Opleidingstraject MOES-Mentor MODULE 2 INTERCULTURELE VAARDIGHEDEN MOES-MODEL MODEL ONDERNEMERSCHAP VOOR ETNISCHE (PRE)STARTERS

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Opleidingstraject MOES-Mentor MODULE 2 INTERCULTURELE VAARDIGHEDEN MOES-MODEL MODEL ONDERNEMERSCHAP VOOR ETNISCHE (PRE)STARTERS"

Transcriptie

1 Opleidingstraject MOES-Mentor MODULE 2 INTERCULTURELE VAARDIGHEDEN MOES-MODEL MODEL ONDERNEMERSCHAP VOOR ETNISCHE (PRE)STARTERS

2

3 INHOUD INLEIDING TOT MENTORING VOOR ETNISCHE ONDERNEMERS 7 HOOFDSTUK 1: Achtergrond interculturaliteit 8 1. Vlaanderen, a global village? 9 2. Superdiversiteit 10 Omgaan met superdiversiteit Cultuur en culturele identiteit Developmental model of Intercultural Sensitivity (DMIS) 16 Resultaat Test Interculturele gevoeligheid 19 HOOFDSTUK 2: Interculturele dialoog in de praktijk voor mentoren Interculturele competenties Communicatie 25 Communicatie en miscommunicatie: RUIS Interculturele communicatie 28 De kernkwadranten 30 Wat is dan een cultuurkwadrant? 30 Basisprincipes van interculturele communicatie Drempels in interculturele communicatie 32 Drempel: Taal 32 Wat kan helpen? 33 Drempel: Non-verbale communicatie en interpretaties 34

4

5 Drempel: Communicatiestijlen 36 Drempel: Stereotypering 38 Drempel: Emoties tonen 38 Overzicht drempels en interventies Interculturele dialoog 43 Hoe vertrouwensrelatie opbouwen 44 Individueel gesprek 45 Afspraken Tijdsbeheer 46 Lineair tijdsverloop 46 Cyclische Tijd 47 Back to the Future 48 Geldigheid van tijdsbegrippen 49 BIJLAGEN 51 EXTRA REFLECTIEOEFENINGEN: 51 EXTRA OEFENING COMMUNICATIE 53 EXTRA OEFENING DREMPELS 54 WERKBLAD PERSOONLIJKHEIDMOLECULE 57

6

7 INLEIDING TOT MENTORING VOOR ETNISCHE ONDERNEMERS Als mentor kan je een grote rol spelen om de etnische (kandidaat-)starter optimaal tot aan de opstart van zijn onderneming te brengen of te ondersteunen in de uitbouw van zijn zaak. Via MOES, Model Ondernemerschap voor Etnische Starters, worden brugfiguren (allochtone) ondernemers, managers en andere professionals opgeleid als mentor om (pre)starters te sensibiliseren, te informeren en te ondersteunen. De rol van een mentor is erg belangrijk voor het zelfvertrouwen en de groei van etnische starters. Vaak hebben ze een lager zelfvertrouwen en minder goed zicht op het marktpotentieel. Zij laten zich vooral informeren en adviseren door familie, vrienden en kennissen uit de eigen gemeenschap en kennen doorgaans een kleine groei. Etnische (pre)starters hebben nood aan een klankbord, een professionele sparringpartner die hen kan bijstaan binnen de specifieke context van de Vlaamse markt. Je staat er als mentor uiteraard niet alleen voor. Syntra, Stebo, Starterslabo en hun partners ondersteunen je in je rol als mentor. Je vervult een brugfunctie tussen het startersaanbod in Vlaanderen en de etnische kandidaat-starter. Vertrouwen en lokale ondersteuning vormen de basis om samen een duurzame relatie op te bouwen met de etnische ondernemer. Als mentor beschik je over een aantal competenties en vaardigheden. Afhankelijk van je (professionele) ervaring en expertise heb je al dan niet nood aan opleiding. Daarom kiezen we bewust voor een modulair opleidingstraject. Deze module is onderdeel van een modulair opleidingstraject MOES-Mentor met een bijbehorend draaiboek voor (middenveld)organisaties en lokale overheden die etnische starters via mentoring willen ondersteunen. Het modulair traject is opgebouwd uit de modules MOES-Mentorvaardigheden, Interculturele vaardigheden en Professionele ontwikkelingsstrategie. De eerste sessie van de Module Mentorvaardigheden is verplicht te volgen voor iedere kandidaat-mentor. In deze les wordt mentoring en het MOES-Mentorconcept namelijk toegelicht. Met de ontwikkeling van het opleidingstraject start een pionierswerk in Vlaanderen. In deze module Mentorvaardigheden willen we je methodes en handvaten aanreiken om je mentorrelatie op een onderbouwde wijze te realiseren. Wij zijn verheugd dat jij een engagement wil opnemen om als mentor het klankbord te worden van etnische (pre)starters in Vlaanderen. Wij kijken alvast uit naar een aangename samenwerking! Opleidingstraject MOES-Mentor MODULE 2 INTERCULTURELE VAARDIGHEDEN 7

8 HOOFDSTUK 1: Achtergrond interculturaliteit De 21e eeuw wordt een eeuw van superdiversiteit. De etnisch-culturele diversiteit in Vlaanderen neemt verder toe en dat brengt nieuwe maatschappelijke uitdagingen met zich mee. Hoe we omgaan met deze nieuwe realiteit zal mee bepalen hoe deze nieuwe realiteit verder vorm krijgt. In deze inleiding kijken we eerst naar de integratieachtergrond (sociaal, cultureel en economisch) van etnische minderheden in Vlaanderen. We gaan samen op zoek naar antwoorden op de vraag: Wat zijn de voornaamste kenmerken en waarden van verschillende culturen? Tot slot lichten we het ontwikkelingsmodel van interculturele gevoeligheden (Bennett) kort toe. In het tweede deel worden de basisprincipes van interculturele vaardigheden grondig besproken. De drempels en de omgevingsfactoren worden toegelicht. We bekijken bijvoorbeeld ook hoe verschillende culturen omgaan met tijdsbeheer. Je krijgt tussendoor praktische oefeningen omtrent superdiversiteit als voorsmaakje van de wereld van morgen. Op het eind van deze module beschik je als mentor over kennis vaardigheden De mentor is op de hoogte van migratietendensen in Vlaanderen. De mentor kent de maatschappelijke, culturele en socio-economische drempels voor kandidaat-starter. De mentor kan verschillende culturen herkennen en weet wat de normen en waarden zijn van die culturen. De mentor kan erachter komen wat de waarden en normen van de kandidaat-starter zijn. De mentor weet welke drempels er spelen bij de kandidaatstarter. De mentor kan de kenmerken van verschillende culturen omschrijven aan de hand van enkele voorbeelden. De mentor (h)erkent hoe de eigen cultuur de persoonlijke interpretatie beïnvloedt en dat andere interpretaties bestaan. De mentor is zich bewust zijn van de eigen cultuur en de verschillen met andere culturen en kan dit integreren. De mentor (h)erkent en integreert de culturele dimensie in het mentoringproces. 8

9 Hoofdstuk 1: Achtergrond interculturaliteit houding De mentor is zich bewust van zijn eigen vooringenomenheden en waarden. De mentor toont een respectvolle houding tegenover de kandidaat-starter. De mentor is geduldig. De mentor is open. De mentor is nieuwsgierig. 1. Vlaanderen, a global village? Globalisering, migratie en diversiteit zijn geen nieuwe fenomenen. De globalisering is al eeuwenoud en mensen immigreren al van oudsher. En toch leven we in nieuwe tijden. Wat deze tijd uniek maakt, is de intensiteit, de snelheid, de kwaliteit en de kwantiteit waarmee de globalisering zich ontplooit. [ 1 ] Nu de wereld een dorp geworden is, of beter nog, de wereld bestaat uit vele dorpen, moeten we ons aanpassen aan de nieuwe realiteit: een wereld met nieuwe structuren en nieuwe of andere grenzen. WEETJE Wist je dat je migratiestromen zelf kan opzoeken? Ontdek de laatste ramingen van de migratiestromen tussen en binnen regio s per periode van vijf jaar, van 1990 tot Klik op een regio om migratiestromen land per land te ontdekken: OEFENING Welke verschillende nationaliteiten of mensen met verschillende culturele achtergrond zijn er in? Geef weer in percentages. Jouw bedrijf? % Jouw straat? % Jouw familie? % [ 1 ] (Blommaert, 2014) Opleidingstraject MOES-Mentor MODULE 2 INTERCULTURELE VAARDIGHEDEN 9

10 2. Superdiversiteit Onze samenleving verandert sneller dan onze manier van denken, schrijft Dirk Geldof in zijn boek Superdiversiteit. Hoe migratie onze samenleving verandert (2013). Geldof en andere schrijvers benadrukken dat de term superdiversiteit beschrijvend is en enkel een overtreffende trap van een realiteit uitdrukt, niet een appreciërend waardeoordeel over die realiteit. Wie zich afvraagt waarom de goede oude diversiteit of multiculturaliteit niet meer voldeed, moet enkel naar de enorm toegenomen verscheidenheid aan nationale of etnische herkomst van onze steden kijken. OEFENING Hoeveel procent van je vrije tijd breng je door met mensen van je eigen culturele achtergrond versus mensen met een andere culturele achtergrond? Omgang met mensen van eigen culturele achtergrond = % Omgang met mensen met een andere culturele achtergrond = % Totaal 100% OEFENING Hoeveel verschillende nationaliteiten wonen er vandaag in je stad of in je gemeente? Doe eens een gok Aantal = Om na te gaan of je resultaat klopt kan je de volgende link volgen aps.vlaanderen.be/lokaal/integratiemonitor.html In Vlaanderen wonen ondertussen meer dan 170 verschillende nationaliteiten bij elkaar, inwoners van Brazilië tot Fiji vinden hier hun thuis. Genk en Antwerpen zijn de koplopers met het hoogste aantal inwoners van vreemde komaf, maar ook andere steden zoals Gent en Leuven scoren hoog. De term superdiversiteit is enkele jaren geleden in ons land geïntroduceerd om de huidige realiteit in ons land te begrijpen. De diversiteit zelf is veel diverser geworden. Dit is geen typisch Belgisch fenomeen maar manifesteert zich wereldwijd, hoofdzakelijk in steden en is het gevolg van globale evoluties. We spreken daarenboven niet enkel over een enorme diversificatie van nationale of etnische afkomsten, maar ook over een exponentieel toegenomen diversiteit in religies en gebruikte talen en migratiemotieven. 10

11 Hoofdstuk 1: Achtergrond interculturaliteit OEFENING In welke mate voel jij je op jouw gemak in een andere culturele groep in de volgende contexten? Heel op mijn gemak Een beetje op mijn gemak Helemaal niet op mijn gemak Op je werk In je privé situatie, gezin Op een vergadering Op openbare plekken In recreatie context In je vrije tijd In een concurrentiële context Op school Op vakantie In je sportclub of hobby club Op café In de supermarkt In de natuurparken Opleidingstraject MOES-Mentor MODULE 2 INTERCULTURELE VAARDIGHEDEN 11

