Effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden Friesland

Transcriptie

1 Onderzoekrapport van: Joke Kolthof Stichting Urgente Noden Friesland

2 Colofon Opdrachtgever: Stichting Urgente Noden Friesland Uitvoering: Joke Kolthof, 4 e jaar student Maatschappelijk Werk en Dienstverlening, Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Voor nadere informatie: Ineke Blankenspoor, Stichting Urgente Noden Friesland Leeuwarden, december 2011 Stichting Urgente Noden Friesland Westersingel CK Leeuwarden T.: E.: Info@sunfriesland.nl I.: 1

3 Samenvatting Stichting Urgente Noden (SUN) Friesland biedt één jaar individuele noodhulp aan cliënten van hulpverleners die in een (urgente) financiële noodsituatie verkeren in de provincie Friesland. SUN heeft opdracht gegeven om een onderzoek uit te voeren naar de effecten van haar dienstverlening op cliëntniveau. Hiervoor is een kwalitatief onderzoek uitgevoerd, waarbij interviews met de cliënten van SUN zijn gehouden en waarbij een groepsbijeenkomst voor de hulpverleners is georganiseerd. De centralevraagstelling van het onderzoek is: wat zijn de effecten van de dienstverlening van SUN Friesland op cliëntniveau? In de interviews met de cliënten is onderzocht wat voor betekenis de dienstverlening van SUN voor de cliënten heeft, welke veranderingen er in de (leef)situatie van de cliënten optreedt en of de dienstverlening van SUN een bijdrage levert aan het zelfredzaam worden van de cliënten. Tijdens de groepsbijeenkomst voor de hulpverleners is onderzocht welke effecten de dienstverlening van SUN op het hulpverleningstraject heeft en of de dienstverlening van SUN aansluit op het hulpverleningstraject. De resultaten van het onderzoek laten zien dat de dienstverlening van SUN verschillende effecten op cliëntniveau heeft. Naast het oplossen van de (urgente) financiële noodsituatie zorgt de gift van SUN ervoor dat mensen (weer) rust en stabiliteit in hun leven krijgen en dat mensen het idee krijgen dat hun problemen erkend worden. De dienstverlening van SUN blijkt een keerpunt in het hulpverleningstraject te zijn. Dankzij SUN valt de stress van de financiële noodsituatie weg en krijgen cliënten weer perspectief in hun leven, wat ervoor zorgt dat ze weer de motivatie krijgen om hun problemen aan te pakken. Door de gift van SUN kunnen er stappen gezet worden die anders niet gezet kunnen worden, waardoor voorkomen wordt dat de (leef)situatie van de cliënten verslechterd of waardoor juist een stap vooruit kan worden gezet. De belangrijkste aanbeveling uit dit onderzoek is dat SUN door moet gaan met haar dienstverlening. Cliënten en hulpverleners zijn erg positief over de dienstverlening van SUN Friesland en uit het onderzoek blijkt dat de giften ook daadwerkelijk een bijdrage leveren aan het oplossen van de (financiële) noodsituatie. Daarnaast wordt ook aan SUN aanbevolen om duidelijk te maken wat zij voor verwachtingen hebben richting de hulpverleners en hoe zij dit overbrengen naar de hulpverleners In hoofdstuk 1 en 2 worden de probleemstelling en methode van het onderzoek besproken en in hoofdstuk 3 de resultaten van het literatuuronderzoek. In hoofdstuk 4 en 5 zijn de resultaten van de interviews met de cliënten en de groepsbijeenkomst voor de hulpverleners verwerkt. In deze resultaten staan tevens een aantal casussen verwerkt van de geïnterviewde cliënten. In hoofdstuk 6 wordt de conclusie weergegeven en in hoofdstuk 7 worden aanbevelingen gegeven. 2

4 Inhoudsopgave Samenvatting... 2 Inhoudsopgave... 3 Inleiding Probleemstelling Aanleiding van het onderzoek Opzet van het onderzoek Methode Onderzoeksmethode Doelgroep Opzet van de interviews en de groepsbijeenkomst Resultaten literatuuronderzoek Noodhulpbureaus Wat is zelfredzaamheid Resultaten interviews met cliënten Welke effecten heeft de dienstverlening van SUN Friesland voor de cliënten gehad Resultaten groepsbijeenkomst Welke effecten heeft de dienstverlening van SUN Friesland op het hulpverleningstraject Wat is een goed (financieel) hulpverleningstraject Conclusie Wat is zelfredzaamheid Draagt de dienstverlening van SUN bij aan het zelfredzaam worden van de cliënten Welke effecten heeft de dienstverlening van SUN voor de cliënten gehad Welke effecten heeft de dienstverlening van SUN op het hulpverleningstraject Wat is een goed (financieel) hulpverleningstraject Beantwoording op de centralevraagstelling Aanbevelingen Literatuur Schriftelijke bronnen Websites Mondelinge bronnen Bijlage 1: Brief aan directie betrokken hulpverlenende organisaties Bijlage 2: Brief aan de hulpverleners Bijlage 3: Uitnodiging voor de groepsbijeenkomst Bijlage 4: Vragenlijst interviews Bijlage 5: Opzet van de groepsbijeenkomst

5 Inleiding Het onderzoek naar de effecten van de dienstverlening van Stichting Urgente Noden (SUN) Friesland, is op initiatief van de stichting uitgevoerd. SUN Friesland heeft een docent, van de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden (NHL), benaderd om te inventariseren wat de mogelijkheden zijn om een student dit onderzoek uit te laten voeren. Het doel van dit onderzoek is om te onderzoeken wat de effecten van de dienstverlening van SUN Friesland op cliëntniveau zijn. In dit onderzoek is een literatuurstudie en een veldwerkonderzoek uitgevoerd. Het veldwerkonderzoek is verdeeld in twee onderdelen, interviews met cliënten en een groepsbijeenkomst voor de hulpverleners. Het onderzoek is uitgevoerd door Joke Kolthof, student 4 e jaar Maatschappelijk Werk en Dienstverlening aan de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden. Stichting Urgente Noden Friesland Stichting Urgente Noden Friesland is een noodhulpbureau dat financiële hulp verleent aan inwoners van Friesland die in een urgente financiële noodsituatie verkeren en niet in aanmerking komen voor een (wettelijke) voorliggende voorziening. Hulpverleners van dienst- en hulpverlenende organisaties die een convenant met SUN Friesland hebben afgesloten, kunnen een aanvraag bij SUN indienen voor hun cliënt die in een (urgente) financiële noodsituatie verkeerd. Doelstelling De doelstelling van SUN Friesland is: urgente financiële noodsituaties van inwoners van Friesland helpen oplossen, daar waar (wettelijke) voorliggende voorzieningen zoals de Wet Werk en Bijstand niet meer, niet tijdig of niet voldoende beschikbaar zijn. SUN wil deze doelstelling bereiken door samenwerking tussen de provincie, dienst- en hulpverlenende organisaties, gemeenten en fondsen te verwezenlijken. Doordat de overheden de werkkosten van het bureau betalen, worden de giften van de fondsen en donateurs volledig benut voor de noodzakelijke hulp aan de cliënten. Doelgroep SUN Friesland verleent financiële hulp aan inwoners van Friesland die in een urgente financiële noodsituatie verkeren en niet in aanmerking komen voor een wettelijk voorliggende voorziening zoals de Wet Werk en Bijstand. Aanvragen voor deze dienstverlening kunnen uitsluitend door hulpverleners van dienst- en hulpverlenende organisaties gedaan worden. De hulpverlener oordeelt in deze situatie dat er urgente financiële hulp nodig is bij de cliënt. Aanvragen kunnen o.a. ingediend worden voor de aankoop van duurzame gebruiksgoederen, woninginrichting, identiteitspapieren, kleding, voor kosten van levensonderhoud en het opknappen van de woning. Zodra de aanvraag bij SUN is ingediend, wordt er geprobeerd om binnen één werkweek een beslissing te nemen of de gift wel, niet of gedeeltelijk wordt toegekend. Bij hoge urgente nood, kan er binnen 24 uur een beslissing worden genomen. Taken De kerntaak van SUN Friesland is het behandelen van aanvragen en het toekennen van giften. Bij een aanvraag voor noodhulp onderzoekt SUN of er daadwerkelijk sprake is van een (urgente) financiële noodsituatie, of er nog voorliggende voorzieningen beschikbaar zijn en of er nog andere middelen gevonden kunnen worden om de noodsituatie op te lossen. Als blijkt dat er daadwerkelijk sprake is van een (urgente) financiële noodsituatie en er geen andere oplossingen gevonden kunnen worden, dan wordt er een gift toegekend. Naast de taak om aanvragen te behandelen heeft SUN Friesland ook als taak om informatie en advies te geven over (wettelijke) voorliggende voorzieningen, sociale wetgeving en landelijke en lokaal opererende fondsen en donateurs en bemiddelt zij met fondsen om de vraag van materiële hulp. 4

