Nota toetsingskader stemgeluid van horecaterrassen gemeente Leiden

Transcriptie

1 Nota toetsingskader stemgeluid van horecaterrassen gemeente Leiden

2 Nota toetsingskader stemgeluid van horecaterrassen gemeente Leiden Rapportnummer: R01.V03 Document: Status: definitief Datum: 22 december 2015 In opdracht van: Gemeente Leiden Postbus PC Leiden contactpersoon: de heer drs. R. van Deutekom Uitgevoerd door: Alcedo bv Postbus AC Holten Keizersweg CS Holten contactpersoon: ing. B.H. Willighagen telefoon: (0548) telefax: (0548) internet: Alcedo bv Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, digitale reproductie, of anderszins zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de opdrachtgever van deze uitgave of Alcedo bv.

3 INHOUD 1 INLEIDING 5 2 REGELGEVING EN BELEID Activiteitenbesluit Wel beoordeling stemgeluid Geen beoordeling stemgeluid Algemene Plaatselijke Verordening Beleid Geluidsbeleid Milieubeleid Ruimtelijk beleid Goede ruimtelijke ordening Jurisprudentie Bedrijven en milieuzonering Handreiking industrielawaai en milieuzonering Conclusie 12 3 GELUIDSNIVEAUS VAN TERRASSEN Onderzoek Onderzoeksresultaten Langtijdgemiddelde beoordelingsniveaus L Ar,LT Maximale geluidsniveaus L Amax Beschouwing van de resultaten 14 4 ENQUETE Reden voor de enquête Resultaten enquête 16 5 ADVIES GGD Reden voor het vragen van advies Samenvatting GGD-advies Inpassing van GGD-advies in het beleid 18 6 AFWEGING Algemeen Belangen Aansluiten op of afwijken van analoog wettelijk kader Herkenbaarheid van stemgeluid in het heersende omgevingsgeluid Cumulatie Verantwoordelijkheid van de exploitant Onderverdeling centrumgebied en buiten het centrumgebied Hoogte van de geluidsniveaus Stemgeluid niet beoordeeld volgens het Activiteitenbesluit Stemgeluid beoordeeld volgens het Activiteitenbesluit Conclusie R01.V03 / definitief / 22 december

4 7 TOETSINGSKADER Bestaande terrassen Stemgeluid niet beoordeeld volgens Activiteitenbesluit Stemgeluid beoordeeld volgens Activiteitenbesluit Nieuwe terrassen Stemgeluid niet beoordeeld volgens Activiteitenbesluit Stemgeluid beoordeeld volgens Activiteitenbesluit Cumulatie Maatwerkafweging 27 Bijlagen Bijlage 1 Bijlage 2 Enquête Advies GGD R01.V03 / definitief / 22 december

5 SAMENVATTING De gemeente Leiden telt ongeveer 250 horecabedrijven met een terrasvergunning voor één of meerdere terrassen. Veel van deze terrassen zijn echter niet als zodanig bestemd in een bestemmingsplan. Een belangrijk effect van een terras betreft stemgeluid. In tegenstelling tot andere geluiden van horecabedrijven, wordt het stemgeluid volgens het Activiteitenbesluit niet in alle gevallen beoordeeld. Er is echter wel belang bij een eenduidig toetsingskader voor stemgeluid. Enerzijds ten behoeve van het bestemmen van bestaande, nog niet als zodanig bestemde terrassen en anderzijds ten behoeve van de beoordeling van nieuwe terrassen. Om te komen tot het toetsingskader zijn de volgende trajecten gevolgd: 1. De bestaande regelgeving en het gehanteerde beleid zijn in beeld gebracht. 2. De geluidsniveaus vanwege bestaande terrassen zijn bepaald ter plaatse van de omliggende woningen en andere geluidsgevoelige bestemmingen. 3. Om inzicht te krijgen in welke mate het stemgeluid van terrassen als hinderlijk wordt ervaren is een enquête uitgeschreven. 4. De GGD is om advies gevraagd vanuit het aspect gezondheid. Gebleken is dat de geluidsniveaus vanwege stemgeluid ruim hoger zijn dan de gebruikelijk gehanteerde richt- en grenswaarden. Te verwachten is dat er in een dergelijke situatie veel klachten zullen zijn. Dit blijkt echter niet het geval. Om dit te analyseren is in het centrumgebied een enquête gehouden. De enquête vraagt naar de ondervonden hinder van terrassen en naar de oorzaken van deze hinder. Uit de enquête blijkt dat overlast van stemgeluid werd ondervonden, maar dat dit een minderheid betrof. Waar sprake was van overlast, had dit vaak betrekking op geschreeuw, gebral en vertrekkende gasten. In vervolg op de enquête is ten aanzien van de gezondheidsaspecten advies aan de GGD Hollands Midden gevraagd. De GGD concludeert dat de gewenste situatie vanuit gezondheidskundig oogpunt en de werkelijke situatie ver uit elkaar kunnen liggen. Om de gezondheid van omwonenden zo veel mogelijk te beschermen, heeft de GGD aanvullende maatregelen ten aanzien van stemgeluid van terrassen benoemd. Gedeeltelijk is al in deze maatregelen voorzien vanuit bijvoorbeeld bestaand beleid. Waar dat niet het geval is, is in het toetsingskader zoveel als mogelijk rekening gehouden met de aanbevelingen. Het toetsingskader is gericht op zowel bestaande terrassen (met een terrasvergunning) als nieuwe terrassen. Voor nieuwe terrassen zijn aanvullende randvoorwaarden gesteld in de vorm van duidelijke grenswaarden ten aanzien van de geluidsniveaus bij omliggende geluidsgevoelige gebouwen. Voor specifieke situaties waar, aan de hand van een bestuurlijke afweging, blijkt dat strengere of soepeler voorwaarden wenselijk en aanvaardbaar zijn, kan een maatwerkafweging worden gemaakt R01.V03 / definitief / 22 december

6 1 INLEIDING De gemeente Leiden telt ongeveer 250 horecabedrijven met een terrasvergunning voor één of meerdere terrassen. Veel van deze terrassen zijn echter niet als zodanig bestemd in een bestemmingsplan. Volgens vaste jurisprudentie dienen in het kader van een goede ruimtelijke ordening de effecten van een terras op de omgeving inzichtelijk gemaakt te worden. Vervolgens dienen deze effecten te worden beoordeeld, waarbij normaalgesproken wordt aangesloten bij bestaande wet- en regelgeving. Aangezien de terrassen vrijwel altijd behoren bij een horecabedrijf, ligt een toetsing aan de hand van het Activiteitenbesluit voor de hand. Een belangrijk effect van een terras betreft stemgeluid. In tegenstelling tot andere geluiden van horecabedrijven, wordt het stemgeluid volgens het Activiteitenbesluit niet in alle gevallen beoordeeld. Er is echter wel belang bij een eenduidig toetsingskader voor stemgeluid. Enerzijds ten behoeve van het planologisch faciliteren van bestaande, nog niet als zodanig bestemde terrassen en anderzijds ten behoeve van de beoordeling van nieuwe terrassen. Om te komen tot het toetsingskader zijn de volgende trajecten gevolgd: 1. De bestaande regelgeving en het gehanteerde beleid zijn in beeld gebracht. 2. De geluidsniveaus vanwege bestaande terrassen zijn bepaald ter plaatse van de omliggende woningen en andere geluidsgevoelige bestemmingen. 3. Om inzicht te krijgen in welke mate het stemgeluid van terrassen als hinderlijk wordt ervaren is een enquête uitgeschreven. 4. De GGD is om advies gevraagd vanuit het aspect gezondheid. Aan de hand van de resultaten van deze trajecten is een afwegingskader geformuleerd voor stemgeluid van bestaande en nieuwe terrassen. Een aantal terrassen is juridisch-planologisch gezien al toegestaan: hetzij via het bestemmingsplan, hetzij via een omgevingsvergunning. Op deze gevallen is onderhavige nota niet van toepassing R01.V03 / definitief / 22 december

7 2 REGELGEVING EN BELEID 2.1 Activiteitenbesluit Bedrijfsmatig geëxploiteerde terrassen vallen onder de Wet milieubeheer. Doorgaans is hierop het Activiteitenbesluit milieubeheer van toepassing. Het Activiteitenbesluit kent geluidsnormen waaraan het bedrijf moet voldoen Wel beoordeling stemgeluid Indien een bedrijf een verwarmd 1 terras of een terras met een vaste overdekking 2 of een terras gelegen aan een binnenterrein 3 heeft, moet het stemgeluid meegenomen worden bij de toetsing aan de geluidsnormen uit het Activiteitenbesluit. Hier moet dus de totale geluidssituatie van het bedrijf worden beoordeeld. Dus het stemgeluid van het terras inclusief het muziekgeluid van binnen en bijvoorbeeld installatiegeluid (luchtbehandeling, ventilatoren en dergelijke). Het Activiteitenbesluit hanteert daarvoor de volgende grenswaarden: Tabel 1 Grenswaarden Activiteitenbesluit voor gevoelige gebouwen. Grenswaarden [db(a)] dagperiode ( ) avondperiode ( ) nachtperiode ( ) etmaal 4 Langtijdgemiddeld beoordelingsniveau (L Ar,LT ) Maximaal geluidsniveau (L Amax ) Bij woningen op korte afstand van een terras kan alleen het stemgeluid al snel leiden tot overschrijdingen van de grenswaarden uit het Activiteitenbesluit. De gemeente kan ervoor kiezen om dit alsnog toe te staan door een maatwerkvoorschrift op te stellen. Hierbij moet wel onderbouwd worden dat sprake is van een aanvaardbaar woon- en leefklimaat. De voorliggende nota kan hiervoor worden gebruikt. De afwegings- en toetsingskaders hiervoor zijn opgenomen in de hoofdstukken 5 en Geen beoordeling stemgeluid Het stemgeluid van onverwarmde en onoverdekte terrassen aan de straat of een andere openbare ruimte is uitgesloten van toetsing. Volgens de toelichting op het Activiteitenbesluit is hiervoor gekozen omdat een rigide toepassing van de normen uit het Activiteitenbesluit het in veel gevallen onmogelijk maakt om een terras te gebruiken. De wetgever heeft bepaald om dit geluid niet te toetsen, omdat er vanuit wordt gegaan dat het stemgeluid van terrassen die aan de 1 Zowel een terras met parasolverwarming en dergelijke als met gevelheaters wordt als verwarmd terras beschouwd. 2 Het betreft hier een vaste overdekking en niet een zonnescherm of luifel. Een inklapbare parasol wordt evenmin als een vaste overdekking beschouwd. 3 Een binnenterrein is een terrein dat is omsloten door bebouwing en niet aan de straat of een andere openbare ruimte is gelegen. 4 De etmaalwaarde betreft de hoogste waarde van het niveau van de dagperiode, de avondperiode + 5 en de nachtperiode + 10 db(a) R01.V03 / definitief / 22 december

