HOMOSEKSUALITEIT IN DE OUDERENZORG

Transcriptie

1 HOMOSEKSUALITEIT IN DE OUDERENZORG RotterdamV, 2012

2 'Roze Rimpels: homoseksualiteit in de ouderenzorg' 'Roze' ouderen zijn in veel opzichten hetzelfde als heteroseksuele ouderen, maar hebben vaak een ander levenspad gevolgd. Ze ondervonden discriminatie aan den lijve of kozen voor een 'gepaste' leefwijze ten koste van zichzelf. Nu hebben zij minder kans op mantelzorg en meer op sociaal isolement. Vaak kunnen zij hun levensverhaal niet delen met andere ouderen, en in contact met zorgverleners laten zij uit angst voor discriminatie hun seksuele gerichtheid meestal onvermeld. Zij zien vaak extra tegen de gang naar een verzorgingshuis op, uit angst hun leefstijl en sociale contacten daar niet te kunnen/mogen handhaven. In de nabije toekomst zal een nieuwe, geëmancipeerde generatie ouderen aan de poorten van de ouderenzorg kloppen. Zij zullen hogere eisen stellen aan voorzieningen, werkwijze en attitude van de zorgverleners. In de ouderenzorg, de thuiszorg en het welzijnswerk voor ouderen faciliteert RotterdamV: Professionals: training en consultatie Management: beleidsadvisering en nazorg Homoseksuele/lesbische ouderen: kortdurende hulpverlening Een aantal feiten op een rij: Statistisch gezien heeft ongeveer 5% van de bevolking boven de 18 jaar een vrijwel uitsluitend homoseksuele of lesbische oriëntatie. (Daarnaast heeft 6% biseksuele gevoelens). In de grote steden liggen deze percentages hoger. In Rotterdam wonen dus zeker twaalfduizend homoseksuele en lesbische ouderen (55+). Homoseksualiteit wordt door onzichtbaarheid gemakkelijk niet (h)erkend. Ouderen leidden vroeger vaak een dubbelleven omdat homoseksualiteit nog geen maatschappelijk geaccepteerd feit was. Uit onderzoek 1 is gebleken dat isolement een reële bedreiging vormt omdat ze geen ruimte voor hun levensverhaal en leefstijl kunnen vinden of creëren. Er ligt bij de omgeving een belangrijke rol hen de ruimte te bieden hun levensverhaal te vertellen en het leven in te vullen op de wijze die zij prettig vinden, gezien de leeftijd van deze doelgroep en de ervaringen die zij in het verleden hebben opgedaan. Professionals blijken zich niet altijd bewust te zijn welke rol zij daarbij kunnen spelen. Bekendheid met en inzicht in de achtergrond van homoseksuele en lesbische ouderen, de verschillende leefstijlen en de sociale kaart voor eventuele verwijzingen, kunnen een toegankelijke houding bevorderen. Training Onder de noemer 'Roze Rimpels: homoseksualiteit in de ouderenzorg' biedt RotterdamV informatiebijeenkomsten en trainingen aan voor ouderenadviseurs, ouderenwerkers en intra- en extramuraal verzorgenden en thuiszorgmedewerkers. Zij krijgen inzicht in de speciale positie van deze ouderen en vaardigheden om de 'rode loper' uit te leggen: ruimte, aandacht en zorg op maat geven. De doelstelling is een bijdrage te leveren aan de toegankelijkheid van de ouderenzorg voor homoseksuele en lesbische ouderen en het verbeteren van het aanbod. De werkwijze kenmerkt zich door: uitgaan van de rol en functie van de beroepskrachten, aansluitend bij de praktijkervaringen van de aanwezige deelnemers, een interactief karakter. Themabijeenkomst Deze duurt 2,5 uur, en biedt een inleiding op de thematiek en informatie over de training. De bijeenkomst staat open voor alle geïnteresseerden van de instelling. Doelstelling: Bevorderen van het bewustzijn dat oudere homoseksuele mannen en/of lesbische vrouwen zich bevinden in de bewonersgroepen van zorgcentra of in het cliëntenbestand van ouderenwerkers, ouderenadviseurs, zorgcoördinatoren en centra voor Thuiszorg. Bevorderen van professionele belangstelling om te komen tot het leveren van zorg op maat bij deze doelgroep. 1 a) Op weg naar een vrolijke herfst? Zorgbehoeften en zorgverlening aan lesbische en homoseksuele ouderen in Nederland. Drs. B. v.d. Meerendonk, Rutgers Nisso Groep, Schorerstichting, november 2003 b) Oud Roze, de positie van lesbische en homoseksuele ouderen in Nederland. J. Schuyf, onderzoek verricht in opdracht van Ministerie van VWS, gemeente Amsterdam, Utrecht, september, 1996 c) Gevoelsgenoten van zekere leeftijd, Levensverhalen van oudere homoseksuele vrouwen en mannen. J. Schuyf, Schorer Boeken, Amsterdam 1997 d) Groenboek Belweek Roze Ouderen, uitgave Projectgroep Roze Ouderen, mmv. ministeries van VWS en VROM. J. Schuyf, december 2006