12 Omgaan met superdiversiteit Onderstaand model toont dat diversiteit uit vele verschillende kenmerken bestaat. De diversiteitbewuste mentor kan deze factoren en de verschillende dimensies van de diversiteit in kaart brengen om er zo voor te zorgen dat alle aspecten van een individu ook zijn talenten en capaciteiten naar voor kunnen komen. FIGUUR: DE VIER LAGEN VAN DIVERSITEIT [ 2 ] ORGANISATIE DIMENSIE functioneel niveau of classificatie managementstatus gehuwd/ ongehuwd EXTERNE DIMENSIE geografische locatie INTERNE DIMENSIE leeftijd inkomen werkdomein ideologie, politieke strekking uiterlijk ouderschap etniciteit PERSOON- LIJKHEID gender vrijetijdsvoorkeur persoonlijke gewoontes afdeling, divisie werkervaring fysieke bekwaamheid seksuele voorkeur religie onderwijsachtergrond werklocatie anciëniteit Vier lagen van diversiteit: 1. Persoonlijkheid: dit omvat datgene waar iemand van houdt of juist niet. Het gaat om de waarden en overtuigingen. De persoonlijkheid wordt vroeg in het leven gevormd en wordt beïnvloedt door de drie andere lagen en de keuzes die iemand maakt gedurende zijn leven. 2. Interne dimensie: deze omvatten aspecten van diversiteit waarover wij geen controle hebben (hoewel fysieke vermogen kan veranderen in de tijd als gevolg van de keuzes die iemand maakt om actief te zijn of niet, in geval van ziekte of ongeval). [ 2 ] Bron: L.Gardenswartz & A. Rowe / M. Loden & J.B. Rosener In Lee Gardenswartz & Anita Rowe, Managing Diversity. A Complete Desk Reference and Planning Guide, 1998, p.25, vertaald door Pascale Cre 12

13 Hoofdstuk 1: Achtergrond interculturaliteit Deze dimensie is de laag waarin veel verdeeldheid tussen en onder mensen bestaat en die de basis vormen voor veel spanningen. Het gaat om deze zaken die als eerste opvallen bij andere mensen, zoals ras en geslacht en waar we veel overtuigingen en vooroordelen over hebben. 3. Externe dimensie: deze omvatten aspecten van ons leven waar we enige controle over hebben, die zouden kunnen veranderen en die meestal de basis vormen voor beslissingen over carrière en werkstijl. Deze laag bepaalt vaak, voor een deel, met wie we vriendschappen aangaan en welk soort werk we doen. 4. Organisatie dimensie: deze laag betreft de aspecten van de cultuur in een werkomgeving. Hoewel veel aandacht aan diversiteit is gericht op de interne dimensie, is het in deze laag dat preferentiële behandeling en kansen voor de ontwikkeling of promotie voorkomen. Als mentor is het belangrijk een brede visie te hebben op je (kandidaat-)starters. Dit schema kan je helpen de gelaagdheid van diversiteit, verbonden aan je persoonlijkheid, in kaart te brengen. OEFENING Het is belangrijk dat jij goed weet wat je eigen waarden zijn als mentor. (1) Maak een lijst met de mensen van etnische origine in jouw omgeving. (2) Naast de naam van elke persoon schrijf je enkele van de factoren uit de vier lagen van diversiteit. Welke factoren neem jij voor waar aan? Bijvoorbeeld: Jan, blank, middenklasse, hogeschoolopleiding, alleenstaand, katholiek. Je kan verschillende factoren voor elke persoon kiezen. (3) Vervolgens vraag je jezelf af: Hoe ga ik met deze persoon om, zowel in een positieve en een negatieve zin? Op basis van wat ik weet? Op basis van overtuigingen die ik heb over de persoon? Waar komen mijn vooroordelen vandaan? Opleidingstraject MOES-Mentor MODULE 2 INTERCULTURELE VAARDIGHEDEN 13

14 Naam Persoonlijkheid Interne dimensie Externe dimensie Organisatie dimensie Hoe ga ik met die persoon om Cultuur en culturele identiteit Google maar eens naar een definitie van cultuur. Bij een eerste resultaat vind je al snel tot 25 verschillende definities van cultuur naargelang de invalshoek. In de breedste zin zou men cultuur kunnen omschrijven als volgt: De totaliteit van leefwijzen die door een groep mensen is opgebouwd en van de ene generatie op de andere wordt doorgegeven. Het is belangrijk om een onderscheid te maken tussen cultuur en culturele identiteit. 14

15 Hoofdstuk 1: Achtergrond interculturaliteit We gaan ervan uit dat onze identiteit wordt opgebouwd uit verschillende lagen. De moderne samenleving vertoont een hoeveelheid aan diversiteit. We bouwen onze realiteit niet op aan de hand van één culturele eenheid. Onze identiteit wordt opgebouwd uit verschillende culturele lagen zoals de taal, de familie, de gemeenschap waar je in opgroeit, de school en de werkomgevingen, je vrienden, je leerkrachten, je land, je ras, de geografische regio waar je vandaan komt, de dorpen, de steden waar je gewoond hebt, de buurt waar je opgroeit of nu woont, je religie, je sociale klasse, je onderwijs, je beroep, je ervaringen en ga zo maar door. Het is belangrijk dat je (kandidaat-)starter bewust is van zijn eigen identiteit, culturele identiteit en eigenheid. Maak met hem een persoonlijkheidsmolecule om visueel in kaart te brengen hoe divers zijn culturele eigenheid is en welke verschillende factoren invloed hebben op zijn identiteit. OEFENING De persoonlijkheidsmolecule Dit is een zeer goede oefening om je bewust te worden van je eigen culturele diversiteit en identiteit. Zo kan je in het reine komen met je eigen culturele diversiteit en je bewust worden van de diversiteit binnen de groep en de samenleving. Verloop van de oefening: Het persoonlijkheidsmoleculewerkblad (zie bijlage, pagina 57). De (pre)starter schrijft zijn naam in het midden van de cirkel en zet de namen van vijf groepen met wie hij zich identificeert in de buitenste kringen. Bespreek ook: Praat over een tijd toen je erg trots was lid te zijn van deze groep. Praat over een pijnlijke ervaring die in deze groep heeft plaatsgevonden. Evalueer. Was het moeilijk te vinden tot welke verschillende groepen je behoort? Wat vond je verrassend? Wat heb je geleerd over jezelf? Opleidingstraject MOES-Mentor MODULE 2 INTERCULTURELE VAARDIGHEDEN 15

16 Kortom, er is een verschil tussen cultuur en culturele identiteit. Cultuur is een set van waarden, overtuigingen en gedrag die een groep gemeenschappelijk heeft. Culturele identiteit is de unieke manier waarop elk individu vanuit de multigelaagde culturele overlapping waartoe iemand behoort zijn eigen borduurwerkje maakt. Iedereen van ons borduurt met verschillende gekleurde garen, de multiculturele contexten (school, gemeenschap, land), zijn eigen culturele identiteit samen. Dit vraagt een zekere mate van gevoeligheid en kennis van de cultuureigenheden van de andere. Wat dan weer de mogelijkheid tot actieve, culturele zelfreflectie met zich meebrengt en het vermogen om met anderen om te gaan. Bovendien vergt het moed om nieuwe wegen te verkennen en te kijken met andere ogen, en om voortdurend de eigen manier van kijken in vraag te stellen. 4. Developmental model of Intercultural Sensitivity (DMIS) De basis van Bennets theorie is de subjectieve ervaring van het individu in de vorming en de interpretatie van zijn of haar realiteit. Interculturele gevoeligheid heeft te maken met het vermogen om culturele verschillen en gelijkenissen te herkennen, te begrijpen en het eigen gedrag daaraan aan te passen. Het gaat over de mate waarin culturele verschillen effectief overbrugd worden, een inclusieve ruimte wordt geschapen en verschillen vanuit een wederzijds aanpassingsperspectief worden benaderd. Het DMIS-model benoemt verschillende fases van Monoculturele mindset naar Interculturele/globale mindset. Monoculturele mindset Begrijpt niet de verschillen en gelijkenissen vanuit de eigen culturele waarden en praktijken (enkelvoudig denken) Gebruikt brede stereotypen om culturele verschillen te vatten Percipieert en ervaart op eenvoudige wijze culturele verschillen en gelijkenissen Interculturele mindset Begrijpt culturele verschillen en gelijke nissen vanuit de eigen culturele waarden en praktijken en die van de ander (meervoudig denken) Gebruikt culturele generaliseringen om cultureel verschil te erkennen Percipieert en ervaart culturele verschillen en gelijkenissen op een complexe wijze 16

17 Hoofdstuk 1: Achtergrond interculturaliteit OEFENING In welke van beide mindsets kan jij jezelf het best terugvinden? Wat zijn de voordelen van een interculturele mindset voor jou als mentor? Wat zijn de voordelen van een interculturele mindset voor de kandidaat-starter? Het model beschrijft zes verschillende mogelijke manieren waarop mensen reageren op culturele verschillen. Het model geeft de onderliggende cognitieve oriëntatie van individuen weer over hoe zij culturele verschillen begrijpen. Verandering in culturele ervaring Etnocentrische fases Etnorelativerende fases Ontkenning Polarisering Minimalisering Acceptatie Aanpassing Integratie De zes oriëntaties zijn: ontkenning; polarisering; minimalisering; acceptatie; aanpassing; integratie. DO: Wees je bewust van hoe jijzelf omgaat met culturele verschillen en waar jij je situeert in het interculturele gevoeligheidsmodel. Opleidingstraject MOES-Mentor MODULE 2 INTERCULTURELE VAARDIGHEDEN 17

18 OEFENING Test jezelf en kom zo te weten hoe jij meestal om gaat met culturele verschillen. Welke van de onderstaande uitspraken corresponderen het beste met je eigen uitspraken? Omcirkel de letter achter de uitspraak. Vragenlijst Interculturele gevoeligheid Zolang we allemaal dezelfde taal spreken is er geen probleem. Hoe meer culturen je kent, hoe beter je vergelijkingen kan maken. Gewoontes verschillen, natuurlijk, maar wanneer je hen echt leert kennen, zijn ze zoals ons. Ik weet dat zij zich inspannen om zich aan te passen aan mijn stijl, het is dus fair dat ik hen halfweg probeer te ontmoeten. Leven en laten leven, dat is wat ik zeg. Soms is het verwarrend, weten dat waarden verschillend zijn in andere culturen, respectvol willen zijn maar toch ook je eigen kernwaarden willen handhaven. Ik voel me soms marginaal in groepen maar ik ben wel in staat om met tamelijk gemak in en uit te voegen. Waarom spreken deze mensen mijn taal niet? Hoe meer ik deze cultuur begrijp, hoe beter ik de taal beheers. Wat ook de situatie is, ik kan er meestal naar kijken vanuit een variatie aan culturele gezichtspunten. De context mag verschillend zijn, de basisbehoefte om te communiceren is overal op de wereld gelijk. Ik kan in elke cultuur succesvol zijn. Mensen van andere culturen zijn niet zo open van geest als de mensen van mijn cultuur. Mijn besluitvaardigheid is verbeterd door verschillende referentiekaders te hanteren. Deze mensen zijn zo stedelijk en gesofisticeerd, in niets te vergelijken met de oppervlakkige mensen in mijn thuisland. Mensen worden door dezelfde dingen gemotiveerd. Om dit dispuut op te lossen, ga ik van benadering moeten veranderen. Iedereen wil toch in een democratie leven? Mensen in andere culturen zijn verschillend op manieren waarover ik vroeger nog niet had nagedacht. A D C E A D F B E F C A B F B C E C D Welke letter (A,B,C,D,E,F) heb je het meeste aangekruist: zie testresultaat op de volgende pagina s. 18