8 straat of een andere openbare ruimte liggen, opgaat in het omgevingsgeluid. Het Activiteitenbesluit biedt hiermee geen bescherming voor het stemgeluid van deze terrassen. 2.2 Algemene Plaatselijke Verordening De Algemene Plaatselijke Verordening (APV) is een gemeentelijke regeling die geldt voor iedereen binnen de gemeente, en die tot doel heeft de gemeente netjes en leefbaar te houden voor iedereen. Op grond van de APV kan het college van burgemeester en wethouders aan een bedrijf een terrasvergunning verlenen. De APV van de gemeente Leiden bepaalt ten aanzien van terrassen bijvoorbeeld het volgende: Artikel 2:28 Terrasvergunning 1. Het is verboden om zonder vergunning van de burgemeester een terras in te richten, te exploiteren of in gebruik te geven op de openbare weg, op openbaar water of op een voor publiek toegankelijk terrein. 2. Een vergunning als bedoeld in het eerste lid wordt geweigerd indien: e. de aanvraag betrekking heeft op een terras op een binnenplaats of binnenterrein, dat wil zeggen een plaats of een terrein dat omsloten is door woningen, tenzij de burgemeester van oordeel is dat door het verbinden van voorschriften aan de vergunning overlast voor eigenaren/gebruikers van belendende percelen kan worden voorkomen; g. het verlenen van de vergunning de rechten en/of vrijheden van anderen zal aantasten, dan wel ontoelaatbare overlast tot gevolg zal hebben. Artikel 2:28A Sluitingstijden terrassen: 1. Het is de houder van een vergunning als bedoeld in artikel 2:28 verboden een terras bij zijn inrichting geopend te hebben, daar bezoekers toe te laten of te hebben na uur. 2. In afwijking van het bepaalde in het eerste lid is het voor de nacht van vrijdag op zaterdag en zaterdag op zondag de houder toegestaan een terras bij zijn inrichting geopend te hebben, daar bezoekers toe te laten of te hebben tot uur. 3. In afwijking van het bepaalde in het eerste en tweede lid is het de houder toegestaan een terras bij zijn inrichting geopend te hebben, daar bezoekers toe te laten of te hebben tot uur voor de nacht van zondag op maandag tot en met de nacht van donderdag op vrijdag en tot uur voor de nacht van vrijdag op zaterdag en zaterdag op zondag bij een temperatuur van 28 graden Celsius of hoger, blijkende uit de desbetreffende aanduiding op de gemeentelijke website. 4. De burgemeester kan ontheffing verlenen van het verbod in het eerste lid indien op, of in de onmiddellijke nabijheid van, het terras een evenement wordt gehouden waarvoor de eindtijd in de evenementenkalender is bepaald op een later tijdstip dan uur en voorts ten behoeve van de viering van Leidens Ontzet. Bij overtreding van het voor een terras geldende sluitingsuur kan de burgemeester tijdelijk het sluitingsuur van dat terras vervroegen of dat terras tijdelijk algeheel verbieden R01.V03 / definitief / 22 december

9 Artikel 4:6 Overige geluidhinder: 1. Het is verboden toestellen of geluidsapparaten in werking te hebben of handelingen te verrichten op een zodanige wijze dat voor een omwonende of overigens voor de omgeving geluidhinder wordt veroorzaakt. 2. Het college kan van het verbod ontheffing verlenen. In de Actualisatie en aanvulling Nadere regels terrassen is onder andere het volgende opgenomen: 2k. Het gebruik van terrassen gelegen aan een binnenterrein is niet toegestaan tussen en uur. Het gebruik in de overige uren is slechts toegestaan indien de geluidsnormen uit de Wet milieubeheer (Besluit algemene regels voor inrichtingen) zich daartegen niet verzetten. 2.3 Beleid Geluidsbeleid Het gemeentelijk geluidsbeleid is opgenomen in de Geluidsnota Leiden van september Hierin is aangegeven dat voor horeca- en andere bedrijven wordt uitgegaan van het principe niet meer geluid dan nodig. Het beleid heeft ten aanzien van horeca echter enkel betrekking op aspecten die in het kader van de Wet milieubeheer (het Activiteitenbesluit) worden geregeld. Het beleid doet geen uitspraken over stemgeluid Milieubeleid Het gemeentelijk milieubeleid is opgenomen in de Duurzaamheidsagenda In deze agenda wordt niet ingegaan op het aspect geluid Ruimtelijk beleid Programma Binnenstad Op 16 juni 2009 heeft de raad het 'Programma Binnenstad' vastgesteld. Het doel van het Programma Binnenstad is een samenhangende visie en een programma gericht op de verbetering van de kwaliteit van de binnenstad van Leiden. De historische binnenstad is een van de onderscheidende kwaliteiten van de stad. Versterking van de kwaliteit zal de aantrekkelijkheid van de stad vergroten. Dit maakt de stad niet alleen aantrekkelijker voor inwoners, maar versterkt tevens de bezoekersfunctie van Leiden aanzienlijk. De doelen van het programma zijn: meer bezoekers - de bezoekers van de binnenstad, de inwoner van Leiden, de regioinwoner, de landelijke bezoeker en de internationale bezoeker,- leggen een bezoek af aan de binnenstad van Leiden; de totale bestedingen van bezoekers aan de binnenstad nemen toe; de verschillende bezoekersgroepen hebben een hoge waardering voor het genoten aanbod in de binnenstad R01.V03 / definitief / 22 december

10 De visie wordt gebruikt als een meerjarig en integraal leidend kader voor de ontwikkeling van de binnenstad. De visie definieert van 18 verschillende gebieden en locaties in de binnenstad de functie, de gewenste ontwikkeling, het bijbehorende programma en het type ontwikkeling. Het Programmaplan Binnenstad Leiden is een herijking van bovenstaande, hierin is wederom opgenomen dat de stad een aantrekkelijk en compleet aanbod voor haar (toekomstige) bezoekers en bewoners biedt. Onderdeel daarvan is onder andere het complete en goed gesegmenteerde horeca-aanbod, met terrasjes aan het water Structuurvisie Verder met de Binnenstad Het Programma Binnenstad is uitgewerkt in de nota 'Verder met de Binnenstad' (RV ). Deze nota is op 11 oktober 2012 door de gemeenteraad vastgesteld. Verder met de Binnenstad heeft de status van structuurvisie. Het vervangt daarmee niet de bestaande Structuurvisie Leiden 2025, maar het is een verdieping op het hoofdstuk over de Binnenstad in de structuurvisie. De structuurvisie 'Verder met de Binnenstad' is een gebruikshandleiding voor ontwikkelingen in de binnenstad van Leiden. In deze structuurvisie zijn diverse sfeergebieden benoemd. Een sfeergebied is een geografisch bepaald gebied waarin bepaalde functies de sfeer van het gebied vormen. Per sfeergebied zijn programma s opgenomen van functies die in dit sfeergebied gewenst zijn. De programma's bestaan uit een hoofdprogramma, ondersteunend programma en een aanvullend programma. In het hoofdprogramma zijn functies opgenomen die van belang zijn voor het gebied en noodzakelijk zijn voor het goed functioneren, de gemeente zal de betreffende functies actief stimuleren. Het ondersteunend programma versterkt het hoofdprogramma. Het ondersteunend programma is qua omvang beperkter dan het hoofdprogramma. Functies in het ondersteunend programma worden gedoseerd toegestaan afhankelijk van de bestaande situatie. In de volgende sfeergebieden zijn terrassen in verschillende programma s opgenomen: kernwinkelgebied zwerfmilieu academische cultuur stedelijke cultuur nieuwe stadscultuur stationsbuurt Behalve in de genoemde sfeergebieden worden terrassen ook genoemd in de aangewezen ontwikkellocaties van de binnenstad. Hieruit blijkt dat de terrassen positief bijdragen aan de ontwikkeling van de binnenstad zoals opgenomen in deze structuurvisie Ruimtelijk-economische horecavisie Burgemeester en wethouders hebben op 30 juni 2015 het ontwerp van de Ruimtelijkeconomische horecavisie vastgesteld voor inspraak. De gemeente wil met behulp van deze ruimtelijk-economische horecavisie een horecaontwikkeling stimuleren die bijdraagt aan de kwaliteit en identiteit van de stad. De visie is tevens bedoeld als toetsingskader waardoor ondernemers, bewoners en andere belanghebbenden weten waar ze aan toe zijn. Volgens de horeca-visie kan het horecavolume (vierkante meters aan horeca) in de stad tot en met 2020 nog R01.V03 / definitief / 22 december

11 met een kleine zes procent groeien. Burgemeester en wethouders kiezen daarom voor een beheerste ontwikkeling van de horeca. In het ontwerp van de Ruimtelijk-economische horecavisie is per gebied bepaald welke categorieën horeca passend zijn en bijdragen aan de kwaliteit. Zolang de horecavisie nog niet door de raad is vastgesteld, is de al wél door de raad vastgestelde structuurvisie Verder met de Binnenstad het geldende beleidskader voor horeca-aanvragen. De horeca-visie doet geen uitspraken over terrassen. 2.4 Goede ruimtelijke ordening Jurisprudentie Uit vaste jurisprudentie van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State 5 blijkt, het stemgeluid van terrassen betrokken moet worden in planologische procedures, ook in de gevallen wanneer het Activiteitenbesluit niet van toepassing is. De voorliggende nota brengt daarom het stemgeluid van de bestaande APV-vergunde terrassen in beeld zodat dit betrokken kan worden in planologische procedures. Ten aanzien van het te hanteren toetsingskader, dient een zelfstandige afweging te worden gemaakt, bijvoorbeeld aan de hand van het Activiteitenbesluit, VNG-publicatie Bedrijven en Milieuzonering of de Handreiking industrielawaai en vergunningverlening Bedrijven en milieuzonering Bij het vaststellen van, wijzigen van of afwijken van een bestemmingsplan is het aspect goede ruimtelijke ordening van doorslaggevend belang. Dit geldt ook bij de afweging over het toelaten van terrassen. Toelaten van een terras is niet strijdig met een goede ruimtelijke ordening als hinder in voldoende mate kan worden beperkt. Bij de beoordeling of sprake is van een goede ruimtelijke ordening in de omgeving van bedrijven wordt in eerste instantie gebruik gemaakt van de VNG-publicatie Bedrijven en milieuzonering 6. Hierbij wordt in eerste instantie getoetst aan een richtafstand tussen de inrichting en de woning. Specifiek voor terrassen zijn geen richtafstanden opgenomen. Wel zijn richtafstanden opgenomen voor onder andere cafés, bars en restaurants. In een gemengd gebied met een combinatie van woon- en bedrijfsfuncties geldt hiervoor richtafstand van 0 meter. In een woonwijk is de richtafstand 10 meter. Horecabedrijven en terrassen bevinden zich verspreid door Leiden waarbij sprake is van uiteenlopende gebiedstyperingen. Het centrumgebied van Leiden, waar zich een groot deel van de horecabedrijven bevindt, is overwegend te karakteriseren als een gemengd gebied waarvoor een richtafstand van 0 meter geldt. Het centrumgebied is aangegeven in artikel 2:29 van de APV en is in de volgende figuur weergegeven. 5 Bijvoorbeeld ECLI:NL:RVS:2012:BW7620 van 6 juni 2012 en ECLI:NL:RVS:2012:BX6481 van 5 september De VNG-publicatie is vooral bedoeld voor het sturen van nieuwe ontwikkelingen. Het is niet bedoeld voor het beoordelen van bestaande situaties waarbij gevestigde milieubelastende activiteiten en milieugevoelige functies op minder dan de richtafstand van elkaar staan. De publicatie heeft bij bestaande situaties echter wel een attenderende functie R01.V03 / definitief / 22 december

12 Figuur 1 Begrenzing centrumgebied volgens de APV Het gebied buiten het centrumgebied kan, afhankelijk van de exacte locatie van het terras, overwegend worden gekarakteriseerd als een rustige woonwijk, waarbij een richtafstand van 10 meter hoort. Het voldoen aan de richtafstanden is geen garantie voor een aanvaardbaar woon- en leefklimaat. In kritische situaties dient altijd te worden getoetst aan de richtwaarden. In de volgende tabel zijn deze richtwaarden opgenomen. Tabel 2 Richtwaarden volgens de VNG-publicatie Bedrijven en milieuzonering Richtwaarden [db(a)] Langtijdgemiddeld beoordelingsniveau (L Ar,LT ) Rustige woonwijk Gemengd gebied Maximaal geluidsniveau (L Amax ) Rustige woonwijk Gemengd gebied dagperiode ( ) avondperiode ( ) nachtperiode ( ) etmaal R01.V03 / definitief / 22 december