6 1. Probleemstelling 1.1 Aanleiding van het onderzoek SUN Friesland wil dat er onderzoek wordt gedaan naar de effecten van haar dienstverlening, omdat SUN ongeveer één jaar bestaat en wil inventariseren of haar dienstverlening de gewenste effecten heeft. Voor SUN zijn gewenste effecten, dat de financiële noodsituatie wordt opgelost en dat haar dienstverlening cliënten helpt om (weer) zelfredzaam te worden en daarmee de regie over hun eigen leven krijgen. Tevens wil SUN met dit onderzoek haar functie kunnen onderbouwen richting de gemeenten van Friesland, fondsen en andere instellingen en kunnen aantonen dat haar dienstverlening noodzakelijk is. 1.2 Opzet van het onderzoek Om te onderzoeken wat de effecten van de dienstverlening van SUN Friesland zijn, is de volgende centrale vraagstelling opgesteld: Wat zijn de effecten van de dienstverlening van SUN Friesland op cliëntniveau? Om deze centrale vraagstelling te kunnen beantwoorden zijn de volgende deelvragen opgesteld: Welke effecten heeft de dienstverlening van SUN Friesland voor de cliënten gehad? - Hoe heeft de dienstverlening van SUN Friesland de cliënt op korte termijn geholpen? - In hoeverre zijn er verschillen opgetreden in de situatie van de cliënt na de dienstverlening van SUN Friesland? - Heeft de dienstverlening van SUN Friesland de cliënt geholpen om (weer) zelfredzaam te worden? - Zo ja, hoe heeft de dienstverlening van SUN de cliënt geholpen om (weer) zelfredzaam te worden? - In hoeverre wordt de dienstverlening van SUN door de cliënten als positief ervaren? - Welke tips worden door de cliënten gegeven, ter verbetering van de dienstverlening van SUN Friesland? Welke effecten heeft de dienstverlening van SUN Friesland op het hulpverleningstraject? - Wat zijn de effecten van de dienstverlening van SUN Friesland op het hulpverleningstraject? - Hoe sluit de dienstverlening van SUN aan bij het hulpverleningstraject? Wat is een goed (financieel) hulpverleningstraject? - Wat is volgens hulpverleners een goed (financieel) hulpverleningstraject? - Hoe zorgen hulpverleners ervoor dat er een goed (financieel) hulpverleningstraject wordt opgestart met de cliënt? - Wat is volgens SUN Friesland een goed (financieel) hulpverleningstraject? De eerste deelvraag welke effecten heeft de dienstverlening van SUN Friesland voor de cliënten gehad heeft betrekking op de effecten op de leefsituatie van de cliënten. Deze deelvraag is onderverdeeld in kleinere deelvragen, zodat duidelijk wordt wat de effecten van de dienstverlening van SUN op korte en lange termijn zijn, of haar dienstverlening een bijdrage levert aan het zelfredzaam worden van de cliënten en hoe de dienstverlening van SUN door de cliënten word ervaren. De volgende deelvraag welke effecten heeft de dienstverlening van SUN Friesland op het hulpverleningstraject heeft betrekking op de effecten van de dienstverlening van SUN op het hulpverleningstraject. In het kader van het onderzoek is het belangrijk om te onderzoeken welke veranderingen optreden in het hulpverleningstraject en hoe deze effecten aansluiten bij het hulpverleningstraject. De laatste deelvraag wat is een goed (financieel) hulpverleningstraject heeft betrekking op het doel van SUN Friesland. Het doel van SUN is om ervoor te zorgen dat haar dienstverlening cliënten ondersteunt in hun proces om (weer) zelfredzaam te worden. SUN gaat bij aanvragen voor haar dienstverlening na of er een goed (financieel) hulpverleningstraject is opgestart. Doormiddel van deze deelvraag wordt onderzocht wat hulpverleners onder een goed (financieel) hulpverleningstraject verstaan en of dit aansluit bij het beeld dat SUN Friesland bij een goed (financieel) hulpverleningstraject heeft. 5

7 2. Methode 2.1 Onderzoeksmethode Om de centrale vraagstelling en de daarbij horende deelvragen te kunnen beantwoorden is er een kwalitatief onderzoek uitgevoerd. Er is voor een kwalitatief onderzoek gekozen, omdat het belangrijk is dat de beleving en de betekenis die cliënten geven aan de dienstverlening van SUN achterhaald worden. Tevens bestaat er nog weinig kennis over de effecten van de dienstverlening van SUN. Doormiddel van diepte interviews wordt achterhaald wat de daadwerkelijke beleving en betekenis is bij cliënten die gebruik hebben gemaakt van de dienstverlening van SUN is. Voor dit onderzoek is er een literatuuronderzoek en een veldonderzoek uitgevoerd. Het literatuuronderzoek is ter verduidelijking van belangrijke begrippen als noodhulp en zelfredzaamheid. Het veldwerkonderzoek is om te inventariseren wat de effecten van de dienstverlening van SUN zijn en wat de dienstverlening van SUN voor cliënten en hun hulpverleningstraject betekent. Het veldwerkonderzoek is onderverdeeld in twee onderdelen, de interviews met cliënten van SUN en de groepsbijeenkomst voor hulpverleners. Voor de opzet van de interviews is er voor een halfgestructureerde interview gekozen 0F1. Het voordeel van halfgestructureerde interviews is dat er ruimte is voor de inbreng van de cliënten. Er is gekozen voor een groepsbijeenkomst voor de hulpverleners, omdat hierdoor effecten van de dienstverlening van SUN op het hulpverleningstraject zichtbaar worden. Er is gekozen voor een groepsbijeenkomst, omdat er door tijdgebrek niet de mogelijkheid is dat er individuele interviews worden afgenomen met de hulpverleners. Voor de groepsbijeenkomst is een focusgroep interview1f2 georganiseerd. Er is voor deze opzet gekozen, omdat er hierdoor de ruimte is om inzicht te krijgen in de ideeën en meningen van de hulpverleners. 2.2 Doelgroep De cliënten en hulpverleners zijn geselecteerd uit de cliënten die gebruik hebben gemaakt van de dienstverlening van SUN Friesland. Het bureau SUN Friesland heeft 22 van de 250 cliënten met hulpverleners geselecteerd voor dit onderzoek. Deze selectie heeft plaatsgevonden op basis van kenmerkende aanvragen. Kenmerkende aanvragen zijn aanvragen waarvoor regelmatig een beroep op SUN wordt gedaan, zoals bijvoorbeeld voor het betalen van de levensonderhoud of voor woninginrichtingskosten. Om de geselecteerde cliënten en hulpverleners te benaderen, is er eerst een brief naar de directie van de betrokken hulpverlenende organisaties gestuurd (zie bijlage 1). In deze brief is uitgelegd dat SUN Friesland een onderzoek uitvoert en dat daarvoor hulpverleners van hun organisatie benaderd kunnen worden. Vervolgens is er een brief naar de geselecteerde hulpverleners gestuurd (zie bijlage 2). In deze brief is uitleg gegeven over het onderzoek van SUN en is de hulverleners gevraagd of zij hun cliënten willen informeren over het onderzoek en hen toestemming willen vragen of SUN hen mag benaderen voor dit onderzoek. Naar aanleiding van deze brief is er contact met de hulpverleners opgenomen om te inventariseren welke cliënten mee willen werken aan het onderzoek. Als cliënten aan hebben gegeven dat zij mee willen werken aan het onderzoek, is er telefonisch contact met hen opgenomen om een afspraak te maken voor het interview. In week 44 is er een uitnodiging naar de hulpverleners gestuurd (zie bijlage 3) voor de groepsbijeenkomst. In deze brief zijn hulpverleners uitgenodigd voor de groepsbijeenkomst op 22 november. 1 Verhoeven, N (2007). Wat is onderzoek (pp,126). Amsterdam: Boom onderwijs 2 Focus groep en single interview, (z.d.), geraadpleegd op 14 november 2011, van 6