19 Hoofdstuk 1: Achtergrond interculturaliteit Resultaat Test Interculturele gevoeligheid (A) Ontkenning van het verschil Men beschouwt zijn/haar eigen cultuur als de enige echte. Andere culturen worden genegeerd of simplistisch begrepen. Men is niet geïnteresseerd in culturele verschillen. Als men geconfronteerd wordt met verschil, kan wat op het eerste gezicht overkomt als aanvaarding van het verschil overgaan naar meer agressieve pogingen om het verschil te mijden of te elimineren. Vaak is dit het gevolg van sociale isolatie, waar de persoon zijn perspectief nooit wordt uitgedaagd en hij zichzelf bevindt in het centrum van zijn realiteit. Reacties: Desinteresse; Vermijding (en dus wereldbeeld beschermen); Wij-zij-denken (samenleving); Bestaande culturele diversiteit wordt als een probleem gedefinieerd; Culturele verschillen worden niet ervaren of alleen in de zin van een ongedifferentieerde ander, de vreemdeling, de immigrant. (B) Verdediging of polarisering van het verschil De eigen cultuur wordt aanzien als het meest geëvolueerd of beschouwd als de beste manier van leven. Deze positie of fase wordt gekenmerkt door een sterke polarisering, een duale manier van denken in termen van wij versus zij. Dit gaat vaak gepaard met een negatieve stereotypering: het openlijk kleineren van het verschil bij de andere cultuur, het degenereren van ras, gender of anderen verschillen. Mensen worden openlijk behandeld op basis van culturele verschillen, vaak met agressief gedrag. Een variant is waar de eigen cultuur als minder wordt beschouwd en de andere cultuur wordt geromantiseerd als superieur. Reacties: Verdediging (negatieve stereotyperingen van de andere cultuur, positieve stereotyperingen van de eigen cultuur); Omkering (andere culturen zijn superieur, going native ); Gevoelens van superioriteit leiden tot niet sensitief gedrag ten aanzien van cliënten; Culturele verschillen in de organisatie worden gezien als een obstakel dat best vermeden wordt; Cultureel verschil wordt op een gepolariseerde manier begrepen: wij en zij. (C) Minimalisering: In deze fase wegen de gelijkenissen harder door dan de verschillen. Mensen erkennen de oppervlakkige culturele verschillen in bijvoorbeeld eten en gewoontes, maar ze leggen de nadruk op gelijkenissen in de fysieke structuren, psychologische behoeften en/of Opleidingstraject MOES-Mentor MODULE 2 INTERCULTURELE VAARDIGHEDEN 19

20 veronderstelde naleving van universele waarden. In deze fase veronderstellen mensen dat zij niet langer een etnocentrische kijk hebben op de wereld. Ze overschatten in het algemeen hun verdraagzaamheid en onderschatten het effect van hun eigen cultuur. In deze fase gaan mensen meestal met interculturele situaties om met de zekerheid dat observatie en gewaarwording van de basispatronen van menselijke interactie voldoen om succesvol te communiceren. Een dergelijk standpunt is etnocentrisch omdat het veronderstelt dat de fundamentele categorieën van gedrag absoluut zijn terwijl deze categorieën feitelijk eigen zijn aan hen. Elementen uit het eigen wereldbeeld worden als universeel ervaren. Reacties: Verschillen worden herleid/ingepast in vertrouwde categorieën; Gelijkenissen worden verwacht en anderen worden eventueel gecorrigeerd om aan die verwachting te voldoen; Echte basiswaarden mogen niet verschillen; Overdrijven van de eigen sensitiviteit ten aanzien van diversiteitsthema s; Claimen dat men tolerant en kleurenblind is; Werknemers uit minderheidsgroepen blijven niet lang want ze ervaren deze statements als hypocriet; Elementen uit het eigen wereldbeeld worden als universeel ervaren. (D) Acceptatie: De eigen cultuur wordt ervaren als een van een aantal even complexe wereldbeelden. Mensen op deze positie accepteren het bestaan van cultureel verschillende manieren om het menselijk bestaan te organiseren. hoewel ze die manier niet per se appreciëren of het ermee eens zijn. Zij kunnen vaststellen hoe de cultuur invloed heeft op een breed scala van menselijke ervaringen en ze hebben een kader voor het organiseren van waarnemingen die betrekking hebben op culturele verschillen. We herkennen mensen uit deze fase door hun enthousiasme waarop zij anderen ondervragen. Dit weerspiegelt een oprecht verlangen te worden geïnformeerd, en niet om vooroordelen bevestigd te zien. De sleutelwoorden van deze fase worden leren kennen of leren. Een overtuiging hier is: hoe meer culturen ik ken, hoe beter ik vergelijkingen kan maken. Cultureel verschil wordt in context ervaren: Je ziet dat gedrag en waarden, ook de eigen, bestaan in onderscheiden culturele contexten; Je vertrekt van de idee dat culturen alternatieve, levensvatbare oplossingen hebben voor de organisatie van het menselijk bestaan; Je bent nieuwsgierig naar alternatieven voor de eigen culturele oplossingen; Acceptatie wil niet zeggen dat je de waarden van andere mensen overneemt maar wel dat je de distinctieve realiteit van elk cultureel wereldbeeld accepteert; Erkenning van de waarde van diversiteit; 20

21 Hoofdstuk 1: Achtergrond interculturaliteit Actieve inspanningen om een diversiteit aan medewerkers aan te trekken en te behouden; Discussie over welke beleids- en procedureaanpassingen nodig zijn. (E) Aanpassing: Individuen zijn in staat om hun eigen wereldbeeld te verbreden en de andere cultuur echt begrijpen. Zij weten hoe zich te gedragen op verschillende cultureel aanvaardbare wijzen. Ze gedragen zich in een verscheidenheid van cultureel passende manieren. Het effectief gebruik van empathie of een referentiekader verschuift, om te begrijpen en om begrepen te worden over de culturele grenzen heen. Het is het vermogen buiten de eigen cultuur op correcte manier te handelen. In dit stadium, is men in staat to walk the talk. Je bent in staat om bewust van perspectief te wisselen en intentioneel je gedrag te veranderen: Zelfreflexief bewustzijn; Interculturele empathie: je accepteert niet alleen de andere organisatie van de realiteit maar je kan je eigen ervaring herorganiseren op een manier die meer lijkt op de manier van een andere cultuur (en je ervaring is authentiek); Training in zowel interculturele vaardigheden als in interculturele cognitie en perceptie. (F) Integratie: Een ervaring van het zelf wordt uitgebreid om in en uit verschillende culturele wereldbeelden te kunnen bewegen. Mensen op deze positie hebben een definitie van het zelf, dat marginaal of niet centraal staat binnen een bepaalde cultuur. Daardoor kan deze persoon vrij vlot van het ene culturele wereldbeeld naar het andere overgaan. Hij heeft een breed repertorium van culturele perspectieven en gedragingen. De persoonlijke identiteit is niet meer bepaald in termen van de ene of de andere cultuur (typisch voor bi-culturele, multiculturele personen); Breed repertorium van culturele perspectieven en gedragingen; Elk beleid, issue en actie is in zijn culturele context onderzocht en getaxeerd op sterktes en beperkingen; Beleid en procedures zijn erop gericht diversiteit effectief te gebruiken. Interculturele gevoeligheid ontwikkelen gaat over je bewust worden van mogelijke verschillen of verschillende percepties en dat die verschillende percepties de interacties tussen mensen beïnvloedt. DO: Reflecteer met behulp van de extra oefening uit de bijlage (extra reflectieoefeningen) Opleidingstraject MOES-Mentor MODULE 2 INTERCULTURELE VAARDIGHEDEN 21

22 HOOFDSTUK 2: Interculturele dialoog in de praktijk voor mentoren Twee monologen maken geen dialoog Jeff Daly 1. Interculturele competenties Interculturele competenties bestaan uit een grondige kennis van je eigen culturele identiteit, culturele waarden en hoe deze waarden je interactie met anderen beïnvloeden. Ze kunnen je helpen inzichten te krijgen in je eigen cultuur en de andere cultuur. Ze geven je kennis over zowel je eigen als over de andere culturele waarden en communicatiestijlen. Ze leren je hoe deze kennis om te zetten zodat je effectiever wordt in zowel je professionele als persoonlijke interacties met personen met een andere culturele achtergrond. Als mentor voor de (pre)starter is het belangrijk dat je interculturele competenties ontwikkelt. Waarschijnlijk heb je al enkele competenties in de vingers en zijn andere nog een werkpunt. Wees je bewust van elke competentie die je nog verder kan ontwikkelen. 22

23 Hoofdstuk 2: Interculturele dialoog in de praktijk voor mentoren OEFENING Het doel van deze oefening is om je voorkennis over interculturele competenties op te frissen. Over welke interculturele competenties beschik je al? Duid de competenties aan die je bij jezelf herkent en geef aan hoe vaak je die al inzet. Zelden Vaak Soms Interculturele competenties Je kan je eigen waarden, overtuigingen, culturele conventies onderscheiden Je bent je er bewust van hoe je eigen waarden overtuigingen, culturele conventies je perceptie beïnvloeden Je bent je er bewust van hoe eigen waarden, overtuigingen, culturele conventies je verwachtingen in je werksituatie kleuren Je gaat actief op zoek naar hoe jou waarden, overtuigingen, culturele conventies en je taal overkomen op anderen Je baseert je meningen over anderen eerder op je interactie met hen dan op algemene percepties, stereotypen, accent of kleding Je daagt je eigen vooronderstellingen uit over het gedrag van mensen met andere culturele achtergronden en past je visie ook aan Je stelt elke stereotypering, vooroordelen, racistische uitspraken over je eigen cultuur en andere culturen in vraag Je communiceert op een manier die verstaanbaar is voor mensen van een andere culturele achtergrond Je neemt voldoende tijd en doet genoeg moeite om mensen met andere culturele achtergronden te betrekken bij het werk Je reageert op een flexibele en positieve manier Je balanceert de verwachtingen die mensen van je hebben met de objectieven van je organisatie Je gaat op een constructieve manier om met onzekere of verwarrende situaties Je blijft respectvol voor mensen ook al kan je geen begrip of sympathie opbrengen voor hun visie of gedrag Je reflecteert over de impact van jouw gedrag en je taalgebruik Opleidingstraject MOES-Mentor MODULE 2 INTERCULTURELE VAARDIGHEDEN 23

24 Intercultureel competent zijn houdt in dat je: je bewust bent van je eigen cultuur als een specifiek fenomeen; je ervan bewust bent dat jouw cultuur niet altijd gekend is over de hele wereld; begrijpt dat er altijd een kans bestaat op culturele misverstanden wanneer je in interactie gaat met andere culturen; open-minded bent. Wees je er ook bewust van dat je deze competenties het best ontwikkelt door interacties met de (kandidaat-)starter. Neem de tijd om na te denken over je interculturele competenties en reflecteer even over de volgende vragen: Is het gemakkelijk voor je om te communiceren met mensen uit verschillende culturen of heb je tijd nodig om jouw interculturele vaardigheden te ontwikkelen? En hoe is dat bij jouw (kandidaat-)starter? OEFENING Waarom zijn interculturele competenties belangrijk? Voor de mentor: Voor de kandidaat-starter: De mentor krijgt in deze module stap voor stap antwoord op onderstaande vragen: Kan verandering in gedrag invloed hebben op attitudes, verwachtingen, communicatie en werk? Welke opvatting heb jij over tijd? Wat is je communicatiestijl? Wat zijn de verschillen en de overeenkomsten tussen je eigen cultuur en die van 24