13 2.4.3 Handreiking industrielawaai en milieuzonering Naast de VNG-publicatie bevat ook de Handreiking industrielawaai en vergunningverlening (Ministerie VROM, 1998) richt- en grenswaarden. In de onderstaande tabel zijn de grenswaarden volgens de Handreiking opgenomen voor een aantal gebieden. Tabel Conclusie Grenswaarden volgens de Handreiking industrielawaai en milieuzonering Richtwaarden [db(a)] Langtijdgemiddeld beoordelingsniveau (L Ar,LT ) Stille woonwijk, weinig verkeer Rustige woonwijk in de stad Gemengd gebied Woonwijk bij drukke verkeersweg Woonwijk in stadscentrum Maximaal geluidsniveau (L Amax ) Streefwaarde dagperiode ( ) Grenswaarde 7 70 L Ar,LT + 10 avondperiode ( ) L Ar,LT nachtperiode ( ) etmaal L Ar,LT Beleidsmatig gezien zet de gemeente Leiden in op een levendige binnenstad. Daarbij horen ook terrassen. Met terrassen gaat stemgeluid gepaard. Voor stemgeluid gelden veelal geen wettelijke geluidscriteria. In het kader van een goede ruimtelijke ordening dient stemgeluid echter wel bij de afweging te worden betrokken. Het lijkt voor de hand te liggen om hierbij aan te sluiten bij bestaande richt- en grenswaarden. Het is echter de vraag of aansluiting bij bestaande richt- en grenswaarden een realistisch uitgangspunt is. In het Activiteitenbesluit is stemgeluid immers juist veelal uitgesloten van beoordeling omdat vaak niet aan de grenswaarden kan worden voldaan. In hoofdstuk 5 wordt hierop nader ingegaan. 7 Uit vaste jurisprudentie blijkt dat waarden van 70 / 65 / 60 db(a) in de dag-/avond-/nachtperiode als algemeen aanvaardbaar worden gezien R01.V03 / definitief / 22 december

14 3 GELUIDSNIVEAUS VAN TERRASSEN 3.1 Onderzoek Voor het afwegingskader voor stemgeluid vanwege terrassen is inzicht in de optredende geluidsniveaus wenselijk. De hoogte van het geluidsniveau bij een woning is afhankelijk van een groot aantal factoren. Enerzijds is de ligging van de woning ten opzichte van het terras van belang, anderzijds de sterkte van het totale stemgeluid vanaf het terras. Deze sterkte is weer afhankelijk van het aantal personen op een terras, van de individuele sterkte van het stemgeluid van de aanwezigen en van de spreektijd per persoon. Leiden beschikt over ongeveer 250 terrassen. Het is redelijkerwijs niet mogelijk om bij ieder terras de geluidsniveaus bij omliggende woningen met geluidsmetingen te bepalen. Enerzijds vanwege het aantal terrassen en anderzijds (en minstens zo belangrijk) vanwege de onvoorspelbaarheid van het gebruik en de geluidsproductie van de terrassen. Dit is afhankelijk van verschillende zaken zoals het weer, het jaargetijde, de dag in de week, het tijdstip op de dag, de populariteit van het terras, de aard van het terras (bijvoorbeeld een rustig restaurant, een gevelterras bij een bakker of een eigentijds café), de aard van de bezoekers (rustig of uitbundig) en het toevallige gedrag van de individuele bezoeker. Gelet op het voorgaande is het onderzoek naar het stemgeluid uitgevoerd aan de hand van berekeningen. De onderzoeksresultaten zijn samengevat in het rapport R02.V03 van 22 december In de volgende paragraaf zijn de resultaten samengevat. 3.2 Onderzoeksresultaten Langtijdgemiddelde beoordelingsniveaus L Ar,LT De hoogte van de langtijdgemiddelde beoordelingsniveaus is afhankelijk van de plaatselijke situatie en de grootte van het terras. Verder is bij sommige terrassen sprake van een woning direct boven of naast het terras en is dit bij andere terrassen niet het geval. Daardoor is sprake van een spreiding in de berekende geluidsniveaus. In de onderstaande tabel zijn de belangrijkste resultaten samengevat. Daarbij is per terrastype en verdieping aangegeven welke niveaus gemiddeld en ten hoogste optreden. Het gemiddelde houdt in het gemiddelde van de berekende geluidsniveaus over alle (honderden) rekenpunten. Ten hoogste betreft de hoogste waarde die is berekend bij het betreffende terrastype. De hoogste geluidsniveaus treden op bij grote terrassen en als een terras zich direct voor de gevel van een naastgelegen woning bevindt R01.V03 / definitief / 22 december

15 Tabel 4 Samenvatting langtijdgemiddelde beoordelingsniveaus Terrastype Langtijdgemiddelde beoordelingsniveaus (L Ar,LT ), etmaalwaarde Begane grond Verdieping Gemiddeld Ten hoogste Gemiddeld Ten hoogste 1. Rustig terras 52 db(a) 65 db(a) 53 db(a) 62 db(a) 2. Gemiddeld terras 54 db(a) 66 db(a) 54 db(a) 65 db(a) 3. Levendig terras 63 db(a) 67 db(a) 62 db(a) 68 db(a) Uit de resultaten blijkt dat het verschil tussen een rustig en een gemiddeld terras relatief klein is. In de praktijk kan het verschil groter zijn omdat voor rustige terrassen een worst case benadering is gehanteerd. Bij levendige terrassen is sprake van hogere niveaus omdat deze terrassen over het algemeen groter en luidruchtiger zijn Maximale geluidsniveaus L Amax De maximale geluidsniveaus (ook wel piekniveaus genoemd) betreffen kortstondige verhogingen van het geluidsniveau. Deze geluidsniveaus worden bepaald door lachen en stemverheffing (bij terrastype 1, rustig terras) en door roepen (bij terrastype 2, gemiddeld terras en 3, levendig terras). Evenals de langtijdgemiddelde beoordelingsniveaus zijn ook de maximale geluidsniveaus afhankelijk van de plaatselijke situatie. De grootte van het terras is op zich niet van belang. Enkel de afstand tussen het terras en de woning is van belang. Bepalend voor de beoordeling zijn vrijwel altijd bovenwoningen of woningen direct naast een gevelterras. In de volgende tabel zijn de belangrijkste resultaten van de berekeningen van de maximale geluidsniveaus samengevat. Tabel 5 Samenvatting maximale geluidsniveaus Terrastype Maximale geluidsniveaus (L Amax ), etmaalwaarde Begane grond Verdieping Gemiddeld Ten hoogste Gemiddeld Ten hoogste 1. Rustig terras 73 db(a) 87 db(a) 74 db(a) 79 db(a) 2. Levendig terras 87 db(a) 100 db(a) 88 db(a) 93 db(a) 3. Luidruchtig terras 90 db(a) 96 db(a) 87 db(a) 93 db(a) 3.3 Beschouwing van de resultaten Uit de berekeningsresultaten blijkt dat als de richt- en grenswaarden volgens de VNG-publicatie Bedrijven en milieuzonering en de Handreiking industrielawaai en vergunningverlening worden gehanteerd, er bij vrijwel alle terrassen overschrijdingen plaatsvinden. Daarbij wordt aangetekend dat voor de meeste terrassen een duidelijke worst case benadering is gehanteerd. Er wordt rekening gehouden met een relatief hoge bezettingsgraad, tot uur geopende terrassen en roepende personen (bij gemiddelde en levendige terrassen). Deze situatie zal in de praktijk bij lang niet alle terrassen optreden. Ook zal het grootste deel van het jaar geen sprake zijn van volle terrassen. Bij veel terrassen zal daarom in de praktijk sprake zijn van lagere geluidsniveaus. Ook bij lagere bezettingen en minder luidruchtig gedrag, zullen echter veelal nog steeds de richt- en grenswaarden worden overschreden R01.V03 / definitief / 22 december

16 De situatie in Leiden is niet uniek: bij het grootste deel van alle terrassen in Nederland is sprake van een overschrijding van de richt- en grenswaarden. Juist daarom heeft de wetgever indertijd ook bepaald dat stemgeluid in het kader van het Activiteitenbesluit niet wordt beoordeeld. Dit zou sluiting van het grootste deel van de terrassen in Nederland tot gevolg hebben gehad. Het voorgaande ontslaat, volgens jurisprudentie, nog steeds niet van de verplichting om, bij planologische ontwikkelingen, wel rekening te houden met stemgeluid in het kader van een goede ruimtelijke ordening R01.V03 / definitief / 22 december

17 4 ENQUETE 4.1 Reden voor de enquête Uit het onderzoek naar de geluidsniveaus vanwege stemgeluid blijkt dat dat de in de VNGpublicatie en in de Handreiking opgenomen waarden, die worden gebruikt voor het toetsen van de goede ruimtelijke ordening, veelal worden overschreden. Als deze overschrijding ook een maat voor de hinderbeleving van stemgeluid van terrassen zou zijn, dan zouden er veel klachten moeten zijn. De ervaring met Leidse terrassen is echter anders. Slechts sporadisch wordt er over stemgeluid op terrassen geklaagd. Ten einde een beter beeld te krijgen van de beleving van omwonenden ten aanzien van de hinder van terrassen en de mate waarin stemgeluid daarin een rol speelt, is een enquête uitgeschreven onder bewoners van de binnenstad. De rapportage over deze enquête is gedateerd op februari 2014 en als bijlage bij deze nota gevoegd. 4.2 Resultaten enquête Uit de enquête komt naar voren in welke mate de ondervraagden in 2013 hinder ondervonden van terrassen en waardoor de hinder werd veroorzaakt. De voor deze notitie belangrijkste conclusies uit de enquête zijn de volgende: 63% van de ondervraagden heeft in 2013 geen overlast ervaren van een terras; 27% heeft enige overlast ervaren; 11% heeft veel overlast ervaren. Hierbij gaat het om alle vormen van overlast, niet alleen de overlast door stemgeluid. Waar overlast wordt ervaren heeft dit vooral betrekking op geschreeuw en gebral (27%) en vertrekkende gasten (21%). Praten en gesprekken wordt duidelijk minder vaak (13%) aangevoerd. Van de mensen die enige of veel overlast hebben ondervonden, vindt een deel dat de aanwezigheid van terrassen de aantrekkelijkheid van de binnenstad vergroot om daar te wonen. Kennelijk maken die mensen een afweging: de ondervonden overlast van terrassen betekent voor hen niet automatisch dat terrassen de aantrekkelijkheid van de binnenstad om daar te wonen verkleinen. Het voordeel van de terrassen weegt bij hen kennelijk op tegen het ondervonden nadeel. Van alle mensen die gereageerd hebben, heeft 22% (14% + 8%) én enige of veel overlast ervaren én met neutraal, oneens of zeer oneens gereageerd op de stelling dat de aanwezigheid van horecaterrassen de aantrekkelijkheid van de binnenstad vergroot om daar ook te wonen. Voor deze 22% van de omwonenden geldt dus, dat hun houding tegenover en ervaring met terrassen niet positief is R01.V03 / definitief / 22 december

18 Uit de enquête blijkt dus dat overlast van stemgeluid werd ondervonden, maar dat dit een minderheid betrof. Waar sprake was van overlast, had dit vaak betrekking op geschreeuw, gebral en vertrekkende gasten. Uit het onderzoek blijkt niet of sprake was van structurele overlast of dat dit incidenteel was R01.V03 / definitief / 22 december

19 5 ADVIES GGD 5.1 Reden voor het vragen van advies Uit de enquête van de gemeente Leiden is gebleken dat overlast van stemgeluid wordt ondervonden. Omdat geluidshinder op lange termijn nadelige gevolgen kan hebben voor de gezondheid is ten aanzien van de gezondheidsaspecten advies aan de GGD Hollands Midden gevraagd. Het advies is als bijlage bij deze nota gevoegd. 5.2 Samenvatting GGD-advies In het advies is aangegeven dat geluid een negatief effect op de gezondheid kan hebben. Daarbij wordt verwezen naar richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) voor nachtelijk lawaai. Bij de langtijdgemiddelde beoordelingsniveaus die in de voorliggende nota voor nachtelijk geluid toelaatbaar worden gevonden stelt de WHO in haar rapport het volgende: Nadelige gezondheidseffecten zijn waargenomen bij de blootgestelde bevolking. Veel mensen moeten aanpassingen maken in hun levenswijze om met het nachtelijk lawaai om te kunnen gaan. Kwetsbare groepen worden ernstiger getroffen. De gewenste situatie vanuit gezondheidskundig oogpunt en de werkelijke situatie kunnen ver uit elkaar liggen. Om de gezondheid van omwonenden zo veel mogelijk te beschermen, benoemt de GGD volgende aanvullende maatregelen ten aanzien van stemgeluid van terrassen: 1. Differentiatie tussen week- en weekenddagen. 2. Differentiatie tussen centrumwijken en buitenwijken. 3. Extra aandacht voor kwetsbare groepen. 4. Aangepast beleid als een terras is omsloten door bebouwing. 5. Begeleiding van exploitanten bij de aanpak van hinder. 6. Begeleiding bij meldingen van overlast als de exploitant en de omwonenden niet tot een oplossing komen. 7. Stille zijden van woningen realiseren bij nieuwe woningen in de directe omgeving van terrassen. 8. Informeren van bewoners over het beleid ten aanzien van terrassen en het daarbij behorende stemgeluid. 5.3 Inpassing van GGD-advies in het beleid De richtlijn van de Wereldgezondheidsorganisatie die de GGD gebruikt, hanteert geluidniveaus die vergelijkbaar zijn met de niveaus uit de VNG-publicatie Bedrijven en milieuzonering en de Handreiking industrielawaai en vergunningverlening. Het gezondheidsaspect is ook relevant geweest bij het opstellen van voorliggende nota. Waar mogelijk is rekening gehouden met de aanbevelingen van de GGD om negatieve gezondheidsaspecten zoveel als mogelijk te beperken R01.V03 / definitief / 22 december

