep als bijvoorbeeld vrachtwagenchauffeur. 61 Het alcoholslot kan namelijk niet in een vrachtwagen worden ingebouwd. In een uitspraak van de ABRvS van 23 oktober 2013 wordt dit bevestigd. 62 Ik citeer: Zoals de rechtbank heeft overwogen, heeft de maatregel in het geval van [wederpartij] echter tot gevolg dat hij weliswaar de beschikking over het rijbewijs voor motorrijtuigen van de categorie B kan behouden, maar zijn rijbewijs voor motorrijtuigen van de categorie C, waarvan hij voor zijn inkomen afhankelijk is, voor ten minste vierentwintig maanden ongeldig is verklaard. De rechtbank heeft naar het oordeel van de Afdeling in het licht van voormelde arresten van het EHRM met juistheid geoordeeld dat de aan [wederpartij] opgelegde maatregel vanwege de zwaarte ervan een punitief karakter heeft. Dat oordeel ziet op de oplegging van de maatregel aan alle houders van een rijbewijs voor motorrijtuigen van de categorie C die daarvan voor hun inkomen afhankelijk zijn. ( ) 60 ABRvS 30 oktober 2013, ECLI:NL:RVS:2013: Zie bijvoorbeeld Rb. Haarlem 21 december 2012, ECLI:NL:RBHAA:2012:BY7669 en Rb. Zeeland-West- Brabant (vzr.) 14 februari 2013, ECLI:NL:RBZWB:2013:BZ ABRvS 23 oktober 2013, ECLI:NL:RVS:2013:

25 Of de oplegging van een ASP ook als criminal charge kan worden aangemerkt indien de bestuurder qua inkomen niet afhankelijk is van zijn vrachtwagenrijbewijs (C) wordt in het midden gelaten. Het lijkt erop dat het echter wel degelijk van belang is in hoeverre iemand afhankelijk is van zijn vrachtwagenrijbewijs (C) of in het volgende geval van zijn motorrijbewijs (A). In een uitspraak van 6 juni 2013 van de voorzieningenrechter van de rechtbank Zeeland-West-Brabant werd geoordeeld dat het ASP niet als criminal charge aangemerkt kon worden nu de persoon in kwestie voor zijn inkomen niet volledig afhankelijk was van zijn motorrijbewijs (A). 63 In die zaak verzocht verzoeker om een voorlopige voorziening hangende bezwaar om te kunnen beschikken over zijn motorrijbewijs (A). Hij exploiteerde een motorzaak, waarin hij zich voornamelijk bezig hield met het ombouwen van motorfietsen. Hierbij moest hij ook weleens zijn motors testen. Hij had daarnaast geen personeel in dienst. Je zou kunnen stellen dus dat hij qua inkomen afhankelijk is van zijn motorrijbewijs (A). De voorzieningenrechter oordeelde toch anders en wees het verzoek om een voorlopige voorziening af. De voorzieningenrechter was niet overtuigd dat verzoeker zijn reparatie- en bouwwerk niet meer zou kunnen doen, als hij niet zelf kon proefrijden. 2.5 Conclusie Een aantal strafrechters is van mening dat het ASP als criminal charge aangemerkt dient te worden. In één uitspraak is de strafrechter zelfs van mening dat dit in alle gevallen zo is. En hoewel niet alle strafrechters deze mening delen, ze houden wel vrijwel altijd rekening met het opgelegde ASP tijdens hun beslissingen tijdens de strafrechtelijke procedure. Daarnaast hebben verschillende bestuursrechters, waaronder de ABRvS, beslist dat het ASP, onder omstandigheden beschouwd moet worden als criminal charge in de zin van artikel 6 EVRM. 63 Rb. Zeeland-West-Brabant (vzr.) 6 juni 2013, ECLI:NL:RBZWB:2013:CA