25 Hoofdstuk 2: Interculturele dialoog in de praktijk voor mentoren je kandidaat-starter? Welke waarden en normen heb jij? Wat is jouw houding ten opzichte van emotie? Hoe ga jij om met hiërarchie en formaliteit? Maak je meestal plannen op lange of op korte termijn? 2. Communicatie Een belangrijke tool in je mentoring is communicatie. Communicatie is de brug tussen jou en je (kandidaat-)starter. Stel jezelf de volgende vragen: Hoe ga je communiceren met de (kandidaat-)starter? Hoe las je reflectiemomenten in? Hoe kan je een vertrouwensrelatie opbouwen met de (kandidaat-)starter? Hoe ga je om met miscommunicatie? Om miscommunicatie zoveel mogelijk te voorkomen, is het als mentor belangrijk om je bewust te zijn van je eigen taalgebruik en het effect daarvan op je gesprekspartner. Ook voor de (kandidaat-)ondernemers is communicatie een belangrijke factor in het wel of niet slagen van hun onderneming. Als mentor is het belangrijk dat jij daar een voorbeeldrol in speelt. OEFENING Som enkele communicatievaardigheden op. Welke van bovenstaande communicatievaardigheden zijn essentieel in je rol als mentor? Opleidingstraject MOES-Mentor MODULE 2 INTERCULTURELE VAARDIGHEDEN 25

26 Communicatie bestaat uit drie elementen: Gesproken woorden: wat er letterlijk wordt gezegd; Intonatie: hoe iets wordt gezegd (stemgebruik); Lichaamstaal: welke houding, gezichtsuitdrukking en gebaren iemand heeft. OEFENING Hoe staan bovenstaande elementen in verhouding tot elkaar? Vul in: Woorden = % Intonatie = % Lichaamstaal = % Totaal = 100 % DO s Wees je er bewust van dat lichaamstaal sterk kan verschillen in verschillende culturen. Ga bewust om met jouw lichaamstaal. DON T Interpreteer geen lichaamstaal zonder ze eerst te bevragen bij jouw (kandidaat-)starter Communicatie en miscommunicatie: RUIS Communicatie begint bij een informatiebron, iemand die iets te vertellen heeft; hij heeft een bericht (mening, informatie, aanwijzing) voor iemand anders. De eerste stap die je als bron neemt, is het omzetten van dit bericht in een signaal dat via een zender verstuurd wordt. Dit kunnen beelden, woorden, gebaren of symbolen zijn. Het signaal wordt vervolgens door een ontvanger weer omgezet naar een bericht, dat vervolgens de plaats van bestemming (de persoon voor wie het bericht bedoeld is) bereikt. Bij het omzetten van een bericht in een signaal, en weer terug, maak je gebruik van elementen die voor een deel cultureel bepaald zijn. De kans op storing, ofwel ruis, is bij interculturele communicatie groter. Verschillen en misverstanden tussen gesprekspartners hebben vaak te maken met de beelden die de partners van elkaar hebben, hoe ze elkaars bedoelingen inschatten, met waarden en normen die meespelen, beïnvloeding vanuit het gezin, werkmilieu, de religieuze groep waartoe ze behoren enzovoort. 26

27 Hoofdstuk 2: Interculturele dialoog in de praktijk voor mentoren In de omgang met mensen, bijvoorbeeld tijdens een gesprek, stoten we gemakkelijk op verschillen en misverstanden. TIP 1: Wie zich voorbereidt op storingen, blijft ook rustiger wanneer de communicatie vastloopt. TIP 2: Wees je bewust van mogelijk ruis en blijf steeds rustig DO: Communiceer zo helder mogelijk in je communicatie DO: Beschouw taal als een brug die je kan slaan tussen culturen DON T: Focus je niet op barrières in communicatie maar op uitdagingen, opportuniteiten en positieve kanten van meertaligheid WEETJES: Door de invloed van immigratie en vluchtelingen is meertaligheid toegenomen. In Londen alleen worden al meer dan driehonderd talen gesproken. (Arabisch, Turks, Koerdisch, Berber, Hindi, Punjabi, enzovoort). Meertaligheid heeft veel voordelen: het maakt het leren van andere talen makkelijker, het verbetert je denkvermogen en het maakt het makkelijker om met andere mensen en culturen in contact te komen. Mensen communiceren door middel van taal. Vaak verstaan ze elkaar, maar elkaar begrijpen lukt niet altijd. De oorzaak hiervan kan van verbale en non-verbale aard zijn. In effectieve communicatie sluiten de boodschappen aan bij de cultuur van de ontvangers. Een belangrijke voorwaarde is dan ook dat de cultuur gekend en begrepen wordt. Dit kan enkel tot stand komen door verbindende communicatie. Weet je nog hoe je dat doet? 1. Je communiceert vanuit gelijkwaardigheid. 2. Je zegt op een respectvolle manier wat je van anderen verwacht. 3. Je luistert op een empathische manier naar de anderen. 4. Je laat verwijten en oordelen achterwege. Hoe komt verbindende communicatie tot stand in de verschillende mediavormen? Communicatie is een zeer breed begrip en heeft natuurlijk ook betrekking op de vele mediavormen. Door de komst van de multimedia en de convergentie van media (crossmedia) is de traditionele indeling van media niet meer hanteerbaar. Via sociale media worden bestaande structuren doorbroken. De ontvanger van de communicatieboodschappen wordt vandaag ook niet langer als passief, maar als actief bestempeld. Dat heeft zijn voor- en nadelen. VOORDEEL: Dankzij de technologische revolutie kunnen we de actor onze eigen ontwikkeling worden. NADEEL: Opleidingstraject MOES-Mentor MODULE 2 INTERCULTURELE VAARDIGHEDEN 27

28 Op online fora gaat het er niet altijd vreedzaam aan toe. Scheldpartijen zijn schering en inslag. De grens tussen formele en informele communicatie is helemaal zoek. Luchtige berichten worden op online platformen afgewisseld met serieuzere zaken (bijvoorbeeld persoon vermist, overlijdensbericht et cetera). Daarom is het zo belangrijk om ook op sociale media verbindend te communiceren. Anders gezegd, alle tips omtrent communicatie gelden dubbel en dik in de virtuele wereld. 3. Interculturele communicatie Hoe meer je communiceert met een bepaalde cultuur, hoe meer je te weten komt over de manier van communiceren, de taal, veel gebruikte voorbeelden, metaforen, gebaren en symbolen. Het is belangrijk om te beseffen dat jouw gesprekspartner zijn eigen cultuur meebrengt in zijn communicatie. Cultuur bepaalt mee de manier waarop we communiceren, hoe we omgaan met problemen en wat we als logisch ervaren. Vaak gaan we ervan uit dat onze waarden en overtuigingen gedeeld worden met de rest van de wereld maar dat is meestal niet zo. Daarom is het belangrijk ons bewust te zijn van onze eigen cultuur en die van onze gesprekspartner. FIGUUR: EEN CULTUUR WORDT VAAK VOORGESTELD ALS EEN IJSBERG zichtbaar gedrag levenswijze regels en gewoonten instellingen methoden technieken rituelen taal denken normen rollen ideologie geloof filosofie verborgen gevoel waarden voorkeuren attitude wensen vooringenomenheden verwachtingen mythes 10% van de ijsberg is zichtbaar. De onzichtbare elementen zijn de drijfveren achter het zichtbare gedrag. 28

29 Hoofdstuk 2: Interculturele dialoog in de praktijk voor mentoren Cultuur wordt vaak voorgesteld als een ijsberg, waarbij enkel het topje (10%) van de ijsberg zichtbaar is boven de waterlijn. Het grootste deel is onzichtbaar. Zichtbare elementen van een cultuur zijn zaken zoals muziek, eten, gebaren, begroetingen, architectuur en zo meer. Onzichtbare elementen van een cultuur zijn zaken zoals waarden, overtuigingen, normen, wereldbeelden, regels binnen een relatie, gezin, attitude tegenover autoriteit, verschillen tussen man en vrouw enzovoort. Het ijsbergmodel impliceert dat de zichtbare delen slechts een uitbeelding zijn van de onzichtbare delen. Het verklaart ook waarom het soms zo moeilijk is mensen met een andere culturele achtergrond te begrijpen. We zien de zichtbare delen van hun ijsberg, maar we kunnen niet direct zien waarop ze gefundeerd zijn. DO: Spoor je (kandidaat-)starter aan om zoveel mogelijk in dialoog te gaan met de omgeving. DO: Je kan verschillende culturen herkennen en weet welke de normen en waarden zijn van die culturen. DO: Je toont respect voor je (kandidaat-)starter. DO: Je aanvaardt dat de (kandidaat-)starter anders is en de dingen op zijn eigen manier doet. DON T: Je dringt jouw wereldbeeld niet op aan de mentee. DON T: Je dringt je eigen waarden en normen niet op aan de (kandidaat-)starter DON T: Je generaliseert en stereotypeert je mentee niet. WEETJE: Meertaligheid en tweetaligheid hebben ook economische voordelen: er zijn meer banen om uit te kiezen en je bent tegelijkertijd aantrekkelijker voor bedrijven. Leuk artikel: OEFENING Waarden en overtuigingen veranderen wanneer mensen voor een lange periode worden ondergedompeld in een andere cultuur. Welke omgevingsfactoren spelen een rol bij jouw (kandidaat-)starter? Vink aan: l l l l l l Opgroeien in een land dat niet het geboorteland van hun ouders is Jeugdvriend wiens culturele achtergrond anders is Werken in het buitenland Werken met mensen uit verschillende culturen Reizen in het buitenland Andere Opleidingstraject MOES-Mentor MODULE 2 INTERCULTURELE VAARDIGHEDEN 29

30 De kernkwadranten De kernkwadranten van Ofman zijn een goede tool om te kijken naar je eigen cultuur en om deze in kaart te brengen. Wat zijn de valkuilen, irritaties en groeikansen? Kernkwaliteit te veel van het goede Valkuil ervaart als lastig goede aanvulling Allergie te veel van het goede Uitdaging Met de kernkwadranten kan je op zoek gaan naar de kwaliteiten achter de waarden. Als je bijvoorbeeld op een waarde stuit zoals bijvoorbeeld respect, dan kan je de testvraag stellen: vanuit welke kernkwaliteit vind je deze waarde zo belangrijk? Met andere woorden, wat zijn de onderliggende kernkwaliteiten waardoor je besloten hebt om respect tot waarde te verheffen? Wat is dan een cultuurkwadrant? Hiermee bedoelen we de geschreven en ongeschreven regels in jouw culturele groep die aangeven welk gedrag er van je verwacht wordt en welk gedrag aangemoedigd en beloond wordt. Dat geldt in allerlei groepen, zoals sportverenigingen, scholen, families en dus ook gezinnen enzovoort. Wanneer iemand van dat gedrag afwijkt, geeft de groeps- of gezinscultuur aan waarop die persoon aangesproken wordt. Dit collectieve gedrag kun je het best opsporen door te zoeken naar signalen die mensen elkaar geven zoals Zo doen wij dat nu eenmaal bij ons. Dit normaal gedrag kan makkelijk worden uitgedrukt in een kwadrant waarin zowel de collectieve kwaliteit, als de collectieve valkuil en de collectieve uitdaging van een groep worden beschreven. Welke kernkwaliteiten heb jij die helpen om deze waarden in je leven waar te maken? 30