8 2.3 Opzet van de interviews en de groepsbijeenkomst Voor de opzet van de interviews is gekozen voor halfgestructureerde interviews. Dit betekend dat er gebruik is gemaakt van een vragenlijst (zie bijlage 4), die als richtlijn voor het gesprek dient, maar het thema wat is de beleving van de cliënt bij de dienstverlening van SUN Friesland staat centraal. De vragenlijst is ter ondersteuning, om te controleren of de juiste informatie voor het onderzoek verkregen wordt. De interviews beginnen met een korte introductie over het onderzoek, waarna over wordt gegaan naar de cliënt zijn leefsituatie. Het verloop van de interviews kan erg van elkaar verschillen, omdat er geen gebruik is gemaakt van een vaste vragenlijst. Het doel van de interviews is om inzichtelijk te krijgen welke effecten de dienstverlening van SUN Friesland voor de cliënten heeft gehad. Doormiddel van het stellen van verschillende vragen en het gebruik van verschillende gesprekstechnieken is geprobeerd om dit inzichtelijk te krijgen. De belangrijkste gesprekstechnieken die tijdens de interviews zijn gebruikt zijn: doorvragen en open vragen stellen. Naast deze technieken is onder andere gebruik gemaakt van, samenvatten, herhalen, actief luisteren en parafraseren. Belangrijk is dat de vragen die gesteld worden aansluiten bij de cliënt, hiermee wordt bedoelt dat er geen moeilijke woorden en termen worden gebruikt die de cliënt niet begrijpt. De cliënten krijgen tijdens de interviews de ruimte om hun eigen verhaal en belevingen te vertellen. Voor de groepsbijeenkomst is er voor een focusgroep interview gekozen. De doelen van deze groepsbijeenkomsten zijn: informatie inwinnen, onderzoeken welke effecten de dienstverlening van SUN op het hulpverleningstraject heeft, het in kaart brengen van het beeld dat hulpverleners hebben bij een goed hulpverleningstraject, onderzoeken hoe de dienstverlening van SUN bij het hulpverleningstraject aansluit en het inwinnen van tips ter verbetering van de dienstverlening van SUN. Zie voor verdere uitwerking van de opzet van de groepsbijeenkomst bijlage 5. Er zijn opnames van de bijeenkomst gemaakt, zodat naderhand de bijeenkomst geanalyseerd kon worden. 7

9 3. Resultaten literatuuronderzoek 3.1 Noodhulpbureaus Wat zijn noodhulpbureaus Noodhulpbureaus zijn organisaties die onmiddellijk noodhulp kunnen bieden, wanneer iemand in een urgente financiële noodsituatie verkeerd (De Jong, 2005). Doormiddel van de samenwerking tussen geld gevende fondsen, geregistreerde dienst- hulpverlenende organisaties, lokale overheid en maatschappelijke organisaties, kunnen mensen die in financiële noodsituaties verkeren geholpen worden. De financiële hulp die mensen nodig hebben wordt gefinancierd door particuliere hulpbronnen, zoals fondsen. De bureaukosten (kosten die aan de organisatie zelf worden besteed) worden door de lokale overheid gegarandeerd en erkende hulpverlenende organisaties zorgen voor de aanvragen. Deze samenwerking wordt ook wel publiek- private- samenwerking (PPS) genoemd. Het doel van deze samenwerking is, op het juiste moment de juiste hulp kunnen bieden en professionele hulpverleners de mogelijkheid bieden om hun cliënt, met materiële noden, financieel te ondersteunen 2F3. Een noodhulpbureau is een werkorganisatie van een onafhankelijke stichting die noodhulp biedt (SSUN, z.d.a). De stichting wordt opgericht door de plaatselijke overheid, financierende partijen/fondsen, maatschappelijke organisaties en het hulpverleningsveld. De stichting (het bestuur) draagt de juridische verantwoordelijkheden en stuurt het noodhulpbureau aan. Het noodhulpbureau is de werkorganisatie van de stichting. Het bureau kent de fondsen, hun doelstellingen en hun voorwaarden. Het bureau heeft deskundigheid over het functioneren van wettelijke voorzieningen, bemiddelt met de fondsen om de vraag van materiële hulp en behandelt de aanvragen voor noodhulp. Bij aanvragen voor noodhulp gaan zij na of er daadwerkelijk sprake is van een (urgente) financiële noodsituatie, of er nog voorliggende voorzieningen beschikbaar zijn en of er nog andere middelen gevonden kunnen worden om deze noodsituatie op te lossen. Als dit alles niet mogelijk is, dan kan er daar waar nodig binnen 24 uur hulp geboden worden. Het bureau beoordeelt samen met het bestuur van de stichting de aanvragen en handelt de financiën en administratie af. Wat is Noodhulp en waarom is noodhulp in Nederland nodig We kennen allemaal de noodhulp die geboden wordt aan slachtoffers van natuurrampen, gewapende conflicten of landen waar langdurig oorlog of crisis is. In deze situaties wordt vaak noodhulp geboden in de vorm van geld, goederen en personeel, zodat er levens gered kunnen worden en mensen minder lijden (Noodhulp, 2011). In Nederland wordt noodhulp geboden wanneer iemand bijvoorbeeld zijn woning moet verlaten in verband met een brand, mensen worden dan opgevangen zodat ze ergens kunnen eten, drinken en overnachten. Maar dat is niet de enige noodhulp die er in Nederland is, misschien een minder bekende vorm van noodhulp is de individuele noodhulp die noodhulpbureaus geven aan personen die urgente noden hebben in de basisbehoeften/ noodzakelijke kosten van bestaan 3F4. In deze situaties wordt noodhulp gegeven in de vorm van giften of leningen. Deze noodhulp is nodig omdat er mensen zijn die tussen wal en schip vallen en voorliggende wettelijke voorzieningen niet- of niet tijdig beschikbaar zijn om mensen te ondersteunen in het voldoen van de basisbehoeften/noodzakelijke kosten van bestaan. Ondanks alle wettelijke sociale inkomensvoorzieningen komt er jaarlijks een groot aantal huishoudens in de financiële problemen en kunnen zij niet meer voldoen aan de noodzakelijke kosten van bestaan. 3 De Jong, A (2005). Plaatselijke samenwerking voor individuele noodhulp (pp,14). Amsterdam. Bureau BeeldTaal 4 De Jong, A (2005). Plaatselijke samenwerking voor individuele noodhulp (pp,22). Amsterdam. Bureau BeeldTaal 8