20 Hierna is per punt aangegeven hoe hiermee is omgegaan. 1. De sluitingstijden voor terrassen zijn door de week uur en uur in het weekend. De huidige regelgeving voor terrassen houdt rekening met week- en weekenddagen; 2. Voor terrassen buiten het centrumgebied wordt in de voorliggende nota een strengere norm aangehouden. Daarmee is de voorgestelde differentiatie aangebracht. 3. In het GGD advies worden een aantal kwetsbare groepen genoemd. Binnen deze nota is nagegaan in hoeverre deze kwetsbare groepen extra beschermd worden door het Activiteitenbesluit en door andere regelgeving. Het Activiteitenbesluit verplicht alleen om gebouwen met kwetsbare groepen mee te nemen, de normstelling is niet strenger dan voor woningen. In het Bouwbesluit worden strengere eisen gesteld aan bedruimten van een gezondsheidsfunctie of van een kinderopvang. Een bedruimte is bedoeld voor slapende mensen of voor bed gebonden patiënten. In lijn met de bestaande regelgeving zal alleen nadere aandacht worden geschonken aan de bedruimten van een gebouw met een gezondheidsfunctie of van een kinderopvang. Bij het toelaten van een nieuw terras is in de voorliggende nota een norm aangehouden die 5 db strenger is. 4. De extra aandacht is ingegeven door de verhoging van het stemgeluid door reflecties tegen de omliggende bebouwing. In het Activiteitenbesluit is hier rekening mee gehouden; voor terrassen op een binnenterrein is het stemgeluid niet uitgesloten van toetsing aan de geluidnormen. Bovendien mogen deze terrassen na uur niet meer gebruikt worden. 5. Overlastmeldingen worden in principe altijd door de betreffende instantie (politie, gemeente, Omgevingsdienst) direct opgepakt. De aanpak van regelmatig terugkerende klachten wordt in een wekelijks integraal overleg besproken. 6. Zie Het is gemeentelijk beleid om in een situatie waarbij een gevel van een woning hoog wordt belast er zoveel mogelijk voor te zorgen dat er een stille gevel is. 8. De terrassen worden opgenomen in het bestemmingsplan middels een omgevingsvergunning, een wijziging van een bestemmingsplan of een nieuw bestemmingsplan. Deze zaken worden evenals deze nota gepubliceerd en daarmee kenbaar gemaakt. De voorgestelde maatregelen voor het beschermen van de gezondheid van omwonenden worden dus voor een deel al uitgevoerd (de punten 1, 2, 4, 5, 6 en 7). De overige punten komen in deze nota of bij de vergunningverlening aan de orde. Hiermee is zo goed mogelijk aandacht besteed aan de voorgestelde maatregelen R01.V03 / definitief / 22 december

21 6 AFWEGING 6.1 Algemeen 6.2 Belangen Uit de onderzoeksresultaten blijkt dat, in verhouding tot de richt- en grenswaarden en het advies van de GGD, sprake is van relatief hoge geluidsniveaus vanwege stemgeluid op terrassen. In de praktijk wordt er echter maar weinig geklaagd over terrassen. Ook uit de enquête bleek dat het grootste gedeelte van de bewoners geen of weinig overlast ervaart. De overlast die wordt ervaren heeft vooral betrekking op geschreeuw en gebral. Deze gegevens, in combinatie met de beleidsmatige wens om Leiden een levendige en aantrekkelijke stad te laten zijn voor zowel de bewoners als de exploitanten als de gasten, zijn de basis voor een toetsingskader voor terrassen. Bij de totstandkoming van een toetsingskader spelen de volgende aspecten een belangrijke rol: 1. Belangen van de partijen. 2. Aansluiten op of afwijken van analoog wettelijk kader. 3. Herkenbaarheid van stemgeluid in het heersende omgevingsgeluid. 4. Cumulatie van stemgeluid. 5. Verantwoordelijkheid van de exploitant. 6. Onderverdeling centrumgebied en buiten het centrumgebied. 7. Hoogte van de geluidsniveaus. Bewoners Uit de enquête blijkt dat bewoners vooral hinder ondervinden van geschreeuw en gebral. Dit kan tot slaapverstoring en irritatie leiden. De geluidsniveaus kunnen soms dusdanig hoog zijn dat hinder, zelfs bij gesloten ramen, niet kan worden uitgesloten. Er is daarom behoefte aan een kader om enerzijds hinder zoveel als mogelijk te beperken en anderzijds om duidelijkheid te bieden over wat wel en wat niet moet worden geaccepteerd. Exploitanten De exploitanten hebben in eerste instantie een commercieel belang. Het hebben van een aantrekkelijk terras kan daarbij van belang zijn. Tegelijkertijd is de exploitant ook verantwoordelijk voor de gedragingen van zijn gasten. Als de gasten duidelijk ongewenst gedrag vertonen door bijvoorbeeld luid te roepen, dient de exploitant deze gasten tot de orde te roepen. Daarmee zorgt hij enerzijds voor een goede sfeer op het terras, maar waakt hij ook voor de leefbaarheid van de omgeving. Gasten De gasten verwachten een aantrekkelijke stad met veel faciliteiten. Ook faciliteiten in de vorm van horeca en daarbij behorende terrassen R01.V03 / definitief / 22 december

22 Gemeente De gemeente Leiden zet beleidsmatig in op een levendige binnenstad, waarin de terrassen positief bijdragen aan de ontwikkeling van de binnenstad. 6.3 Aansluiten op of afwijken van analoog wettelijk kader Op de activiteiten van de bedrijven (inclusief de terrassen) is het Activiteitenbesluit van toepassing. In sommige situaties (verwarmd of overdekt terras of een terras op een binnenterrein) stelt het Activiteitenbesluit ook voorwaarden aan de geluidsniveaus vanwege het stemgeluid. Deze voorwaarden dienen bij deze situaties in beginsel te worden gerespecteerd. Er kan enkel door het stellen van een maatwerkvoorschrift worden afgeweken van de voorwaarden. Vooral bij terrassen op binnenterreinen waar het van nature al erg rustig kan zijn, moet hiermee terughoudend worden omgegaan. Waar sprake is van een onverwarmd, onoverdekt terras aan de straat of ander openbaar terrein, wordt stemgeluid volgens het Activiteitenbesluit niet beoordeeld. Als wel zou moeten worden getoetst is het volgens de toelichting op het Activiteitenbesluit in veel gevallen onmogelijk om een terras te gebruiken. Bovendien wordt er vanuit gegaan dat het stemgeluid van terrassen die aan de straat of een andere openbare ruimte liggen, opgaat in het omgevingsgeluid. De wetgever heeft dus bewust gekozen om stemgeluid van deze terrassen niet te beoordelen en heeft daarmee bewust hogere geluidsniveaus aanvaardbaar geacht. De gemeente Leiden zet beleidsmatig in op een levendige binnenstad, waarin de terrassen positief bijdragen aan de ontwikkeling van de binnenstad. Gelet op het voorgaande kunnen grenswaarden worden gesteld aan stemgeluid die verder gaan dan de standaard grenswaarden volgens het Activiteitenbesluit. 6.4 Herkenbaarheid van stemgeluid in het heersende omgevingsgeluid Stemgeluid is qua karakter al snel herkenbaar ten opzichte van overige omgevingsgeluiden. Ook in situaties waar sprake is van een hoog achtergrondniveau van bijvoorbeeld wegverkeer blijft het stemgeluid herkenbaar. Stemgeluid wordt zowel op het terras als op de aanliggende straat of ander openbaar terrein geproduceerd. Vooral bij kleinere terrassen met maar enkele tafeltjes is het, vanuit de woningen bezien, vaak moeilijk te onderscheiden of het stemgeluid afkomstig is van een bepaald terras of vanaf openbaar terrein. Ook bij geschreeuw en gebral is het onderscheid moeilijk te maken, tenzij dit veelvuldig op één specifiek terras plaatsvindt. Als sprake is van grotere, druk bezette, terrassen kan vaak wel een onderscheid worden gemaakt. Het continue gepraat vanaf het terras kan in die situaties duidelijk worden herkend en worden toegewezen aan een specifiek terras. Gelet op het voorgaande moet bij de beoordeling van nieuwe grotere terrassen (meer dan 15 m 2 nuttig 8 terrasoppervlak) die dicht bij woningen liggen, specifieke aandacht aan het stemgeluid 8 Paden naar in- en uitgang van de horecagelegenheid worden niet meegerekend R01.V03 / definitief / 22 december

23 6.5 Cumulatie worden gegeven. Dit heeft dan geen betrekking op het maximale geluidsniveau (geschreeuw en gebral) omdat daarbij veelal moeilijk een onderscheid kan worden gemaakt tussen geluiden vanaf het terras en geluiden vanaf de aanliggende straat of ander openbaar terrein. In het onderzoek naar de geluidsniveaus is inzicht gegeven in de geluidsniveaus van de individuele terrassen. Bij woningen vlak bij (direct naast of boven) één bepaald terras, zal dit terras het geluid van eventuele andere, verder weg gelegen, terrassen veelal overstemmen. Op meerdere locaties is echter sprake van meerdere terrassen op korte afstand van elkaar Tussenliggende woningen kunnen het stemgeluid van meerdere terrassen gelijktijdig waarnemen. Dit is bijvoorbeeld aan de orde bij de Beestenmarkt en langs de Nieuwe Rijn. Het totale langtijdgemiddelde beoordelingsniveau (als gevolg van meerdere terrassen gelijktijdig) kan hier tot circa 3 db(a) hoger zijn dan het niveau van een individueel terras. Bij een nieuwe situatie met een groter terras dient dit aspect bij de afweging te worden betrokken. 6.6 Verantwoordelijkheid van de exploitant De exploitant van een terras is nadrukkelijk verantwoordelijk voor het gedrag van zijn gasten 9. Indien deze hinder veroorzaken bij de buren dient hij de betreffende gasten tot de orde te roepen. Geschreeuw en gebral van publiek buiten zijn terras op de straat of ander openbaar terrein is niet de verantwoordelijkheid van de exploitant. Hij kan in veel gevallen echter wel de lawaaimaker hierop aanspreken. 6.7 Onderverdeling centrumgebied en buiten het centrumgebied In de volgende figuur is een impressie gegeven van de ligging van de terrassen. Daaruit blijkt dat het overgrote deel van de terrassen zich in het centrumgebied bevindt. 9 Volgens art. 5:37 BW mag de eigenaar bij zijn buren geen hinder veroorzaken door bijvoorbeeld het verspreiden van rumoer voor zover dit onrechtmatig is. Hinder door stemgeluid is weliswaar veelal niet onrechtmatig op grond van het Activiteitenbesluit maar wel op grond van hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt (art. 6:162 BW). De eigenaar van het terras is toerekenbaar, ook al wordt de hinder niet door hemzelf maar door zijn gasten veroorzaakt (zie bijvoorbeeld de uitspraak van de Rechtbank Leeuwarden, 25 augustus 2005, ECLI:RBLEE:2005:AU1483) R01.V03 / definitief / 22 december