31 Hoofdstuk 2: Interculturele dialoog in de praktijk voor mentoren OEFENING Vul het onderstaande kwadrant in aan de hand van een kwaliteit van jouw cultuur. Kernkwaliteit te veel van het goede Valkuil negatief tegenovergestelde goede aanvulling positief tegenovergestelde Allergie te veel van het goede Uitdaging Basisprincipes van interculturele communicatie DO: Je communiceert bewust met je (kandidaat-)starter. Dit houdt in dat je je bewust bent van je eigen verbale en non-verbale signalen. DO: Jij weet dat op communicatie ruis zit en je gaat daar op een gepaste manier mee om. DO: Jij bent je bewust van de verschillende culturele communicatiestijlen, leefgewoontes en gebruiken van je (kandidaat-)starter. DO: Je communiceert op zo n manier met je (kandidaat-)starter dat hij zich thuis en begrepen voelt. DO: Jij helpt je (kandidaat-)starter zich bewust te worden van zijn eigen culturele communicatiestijl. Interculturele communicatie Interculturele communicatie wordt omschreven als interpersoonlijke communicatie waarin expliciet aandacht is voor culturele factoren die van invloed zijn op de communicatie. Opleidingstraject MOES-Mentor MODULE 2 INTERCULTURELE VAARDIGHEDEN 31

32 Basisregels interculturele communicatie: Luisteren; Genuanceerd zijn; Openstaan voor ideeën van anderen; Humor. Humor is belangrijk om vertrouwen op te bouwen. DO: Je durft jezelf in vraag te stellen en gebruikt humor als relativerende factor. DON T: Je gebruikt humor niet om te ridiculiseren, te stereotyperen. Humor heeft een drievoudig effect: Het stimuleert om dingen in een ander perspectief te zien. Het roept een emotionele reactie op en ook fysiek reageer je op een goede grap. Het helpt om te ontspannen. 4. Drempels in interculturele communicatie Een belangrijke competentie voor de mentor is kunnen omgaan met drempels in interculturele communicatie (de mentee begrijpen en verstaan). Werken met (kandidaat-) starters uit verschillende culturen heeft invloed op de communicatie en soms is het lastig om elkaar te verstaan of te begrijpen. Drempel: Taal Heeft de kandidaat starter mij begrepen? Is hij het eens met mij? Taal is een complex gegeven, en communicatie tussen mensen met een verschillende moedertaal is niet altijd even makkelijk. Taal is een manier om naar de wereld te kijken en zelfs tolken en vertalers vinden het moeilijk om complexere zaken, zoals concepten en emoties die kunnen leiden tot misvatting, over te brengen. In interculturele communicatie is de taal dan ook vaak de eerste barrière waar gesprekspartners op botsen. Tegelijkertijd hoef je aan een moedertaalverschil als belemmerende factor voor de communicatie niet te zwaar tillen. Het delen van dezelfde moedertaal suggereert gemeenschappelijkheid en een vlotte begripsvolle communicatie. Het kan echter zijn dat je meer deelt en beter communiceert met mensen die een andere moedertaal hebben. 32

33 Hoofdstuk 2: Interculturele dialoog in de praktijk voor mentoren Denk maar eens na hoe vaak het niet voorkomt dat je iemand die jouw taal spreekt verkeerd verstaat. Je kan je dan ook voorstellen hoe moeilijk het is om de volledige betekenis te vatten van iemand met een andere culturele achtergrond. Wat kan helpen? 1. Laat de (kandidaat-)starter herhalen wat besproken werd Het is soms ingewikkeld elkaar te begrijpen. De (kandidaat-)starter kan de dingen heel anders zien dan de mentor. In sommige culturen wordt tegenspreken of vragen stellen als onbeleefd gezien. Nadat de mentor uitleg heeft gegeven over bijvoorbeeld het persoonlijk ontwikkelingsplan van de (kandidaat-)starter, moet hij daarom controleren of zijn cliënt het echt begrijpt. Laat de (kandidaat-)starter zelf vertellen, in zijn eigen woorden, wat de acties zijn in zijn persoonlijk ontwikkelingsplan. Dan pas wordt duidelijk of de (kandidaat-) starter de uitleg goed heeft begrepen en duidelijk weet wat er verwacht wordt. 2. Stel open en reflecterende vragen Met open en reflecterende vragen kan je controleren of de (kandidaat-)starter de uitleg goed heeft begrepen. Een gesloten vraag kan een cliënt met ja of nee beantwoorden. Bijvoorbeeld: Ga je akkoord? Met een open vraag kom je te weten wat de kandidaat starter weet of denkt. Bijvoorbeeld: Wat denk jij hierover? Met een reflecterende vraag kom je te weten of de (kandidaat-)starter hem goed heeft begrepen. Ook het toepassen van eenvoudige tips op het vlak van klare taal [ 3 ] of duidelijke, toegankelijke taal helpt je in je communicatie met de mentee. Spreek duidelijk en niet te snel. Houd oogcontact. Begin niet luider te spreken. Spreek geen dialect. Gebruik geen Tarzan-taal: vervoeg je werkwoorden, laat geen lidwoorden weg. Niet: Jij vandaag alleen komen? Wel: Kom jij vandaag alleen? Leg nieuwe of moeilijke woorden uit. [ 3 ] Bron: Opleidingstraject MOES-Mentor MODULE 2 INTERCULTURELE VAARDIGHEDEN 33

34 Gebruik transparante woorden. Pas op met figuurlijk taalgebruik. Niet: Zie je dat zitten? Wel: Wil je dat doen? Pas op voor vakwoorden. Deze woorden zijn voor jou dagelijkse kost, maar vaak niet gekend door de mentees. Deel veel informatie op in korte stukken. Controleer of de boodschap begrepen is. Niet: Heb je het begrepen? -> Gevaar op ja-knikken Wel: Kan je even herhalen wat je moet doen? Verbeter op een respectvolle manier taal of geef feedback. Geef feedback afhankelijk van het taalniveau, de scholingsgraad, het karakter van de mentee. Geef feedback op een natuurlijke manier. Herhaal het correcte woord/de correcte constructie. Drempel: Non-verbale communicatie en interpretaties Als mentor ben je je bewust van jouw non-verbale communicatie. Als mentor ben je je bewust van verschillende betekenissen van non-verbaal gedrag in verschillende culturele contexten. Woorden vormen slecht een deel van de boodschap die je overbrengt. Lichaamstaal of non-verbale communicatie bedraagt 65 % van de communicatie. Daarom vragen de verschillen in non-verbale communicatie aandacht bij interculturele communicatie. De misinterpretatie van non-verbale signalen kan tot onnodige miscommunicatie en conflicten leiden. In staat zijn om lichaamsstaal te lezen is een belangrijke vaardigheid. De non-verbale elementen tonen vooral de gevoelens en meningen van een persoon. Wanneer iemand iets zegt, kan het bijvoorbeeld zijn dat zijn lichaamstaal en intonatie domineren, waardoor er geen overeenstemming is met wat hij zegt en wat hij uitstraalt. Bij communicatie gaat het behalve om een uitwisseling van woorden dus ook om het feit dat de non-verbale en verbale elementen elkaar ondersteunen en congruent aan elkaar zijn. Wat iemand vertelt, krijgt meer kracht en overtuiging door de gebaren en intonatie die hij daarbij maakt. De boodschap komt absoluut ongeloofwaardig over, wanneer er geen sprake is van congruentie en de ontvanger kan daardoor volledig op het verkeerde been worden gezet. Onbewust focust de ontvanger eerder op de non-verbale elementen. 34

35 Hoofdstuk 2: Interculturele dialoog in de praktijk voor mentoren DO: Als je opmerkt dat de mentee non-verbale communicatie vertoont waarvan je weet dat dit door de bedrijfscultuur als storend zal worden ervaren, bespreek je dit op een niet-oordelende manier met je (pre)starter. DON T: Oordeel niet en wees niet te snel met het interpreteren van non-verbale communicatie. Die kan sterk verschillen van de jouwe. Onderstaande tabel geeft een idee van welke zaken kunnen meespelen in non-verbale communicatie en waarop je moet letten bij je observatie. Soorten non-verbale communicatie overzicht: Het lichaam De stem De omgeving Oogcontact Gelaatsexpressie Gebaren Lichaamshouding Andere kenmerken Volume Toonhoogte Snelheid Intonatie Ritme Nabijheid (aanraken) Ruimtelijke oriëntatie Inrichting Tijd TIP: Wees je er steeds van bewust dat er veel universele non-verbale signalen zijn maar ook heel veel die cultureelspecifiek zijn. Wees daarom voorzichtig met interpretaties. Het is beter non-verbaal gedrag te bevragen bij je kandidaat-starter. Je kan bijvoorbeeld het volgende zeggen: Ik zie je jouw armen kruisen en dat roept bij mij iets op. Maar wat betekent dat voor jou (kandidaat-starter)? Mensen met verschillende achtergronden hebben hun eigen manier van non-verbale communicatie. Bijvoorbeeld: Je maakt het oké -gebaar (duim omhoog, vingers gebogen) naar je collega om duidelijk te maken dat hij, wat jou betreft, weg kan rijden op de heftruck. Laat je collega nu net uit Griekenland komen en je hebt hem het equivalent van een opgestoken middelvinger gegeven. OEFENING Van welke gebaren ben jij je bewust die in verschillende culturen op verschillende manieren worden ervaren? Opleidingstraject MOES-Mentor MODULE 2 INTERCULTURELE VAARDIGHEDEN 35

Intercultureel leren. Workshop. Studievoormiddag 6 juni 2014

Intercultureel leren. Workshop. Studievoormiddag 6 juni 2014 Intercultureel leren Workshop Studievoormiddag 6 juni 2014 Aan de slag Hoeveel procent van mijn vrije tijd breng ik door met mensen van mijn eigen culturele achtergrond versus mensen met een andere culturele

Nadere informatie

= = = = = = =jáåçéêüéçéå. =téäòáàå. Het TOPOI- model

= = = = = = =jáåçéêüéçéå. =téäòáàå. Het TOPOI- model éêçîáååáéi á ã Ä ì ê Ö O Ç É a áê É Åí áé téäòáàå jáåçéêüéçéå Het TOPOI- model In de omgang met mensen, tijdens een gesprek stoten we gemakkelijk verschillen en misverstanden. Wie zich voorbereidt op storingen,

Nadere informatie

Oefenvragen Management Assistent A - Communicatie

Oefenvragen Management Assistent A - Communicatie Oefenvragen Management Assistent A - Communicatie 1. De meeste mensen zijn primair: A. visueel ingesteld. B. kinesthetisch ingesteld. C. socialistisch ingesteld. D. auditief ingesteld. 2. Wat is het belangrijkste

Nadere informatie

ecourse Moeiteloos leren leidinggeven

ecourse Moeiteloos leren leidinggeven ecourse Moeiteloos leren leidinggeven Leer hoe je met minder moeite en tijd uitmuntende prestaties met je team bereikt 2012 Marjan Haselhoff Ik zou het waarderen als je niets van de inhoud overneemt zonder

Nadere informatie

Omgaan met culturele diversiteit. Vorming 19 maart 2016

Omgaan met culturele diversiteit. Vorming 19 maart 2016 Omgaan met culturele diversiteit Vorming 19 maart 2016 Hoe gaan we te werk? Enkele voorbeelden ter inleiding Enkele theoretische aspecten van interculturaliteit Enkele oefeningen Besluit 1. Inleiding Wat

Nadere informatie

Diverse school, diverse kansen

Diverse school, diverse kansen Diverse school, diverse kansen Stel je buur de volgende 3 vragen: 1. Hoe kom jij in aanraking met diversiteit in onderwijs? 2. Wat is het eerste gevoel dat jij hebt wanneer je denkt aan diversiteit? 3.