10 Naar schatting komen er jaarlijks tot huishoudens zodanig in de problemen dat er per direct hulp nodig is, terwijl wettelijke voorzieningen niet beschikbaar zijn( De Jong, 2005). Als er niet meer (tijdig) een beroep gedaan kan worden op wettelijke voorzieningen, dan is noodhulp het laatste redmiddel en biedt dit hulpverleners handvaten om met hun cliënten verder te komen. Noodhulp wordt eenmalig gegeven in de vorm van een gift of lening. Belangrijk is om een onderscheidt te maken tussen schuldhulpverlening en noodhulp. Vaak gebeurd het dat mensen die urgente noden hebben in de noodzakelijke kosten van bestaan, ook schulden hebben. Hierbij is het belangrijk om duidelijk onderscheid te maken tussen schuldhulpverlening en noodhulp. Noodhulp wordt eenmalig gegeven, daar waar (wettelijke) voorliggende voorzieningen niet (tijdig) beschikbaar zijn. Schuldhulpverlening is daarentegen een duurzame oplossing en helpt mensen om een overzicht te krijgen in hun financiën en geeft ondersteuning bij het oplossen van schulden4f5. De relatie tussen schuldhulpverleners en noodhulpbureaus is wel belangrijk (De Jong, 2005), omdat juist in het schuldsaneringtraject situaties kunnen ontstaan dat mensen niet meer in de noodzakelijke kosten van bestaan kunnen voorzien en juist dan noodhulpbureaus van pas komen. Hoe zijn noodhulpbureaus ontstaan Begin augustus 1914, toen de eerst wereld oorlog uitbrak, nam Koningin Wilhelmina het initiatief om een Koninklijk Nationaal Steuncomité op te richten (De Jong, 2005). De koningin probeerde hiermee noodhulp in Nederland op te starten. In 1931 deed prinses Juliana eenzelfde actie en richtte het Nationaal Crisiscomité op. In 1936 werden deze bureaus overgenomen door het Nationaal Fonds voor Bijzondere Noden en werd er in de loop der jaren in meer dan 300 gemeenten een commissie voor bijzondere noden opgericht. Deze commissies stonden voor een samenwerkingsverband tussen overheid, particulier initiatief en donateurs/fondsen. In de jaren 60 raakte deze samenwerking op de achtergrond en kwam de samenwerking tussen overheid en gesubsidieerde organisaties daarvoor in de plaats. De overheid was van mening dat noodhulp niet meer nodig was in Nederland en dat de sociale zekerheid in Nederland gegarandeerd kon worden met wetten zoals de Algemene Bijstandswet (1963). Samen met deze wetten en intensieve subsidiëring op de gezondheidszorg, maatschappelijk werk, jeugdzorg, sociaal-cultureel werk en onderwijs, heeft de overheid de eerste plaats op bijna alle maatschappelijke terreinen in handen gekregen en hiermee de particuliere initiatieven verdrongen. Hiermee is tevens de samenwerking tussen overheid en particuliere maatschappelijke organisaties, waaronder ook fondsen, op de achtergrond gekomen. Lokale overheden en medewerkers van overheidsinstanties zijn vaak niet meer op de hoogte van particuliere maatschappelijke organisaties die wat kunnen betekenen voor de burgers en particuliere maatschappelijke organisaties zijn tegen de verstarrende bureaucratie van de overheid. Er is een kloof tussen overheid, vrijwillig initiatief van burgers en maatschappelijke organisaties en de vraag is of de overheid in staat is om het zorg en sociale zekerheidstelsel alleen staande weet te houden. Want hoe kan het dat ondanks de sociale zekerheid, er toch mensen zijn die tussen wal en schip vallen en niet (tijdig) een beroep kunnen doen op wettelijke voorliggende voorzieningen. Noodhulpbureaus vinden dat deze mensen geholpen kunnen worden als overheid, particuliere maatschappelijke organisaties en gesubsidieerde instellingen samen gaan werken, zodat redelijke oplossingen gevonden kunnen worden, waarmee de burger (weer) regie over zijn/haar eigen leven krijgt. Noodhulpbureaus zoals SUN Friesland zorgen ervoor dat overheden, particuliere maatschappelijke organisaties(fondsen e.d.) en gesubsidieerde organisaties (hulpverlenende organisaties) weer gaan samenwerken en bieden hierdoor hulp aan mensen die tussen wal en schip vallen. Op dit moment zijn er 16 noodhulpbureaus in Nederland die een vast adres zijn voor hulpverleners en hen helpen wanneer een cliënt in een financiële noodsituatie verkeerd. 5 Saneringskrediet: schuldhulpverlening (2007), geraadpleegd op 5 oktober 2011, van 9

11 Waarom is noodhulp in Friesland nodig? Hierboven is beschreven wat noodhulpbureaus zijn, hoe ze ontstaan zijn en waarom ze nodig zijn in Nederland. Maar waarom is in Friesland een noodhulpbureau nodig? Hieronder worden de redenen van het ontstaan van SUN Friesland in het kort beschreven en wordt beschreven hoe de armoede in Friesland ervoor staat. Redenen van het ontstaan van SUN Friesland SUN Friesland is ontstaan door de medewerking van de provincie Friesland, een aantal gemeenten en fondsen. De aanleiding was dat drie hulpverlenende organisaties, Leger des Heils, Jeugdhulp Friesland en sociale teams, een aanvraag hebben ingediend bij de provincie Friesland in het kader van het provinciale armoede beleid, bij budget armoede. Zij wilden ieder voor zich een noodfonds oprichten, voor cliënten die financieel tussen wal en schip vallen. Budget armoede is een initiatief van de provincie Friesland voor armoedebestrijding in de provincie (Blankenspoor & Berghuis, 2009). De provincie heeft in de periode van vier miljoen euro beschikbaar gesteld voor subsidies aan projecten in Friesland die gericht zijn op het versterken van de infrastructuur, door het verbeteren van de samenwerking tussen professionele, maatschappelijke en vrijwilligersorganisaties. Omdat drie hulpverlenende organisaties een aanvraag bij budget armoede in hebben gediend voor een noodfonds, heeft de provincie een onderzoek door SSUN laten uitvoeren, ter verkenning van de nut en wenselijkheid van een centraal noodhulpbureau in Friesland (SSUN, z.d. b). De provincie wilde namelijk een professionele aanpak voor noodhulp in heel Friesland. Uit dit onderzoek kwam naar voren dat er ook in Friesland huishoudens zijn die ondanks alle (wettelijke) regelingen en (maatschappelijke) initiatieven in urgente financiële noodsituaties terecht komen. Ook dienst- en hulpverlenende organisaties hebben behoefte aan een noodhulpbureau, een centraal adres waar ze om hulp kunnen vragen daar waar andere (wettelijke) voorzieningen niet beschikbaar zijn. Armoede in Friesland In het Fluchskrift armoede en stapelingseffecten (Blankenspoor & Toonstra, 2011) wordt beschreven hoe de stand van zaken rond de armoede in Friesland in 2011 ervoor staat. In 2008 waren er ruim huishoudens in Friesland. Het gemiddeld besteedbare inkomen van de huishoudens in Friesland was ,-, dat ligt 2% lager dan het landelijk gemiddeld besteedbare inkomen. In het Fluchskrift wordt duidelijk dat het aantal huishoudens met een langdurig laag inkomen in Friesland stijgt sinds De ernst van de armoede is afhankelijk van de duur van de armoedesituatie. Het blijkt dat er in Friese huishoudens waren met tenminste 1 jaar een laag inkomen en met langer dan vier jaar een laag inkomen. In 2006 en 2007 daalde het aantal huishoudens dat één jaar in armoede verkeerde, maar in 2008 steeg het aantal huishoudens met een laag inkomen weer. In 2008 waren het Friese huishoudens die één jaar een laag inkomen hadden en waren het ongeveer huishoudens die langer dan vier jaar een laag inkomen hadden. In 2009 nam het aantal huishoudens af dat ten minste één jaar een laag inkomen had, maar groeide het aantal huishoudens dat langer dan vier jaar een laag inkomen had tot Uit het Fluchskrift blijkt dat vooral eenoudergezinnen en eenpersoonshuishouden een langdurig laag inkomen hebben. In 2008 waren er eenoudergezinnen in Friesland, 20,8% van deze eenoudergezinnen had langer dan één jaar een laag inkomen en 7,2% had langer dan vier jaar een laag inkomen. In 2008 waren er eenpersoonshuishouden in Friesland, waarvan 13,5% langer dan één jaar een laag inkomen had en 5,2% langer dan vier jaar. Het wordt duidelijk dat er sinds 2005 minder Friese huishoudens zijn met een langdurig laag inkomen, maar er hangen ook donkere wolken boven Nederland en daarmee ook boven Friesland. Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) geeft aan dat het in 2011 over het algemeen nog steeds goed gaat met de Nederlandse burgers. Burgers zijn er de afgelopen tien jaar nog steeds op vooruit gegaan in hun kwaliteit van leven. 10