24 Figuur 2 Ligging terrassen in en buiten het centrumgebied Hoewel ook in het centrumgebied sprake kan zijn van zeer rustige plekjes, is hier over het algemeen sprake van meer reuring en levendigheid dan buiten het centrumgebied. Daarom mag in het centrumgebied ook meer stemgeluid worden verwacht dan daarbuiten. Deze differentiatie kan ook in het toetsingskader tot uitdrukking worden gebracht door in het centrumgebied hogere geluidsniveaus toe te staan dan buiten het centrumgebied. 6.8 Hoogte van de geluidsniveaus Bij de afweging welke geluidsniveaus aanvaardbaar zijn, is het van belang of stemgeluid al dan niet beoordeeld moet worden volgens het Activiteitenbesluit Stemgeluid niet beoordeeld volgens het Activiteitenbesluit Langtijdgemiddelde beoordelingsniveaus Uit onderzoek naar de geluidsniveaus blijkt dat de hoogte van de langtijdgemiddelde beoordelingsniveaus vanwege bestaande terrassen sterk afhankelijk is van de situatie. Vooral het type en de grootte van het terras en de afstand tot de omliggende woningen zijn bepalend. Afhankelijk van het type terras (rustig, gemiddeld of levendig) is over het algemeen sprake van niveaus van 52 tot 63 db(a) etmaalwaarde. Bij grote levendige terrassen kan dit oplopen tot 68 db(a) etmaalwaarde R01.V03 / definitief / 22 december

25 Deze niveaus treden op tijdens hele drukke dagen. Over het hele jaar gezien zal sprake zijn van duidelijk lagere geluidsniveaus. Ter illustratie: een halvering van de bezetting leidt tot 3 db(a) lagere niveaus. Hiervoor is al aangegeven dat in het centrumgebied hogere niveaus kunnen worden toegestaan dan buiten het centrumgebied. Op basis van de berekende waarden tijdens hele drukke dagen kan dit voor nieuwe terrassen worden vertaald in een toelaatbaar langtijdgemiddeld beoordelingsniveau van 65 db(a) etmaalwaarde in het centrumgebied en 60 db(a) etmaalwaarde buiten het centrumgebied. Voor bestaande terrassen (vergund met een terrasvergunning of al planologisch mogelijk) worden geen aanvullende eisen gesteld. Wel moeten deze eisen in acht worden genomen bij een wijziging of uitbreiding van een bestaand terras Maximale geluidsniveaus De maximale geluidsniveaus (kortstondige pieken door vooral roepen, geschreeuw en gebral) variëren over het algemeen van 73 tot 90 db(a) etmaalwaarde. Bij terrassen die doorlopen tot tegen de gevel van een naastgelegen woning kan dit oplopen tot 100 db(a). Afhankelijk van het type terras is het aannemelijk dat roepen, geschreeuw en gebral kan optreden. Dit is inherent aan het gebruik van het terras en kan ook niet worden voorkomen. Als sprake is van excessief gedrag 10 van gasten dient de exploitant hiertegen uiteraard op te treden. Behoudens het optreden tegen dit excessieve gedrag, kunnen de maximale geluidsniveaus redelijkerwijs niet worden voorkomen. Van belang is dat niet enkel de gasten op een terras verantwoordelijk zijn voor de maximale geluidsniveaus. Ook publiek op de straat of ander openbaar gebied veroorzaakt deze niveaus. Het is bij woningen dan ook vaak niet duidelijk te onderscheiden waar het geluid precies vandaan komt. Omdat de maximale geluidsniveaus, behoudens excessen, inherent zijn aan het gebruik van het terras en omdat ook vanuit de openbare ruimte vergelijkbare niveaus kunnen optreden, is het verdedigbaar om hiervoor geen aanvullende eisen op te nemen Stemgeluid beoordeeld volgens het Activiteitenbesluit Voor terrassen waar stemgeluid volgens het Activiteitenbesluit moet worden beoordeeld (omdat bijvoorbeeld sprake is van terrasverwarming of een overkapping of een ligging aan een binnenterrein), gelden in beginsel de standaard geluidsvoorschriften volgens het Activiteitenbesluit. Voor individuele gevallen kan worden afwogen om (ruimere) maatwerkvoorschriften op te stellen. Terrasverwarming kan, volgens de toelichting bij het Activiteitenbesluit, leiden tot een gebruik in alle jaargetijden. Daarom is in dat geval het Activiteitenbesluit van toepassing op het stemgeluid. Echter, gedurende een groot deel van het jaar kunnen terrassen ook zonder terrasverwarming 10 In dat geval is sprake van luid schreeuwen wat niet kan worden aangemerkt als representatief gedrag R01.V03 / definitief / 22 december

26 6.9 Conclusie worden gebruikt. Het onderscheid tussen terrassen met en zonder terrasverwarming is daarmee enigszins beperkt. Daarom wordt het verdedigbaar geacht om terrassen met terrasverwarming af te wegen overeenkomstig de situatie zonder terrasverwarming (zoals omschreven in paragraaf 5.8.1). Bij binnenterreinen kan sprake zijn van een rustiger karakter. De kans op hinderbeleving bij omwonenden van een terras is daardoor groter dan wanneer een terras niet aan een binnenterrein ligt. Daarom zijn de mogelijkheden voor maatwerkvoorschriften voor deze terrassen beperkter. Dit is in het toetsingskader vertaald in een ten hoogste toelaatbaar langtijdgemiddeld beoordelingsniveau van 55 db(a) etmaalwaarde. Leiden is een levendige stad waarbij terrassen horen. Terrassen brengen stemgeluid met zich mee, wat hinder kan veroorzaken. Hoewel er slechts sporadisch over wordt geklaagd, kunnen gezondheidseffecten niet worden uitgesloten. Daarom is ook het advies van de GGD bij de beoordeling betrokken. Na afweging van alle aspecten is een toetsingskader geformuleerd. Dit toetsingskader houdt in dat terrassen vanuit het oogpunt van stemgeluid planologisch gefaciliteerd kunnen worden gelet op onder andere: het beleid waarmee een levendige stad wordt beoogd; de al verleende terrasvergunningen; het relatief geringe aantal klachten; de mate van acceptatie zoals blijkt uit de enquête; het veelal geringe verschil tussen de stemgeluiden vanaf een terras en vanaf de straat of andere openbare ruimte; de rol van de exploitant bij het voorkomen van excessen. Aangezien het effect van kleine terrassen op de omgeving maar gering is, kunnen deze zonder nadere voorwaarden worden toegelaten. Aan grotere terrassen worden wel voorwaarden gesteld. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt in terrassen in en buiten het centrumgebied. Ook terrassen waarvan het stemgeluid nu al beoordeeld moet worden volgens het Activiteitenbesluit zijn toelaatbaar. In beginsel dient de exploitant hierbij te voldoen aan de (strenge) voorschriften uit het Activiteitenbesluit. Deze voorschriften kunnen in de praktijk niet naleefbaar blijken te zijn. In dat geval kan worden overwogen om, op basis van een individuele beoordeling, maatwerkvoorschriften op te leggen R01.V03 / definitief / 22 december

27 7 TOETSINGSKADER 7.1 Bestaande terrassen Stemgeluid niet beoordeeld volgens Activiteitenbesluit Bestaande terrassen waar stemgeluid volgens het Activiteitenbesluit niet wordt beoordeeld, kunnen op de locaties volgens de vigerende terrasvergunningen planologisch gefaciliteerd worden Stemgeluid beoordeeld volgens Activiteitenbesluit Voor terrassen waar het stemgeluid volgens het Activiteitenbesluit wordt beoordeeld, zijn in beginsel de geluidsvoorschriften volgens het Activiteitenbesluit van toepassing. Op grond van een individuele beoordeling en afweging blijft het mogelijk om voor individuele gevallen (ruimere) maatwerkvoorschriften op te leggen. Daarbij wordt aangesloten bij het gestelde in met die beperking dat voor binnenterreinen het langtijdgemiddelde beoordelingsniveau niet hoger mag zijn dan 55 db(a). 7.2 Nieuwe terrassen Stemgeluid niet beoordeeld volgens Activiteitenbesluit Als stemgeluid niet wordt beoordeeld volgens het Activiteitenbesluit, zijn de geluidsvoorschriften volgens het Activiteitenbesluit niet van toepassing en kan ook geen maatwerkvoorschrift worden opgelegd. Ten behoeve van het woon- en leefklimaat worden nieuwe terrassen alleen toegestaan als wordt voldaan aan de volgende voorwaarden: 1. Terrassen tot en met 15 m 2 zijn toelaatbaar. 2. Terrassen groter dan 15 m 2 zijn toelaatbaar mits het langtijdgemiddelde beoordelingsniveau ter plaatse van geluidsgevoelige gebouwen niet hoger is dan: a. 60 db(a) etmaalwaarde buiten het centrumgebied; b. 65 db(a) etmaalwaarde in het centrumgebied. 3. Uitbreiding of wijziging van terrassen tot een eindsituatie groter dan 15 m 2 zijn toelaatbaar mits de grenswaarden volgens punt 2 niet worden overschreden. 4. Uitbreiding of wijziging van terrassen waarvan de grenswaarden volgens punt 2 in de bestaande situatie al worden overschreden, mogen niet leiden tot een vergroting van de overschrijding. 5. Bij bedruimten van een gebouw met een gezondheidsfunctie of van een kinderopvang worden de niveaus volgens punt 2 verlaagd met 5 db(a) Stemgeluid beoordeeld volgens Activiteitenbesluit Voor terrassen waar het stemgeluid volgens het Activiteitenbesluit dient te worden beoordeeld, zijn in beginsel de geluidsvoorschriften volgens het Activiteitenbesluit van toepassing. Aan de R01.V03 / definitief / 22 december

28 7.2.3 Cumulatie hand van een individuele beoordeling en afweging blijft het mogelijk om (ruimere) maatwerkvoorschriften op te leggen. Daarbij wordt aangesloten bij het gestelde in met die beperking dat voor binnenterreinen het langtijdgemiddelde beoordelingsniveau niet hoger mag zijn dan 55 db(a). Indien een nieuw terras met een oppervlak groter dan 15 m 2 wordt gerealiseerd direct naast één of meerdere andere terrassen met een oppervlak groter dan 15 m 2, mag het totale langtijdgemiddelde beoordelingsniveau de grenswaarde volgens paragraaf met niet meer dan 3 db(a) overschrijden. 7.3 Maatwerkafweging Voor specifieke situaties waar, aan de hand van een bestuurlijke afweging, blijkt dat strengere of soepeler voorwaarden wenselijk en aanvaardbaar zijn, kan een maatwerkafweging worden gemaakt R01.V03 / definitief / 22 december