Nadere informatie

Verbindingsactietraining

Verbindingsactietraining Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken

Nadere informatie

18-9-2014. Pedagogische opleiding theorie. Doelstellingen. Doelstellingen. Hoofdstuk 1 Communicatie en feedback. De kennis over de begrippen:

18-9-2014. Pedagogische opleiding theorie. Doelstellingen. Doelstellingen. Hoofdstuk 1 Communicatie en feedback. De kennis over de begrippen: Pedagogische opleiding theorie Hoofdstuk 1 Communicatie en feedback Doelstellingen De kennis over de begrippen:, feedback, opleiden en leren kunnen uitdrukken en verfijnen Doelstellingen De voornaamste

Nadere informatie

Oefening: Profiel en valkuilen vragenlijst

Oefening: Profiel en valkuilen vragenlijst Oefening: Profiel en valkuilen vragenlijst Dit is een korte vragenlijst die bedoeld is om een aantal van je denkbeelden, attitudes en gedrag in werksituaties in kaart te brengen. Wees zo eerlijk mogelijk

Nadere informatie

klantgerichtheid... ... klanteninzicht... ... groepsdynamica... ... omgaan met diversiteit... ... stemgebruik... ... taalvaardigheid... ...

klantgerichtheid... ... klanteninzicht... ... groepsdynamica... ... omgaan met diversiteit... ... stemgebruik... ... taalvaardigheid... ... P1 VOORBEELD OBSERVATIE-INSTRUMENT GROEP klantgerichtheid klanteninzicht groepsdynamica omgaan met diversiteit PRESENTATIE stemgebruik taalvaardigheid non-verbaal communiceren professionele houding PERSOON

Nadere informatie

Slecht nieuws goed communiceren

Slecht nieuws goed communiceren Slecht nieuws goed communiceren M A N U K E I R S E F A C U L T E I T G E N E E S K U N D E, K U L E U V E N Waarheid is een van de meest krachtige medicamenten waarover men beschikt, maar men moet nog

Nadere informatie

Diverser personeel. Mooi, en dan? Dr. Mtinkheni Gondwe

Diverser personeel. Mooi, en dan? Dr. Mtinkheni Gondwe Diverser personeel. Mooi, en dan? Dr. Mtinkheni Gondwe Strategische Beleidsadviseur Team Kennis & Innovatie 16 april 2019 Homogene samenlevingen zijn verleden tijd 2 Reacties op diversiteit Interculturaliteit

Nadere informatie

Mijn collega (of leidinggevende) hoort mij niet. En de werksfeer zou ook beter kunnen

Mijn collega (of leidinggevende) hoort mij niet. En de werksfeer zou ook beter kunnen Mijn collega (of leidinggevende) hoort mij niet. En de werksfeer zou ook beter kunnen Uitnodiging: focus op het webinar en leer hoe je met goede communicatie bereikt wat je graag wilt. Hoe doe je dat?.

Nadere informatie

Nieuwsbrief 3 De Vreedzame School

Nieuwsbrief 3 De Vreedzame School Nieuwsbrief 3 De Vreedzame School Blok 3 Blok 3: We hebben oor voor elkaar Blok 3: Algemeen: In dit blok stimuleren we de kinderen om oor voor elkaar te hebben. De lessen gaan over communicatie, over praten

Nadere informatie

Verbinden vanuit diversiteit

Verbinden vanuit diversiteit Verbinden vanuit diversiteit Krachtgericht sociaal werk in een context van armoede en culturele diversiteit Studievoormiddag 6 juni 2014 Het verhaal van Ahmed Een zoektocht met vele partners Partners De

Nadere informatie

1 SITUATIE 2 TEST. Als ik luister denk ik niet aan andere zaken. Ik laat mensen uitpraten. Ik plaats wat ik hoor in een duidelijk kader

1 SITUATIE 2 TEST. Als ik luister denk ik niet aan andere zaken. Ik laat mensen uitpraten. Ik plaats wat ik hoor in een duidelijk kader LUISTEREN drs. W. Bontenbal 1 SITUATIE Wanneer u naar een lied luistert, luistert u dan naar de tekst of naar de muziek? Stelt u zich voor dat u zojuist bij een enerverende vergadering vandaan komt, u

Nadere informatie

Overtuigend en Ontspannen Presenteren

Overtuigend en Ontspannen Presenteren Overtuigend en Ontspannen Presenteren voor technische professionals 20 juni 2013 Jullie doelen? Workshop Presenteren Minder zenuwen bij presentaties Makkelijker contact met het publiek Wat wél en beter

Nadere informatie

Fiche 4: Hoe verhoog je je interculturele competentie?

Fiche 4: Hoe verhoog je je interculturele competentie? Fiche 4: Hoe verhoog je je interculturele competentie? In deze fiche vind je instrumenten om de interculturele competenties van personeelsleden op te bouwen en te vergroten zodat het diversiteitsbeleid

Nadere informatie

Richtlijnen voor het werken in een multiculturele setting

Richtlijnen voor het werken in een multiculturele setting Richtlijnen voor het werken in een multiculturele setting Quality needs diversity 1. Inleiding Deze richtlijnen zijn een uitwerking van de kernwaarde Ruimte voor talent en groei voor iedereen, onderdeel

Nadere informatie

Tot een geloofsgesprek komen. I Ontmoeten

Tot een geloofsgesprek komen. I Ontmoeten Tot een geloofsgesprek komen I Ontmoeten Het geloofsgesprek vindt plaats in een ontmoeting. Allerlei soorten ontmoetingen. Soms kort en eenmalig, soms met mensen met wie je meer omgaat. Bij de ontmoeting

Nadere informatie

Rubric Internationale competenties feb link

Rubric Internationale competenties feb link Competenties Niveau 2 Niveau 3 Niveau 4 Kennis Kennis van eigen cultuur Kennis van verbale en nonverbale verschillen van andere culturen en gewoontes Heeft basiskennis van eigen cultuur. Heeft basiskennis

Nadere informatie

Zorg voor je carrière. Neem gerust contact op of maak een afspraak. Telefoon: (030) 602 94 25 of e-mail: zorg@matchcare.nl

Zorg voor je carrière. Neem gerust contact op of maak een afspraak. Telefoon: (030) 602 94 25 of e-mail: zorg@matchcare.nl Neem gerust contact op of maak een afspraak. Telefoon: (030) 602 94 25 of e-mail: zorg@matchcare.nl Hoe presenteer ik mijzelf? Wat wil ik? Zorg voor je carrière Door het dagelijkse contact met mijn coach

Nadere informatie

Emotionele Intelligentie

Emotionele Intelligentie Emotionele Intelligentie ubeon Academy Programma Emotionele intelligentie (EQ) staat voor het vermogen om eigen en andermans gevoelens te herkennen en er op effectieve wijze mee om te gaan. 70 % van communicatie

Nadere informatie

Diversiteit en beroepsvaardigheden Leer jezelf kennen Basishouding en diversiteit Discriminatie Gedrag bij diversiteit Pesten. Hoofdstuk 2: werken

Diversiteit en beroepsvaardigheden Leer jezelf kennen Basishouding en diversiteit Discriminatie Gedrag bij diversiteit Pesten. Hoofdstuk 2: werken Diversiteit en beroepsvaardigheden Leer jezelf kennen Basishouding en diversiteit Discriminatie Gedrag bij diversiteit Pesten Hoofdstuk 2: werken Werkwijze en opdrachten Boek en laptop nodig voor iedere

Nadere informatie

GESPREKKEN VOEREN NEDERLANDS AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG:

GESPREKKEN VOEREN NEDERLANDS AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG: AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG: - Kun je een verzorgde brief schrijven. - Kun je op een juiste manier werkwoorden vervoegen. - Schrijf je op een juiste manier in meervoud. - Gebruik je hoofdletters op een

Nadere informatie

J L. Nordwin College Competentiemeter MBO - 21st Century & Green Skills. Vaardigheden Gedragsindicatoren. 21st Century Skill - -

J L. Nordwin College Competentiemeter MBO - 21st Century & Green Skills. Vaardigheden Gedragsindicatoren. 21st Century Skill - - Nordwin College Competentiemeter MBO - 21st Century & Green Skills 21st Century Skill Jouw talent Vaardigheden Gedragsindicatoren J L Ik weet wat ik wil Ik weet wat ik kan Ik ga na waarom iets mij interesseert

Nadere informatie

Effectief Communiceren NPZ-NRZ

Effectief Communiceren NPZ-NRZ Hand-out Workshop Effectief Communiceren NPZ-NRZ De kracht van aandacht 10 mei 2011 Nu vind ik mezelf wel aardig Als je eenmaal ziet dat het zelfbeeld van een kind positiever wordt, zul je al gauw zien

Nadere informatie

Compassie leven. 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie. PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman

Compassie leven. 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie. PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman Compassie leven 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman Inhoudsopgave Voorwoord Wekelijkse inspiraties 01 Geweld in de taal? Wie, ik?

Nadere informatie

E-BOOK FEEDBACK GEVEN IS EEN KUNST EXPRESS YOUR INNER POWER

E-BOOK FEEDBACK GEVEN IS EEN KUNST EXPRESS YOUR INNER POWER E-BOOK FEEDBACK GEVEN IS EEN KUNST EXPRESS YOUR INNER POWER INLEIDING Het geven van feedback is een kunst. Het is iets anders dan het uiten van kritiek. Het verschil tussen beide ligt in de intentie. Bij

Nadere informatie

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W 1 Naam student: Studentnummer: Datum: Naam leercoach: Inleiding Voor jou ligt het meetinstrument ondernemende houding. Met dit meetinstrument

Nadere informatie

1Communicatie als. containerbegrip

1Communicatie als. containerbegrip 1Communicatie als containerbegrip Als medisch specialist is communiceren onlosmakelijk verbonden met het uitoefenen van uw professie. Niet alleen hebt u contact met uw patiënten, maar ook met diverse professionals

Nadere informatie

www.rkdiaconie.nl/ er zijn/ specifieke activiteit uitvoeren

www.rkdiaconie.nl/ er zijn/ specifieke activiteit uitvoeren BEGRIJP JE WAT IK ZEG? Over communicatie, luisteren en vooroordelen Situering Om op een zinvolle manier met elkaar te communiceren, heb je veel vaardigheden nodig. De doelstellingen van deze trainingsachtige

Nadere informatie

FIELD OF DREAMS ACADEMY MODULE #11 INLEVINGS VERMOGEN XXL

FIELD OF DREAMS ACADEMY MODULE #11 INLEVINGS VERMOGEN XXL FIELD OF DREAMS ACADEMY MODULE #11 INLEVINGS VERMOGEN XXL Welkom bij het 90 dagen mindset coachings programma. Dit programma heeft de potentie om jouw leven compleet te veranderen de komende 90 dagen.