12 Maar ondanks deze algemene goede leefsituatie, blijken er hardnekkige verschillen en ongelijkheden te zijn. De gevolgen van de economische crisis worden vanaf 2010 duidelijker, de werkeloosheid stijgt van 4 naar 5%, huishoudens zijn er gemiddeld 1% op achteruit gegaan en de armoede is in 2010 met 0,5% toegenomen. Ook de vooruitzichten voor de toekomst zien er somber uit en de verwachtingen zijn dat huishoudens die afhankelijk zijn van een uitkering en daarnaast extra zorgkosten hebben, extra kwetsbaar worden. Ook huishoudens met inwonende volwassen kinderen, huishoudens met inwonende kinderen met een licht verstandelijke handicap, huishoudens met kinderen met psychische en gedragsproblematiek en huishoudens met arbeidsongeschikte kinderen gaan het de komende jaren moeilijk krijgen. De verwachtingen zijn dat voornamelijk deze gezinnen meer onder het bestaansminimum komen, vaker problematische schulden krijgen en meer in armoede moeten leven. 3.2 Wat is zelfredzaamheid De doelstelling van SUN Friesland is om cliënten die een gift van SUN krijgen te ondersteunen in hun proces om (weer) zelfredzaam te worden. Maar wat betekent eigenlijk zelfredzaamheid en wanneer zijn mensen zelfredzaam? Hieronder wordt beschreven hoe binnen verschillende situaties het begrip zelfredzaamheid geïnterpreteerd kan worden en wordt tot slot beschreven wat SUN Friesland onder het begrip zelfredzaamheid verstaat en hoe zij denken dat hun dienstverlening mensen helpt om (weer) zelfredzaam te worden. Wat verstaat de Wet Maatschappelijke Ondersteuning onder zelfredzaamheid De WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning) is een wet waarin wordt aangegeven dat gemeenten ondersteuning moeten bieden aan mensen met een beperking, chronisch psychische problemen en psychosociale problemen, waardoor mensen beperkingen ondervinden in hun zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie. Dit wordt ook wel de compensatieplicht genoemd. In de WMO wordt in artikel 4. aangegeven dat een persoon zelfredzaam is wanneer hij/zij een huishouden kan voeren, zich kan verplaatsen in en om de woning, zich lokaal kan verplaatsen per vervoermiddel en medemensen kan ontmoeten en op basis daarvan sociale verbanden aan kan gaan5f6. In het project De Kanteling, wordt het begrip zelfredzaamheid verder uitgewerkt en wordt er geprobeerd om een samenhangend beeld te krijgen van het begrip zelfredzaamheid (Vereniging van Nederlandse Gemeenten, 2011b). De vier domeinen uit artikel 4. van de WMO, worden in het project De Kanteling uitgewerkt in acht resultaten. Hieronder worden de acht resultaten weergegeven. Domein 1: het voeren van een huishouden: Bij dit domein wordt bedoeld dat op gebruikelijke wijze met gebruikelijke apparatuur het huishouden kan worden gedaan en dat gevaarlijke situaties en verwaarlozing voorkomen worden. Ook het aanpassen van woningen behoort tot dit domein. Iedere burger kan wonen in een schoon en leefbaar huis: Iedere burger kan wonen in een voor hem/haar geschikt huis Iedere burger kan beschikken over goederen voor primaire levensbehoeften Iedere burger kan beschikken over schone, draagbare en doelmatige kleding Iedere burger kan thuis zorgen voor kinderen die tot het gezin behoren 6 Vereniging van Nederlandse gemeenten, (2011 a), De compensatieplicht, geraadpleegd op 23 september 2011, van 11

13 Domein 2: zich kunnen verplaatsen in, om en nabij de woning: Gemeenten compenseren hun burgers zodanig dat zij normaal gebruik kunnen maken van hun woning. Iedere burger kan zich verplaatsen in, om en nabij het huis Domein 3: zich lokaal kunnen verplaatsen per vervoermiddel: Dit domein heeft als doel dat de mobiliteit in de woonplaats geregeld is. Iedere burger kan zich lokaal verplaatsen per vervoermiddel Domein 4: medemensen kunnen ontmoeten en op basis daarvan sociale verbanden aangaan: Bij dit domein wordt bedoeld dat gemeenten ook ondersteuning moeten bieden aan mensen die beperkingen ondervinden bij hun participatie op het sociale gebied. Iedere burger heeft de mogelijkheid om contacten te hebben met medemensen en deel te nemen aan recreatieve, maatschappelijke of religieuze activiteiten Hoe wordt er binnen het welzijnswerk naar zelfredzaamheid gekeken De afgelopen jaren hebben we Nederland zien veranderen van een verzorgingsstaat naar een participatiestaat. De verzorgingstaat is een staat waarin de overheid/staat de verantwoordelijkheid draagt voor het welzijn van zijn burgers 6F7. Allerlei voorzieningen en uitkeringen moeten ervoor zorgen dat in Nederland iedereen de juiste zorg kan krijgen en iedereen de kans heeft een waardig leven te lijden. De participatiestaat is meer op de zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid van de burger gericht en legt de verantwoordelijkheid meer bij de burger neer. Door deze verandering hebben we in het welzijnswerk ook een verandering op zien treden. Daar waar vroeger sprake was van aanbodgericht werken, zien we nu dat er meer sprake is van vraaggericht werken. Aanbodgericht werken betekent dat binnen het welzijnswerk wordt bepaald welke dienstverlening beschikbaar is voor de cliënten en waarin de welzijnswerkers de professionals zijn en de cliënten bij hen komen voor hulp. De Nederlandse samenleving ging zich verzetten tegen deze werkwijze, burgers wilden meer zelfinbreng en meer de mogelijkheden hebben om zichzelf te kunnen ontplooien. Dit zorgde voor een verandering binnen de overheid en binnen het welzijnswerk. Er moest op een andere manier gedacht en gewerkt worden en daardoor veranderde de verzorgingsstaat in een participatiestaat en veranderde het aanbodgericht werken naar het vraaggericht werken. Vraaggericht werken betekent dat de hulpverlener luistert naar de vraag van de cliënt en dat de hulpverlener de cliënt ondersteunt bij het geen waar hij/zij bij geholpen wil worden. Tevens wordt er naar gestreefd om cliënten zoveel mogelijk de regie over hun eigen leven te laten houden en dat de hulpverlener daarbij ondersteuning biedt. Er wordt geprobeerd om cliënten hun eigen verantwoordelijkheden te laten nemen en hen zo lang mogelijk zelfstandig te laten functioneren7f8. De individuele verantwoordelijkheid komt zowel binnen de overheid als binnen het welzijnswerk centraal te staan. De nadruk wordt meer op de mogelijkheid van de mensen gelegd en er wordt meer gericht op de re-integratie en participatie van de mensen. Wat is financiële zelfredzaamheid Ook binnen de financiële hulpverlening zien we dat de nadruk meer op eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid van de burger komt te liggen. Binnen de bewindvoering zien we nog dat wanneer iemand zich aanmeld voor bewindvoering of budgetbeheer, dat dan de financiën volledig door de bewindvoerder worden geregeld en dat de cliënt maandelijks een overzicht van zijn inkomsten en uitgaven krijgt. 7 Verzorgingsstaat (2011), geraadpleegd op 14 oktober 2011, van 8 Gemeente Amstelveen (2010), Welzijn nieuwe stijl: nadruk op zelfredzaamheid, geraadpleegd op 19 Oktober 2011, van