29 BIJLAGE 1 ENQUÊTE

30 Enquête onder omwonenden van horecaterrassen Beleidsonderzoek en Analyse (BOA) februari Inleiding In december 2013 is een enquête gehouden onder omwonenden van terrassen in de Leidse binnenstad. De gemeente gebruikt de informatie die de enquête oplevert om bij de inrichting van de stad beter rekening te kunnen houden met bewoners. Er is een steekproef getrokken uit adressen in drie buurten: Pieterswijk, De Camp en Pancras-west. Dit zijn de buurten waarin zich de meeste terrassen bevinden. Naar de adressen in de steekproef is een brief gestuurd met de vraag om op internet een digitale enquête in te vullen. Ook konden de inwoners telefonisch aan de enquête deelnemen. Van deze mogelijkheid is door één persoon gebruik gemaakt. Hieronder staan de belangrijkste uitkomsten van de enquête 1. Vanuit de 996 aangeschreven adressen zijn in totaal 160 reacties gekomen, een respons van 16%. Dit is minder dan verwacht, maar genoeg om betrouwbare uitspraken te kunnen doen. De respons is daarnaast representatief over de drie buurten verspreid. Kijkend naar leeftijd zien we dat er relatief iets meer ouderen hebben gerespondeerd dan er in het gebied wonen. Ook hebben mannen relatief vaker meegedaan dan vrouwen. Maar het blijkt dat de antwoorden op geslacht en leeftijd niet significant verschillen. Daarom beschouwen wij de respons van voldoende kwaliteit om te gebruiken bij het gemeentelijk beleid. De vraag blijft echter waarom 84% van de aangeschrevenen niet heeft meegedaan. Vonden ze het onderwerp niet belangrijk of waren er andere redenen? 2. Wonen in de binnenstad De vragenlijst begon met vragen over de reden(en) waarom mensen in de binnenstad (zijn gaan) wonen. 91% van de respondenten heeft bewust gekozen om in de Leidse binnenstad te gaan wonen. De belangrijkste overwegingen hierbij zijn: de voorzieningen die de binnenstad biedt, de historische omgeving en de levendigheid en sfeer. Andere redenen die mensen geven om in de binnenstad te wonen zijn dat ze er al hun hele leven wonen en dat familie en vrienden in de buurt wonen. 2a. "Ik heb er bewust voor gekozen om in de binnenstad te gaan wonen." Is deze stelling op u van toepassing? 2b. In welke mate hebben onderstaande punten uw keuze bepaald om in de binnenstad te gaan wonen? weet niet; 1% nee; 9% In belangrijke mate In enige mate In weinig of geen enkele mate Voorzieningen 77% 20% Historische omgeving 77% 16% Levendigheid en sfeer 72% 21% Openbaar vervoer 37% 34% 29% ja; 91% Werkgelegenheid 23% 27% 50% 0% 50% 100% 1 Algemene opmerking: door afrondingen tellen delen soms niet precies op tot het totaal. 1

31 3. Terrassen in de binnenstad Vervolgens werden aan de respondenten twee stellingen voorgelegd over terrassen. Met de stelling De aanwezigheid van horecaterrassen verhoogt de aantrekkelijkheid van de binnenstad is 88% van de respondenten het (zeer) eens en 6% het (zeer) oneens. Bij aanpassing van de stelling tot "De aanwezigheid van horecaterrassen verhoogt de aantrekkelijkheid van de binnenstad om daar ook te wonen" is 64% het (zeer) eens en 19% het (zeer) oneens. 3a. "De aanwezigheid van horecaterrassen verhoogt de aantrekkelijkheid van de binnenstad." In welke mate bent u het eens met deze stelling? 3b. "De aanwezigheid van horecaterrassen verhoogt de aantrekkelijkheid van de binnenstad om daar ook te wonen." In welke mate bent u het eens met deze stelling? mee oneens; 4% neutraal; 6% zeer mee oneens; 2% zeer mee eens; 46% mee oneens; 11% zeer mee oneens; 9% zeer mee eens; 23% mee eens; 43% neutraal; 17% mee eens; 41% 4. Bezoek aan en overlast van horecaterrassen De meeste mensen die in het geselecteerde gebied wonen bezoeken zelf ook wel eens een terras, zie grafiek 4a. Overdag het meest, gevolgd door s avonds en s nachts 2. Een meerderheid van 63% ervaart weinig tot geen overlast. 11% van de omwonenden ondervindt veel overlast van terrassen, zie grafiek 4b. In maart 2004 is eerder een enquête gehouden onder omwonenden van terrassen. Het onderwerp daarvan was een proef met verlengde openingstijden van terrassen. Er is toen gevraagd naar de verschillen voor en tijdens de proef en niet naar overlast van terrassen in het algemeen. Er kan nu dus geen vergelijking worden gemaakt met de enquête uit Voor terrassen gelden in Leiden de volgende openingstijden: Een terras mag van zondag- t/m donderdagavond tot 24:00 uur open zijn. Op vrijdag- en zaterdagnacht mag een terras tot 01:30 uur geopend zijn. Als het overdag warmer is geweest dan 28 graden mogen terrassen op zondag- t/m donderdagnacht open blijven tot 01:00 uur en op vrijdag- en zaterdagnacht tot 02:00 uur. In hofjes- en binnenterreinen mag het terras openblijven tot 23:00 uur. 2

32 4a. Heeft u in 2013 zelf wel eens een terras bezocht in de binnenstad? overdag tussen en uur geregeld soms nooit 4b. Heeft u in 2013 in uw woonomgeving overlast ondervonden van horecaterrassen? veel overlast; 11% 's avonds tussen en uur 's nachts tussen en uur enige overlast; 27% geen of weinig overlast; 63% 0% 50% 100% In tabel 4c is de combinatie bekeken van de reactie op de stelling "De aanwezigheid van horecaterrassen verhoogt de aantrekkelijkheid van de binnenstad om daar ook te wonen" en de mate van overlast die omwonenden hebben ervaren. Uit de tabel blijkt dat van alle omwonenden 22% (14% + 8%) neutraal, oneens of zeer oneens reageert op de stelling en daarbij enige of veel overlast ervaart van terrassen. Hun houding tegenover en ervaringen met terrassen zijn dus niet positief. 4c. Heeft u in 2013 in uw woonomgeving overlast ondervonden van horecaterrassen? In welke mate bent u het eens met de stelling "De aanwezigheid van horecaterrassen verhoogt de aantrekkelijkheid van de binnenstad om daar ook te wonen." geen of weinig overlast enige overlast veel overlast totaal (zeer) eens 49% 13% 3% 64% neutraal of (zeer) oneens 14% 14% 8% 36% totaal 63% 27% 11% 100% In tabel 4d is de vraag naar ervaren overlast voor verschillende groepen respondenten uitgesplitst. daarbij tellen, anders dan in tabel 4c, de rijen steeds op tot 100%. Op de meeste aspecten verschilt de mate van overlast niet significant. Van de mensen die vanwege de levendigheid en sfeer in de binnenstad zijn gaan wonen, had 77% weinig tot geen overlast, van degenen waarbij levendigheid en sfeer in geen tot enige mate een rol speelde was dat 29%. De reden daarvoor is waarschijnlijk dat overlast subjectief is: wat de één nog accepteert, is voor de ander een bron van ergernis. Naast de al genoemde aspecten is ook de afstand van het terras tot de woning van invloed op de ervaren overlast. 3

33 4d. Heeft u in 2013 in uw woonomgeving overlast ondervonden van horecaterrassen? geen of weinig overlast enige overlast veel overlast totaal 63% 27% 11% * Afstand woning tot terras < 25 meter 44% 39% 18% 25 meter of meer 74% 19% 6% * Antwoord op de stelling De aanwezigheid van horecaterrassen verhoogt de aantrekkelijkheid van de binnenstad om daar ook te wonen." (zeer) mee eens 76% 20% 4% neutraal of (zeer) mee oneens 38% 40% 22% * In welke mate is uw keuze om in de binnenstad te gaan wonen bepaald door levendigheid en sfeer? in belangrijke mate 77% 19% 4% geen tot enige mate 29% 44% 27% Bent u een man 67% 25% 9% vrouw 56% 30% 14% Wat is uw leeftijd? jonger dan 40 jaar 69% 23% 9% 40 jaar of ouder 58% 30% 12% Hoe lang woont u al op dit adres? korter dan 5 jaar 65% 26% 9% 5 jaar of langer 61% 27% 12% Bent u van plan om te verhuizen? ja, binnen 4 jaar 58% 30% 11% nee of weet niet 64% 25% 10% In welke buurt woont u? 0 Pieterswijk 63% 28% 9% 10 De Camp 64% 19% 17% 12 Pancras-west 61% 31% 8% * betekent dat de ervaren overlast significant verschilt op het betreffende aspect. Vervolgens is aan mensen die enige of veel overlast ervaren doorgevraagd naar de aard van de overlast. Dan blijkt dat geschreeuw / gebral de meest ervaren vorm van overlast is. 27% van alle ondervraagden heeft daar in meer of mindere mate last van. Daarna volgen vertrekkende gasten, evenementen en muziek. Mensen konden ook zelf nog een vorm van overlast noemen. Een aantal keer wordt roken genoemd. De rook komt dan in de huizen terecht. 4

34 4e. Welke soort(en) overlast heeft u ervaren? (meer antwoorden mogelijk) geschreeuw / gebral 27% vertrekkende gasten 21% evenement muziek praten / gesprekken 13% 14% 16% verkeerd parkeren 11% lawaai auto's / brommers 7% opruimen 4% 0% 10% 20% 30% Als we kijken naar het tijdstip waarop en de mate waarin de verschillende vormen van overlast voorkomen, dan blijkt dat overdag (tussen en 19.00) de minste overlast wordt ervaren. s Avonds (tussen en 23.00) en vooral s nachts (tussen en 07.00) zijn het de verschillende vormen van geluidsoverlast die het meest hinderen. 4f. In welke mate heeft u de verschillende soorten overlast overdag ervaren? evenement 6% 3% verkeerd parkeren muziek praten / gesprekken geschreeuw / gebral lawaai auto's / brommers vertrekkende gasten 4% 4% 1% 2% 1% 2% 3% 2% 1% 1% opruimen 1% enige overlast veel overlast 0% 10% 20% 30% 4g. In welke mate heeft u de verschillende soorten overlast s avonds ervaren? geschreeuw / gebral 13% 4% evenement muziek verkeerd parkeren praten / gesprekken vertrekkende gasten 5% 6% 6% 7% 8% 8% 6% 4% 3% 1% lawaai auto's / brommers 4% 3% opruimen 3% enige overlast veel overlast 0% 10% 20% 30% 5

35 4h. In welke mate heeft u de verschillende soorten overlast s nachts ervaren? geschreeuw / gebral 12% 13% vertrekkende gasten 8% 10% evenement muziek praten / gesprekken 4% 6% 6% 4% 10% 8% lawaai auto's / brommers 2% 5% verkeerd parkeren 4% 2% opruimen 3% 1% enige overlast veel overlast 0% 10% 20% 30% 5. Slotopmerkingen Aan het eind van de enquête konden mensen nog iets opmerken over het onderwerp. 56 mensen (35%) maakte van deze mogelijkheid gebruik. Hieronder volgen alle reacties. Om enige ordening aan te brengen zijn deze uitgesplitst naar het antwoord dat de mensen gaven op de vraag of ze in 2013 weinig tot geen, enige of veel overlast van terrassen hebben ervaren in hun woonomgeving. In verband met privacy zijn enkele tekstgedeelten weggelaten. 5a. Heeft u tot slot nog aanvullende opmerkingen naar aanleiding van deze enquête? mensen die in 2013 weinig tot geen overlast hebben ervaren in hun woonomgeving Als je in de binnenstad woont, is er 's avonds en 's nachts weleens lawaai. Dat weegt voor mij niet op tegen het genoegen om in één van de mooiste binnensteden van Nederland te wonen! De overlast van zwerfvuil is groter dan die van terrassen. De terrassen bepalen een groot deel van de gezelligheid in de stad. Het is een manier om samen te komen als je geen tuin hebt. De terrassen zijn veilig en voor iedereen toegankelijk wat het makkelijk maakt om er gebruik van te maken De terrassen geven aan de stad een gezellige sfeer en als het 30 graden is s avonds dan ga je toch niet naar bed. De terrassen in Leiden trekken een bepaald publiek aan die weinig tot geen overlast veroorzaakt, dat is een goede zaak. De terrassen zorgen niet voor overlast, deze zouden ook best langer open mogen wat bij betreft. Wat wel storend is, zijn de grotere evenementen waarvan er steeds meer lijken te komen. 3 Oktober en Koninginnedag zijn uiteraard geen enkel probleem. Maar de evenementen bijvoorbeeld op het stadshuisplein of Garenmarkt met de hele (zon)dag harde muziek zijn ronduit storend. Vaak worden deze ook niet duidelijk aangekondigd. Echter het is ronduit vervelend als je een dag je huis uit moet omdat er zonodig een evenement is. Graag de terrassen langer open en de evenementen met harde muziek en dreunende bassen minder. De verhuizing heeft niets te maken met de Leidse binnenstad. Als ik kan blijven dan blijf ik. Goed dat jullie enquête doen! Wat ons betreft mogen terrassen best langer open als het mooi weer is. Goede actie, zo'n enquête. Het zou erg fijn zijn als er meerdere gelegenheden komen in de binnenstad voor een terras (Beestenmarkt zou een hele gezellige plek kunnen worden!!!!!) Dit maakt het zo veel gezelliger!! Hier is door mij en mijn omgeving sterke behoefte aan! 6