Nadere informatie

Het gedragmodel. 1. Inleiding

Het gedragmodel. 1. Inleiding Het gedragmodel 1. Inleiding Het gedragmodel is een NLP-techiek, ontwikkeld door Peter Dalmeijer (zie www.vidarte.nl) en Paul Lenferink. Het model leert ons feedback te geven waarbij we anderen op hun

Nadere informatie

TACTIEKEN BIJ DE STRIJDGEEST

TACTIEKEN BIJ DE STRIJDGEEST TACTIEKEN BIJ DE STRIJDGEEST Het werkmateriaal is een onderdeel van de website Krachtenspel.nl. Werkmateriaal Sociaal Emotionele Educatie (SEE) Alle informatie is te vinden op de website Jan Ausum en Mieke

Nadere informatie

Communicatiemodel. Communicatieniveaus

Communicatiemodel. Communicatieniveaus Download #06 Een fantastisch communicatiemodel trainingmodule Communicatiemodel Mensen uiten hun gevoelens op verschillende manieren. De een laat meteen zien hoe hij zich voelt bij een situatie, terwijl

Nadere informatie

Aan de slag blijven. Schematisch overzicht van thema s, leerdoelen en inhoud

Aan de slag blijven. Schematisch overzicht van thema s, leerdoelen en inhoud Schematisch overzicht van thema s, leerdoelen en inhoud Jezelf presenteren De medewerker moet zichzelf goed presenteren. Bijvoorbeeld door er schoon en verzorgd uit te zien. Zo laat hij/zij een goede indruk

Nadere informatie

Communiceren met ouders. Silke Jansen Orthopedagoog Gezin en Gedrag REC 4 Vierland

Communiceren met ouders. Silke Jansen Orthopedagoog Gezin en Gedrag REC 4 Vierland Communiceren met ouders Silke Jansen Orthopedagoog Gezin en Gedrag REC 4 Vierland Inhoud van de workshop 1. Kind binnen systeem 2. School en ouders gelijkwaardig? 3. Richtlijnen bij oudercontacten 4.

Nadere informatie

Luisteren en samenvatten

Luisteren en samenvatten Luisteren en samenvatten Goede communicatie, het voeren van een goed gesprek valt of staat met luisteren. Vaak denk je: Dat doe ik van nature. Maar schijn bedriegt: luisteren is meer dan horen. Vaak luister

Nadere informatie

ENKELE HULPMIDDELEN EN TIPS BIJ HET VOEREN VAN EEN GESPREK VOOR GESPREKSVOERDERS

ENKELE HULPMIDDELEN EN TIPS BIJ HET VOEREN VAN EEN GESPREK VOOR GESPREKSVOERDERS ENKELE HULPMIDDELEN EN TIPS BIJ HET VOEREN VAN EEN GESPREK VOOR GESPREKSVOERDERS Geef de voorbereidingsvragen aan je medewerkers enkele dagen voor het gesprek plaatsvindt Bereid jezelf goed voor door de

Nadere informatie

Feedback. Wat is feedback?

Feedback. Wat is feedback? Feedback Wat is feedback? Letterlijk vertaald is feedback terugvoeding. Het is het proces waarin informatie teruggevoerd wordt in een informatieverwerkend systeem, in dit geval de mens. Als het om mensen

Nadere informatie

Functieprofiel Young Expert

Functieprofiel Young Expert 1 Laatst gewijzigd: 20-7-2015 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 1 Ervaringen opdoen... 3 1.1 Internationale ervaring in Ontwikkelingssamenwerkingsproject (OS)... 3 1.2 Nieuwe vaardigheden... 3 1.3 Intercultureel

Nadere informatie

Feedback is een mededeling aan iemand die hem informatie geeft over hoe zijn gedrag wordt waargenomen, begrepen en ervaren.

Feedback is een mededeling aan iemand die hem informatie geeft over hoe zijn gedrag wordt waargenomen, begrepen en ervaren. FEEDBACK WAT IS FEEDBACK EIGENLIJK? Feedback is een mededeling aan iemand die hem informatie geeft over hoe zijn gedrag wordt waargenomen, begrepen en ervaren. Hiermee is feedback een belangrijk middel

Nadere informatie

Mogelijkheden in de (non-) verbale communicatie

Mogelijkheden in de (non-) verbale communicatie Mogelijkheden in de (non-) verbale communicatie Non verbaal werken in de AZC s Inleiding In toenemende mate krijgen we in de AZC s te maken met nieuwkomers. Bewoners die onze taal niet spreken en wij,

Nadere informatie

Werken aan persoonlijke ontwikkeling en sturen van eigen loopbaan

Werken aan persoonlijke ontwikkeling en sturen van eigen loopbaan 08540 LerenLoopbaanBurgerschap 10-04-2008 08:28 Pagina 1 ontwikkelingsproces 1+2 1 2 3 4 5 6 7 Werken aan persoonlijke ontwikkeling en sturen van eigen loopbaan Leren, Loopbaan en Burgerschap Wat laat

Nadere informatie

Feedback. in hapklare brokken

Feedback. in hapklare brokken Feedback in hapklare brokken Jan van Baardewijk Zorgteamtrainer Op zorgteamtraining.nl is de meest recente versie van feedback gratis beschikbaar. Mocht je willen weten of je de meest recente versie hebt,

Nadere informatie

SOCIALE EN BURGERSCHAPSCOMPETENTIE

SOCIALE EN BURGERSCHAPSCOMPETENTIE Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel SOCIALE EN BURGERSCHAPSCOMPETENTIE Algemene vorming op het einde van de derde graad secundair onderwijs Voor de sociale

Nadere informatie

Ontwikkeling. Opleiding Persoonlijke Ontwikkeling

Ontwikkeling. Opleiding Persoonlijke Ontwikkeling Ontwikkeling Opleiding Persoonlijke Ontwikkeling Opleiding Persoonlijke Ontwikkeling Waarom? Ik heb het idee dat ik wel eens tekortschiet als het erom gaat anderen duidelijk te maken wat ik bedoel. Ik

Nadere informatie

Minicursus Verbindend Communiceren. Geschreven door: Jan van Koert

Minicursus Verbindend Communiceren. Geschreven door: Jan van Koert Minicursus Verbindend Communiceren Geschreven door: Jan van Koert Geweldloze communicatie is een wijze van communiceren die leidt tot gehoord en verstaan worden. Met helderheid, zonder beschuldigen en

Nadere informatie

Ronde van Vlaanderen 2008. Omgaan met Diversiteit

Ronde van Vlaanderen 2008. Omgaan met Diversiteit Ronde van Vlaanderen 2008 Omgaan met Diversiteit Omgaan met diversiteit Diversiteitstest Referentiekader: omgaan met diversiteit Screeningsinstrument Doe de diversiteitstest! Vul de test individueel in.

Nadere informatie

E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU?

E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU? E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU? Thuis en op school heb je allerlei waarden meegekregen. Sommigen passen bij je, anderen misschien helemaal niet. Iedereen heeft waarden. Ken

Nadere informatie

Training Leer Balans Leven

Training Leer Balans Leven Training Leer Balans Leven In 5 maanden meer balans in je leven Wil je minder stress? Wil je meer werkplezier? Wil je jouw doelen effectiever bereiken? Wil je handiger communiceren? Wil je efficiënter

Nadere informatie

Competenties verbonden aan het ComPas

Competenties verbonden aan het ComPas Competenties verbonden aan het ComPas 5 kerncompetenties en 8 erg waardevol competenties 1. Kunnen samenwerken... 2 2. Contactvaardig zijn... 3 3. Inlevingsvermogen/empathie bezitten... 4 4. Zelfreflectie...

Nadere informatie

Vliegende start voor (startend) onderwijspersoneel

Vliegende start voor (startend) onderwijspersoneel Cursussen, conferenties en advies Vliegende start voor (startend) onderwijspersoneel Overzicht cursusaanbod voor (startend) personeel in het onderwijs 2009/2010 Volg een cursus bij AOb scholing De AOb

Nadere informatie

ASSERTIVITEIT. beter communiceren vanuit jezelf

ASSERTIVITEIT. beter communiceren vanuit jezelf ASSERTIVITEIT beter communiceren vanuit jezelf Een training van COMMUNICERENENZO Mensen zijn belangrijk. Resultaten ook Mensen zijn belangrijk en waardevol. Resultaten worden behaald dankzij mensen. Zij

Nadere informatie

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo. Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan

Nadere informatie

Even kennismaken... Communicatie De essentie! Succesvol onderhandelen

Even kennismaken... Communicatie De essentie! Succesvol onderhandelen Succesvol onderhandelen Even kennismaken... Voornaam + naam Uw functie? Uw doelstellingen? Open positief-kritische houding Actiepunten Communicatie De essentie! Dixit: Paul Watzlawick, Villach 25.07.1921,

Nadere informatie

Communicatie NHB DEURNE

Communicatie NHB DEURNE Communicatie NHB DEURNE Sociale vaardigheden Het vermogen om goed met anderen om te kunnen gaan Inzicht in eigen gedrag Inzicht in gedrag van anderen Goed communiceren Zelfpresentaie Stemgebruik Houding

Nadere informatie

Tijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling

Tijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling 8 tips voor een goed gesprek met je leerling Edith Geurts voor Tijdschrift Kindermishandeling Het kan zijn dat je als leerkracht vermoedt dat een kind thuis in de knel zit. Bijvoorbeeld doordat je signalen

Nadere informatie

Workshop Karakter Deel 1

Workshop Karakter Deel 1 Workshop Karakter Deel 1 Het is belangrijk om te benoemen dat het onmogelijk is om alle theorie die gegeven is te verwerken en door te sturen. Dit omdat de trainer van IGMAR EZ (Dhr. R. Kok) zijn trainingen

Nadere informatie

Non-verbale communicatie

Non-verbale communicatie Non-verbale communicatie Wie de taal van het lichaam wil leren begrijpen, moet eerst de verschillende signalen leren kennen, herkennen en goed inschatten. Meestal richten we (bewust) onze aandacht op het

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Accuraat communiceren

Accuraat communiceren Accuraat communiceren Erna Pluym Senior Trainer Consultant/ Business Development Manager erna.pluym@acerta.be 0472 92 11 66 Communicatie, waarom zo belangrijk? Communicatie, waarom zo belangrijk? Had ik

Nadere informatie

Introductie in effectief en bewust communiceren. Communicatie; wat is dat eigenlijk?

Introductie in effectief en bewust communiceren. Communicatie; wat is dat eigenlijk? Introductie in effectief en bewust communiceren. Communicatie; wat is dat eigenlijk? Zodra er twee of meer mensen in 1 ruimte zijn is er sprake van communicatie, ook al wordt er niet gesproken. Het is

Nadere informatie

Young People Coaching Experience

Young People Coaching Experience Hét loopbaanprogramma voor Young Professionals Young People Coaching Experience In 5 stappen naar je ideale baan! Ga jij met tegenzin naar je werk? Heb je er genoeg van om werk te doen dat niet bij je

Nadere informatie

FEED BACK COMMENTAAR GEVEN EN ONTVANGEN MARIETA KOOPMANS

FEED BACK COMMENTAAR GEVEN EN ONTVANGEN MARIETA KOOPMANS FEED BACK COMMENTAAR GEVEN EN ONTVANGEN MARIETA KOOPMANS INHOUD Inleiding 7 1 Zelfonderzoek feedback geven en ontvangen 9 Checklist feedback geven en ontvangen 11 2 Communicatie en feedback 15 Waarnemen,

Nadere informatie

9 Communicatie-tools. voor meer liefde, meer verbondenheid, meer intimiteit & betere communicatie

9 Communicatie-tools. voor meer liefde, meer verbondenheid, meer intimiteit & betere communicatie 9 Communicatie-tools voor meer liefde, meer verbondenheid, meer intimiteit & betere communicatie Maar één persoon Je hebt maar een persoon nodig om nieuwe ervaringen te introduceren VOORWOORD Geen enkel

Nadere informatie

Reflectiegesprekken met kinderen

Reflectiegesprekken met kinderen Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen

Nadere informatie

Beoordelingsformulieren

Beoordelingsformulieren Beoordelingsformulieren In elke prestatie zitten zoals hierboven uiteengezet (p. 81) vijf elementen verpakt. Het Takenblad is daarop gebaseerd. Om elk van die vijf elementen grondig te kunnen beoordelen

Nadere informatie

WELKOM. Zehra Yildirim

WELKOM. Zehra Yildirim WELKOM Zehra Yildirim Kennismaking Mag ik vragen om recht te staan? De muziek gaat van start Loop door elkaar heen tot de muziek stopt Maak kennis met de persoon die het dichts bij je staat Ga over naar

Nadere informatie

11 Omgaan met verbale agressie

11 Omgaan met verbale agressie 11 Omgaan met verbale agressie AGRESSIE Praktijkinformatie Welke vormen zijn er? Hoe buig je opkomende verbale agressie om? Hoe en wanneer stel je je grens? EN Omgaan met verbale agressie Tip 1 Herken

Nadere informatie

AGRESSIE EN WEERBAARHEID. Overzicht Elementen Training

AGRESSIE EN WEERBAARHEID. Overzicht Elementen Training AGRESSIE EN WEERBAARHEID Overzicht Elementen Training Voorwoord Hier is een overzicht van Agressie en Weerbaarheid Wat leuk dat je interesse hebt in onze training Agressie en Weerbaarheid! In deze training

Nadere informatie

Communicatie op de werkvloer

Communicatie op de werkvloer Communicatie op de werkvloer Voor een goede communicatie op de werkvloer is het noodzakelijk dat we letterlijk dezelfde taal spreken. Een goede kennis van het vakjargon is dan ook erg belangrijk. Net zo

Nadere informatie

Kennis rond dementie, familierelaties en verlieservaringen is onontbeerlijk.