14 Toch zien we dat hier ook een verandering optreedt en dat er meer mogelijkheden komen om begeleiding te krijgen in het regelen van de financiën en dat mensen (weer) financieel zelfredzaam worden. Het NIBUD ( Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting) heeft competenties ontwikkeld om te beoordelen of iemand kennis of vaardigheden mist om zelfstandig zijn of haar financiën te beheren (Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (2008). Tevens kun je aan de hand van deze competenties bekijken hoe het gesteld is met het financiële gedrag van een persoon. Hieronder worden de acht competenties die het NIBUD heeft opgesteld om de financiële zelfredzaamheid van cliënten te toetsen beschreven. 1. Voldoende inkomen. De cliënt heeft voldoende inkomsten om een maandelijks inkomen te verwerven dat minimaal het sociaal minimum is 2. Betalingen regelen. De cliënt kan betalingen doen die passen binnen het beschikbare budget 3. Administratie ordenen. De cliënt kan op een overzichtelijke manier de administratie bijhouden, waarbij benodigde gegevens eenvoudig terug te vinden zijn 4. Begroten. De cliënt kan een sluitende begroting opstellen, waarin de inkomsten en uitgaven in evenwicht zijn. Hierbij heeft de cliënt inzicht in dat het inkomen niet gelijk uitgegeven kan worden, maar dat er ook verschillende vaste uitgaven zijn 5. Sparen en lenen. De cliënt kan spaarregelingen en leningen afsluiten die passend zijn binnen het budget en de wensen 6. Verzekeren. De cliënt heeft verplichte en noodzakelijke verzekeringen afgesloten, waarvan de premies op tijd worden betaald 7. Schulden voorkomen. De cliënt kan alle betalingsverplichtingen binnen de begroting en op tijd doen, zodat betalingsachterstanden worden voorkomen 8. Assertiviteit/ weerbaarheid. De cliënt is instaat om weerstand te bieden tegen reclame, verleidingen, sociale druk en verkooptechnieken en kan wanneer nodig met instanties overleg plegen. Wat verstaat SUN Friesland onder zelfredzaamheid SUN Friesland heeft als doel om mensen doormiddel van een gift of lening te ondersteunen in hun proces naar zelfredzaamheid. Hieronder wordt beschreven wat SUN Friesland onder het begrip zelfredzaamheid verstaat en hoe zij denkt dat haar dienstverlening mensen helpt om (weer) zelfredzaam te worden. SUN Friesland geeft aan dat haar visie op het begrip zelfredzaamheid is: dat mensen regie over hun eigen leven hebben. Dit betekent dat mensen niet afhankelijk zijn van andere instanties, organisaties of mensen, maar zelf regelen/bepalen hoe hun dagelijkse leven eruit ziet. Volgens SUN hebben verschillende factoren invloed op het dagelijks leven en is het belangrijk dat mensen kunnen voldoen aan de basisbehoeften van het leven. Zo heeft een woning, kleding, vervoersmiddelen, financiën etc. invloed op het dagelijks leven en bepalen o.a. deze factoren in hoeverre iemand zelfredzaam is. Dit betekent dat als iemand bijv. een lichamelijke beperking heeft en zich niet meer kan wassen en aankleden, deze persoon nog wel de regie over zijn eigen leven kan houden en zelf kan bepalen hoe zijn dagelijks leven eruit ziet. Het is van belang dat mensen alles wat ze kunnen doen, ook zelf doen en dat hulpverleners de eigen regie en het eigen kunnen van mensen versterkt. Tevens geeft SUN Friesland aan dat (weer) zelfredzaam worden een proces van verschillende stappen is en dat wanneer iemand niet zelfredzaam is, deze persoon vaak verschillende stappen moet zetten om (weer) zelfredzaam te worden. Iemand met bijvoorbeeld een alcoholverslaving kan alles kwijt zijn geraakt in zijn leven, heeft schulden opgebouwd, heeft geen contact meer met vrienden en familie en is zijn woning uitgezet. Deze persoon helpen om van zijn alcoholverslaving af te komen, betekent nog niet dat hij weer zelfredzaam is. Deze persoon heeft hulp nodig om zijn financiën weer op de rit te krijgen, een geschikte woning te vinden en weer een sociaal leven op te bouwen. Dit zijn verschillende stappen die gezet moeten worden, zodat deze persoon uiteindelijk weer volledig zelfredzaam wordt. Dit is vaak een moeilijk proces waarbij de juiste ondersteuning nodig is. In dit traject kan het voorkomen dat je als hulpverlener vastloopt met je cliënt en dat de juiste hulp niet geregeld kan worden met de voorliggende voorzieningen. Het einddoel zelfredzaamheid dreigt daardoor niet behaald te kunnen worden. 13

15 SUN wil dat haar dienstverlening hulpverleners en cliënten de mogelijkheid biedt om een stap in de goede richting te kunnen zetten. SUN vindt het belangrijk dat haar gift een bijdrage levert aan het proces naar zelfredzaamheid en dat de cliënt de regie over het eigen leven terug krijgt. Om na te gaan of de gift daadwerkelijk een bijdrage kan leveren aan het proces naar zelfredzaamheid, worden alle aanvragen van SUN individueel beoordeeld. Bij het behandelen van een aanvraag gaat SUN na of er een goed hulpverleningstraject is opgestart. Er wordt nagegaan of het hulpverleningstraject bijdraagt aan een zelfredzame cliënt en aan de versterking van de eigen verantwoordelijkheid. 14