36 Ik ben wel benieuwd naar de resultaten van de enquête. Is het mogelijk die g d te krijgen? Mijn adres is <xx>. Ik denk dat deze, maar ook andere raadplegingen van de bewoners, geen enkel effect hebben. Mijn jarenlange ervaring in deze gemeente heeft mij geleerd dat de gemeente doet wat ze zelf wil, meestentijds tegen de zin van de bewoners en vrijwel nooit ten faveure van hen. Kijk maar naar de halsstarrige houding naar aanleiding van de afsluiting van het water voor een ijsbaan! Of naar het wanstaltige parkeerbeleid en de Hitleriaanse handhaving daarvan. U biedt geen samenwerking aan, u pest de bewoners, zowel individueel als collectief. U bent zelfs niet in staat een structureel probleem als de ongedierteoverlast van de meeuwen op te lossen. Ik houd bovendien niet van anonieme onderzoeken en gegevensuitwisselingen; mijn naam is <xx> en ik woon op <xx>. Als u nog enige moed in de schoenen heeft, neemt u contact op om te horen hoe het wel moet. U kunt mij trouwens ook lokaliseren aan de hand van mijn persoonlijke wachtwoord. Anoniem, laat me niet lachen. Ik mis in Leiden een gezellig plein met allemaal leuke (dance)café's en terrassen zoals je bijvoorbeeld in Breda, Eindhoven, Den Haag, Utrecht en natuurlijk Amsterdam wel hebt! Hier ligt alles veel te ver uit elkaar en daar gaat de sfeer van een avondje stappen op achteruit. Breda is het beste voorbeeld van wat ik als een ideale binnenstad zie! Ja, halveer de afdeling handhaving; en schaf onmiddellijk alle beleidsambtenaren af; in het bijzonder de "accountmanagers". Hoe minder overheid; hoe beter. Bovendien sterven alle plannen van Leiden in schoonheid; worden dus niet uitgevoerd. Vaak gelukkig maar! Ga eens kijken in Amsterdam om te zien hoe je een stad schoon houdt, provinciale sukkels! Leiden heeft moderne centrumactiviteiten nodig en voorzieningen daarvoor mogelijk te maken. Zij moet echter dat combineren met stiltegebieden waarin haar parels van haar historisch verleden ook voor de stadseconomie (cultuur & toerisme) tot recht kan laten komen. Een gebiedsbeperking in de stad is daarvoor dringend noodzakelijk. In de enquête mis ik dat onderscheid. De enquête kan in haar algemene strekking geformuleerd tot een bias conclusie tot gevolg hebben. Een meerderheid is niet tegen dus kunnen we de gehele binnenstad verhorecafferen met terrassen. Gebied zou zich behoren te beperken van station Turfmarkt, kernwinkelgebieden, langs o-zijde Garenmarkt en Korevaarstraat. Neen maar ga door met het verbeteren met de binnenstad Realiseer mij dat horeca leven in de binnenstad brengt maar mag niet ten koste gaan van de nachtrust van de direct omwonenden. Daarom door de weeks om 23 a 24uur de buitenfaciliteiten sluiten en in het weekeind om 01.00uur. Lijkt mij redelijk! Terras- en cafébezoeken urineren in de nachtelijke uren vaak tegen mijn voordeur. Kan de gemeente niet zoals vroeger weer urinoirs plaatsen? Vooral plaatsing in de buurt van de horeca is belangrijk! Terrassen op de Turfmarkt (Rhodos, Lundi/IDD) houden zich allemaal netjes aan de regels maar de horeca (vooral de bars) aan de Nieuwe Beestenmarkt hebben 's zomers 's nachts vaak hun muziek heel hard aan en dan is een terras niet aangenaam om naast te wonen. Geroezemoes van mensen is geen overlast in een binnenstad. Overigens zou de snelheid van max 30 op de Turfmarkt tijdens terrassenseizoen veiliger zijn voor klanten en bedienend personeel. Iets om mee te nemen? Van de terrassen zelf ondervind ik geen overlast. Wel het hele jaar door van de beschonken mensen die van en naar het café gaan. Een kleine afspraak met de caféhouder om mensen wat meer rekening met de buurt te houden zal voldoende moeten zijn lijkt me... Wonend op Rapenburg dus geen last van terrassen. Maar ik zou geen terras bij mij in de buurt willen hebben i.v.m. geluidsoverlast en/of vervelend Leids gepeupel die alles stukmaken zoals regelmatig te zien is. Een spoor van vernielingen van terrassen naar de minder gesitueerde woonwijken. 7

37 5b. Heeft u tot slot nog aanvullende opmerkingen naar aanleiding van deze enquête? mensen die in 2013 enige overlast hebben ervaren in hun woonomgeving Bezoekers en bedienend personeel van terrasboten lopen bij het oversteken gevaar geplet te worden door Bulgarenbakken en bestelwagens die een boodschap op de gracht moeten afleveren. Haal het autoverkeer van de grachten, zet een centraal distributiepunt aan de rand van de stad op (station Lammenschans?, opslaghaven Alphen aan de Rijn?), gun de goederendistributie in Leiden aan één bezorgdienst (met elektrische vervoermiddelen en/of bootjes). Maak van het centrale distributiepunt ook een afhaalpunt voor de kleinere boodschappen (fiets). Moet je eens kijken hoe gezellig Leiden dan wordt! De wildgroei aan terrassen de laatste 10 jaar is echt te gek voor woorden. Bijna de helft is illegaal. Dus betaalt men ook geen leges. De rokers zitten permanent buiten en maken dat een aantal stegen onbewoonbaar zijn geworden. Denk aan de Pieterkerkchoorsteeg. Die wordt tot diep in de nacht 'bewoond' door studenten en rokers. Eetgelegenheden zetten steeds meer buiten. Illegale eetterrassen die op zaterdag de mensenstroom zelfs blokkeren. Bij café Storm kun je tot diep in de nacht even een telefoontje plegen naar de eigenaar en dan laten ze je nog om 04 uur binnen. Het evenwicht tussen wonen en de andere functies raakt zoek. De handhaving openbare ruimte moet sterk geïntensiveerd. Als je de horeca geen tegenspel biedt, dan lopen ze over alles en iedereen heen. En dat ligt dan niet aan de ondernemers -die pakken wat ze pakken kunnen, van nature-, maar aan de laksheid van de gemeente. Er zijn minder luidruchtige evenementen, met name op het Stadhuisplein, dat geeft meer rust. Ernstige overlast bij evenementen zoals Koninginnedag en 3 oktober. Gaan jullie ook eens de overlast van draaiorgels onderzoeken en de hoeveelheid fietsen voor de deur in de Breestraat. Draaiorgels veroorzaken namelijk veel overlast, net als de fietsen. Er is nauwelijks over de stoep te lopen! Gezellig, hoor, die terrassen. Vooral van de restaurants. Van de café's moet de handhaving van sluitingstijden verbeterd Handhaving van openbare orde laat te wensen over. Het is eerder uitzondering dan regel wanneer je je auto of fiets de volgende dag terug vindt zoals het is achter gelaten. Fietsen worden met regelmaat met opzet omgegooid en gesloopt. Auto's worden gebruikt als fietsenrek, boksbal (met opzet spiegels aftrappen, 3x gebeurd afgelopen jaar). Horeca prima, bereikbaarheid en parkeren zijn een drama, kerkklokken achterhaald. Laatste twee in aanvulling op de respectloze invulling van de Breestraat hebben ons gemotiveerd Leiden volgend jaar te verlaten. Ik erger me dood dat de gemeente het verzoek heeft afgewezen om een hek te plaatsen in het hofje. Er zijn zoveel hofjes die een hek hebben, Hij hoeft echt niet op slot, (ivm de brandweer) maar door het plaatsen van een hek geeft het het hofje meer privacy en weert het meer af dat mensen die NIET in het hofje wonen altijd hun fiets, scooter of brommer of motor bij ons onder de poort zetten. Ook nog eens VOOR onze brievenbussen! Kan niet eens mijn post eruit halen!! Echt een DAGELIJKS probleem! Dat ze op de bankjes gaan zitten s nachts na de kroeg of op de trap. Het praten gonst 2x zo hard s nachts dan overdag. Dat ze zitten te blowen en het SPUGEN op de grond! Dat doen ze thuis toch ook niet!! Je moet OVER ze heen stappen om de trap om hoog te gaan, ze zullen echt niet opzij gaan. Met het oog op de woningen die de studenten gaan krijgen op de Langebrug gaat dit nog meer een probleem geven. Ze worden geweerd uit het Van der Werffpark maar het probleem verhuisde gewoon naar ons, waar wij met zoveel mensen wonen. Laat ze lekker daar blijven zitten! Kan wel merken dat de mensen van de gemeente hier niet wonen want anders waren ze er zeker op in gegaan, echt geen aanwinst voor de Pieterswijk! Ik mis vragen over overlast van versterkte (muziek/film)evenementen die niet op de terrassen plaatsvinden, maar bijvoorbeeld op het Rapenburg of het Pieterskerkhof (het plein). Daar heb ik veel meer last van dan bijv. het terras van het Prentenkabinet. Er lijken steeds meer versterkte evenementen plaats te vinden buiten de terrassen om. Dat vind ik erg onrustig. Vooral wanneer men de volgende dag vroeg op moet om te werken. Ik vind vooral de terrasboten erg lelijk voor de binnenstad. Er zijn te veel overlastgevende evenementen in de binnenstad. Er zijn nu echt meer dan genoeg terrassen in de binnenstad, graag 8

38 niet meer en de terrasboten mogen wat mij betreft verminderen. In deze enquête wordt geen aandacht besteed aan waarom mensen overlast ervaren enkel het type overlast. Zo kunnen mensen om verschillende reden last hebben die mogelijkheden voor preventie bieden. Redenen kunnen bv zijn niet kunnen slapen (maar wel vroeg op moeten), ramen niet open kunnen laten 's nachts etc etc. Tevens worden ook de mogelijke positieve ervaringen niet uitgebreid benoemd ivm de nadelen. Met name na 23:00 uur (over)last van terrassen tot aan sluitingstijd. Te vaak en te laat. Naar mijn mening zou het aantal terrassen in de binnenstad niet uitgebreid dienen te worden. De juiste balans tussen woongenot in het historische centrum van Leiden en sfeer voor bezoekers van elders is in mijn visie bereikt. Het fenomeen terras moet niet uitgebreid worden ten koste van het woongenot van bewoners die het onderhoud betalen van mede gezichtsbepalende historische panden. En met name evenementen met bijzonder luide muziek gaan ten koste van omwonenden. Niet in relatie met de terrassen, maar er is te weinig controle op het parkeren van fietsen en brommers. Vaak zijn de schaarse parkeervakken onnodig bezet met slechts 1 of 2 (brom)fietsen. Niet altijd te verwijderen, omdat ze aan de lage reling langs de kade zijn vastgemaakt. Ook wordt een auto ingebouwd door (brom)fietsen waardoor je zonder schade niet meer uit het parkeervak komt. Graag ook brommers en motoren beboeten. Met name de 'vespia' bestelbrommers geven deze overlast. Op grote evenementen raakt mijn voordeur onbereikbaar doordat aanlooproute wordt afgesneden (voor de <xx>). Beveiligers laten me niet door. Op dat soort evenementen (3 okt/koningsdag) moeten bewoners een bewonerspas krijgen. Sowieso moeten bewoners worden geïnformeerd. Sinds een half jaar hebben wij een terras naast ons gekregen. Het begon als lunchroom, maar is nu ook een restaurant. Vanwege de monumentenstatus kunnen wij ons huis niet afdoende geluiddicht maken. Wij maken ons dan ook veel zorgen over de komende en toekomstige zomermaanden. Geluid en rook dringen letterlijk door tot onze woonvertrekken. Met een baby op komst worden deze zorgen alleen maar erger. Wij zijn met opzet op de <xx> gaan wonen omdat dit altijd een rustig stukje binnenstad is geweest. Echter de laatste tijd volgen de veranderingen elkaar in rap tempo op: een (avond)terras, 3 oktober markt voor de deur, geruchten over een weekmarkt, verdwijnende parkeerplekken. Dit alles vermindert ons woongenot waardoor we ons bijna gedwongen voelen verhuizing te overwegen. Wij zijn blij dat de gemeente de mening van haar burgers serieus neemt. Onze dank daarvoor. Terrassen mag, maar niet overal. Leiden heeft ook mooie stille gebieden nodig in de binnenstad. Terrassen nemen veel ruimte weg van het doorgaand voetgangers en parkeerplekken Vandalisme is in Leiden denk ik een vervelend probleem. Wat meer toezicht zou prettig zijn. Verreweg de meeste overlast komt van evenementen / horeca initiatieven op het stadhuisplein, die doorgaan tot na 23 uur en waarbij geluidsinstallaties kei en kei hard staan. Het geluid draagt ver in een binnenstad en ik stel mijn huis beschikbaar om dit te testen mocht daar interesse voor zijn. Verder kan ik goed leven met het gebruikelijke rumoer dat hoort bij het wonen in de binnenstad. Wonen in de binnenstad is plezierig, maar terrassen zie ik absoluut niet het enige overlastpunt, in het algemeen komen mensen dronken, schreeuwend en brallend door de straat heen fietsen. In het weekend en op zomeravonden veel vaker, ook al is het een voetgangersgebied (Maarsmansteeg), dit weet je als je in de stad woont, maar er hoeft niet alles gepikt te worden. Of er nu wel over geen terrassen zijn, naar mijn mening houden we die overlast toch zolang Minerva op de Breestraat gevestigd blijft. 9