Kennis rond dementie, familierelaties en verlieservaringen is onontbeerlijk. COMPETENTIEPROFIEL COACH BEGELEIDING MODULES PSYCHO-EDUCATIEPAKKET DEMENTIE EN NU De coach van Dementie en nu is hij/zij die de vormingssessies begeleidt voor een groep mantelzorgers van personen met dementie.

Nadere informatie

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar DOELSTELLINGEN Ouders zijn zich ervan bewust dat je altijd en overal communiceert Ouders wisselen ervaringen met elkaar uit over hoe de communicatie met hun pubers verloopt Ouders verwerven meer inzicht

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 Motivatie

Hoofdstuk 1 Motivatie Hoofdstuk 1 Motivatie Wat is motivatie? Van Dale omschrijft motivatie als beweegreden, drijfveer. Net als bij andere onderzoeken werd deze invalshoek gebruikt bij het begin van het onderzoek naar wat mensen

Nadere informatie

Thema. Kernelementen. Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie

Thema. Kernelementen. Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie Thema Kernelementen Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie Tips voor de trainer: Werken met mensen is werken met emotie. Leer emoties als signaal te herkennen, maar niet als leidraad te

Nadere informatie

De VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft)

De VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft) De VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft) Inleiding Veel mensen ervaren moeilijkheden om werk te vinden te behouden, of van baan / functie te veranderen. Beperkingen, bijvoorbeeld

Nadere informatie

In gesprek met ouders. Spel en ontwikkeling! (module 1 en 2) (module 3 en 4) Doel Verkrijgen van inzicht in het belang van spel en

In gesprek met ouders. Spel en ontwikkeling! (module 1 en 2) (module 3 en 4) Doel Verkrijgen van inzicht in het belang van spel en Peuters spelender wijs! Een praktische verdiepingscursus voor pedagogisch medewerkers in peuterspeelzalen en kinderdagverblijven De ontwikkeling van jonge kinderen gaat snel. Ze zijn altijd op ontdekkingstocht

Nadere informatie

Interculturele gespreksvoering

Interculturele gespreksvoering Interculturele gespreksvoering een systeemtheoretische en pluralistische benadering Edwin Hoffman Communicatie, een universeel proces Mensen geven betekenis aan hun fysieke en sociale omgeving, wisselen

Nadere informatie

Inge Test 07.05.2014

Inge Test 07.05.2014 Inge Test 07.05.2014 Inge Test / 07.05.2014 / Bemiddelbaarheid 2 Bemiddelbaarheidsscan Je hebt een scan gemaakt die in kaart brengt wat je kans op werk vergroot of verkleint. Verbeter je startpositie bij

Nadere informatie

GEZINSONDERSTEUNEND WERK ONDERZOEK NAAR COMPETENTIES BIJ VRIJWILLIGERS EN PROFESSIONALS

GEZINSONDERSTEUNEND WERK ONDERZOEK NAAR COMPETENTIES BIJ VRIJWILLIGERS EN PROFESSIONALS GEZINSONDERSTEUNEND WERK ONDERZOEK NAAR COMPETENTIES BIJ VRIJWILLIGERS EN PROFESSIONALS Het doel van dit onderzoek is een vergelijking te maken tussen de aanwezige competenties bij professionals en vrijwilligers

Nadere informatie

Je doel behalen met NLP.

Je doel behalen met NLP. Je doel behalen met NLP. NLP werkt het beste als al je neurologische niveaus congruent zijn. Met andere woorden: congruent zijn betekent wanneer je acties en woorden op 1 lijn zijn met je doelen, overtuigingen,

Nadere informatie

Boeren op een Kruispunt vzw. Het helpend gesprek

Boeren op een Kruispunt vzw. Het helpend gesprek Boeren op een Kruispunt vzw Helpt je discreet op weg gratis 0800 99 138 Het helpend gesprek Geef LSD: Luisteren, Samenvatten en Doorvragen Wat mensen eerst en vooral willen, is iemand waaraan ze hun verhaal

Nadere informatie

Inhoud. coaching. Opleidingen, cursussen, workshops

Inhoud. coaching. Opleidingen, cursussen, workshops Inhoud coaching Opleidingen, cursussen, workshops Inhoud Les 1. Wat is coaching? Coaching: verwezenlijk je dromen en ervaar succes! Stappenplan Het beroep Wat is coaching en wat is het niet? De verschillen

Nadere informatie

APQ-vragenlijst 30 januari Daan Demo

APQ-vragenlijst 30 januari Daan Demo APQ-vragenlijst 30 januari 2019 Daan Demo Inleiding In dit rapport bespreken we jouw inzetbaarheid en wat je kunt doen om jouw positie op de arbeidsmarkt te verbeteren. Om dit te bepalen hebben we de volgende

Nadere informatie

APQ-vragenlijst 28 maart Bea Voorbeeld

APQ-vragenlijst 28 maart Bea Voorbeeld APQ-vragenlijst 28 maart 2018 Bea Voorbeeld Inleiding In dit rapport bespreken we jouw inzetbaarheid wat je kunt doen om jouw positie op de arbeidsmarkt te verbeteren. Om dit te bepalen hebben we de volgende

Nadere informatie

Zelfdiagnostische vragenlijst verandercompetenties

Zelfdiagnostische vragenlijst verandercompetenties Zelfdiagnostische vragenlijst verandercompetenties Het gaat om de volgende zeven verandercompetenties. De competenties worden eerst toegelicht en vervolgens in een vragenlijst verwerkt. Veranderkundige

Nadere informatie

Wie ben jij? HANDLEIDING

Wie ben jij? HANDLEIDING HANDLEIDING Wie ben jij? Korte omschrijving lesactiviteit Iedereen legt vijf vingers op tafel. Om de beurt vertel je iets over jezelf, waarvan je denkt dat het uniek is. Als het inderdaad uniek is, dan

Nadere informatie

DE 12 VAN DOK12. Dit ben ik

DE 12 VAN DOK12. Dit ben ik Dit ben ik Op DOK12 verwerf ik kennis, vaardigheden en ontwikkel ik mij als persoon. Ik krijg ruimte om mijzelf goed te leren kennen, te zijn wie ik ben en mijn talenten te ontwikkelen. Ook leer ik oog

Nadere informatie

Blok 3. Gesprekstechnieken, 2 uur

Blok 3. Gesprekstechnieken, 2 uur Blok 3. Gesprekstechnieken, 2 uur Wat is communicatie LSD (luisteren, samenvatten en doorvragen) Open vragen stellen Waarderend gesprek Hoe geef je feedback (doorlopend proces) Oefenen d.m.v. rollenspellen

Nadere informatie

Aseksualiteit. ellen.vanhoudenhove@ugent.be

Aseksualiteit. ellen.vanhoudenhove@ugent.be ellen.vanhoudenhove@ugent.be Inhoud Wat is aseksualiteit? als seksuele oriëntatie? Kenmerken van aseksuele personen Identiteitsontwikkeling en coming-out Vooroordelen en moeilijkheden Hulpbehoefte Aseksuele

Nadere informatie

Als je nog steeds hoopt dat oplossingen buiten jezelf liggen dan kun je dit boekje nu beter weg leggen.

Als je nog steeds hoopt dat oplossingen buiten jezelf liggen dan kun je dit boekje nu beter weg leggen. Theoreasy de theorie is eenvoudig. Je gaat ontdekken dat het nemen van verantwoordelijkheid voor je eigen denken en doen dé sleutel is tot a beautiful way of life. Als je nog steeds hoopt dat oplossingen

Nadere informatie

Competenties van leerkrachten in scholen met een katholiek geïnspireerd opvoedingsproject

Competenties van leerkrachten in scholen met een katholiek geïnspireerd opvoedingsproject Competenties van leerkrachten in scholen met een katholiek geïnspireerd opvoedingsproject Deze lijst is het onderzoekresultaat van een PWO-traject binnen de lerarenopleidingen van de KAHO Sint-Lieven,

Nadere informatie

Leren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014)

Leren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014) Leren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014) Inleiding De kern van (autisme)vriendelijke communicatie is echt contact, gebaseerd op

Nadere informatie

Deel 12/12. Ontdek die ene aanpak waarmee je al je problemen oplost

Deel 12/12. Ontdek die ene aanpak waarmee je al je problemen oplost Beantwoord eerst de volgende vragen: 1. Welke inzichten heb je gekregen n.a.v. het vorige deel en de oefeningen die je hebt gedaan? 2. Wat heb je er in de praktijk mee gedaan? 3. Wat was het effect op

Nadere informatie

Assertiviteitstest: kom jij op voor jezelf?

Assertiviteitstest: kom jij op voor jezelf? 1 Assertiviteitstest: kom jij op voor jezelf? Zet een kruisje bij het antwoord dat voor jou passend is - eerder juist indien je meestal op die manier handelt - eerder onjuist indien je slechts zelden op

Nadere informatie

Ideeën presenteren aan sceptische mensen. Inleiding. Enkele begrippen vooraf

Ideeën presenteren aan sceptische mensen. Inleiding. Enkele begrippen vooraf Ideeën presenteren aan sceptische mensen Inleiding Iedereen heeft wel eens meegemaakt dat het moeilijk kan zijn om gehoor te vinden voor informatie of een voorstel. Sommige mensen lijken er uisluitend

Nadere informatie

workshop? 2. In welke situatie(s) voel je je wel eens onveilig in je werk? 3. Wat heb je nodig om je veilig te voelen

workshop? 2. In welke situatie(s) voel je je wel eens onveilig in je werk? 3. Wat heb je nodig om je veilig te voelen 1. Om welke reden(en) volg je deze workshop? 2. In welke situatie(s) voel je je wel eens onveilig in je werk? 3. Wat heb je nodig om je veilig te voelen in je werk? 4. Waarin blink jij jjmet betrekking

Nadere informatie