16 4. Resultaten interviews met cliënten In dit hoofdstuk worden de resultaten uit de interviews met de cliënten weergegeven. Er zijn 12 cliënten die mee hebben gewerkt aan het onderzoek. Om verschillende redenen wilden of konden andere cliënten niet meewerken. Elke vraag wordt ingeleid met een korte casus. Dit omdat er grote verschillen bestaan in de uitkomsten van de interviews en om een beter beeld te geven van de situaties en de belevingen van de cliënten. 4.1 Welke effecten heeft de dienstverlening van SUN Friesland voor de cliënten gehad Hoe heeft de dienstverlening van SUN Friesland de cliënt op korte termijn geholpen Casus 1: Een gezin met twee kinderen van 17 en 13 jaar woont in een woning waar geen vloer in de keuken ligt en waar veel spullen verzameld staan. Het gezin staat zeven jaar onder bewindvoering en moet rondkomen van zak- en leefgeld. Er is geen geld voor de aanschaf van een nieuwe vloer in de keuken en om de woning op te knappen. Bureau Jeugdzorg maakt zich zorgen over de kinderen en stelt als eis, dat de ouders de woning weer leefbaar maken. Er wordt een beroep gedaan op de bijzondere bijstand, maar dit wordt niet toegewezen. De ouders weten niet wat ze moeten doen en zijn bang dat ze hun kinderen kwijtraken. Bij SUN Friesland wordt er een aanvraag ingediend voor de aanschaf van een vloer en het kunnen opknappen van de woning. Door de gift van SUN hebben de ouders een vloer voor de keuken kunnen kopen en hebben zij hun woning leefbaar kunnen maken. Dit heeft als gevolg gehad dat de kinderen niet uit huis zijn geplaatst, dat het gedrag van de kinderen is veranderd en dat er meer rust in huis is. Uit de interviews blijkt dat er nauwelijks overeenkomsten zijn in de leefsituaties op het moment dat er een aanvraag bij SUN wordt ingediend en dat de financiële noodsituatie door verschillende redenen ontstaan kan zijn. Er is één logische overeenkomst en dat is dat alle geïnterviewden in een (urgente) financiële noodsituatie verkeren. Alle geïnterviewden hebben verschillende dingen geprobeerd zoals, bijzondere bijstand bij de gemeenten aanvragen, uitstel van betalingen en leningen aanvragen, om ervoor te zorgen dat ze uit de financiële noodsituatie komen. Om verschillende redenen blijkt dit allemaal niet mogelijk te zijn, waardoor cliënten zich machteloos voelen. Sommige cliënten geven aan dat ze bang zijn geweest voor wat er zou gaan komen en dat ze wel hun eigen verantwoordelijkheid willen nemen, maar dat dit hen niet lukt. Mensen geven aan dat ze het moeilijk en soms ook onterecht vinden dat hen dit overkomt. Er ontstaat een gevoel van machteloosheid, waardoor mensen niet meer weten wat ze moeten doen om uit deze financiële noodsituatie situatie te komen. Van de 12 geïnterviewden zijn er zes die de gift van SUN hebben gebruikt om hun huur of in één geval de hypotheek te kunnen betalen en hebben vier de gift gebruikt voor woninginrichting. Anderen gebruiken de gift voor eten en drinken of voor het aanschaffen van een noodzakelijk vervoersmiddel, zoals een fiets. Hoe de dienstverlening van SUN de cliënten op korte termijn helpt, blijkt bij alle 12 geïnterviewden de financiële noodsituatie is opgelost, waardoor mensen weer verder kunnen met hun leven. 15

17 In hoeverre zijn er verschillen opgetreden in de situatie van de cliënt na de dienstverlening van SUN Friesland Casus 2: Moeder verlaat met haar twee dochters haar partner wegens huiselijk geweld. Één van de beide dochters is terminaal ziek en heeft niet lang meer te leven. Moeder heeft geen geld om zichzelf en haar dochters te voorzien van de basisbehoeften en is daarom gedwongen om op verschillende plaatsen onderdak te zoeken. Er is een gift bij SUN aangevraagd om voor één maand haar toenmalige opvangadres te kunnen bekostigen. Door de dienstverlening van SUN kon moeder met haar twee dochters één maand langer op het opvangadres verblijven, waardoor één dochter tot de zomervakantie op haar school kon blijven en moeder haar terminaal zieke dochter een laatste leuke maand kon geven en zelf rustig afscheid heeft kunnen nemen, zonder de stress van de (urgente) financiële noodsituatie. In de gevallen van de 12 geïnterviewden blijkt dat door de dienstverlening van SUN de financiële noodsituatie is opgelost. Cliënten worden hierdoor niet uit hun woning gezet, kunnen een leefbare omgeving creëren, kunnen zichzelf in hun omgeving vervoeren of er wordt voorkomen dat kinderen uit huis worden geplaatst. Naast het oplossen van de financiële noodsituatie heeft de dienstverlening van SUN vaak meerdere effecten. Dit blijken niet alleen materiële effecten te zijn, maar ook immateriële effecten. Cliënten geven aan dat dankzij de dienstverlening van SUN de stress van de financiële noodsituatie wegvalt, waardoor zij meer rust in hun leven krijgen. Hierdoor krijgen ze weer de energie om hun leven weer op de rit te krijgen en staan ze positiever in het leven. Bij gezinnen blijkt het creëren van een fijne leefomgeving voor de kinderen erg belangrijk te zijn. Door het creëren van een fijne leefomgeving kan voorkomen worden dat kinderen uit huis worden geplaatst, maar kan het ook zijn dat het gedrag van de kinderen en de sfeer in huis veranderen. Heeft de dienstverlening van SUN Friesland de cliënt geholpen om (weer) zelfredzaam te worden Casus 3 : Moeder verlaat samen met haar twee dochters van 16 en 14 haar man in verband met huiselijk geweld. Moeder en haar twee dochters verblijven een aantal weken op verschillende adressen, maar krijgen uiteindelijk een huurwoning toegewezen. De gehele inboedel moet opnieuw aangeschaft worden en omdat er geen geld is, wordt er een beroep op de bijzondere bijstand gedaan. In verband met de eigen woning van moeder en haar man, wordt de bijzondere bijstand afgewezen. Er wordt een beroep op SUN Friesland gedaan en door de gift van SUN hebben moeder en haar dochters weer een eigen woning, is de woning leefbaar ingericht en zijn er geen schulden opgebouwd. Moeder geeft aan dat ze op dit moment nog niet in de toekomst kan kijken en dat het voor haar eerst belangrijk is dat er rust en stabiliteit in haar leven komt. Moeder geeft aan dat zij vindt dat de gift van SUN een bijdrage heeft geleverd om een rustige en stabiele leefsituatie te creëren. Dit omdat ze zonder de gift van SUN niet in deze woning had kunnen wonen en waarschijnlijk nog bij vrienden en familie had gewoond, dat is geen rustige en stabiele leefsituatie. Uit de interviews blijkt dat er nauwelijks tot geen overeenkomsten zijn in wat de cliënten onder een zelfredzaam leven verstaan. Wel geven ze allemaal aan dat ze dit willen bereiken door eerst een rustige en stabiele leefsituatie te creëren. Voor sommige mensen betekent een rustige en stabiele leefsituatie een zelfredzaam leven en kunnen ze op dit moment nog niet verder kijken in hun leven. Alle 12 geïnterviewden vinden dat de dienstverlening van SUN een bijdrage heeft geleverd om hun uiteindelijke doel in hun leven te bereiken en dat ze dankzij de gift van SUN een stap dichterbij het creëren van een rustige en stabiele leefsituatie zijn. 16