39 5c. Heeft u tot slot nog aanvullende opmerkingen naar aanleiding van deze enquête? mensen die in 2013 veel overlast hebben ervaren in hun woonomgeving Bedankt voor de enquête. Jammer dat gemeentebestuur meer luistert naar de horeca dan naar de belangen van omwonenden. Blij met deze enquête. Het roken op het terras is ook een groot nadeel. Mensen blijven lang hangen en buiten kletsen! De overlast welke wij ondervinden van het terras, komt hoofdzakelijk door het rookverbod. Mensen gaan buiten roken en vergeten dat er ook nog omwonenden zijn. Vraag mij ook af of dit wettelijk toegestaan is! En al gaat het hier niet om een terras: evenementen op de Korenbeursbrug kunnen ook knap hinderend zijn. Zeker in de zomer als je de ramen open wilt hebben. Geen enkele binnenstadbewoner is tegen terrassen an sich, het gaat om de toenemende massaliteit en kwantiteit ervan. Horeca-ondernemers (dat zijn ook sommige rondvaartbootondernemers) realiseren zich niet welke impact muziek over het water heeft, met name de lage bastonen, ook al staat het relatief zacht. Binnen een huis lijkt het of er constant iemand op de muur staat te bonken. Annie's is zo massaal geworden en de Waag komt er ook bij, ik ga erom verhuizen. Het wordt teveel van het goede. Jammer, mijn huis is prachtig en prima. Heb het de afgelopen jaren met veel liefde opgeknapt, de omgeving is echter te belastend geworden. De gemeente heeft zich teveel gericht op bezoekers uit de buitenwijken en omringende dorpen. De evenementen zijn in feite ook allemaal hetzelfde; als het maar kei- en keihard staat. M.a.w. niet meer leefbaar binnenshuis en daarmee een aantasting van de privacy. De binnenstad heeft baat bij een diversiteit van bewoners en niet alleen de groep 18 tot 25 jarigen, die zijn met name op zichzelf gericht. Juist de groep draagt zorg voor de directe omgeving waar je als gemeente belang bij hebt. Ik pleit voor een inperking van decibellen tijdens evenementen in de binnenstad. Ga anders naar binnen of naar een sportterrein / Leidse Hout. Een inperking van het gebruik van dagelijkse muziek op terrassen, sluitingstijd van terrassen en de dichtheid ofwel hoeveelheid van terrassen bij elkaar. Dan blijft het voor iedereen leuk en leefbaar Graag wil ik nog twee punten onder de aandacht brengen. Ten eerste, mijn vrouw en ik wonen met onze jonge dochter van 1,5 jaar in het centrum, net als vele andere woningen in de binnenstad, betreft onze woning een oud pand. Dit betekent: enkel glas en nauwelijks geluidsisolatie. Mijn tweede opmerking betreft de geluidsoverlast als gevolg van de vele evenementen die in de binnenstad worden gehouden. Die evenementen gaan vaak gepaard met (versterkte) muziek waarbij regelmatig zelfs de ramen in de sponningen trillen. Ten aanzien van de evenementen wil ik hierbij de gemeente oproepen om meer rekening te houden met het feit dat voor bewoners van oude panden die evenementen erg belastend zijn. Mijn ervaring is dat m.b.t. een evenement vaak wordt geredeneerd, het is slechts één keer per jaar. Maar de optelsom van al die evenementen maakt het voor een bewoner tot een vaak voorkomende overlast. Onze dochter wordt helaas net als mijn vrouw en ik vaak 's nachts wakker door herrie van buiten. Regelmatig gaan we in het weekend bij familie logeren om herrie van een evenement te ontlopen. Aangezien onze woning een Rijksmonument is valt daar weinig aan te veranderen. Het gevolg is wel helaas dat wij in huis letterlijk mensen op straat kunnen horen praten, laat staan hoeveel geluidsoverlast we ervaren als mensen luidruchtig uit de kroeg komen. Wij worden hierdoor vaak 's nachts wakker. Ik vraag me af op welke manier de gemeente het aspect van oude woningen meeweegt in haar terrassenbeleid. Ik constateer nauwelijks iets van handhaving. Ik heb de antwoorden ingevuld op basis van de enige kroeg die bij ons in de straat staat, waar wij de buren van zijn. Voor deze kroeg geldt een terrassluiting van 11 uur, waar wij heel blij om zijn. De kroegbaas houdt zich hier goed aan, evenals dat hij zijn bezoek maant om rustig aan te doen. Bij overlast bellen wij hem op en dan wordt er direct opgetreden. Als wij in de steeg verderop zouden wonen, waar deze terrassluiting niet geldt en daardoor tot zeer laat in de nacht veel publiek buiten staat te schreeuwen zou ik aangeven veel meer overlast te ondervinden. Wij hebben m.n. last van rookoverlast sinds dat er niet meer in de kroeg gerookt mag worden. De rook komt nu in ons huis en s nachts in onze slaapkamer, hetgeen wij ongezond vinden en smerig. Wij zouden blij zijn als het rookverbod uitgebreid wordt voor smalle stegen, ruimtes. 10

40 Ik vind het triest dat ieder leeg pand op dit moment bijna altijd wordt omgezet in een horecagelegenheid. Er moet meer winkels komen in plaats van cafés die toch allemaal op elkaar lijken. Verder zijn de cafés natuurlijk niet bedoeld voor bewoners van de binnenstad en daarom ontstaat veel overlast door verkeer van auto's en fietsen Op zich ben ik niet tegen terrassen in de binnenstad. Ze brengen vooral in de zomer levendigheid op straat en mogelijkheid tot ontspanning. Maar naar mijn mening zijn er teveel terrassen en waar de straat smal is, zouden er helemaal geen terrassen moeten zijn. Bijvoorbeeld door de terrassen van Dende en van Café Van Engelen op de Nieuwe Rijn in combinatie met de markt op zaterdag blijft er een doorloop van slechts 1 meter over. Hulpdiensten zouden onmogelijk bij mijn huis kunnen komen! Verder vind ik de terrasboten een ontzettend armoedige uitstraling hebben en stoort het mij ook dat deze in de winter blijven liggen. Terrassen of kroegen sluiten op tijd maar vaak blijven jongeren nog enige tijd rondhangen en praten/schreeuwen in nabij gelegen straten. This survey and its questions seemed vague and not sufficiently specific. Therefore, it is not understood its aim and the added value compared to the old survey. I would recommend to review the survey questions/objectives. Dit onderzoek en de vragen voldoende Het leek vaag en niet specifiek. Daarom wordt het niet begrepen en doel en de meerwaarde ten opzichte van de oude enquête. Ik zou aanraden om herziening van de enquêtevragen / doelstellingen. (google translate) Vanwege de plek van mijn yogastudio ben ik ook in het centrum gaan wonen, mooie plek! Maar ik had van te voren niet kunnen bedenken, dat er s nachts zo veel overlast zou zijn... Het is hier altijd rumoerig, dat is logisch, maar s nachts word ik echt heel vaak wakker van geschreeuw, gebral, etc etc Met grote evenementen zorg ik dat ik niet thuis ben... net als heel veel buren van mij, die dan ook liever vluchten... Ik begrijp vaak niet waarom het geluid zo HARD moet staan, ook met kleinere evenementen (bijvoorbeeld met uitdelen van de bonnen voor haring en wittebrood, ontsteking van de verlichting in de winter) Ik kan mijzelf soms nauwelijks verstaanbaar maken in de lessen. 11

41 BIJLAGE 2 ADVIES GGD

42 Advies GGD Hollands Midden GGD advies: geluid en gezondheid TERRASSEN Datum , Door: Yke Heeg en Els Meeuwsen, GGD Hollands Midden Geluid en gezondheid Blootstelling aan (ongewenst) geluid heeft uiteenlopende effecten op de gezondheid: Effecten van geluid kunnen zijn: - hinder; - verstoring van de slaap: slecht slapen, waardoor men minder goed uitrust; - hart- en vaatziekten; - gehoorschade: lawaaidoofheid, oorsuizen (tinnitus). Geluidhinder heeft ook gevolgen voor prestaties op het werk of school. Uit onderzoek blijkt dat kinderen minder goed presteren op een school dichtbij een lawaaiige weg of vliegveld. Geluidhinder is voor mensen een belangrijk aspect in de beleving van hun woonomgeving. Gehinderd zijn wordt omschreven als het zich onprettig voelen. Het is een verzamelterm voor allerlei negatieve reacties zoals ergernis, ontevredenheid, boosheid, teleurstelling, zich teruggetrokken voelen, hulpeloosheid, neerslachtigheid, ongerustheid, verwarring en het zich uitgeput voelen (Berglund et al, 1999). De mate waarin iemand geluidhinder ervaart, wordt niet alleen bepaald door de geluidbelasting, maar ook door niet-akoestische factoren. Deze factoren zijn bijvoorbeeld het onnodig achten van de geluidproductie, ergernis over het gedrag van bijvoorbeeld bromfietsers, angst, geluidgevoeligheid en de mening over het beleid van de verantwoordelijk geachte lokale overheid. De omstandigheden waarin men aan het geluid wordt blootgesteld bepalen ook voor een deel de mate van hinder. Een zelfde geluidbelasting zal door een terrasbezoeker als veel minder hinderlijk ervaren worden dan door een omwonende van dat terras. Gezondheidseffecten terrasgeluid Terrassen zijn overdag en vaak ook s avonds (tot in de nacht) open. Overdag is er meer dan s avonds en s nachts rumoer in een stad. Geluid afkomstig van terrassen zal overdag dan ook meer opgaan in het omgevingsgeluid, afhankelijk van de locatie, waardoor omwonenden minder hinder van een terras ervaren. Van nachtelijk geluid (geluid tussen uur en 7.00 uur) is bekend dat het een negatieve invloed heeft op de slaapkwaliteit en het algemeen welbevinden. Daarmee beïnvloedt nachtelijk geluid ook de gezondheid. Er is geen specifiek onderzoek gedaan naar gezondheidseffecten door geluid dat afkomstig is van terrassen. Nachtelijk geluid door terrassen is qua aantal decibellen vergelijkbaar met verkeersgeluid. Bij terrasgeluid kan er daarnaast, evenals bij verkeers- of industriegeluid sprake zijn van piekbelasting. Wanneer mensen naar elkaar roepen, bijvoorbeeld bij het nemen van afscheid, is er tijdelijk meer geluid. In onderstaand kader staat welke gezondheidsgevolgen nachtelijk geluid kan hebben. 1