18 Hoe heeft de dienstverlening van SUN de cliënt geholpen om (weer) zelfredzaam te worden Casus 4: Moeder woont samen met haar zesjarige zoontje in een appartement en haar enige vervoermiddel is haar fiets. Moeder zit in de Wettelijke Schuldsanering Natuurlijke Personen, waardoor ze rond moet komen van weekgeld. Wanneer haar fiets stuk gaat, is daar niet de mogelijkheid om een nieuwe fiets te kopen. Moeder moet hierdoor alles lopend doen en doordat ze niet in het centrum woont en de school van haar zoontje niet in de buurt is, vergt dit veel tijd en energie. Wanneer moeder een gift van SUN Friesland krijgt en daardoor een fiets kan kopen, is zij weer instaat om haar zoon naar school te brengen, boodschappen te doen en naar haar werk te gaan. Van de 12 geïnterviewde cliënten blijkt dat er acht vinden dat SUN hen heeft geholpen om uiteindelijk (weer) zelfredzaam te worden, doordat voorkomen is dat hun (leef)situatie verslechterd is. De gift van SUN heeft er bijvoorbeeld voor gezorgd dat mensen weer eten en drinken kunnen kopen, dat ze hun woning leefbaar in kunnen richten of doordat voorkomen is dat ze uit hun woning zijn gezet. Twee cliënten geven aan dat ze dankzij de gift van SUN een stap vooruit hebben kunnen zetten, doordat ze bijvoorbeeld een nieuwe start in hun leven hebben kunnen maken. Één cliënt geeft aan dat ze dankzij de gift van SUN een periode in haar leven goed heeft af kunnen sluiten (zie casus 2). Één cliënt geeft aan dat de gift van SUN een bijdrage heeft geleverd om uiteindelijk weer zelfredzaam te worden, doordat hij tijd heeft gekregen om na te denken en daardoor weer een doel in zijn leven heeft. Uit de interviews wordt duidelijk dat alle 12 cliënten aangeven dat een zelfredzaam leven nog niet bereikt is, maar dat ze dankzij de gift van SUN bepaalde stappen hebben gezet die ze anders niet hadden kunnen zetten. In hoeverre wordt de dienstverlening van SUN Friesland door de cliënten als positief ervaren Casus 5: Een alleenstaande vader van drie kinderen moet verhuizen. Zijn vrouw is in hun toenmalige woning vermoord door haar zwager, waardoor vader samen met zijn kinderen niet terug kan keren naar hun woning. Vader krijgt een andere woning toegewezen, maar deze blijkt uitgeleefd te zijn. De woning moet helemaal opgeknapt worden en alleen de bijzondere bijstand blijkt niet voldoende te zijn. Er wordt een aanvraag bij SUN ingediend, waardoor het voor vader mogelijk wordt gemaakt om een leefbare een veilige leefsituatie voor de kinderen en hem te creëren. Hij heeft dankzij de gift van SUN een nieuwe start in zijn leven kunnen maken. Meneer geeft aan dat hij erg blij is met de gift van SUN. In die periode werd hij geleefd door alle omstandigheden, de gift van SUN was een positief bericht, waardoor hij de kans heeft gekregen om een nieuwe start te maken en de kinderen nog een zo normaal mogelijke jeugd kan geven. Alle 12 geïnterviewden geven aan dat ze erg blij zijn met de dienstverlening van SUN Friesland. Allemaal hebben ze aangegeven dat ze niet hadden verwacht dat ze de gift van SUN zouden krijgen, omdat alle andere pogingen om uit de financiële noodsituatie te komen mislukt zijn. Toen ze bericht van SUN kregen dat de gift of lening is toegewezen, waren ze erg blij en tegelijk ook opgelucht. 17

19 Welke tips worden door de cliënten gegeven, ter verbetering van de dienstverlening van SUN Friesland Van de 12 geïnterviewden zijn er zeven die aan hebben gegeven dat ze erg blij zijn met de dienstverlening van SUN en dat SUN vooral zo door moet gaan. Daarnaast geeft één cliënt als tip, dat duidelijker vermeldt moet worden of de dienstverlening van SUN een gift of een lening is en wat de voorwaarden van de lening zijn. Voor deze cliënt was dit niet duidelijk. Een andere cliënt geeft aan dat hij het belangrijk vindt dat SUN vooral snel moet blijven werken. Daarom geeft hij als tip, dat als SUN meer aanvragen krijgt, zij kunnen overwegen om in clusters, naar bijvoorbeeld regio, te gaan werken. Een gezin geeft als tip om de cliënten te ondersteunen in het besteden van de gift, bijvoorbeeld waar goedkope spullen gekocht kunnen worden en hoe je dat uitzoekt. Een ander gezin geeft aan dat SUN vooral anoniem moet blijven werken. Ze vinden het erg fijn dat SUN anoniem werkt en dat daarmee niet naar buiten wordt gebracht dat zij in een financiële noodsituatie zitten. De laatste tip komt van een cliënt die aangeeft dat het belangrijk is dat SUN goed uitzoekt of iemand écht een gift nodig heeft en of de gift ook goed besteed wordt. Zij gaf aan dat uit haar ervaringen blijkt dat mensen ook misbruik maken van organisaties als SUN. 18

20 5. Resultaten groepsbijeenkomst In dit hoofdstuk worden de resultaten van de groepsbijeenkomst weergegeven. Er zijn 11 hulpverleners (waaronder één stagiaire) bij de groepsbijeenkomst aanwezig geweest. 5.1 Welke effecten heeft de dienstverlening van SUN Friesland op het hulpverleningstraject Wat zijn de effecten van de dienstverlening van SUN Friesland op het hulpverleningstraject Uit de groepsbijeenkomst met de hulpverleners blijkt dat er voornamelijk positieve effecten zijn op het hulpverleningstraject. Hulpverleners geven aan dat de dienstverlening van SUN een keerpunt in het hulpverleningstraject is. Financiële problemen zijn erg basaal en geven veel stress waardoor er in het hulpverleningstraject weinig ruimte overblijft om andere problemen aan te pakken. Wanneer door de dienstverlening van SUN deze stress even wegvalt, kunnen cliënten weer ademhalen en komt er ruimte om andere problemen aan te pakken. Tevens kan door de dienstverlening van SUN Friesland voorkomen worden dat de (leef)situatie van de cliënten verslechterd of kan het ervoor zorgen dat de cliënten juist een stap vooruit kunnen zetten. Ook blijkt er een positief effect op te treden bij de cliënten zelf. De gift van SUN is vaak hun laatste redmiddel en voordat er een beroep wordt gedaan op SUN zijn er vaak verschillende pogingen gedaan op uit de financiële noodsituatie te komen. Wanneer cliënten de gift van SUN krijgen, hebben ze het idee dat ze weer gezien worden en dat hun problemen erkend worden. Door de gift van SUN zien cliënten weer een uitweg, waardoor ze de energie krijgen om hun problemen weer aan te pakken. Casus 6: Een gezin met twee kinderen heeft drie maanden huurachterstand opgebouwd, omdat zij door het faillissement van hun eigen bedrijf niet instaat zijn om de rekeningen te betalen. Het gezin staat op het punt om uit hun woning te worden gezet. Door de gift van SUN Friesland kan de huurachterstand betaalt worden, wordt het gezin niet uit hun woning gezet en wordt er daardoor door de gemeente geen melding bij het Advies Meldpunt Kindermishandeling (AMK) gedaan, dat het gezin uit de woning is gezet. Doordat voorkomen is dat het gezin uit hun woning is gezet, hebben zij de mogelijkheid gekregen om samen met hun hulpverlener ervoor te zorgen dat hun financiële situatie weer op de rit komt. De stress van de uithuis zetting is weggevallen, waardoor er weer de ruimte is om andere problemen aan te pakken. Hoe sluit de dienstverlening van SUN aan bij het hulpverleningstraject Casus 7: Een moeder woont samen met haar twee kinderen in de crisisopvang. Nadat zij een periode in de crisisopvang heeft gewoond en daarin haar (leef)situatie tot zover weer op de rit heeft gekregen, krijgt zij een woning toegewezen. Doordat moeder schulden heeft en daarvoor onder bewindvoering staat, is er niet de mogelijkheid om de eerste huur en de inrichtingskosten te betalen. Daarom wordt er bijzondere bijstand bij de gemeente aangevraagd. Door bepaalde redenen wordt de bijzondere bijstand afgewezen en dreigt moeder niet te kunnen verhuizen naar haar nieuwe woning. Door de gift van SUN heeft moeder de eerste huur van haar woning kunnen betalen en heeft zij haar woning leefbaar in kunnen richten. Moeder heeft samen met haar kinderen door de gift van SUN een nieuwe start in haar leven kunnen maken. 19