3 Creëren van een draagvlak voor verdere deskundigheidsbevordering, afgestemd op de praktijkervaring en behoefte van de medewerkers. Werkwijze: Uitgaande van de rol en functie van de beroepskrachten. Aansluitend bij de praktijkervaringen van de aanwezige deelnemers. De bijeenkomst heeft een interactief karakter. Training De training is bedoeld voor een aangewezen trainingsgroep van maximaal 15 deelnemers. In overleg kan die bijvoorbeeld bestaan uit direct verzorgenden, teamleiders, zorgmanagers, intakers, activiteitenbegeleiders of een mix daarvan. In de training gaat het om het vergroten van kennis, inzicht en vaardigheden t.a.v. de ondersteuning van de oudere homoseksuele en/of lesbische cliënt. Thema's in de eerste bijeenkomst zijn: beeldvorming + (on)zichtbaarheid. De eerste bijeenkomst start met een inventarisatie van individuele leervragen. De cursist krijgt informatie over het verleden, heden en de toekomst van de homo/lesbische bewoners. Daarnaast krijg hij/zij de gelegenheid het inzicht te vergroten in de verschillen in leefstijlen tussen homomannen en lesbische vrouwen. Tevens is er aandacht voor de positie en het belang van de homo/lesbische medewerker. Daarna wordt ingegaan op de (on)zichtbaarheid van de homoseksuele en lesbische oudere, en hoe je daar als medewerker in de ouderenzorg mee om kunt gaan. Thema's in de tweede bijeenkomst zijn: leefstijl + aanpak in de praktijk. Het gaat erom hoe men zijn leven vormgeeft, en welk belang wordt gehecht aan intimiteit, seksualiteit, relatievorming en lichamelijk contact. Ten slotte staat de vraag centraal: Wat kan ik met de leefstijl van de homoseksuele en lesbische oudere in mijn dagelijkse werksituatie? Deze laatste bijeenkomst wordt afgerond met een certificaatuitreiking. De training levert een bijdrage op de volgende terreinen: Houdingsaspect: het respectvol werken met (roze) ouderen vanuit het perspectief van diversiteit. Het onderzoeken van de eigen normen en waarden t.o.v. homoseksualiteit. Inzicht: Het besef dat oudere homo s en lesbo s bestaan. Inzicht in de manieren van homoseksuele ouderen om (on)zichtbaar te zijn. Kennis: Kennis van de roze sociale kaart. Kennis van de geschiedenis van homoseksualiteit en van de diversiteit aan leefstijlen. Van relevant begrippenkader. Vaardigheden: Het stellen van relevante vragen. Het voeren van een zinvol gesprek over de levensloop. Na afloop is de medewerker met betrekking tot roze ouderen in de werksituatie beter in staat: te signaleren wanneer men met een roze oudere te maken heeft relevante vragen te stellen gericht op het voeren van een gesprek over de levensloop de zorgvrager te matchen aan het bestaande aanbod. Tevens is het de medewerker duidelijk geworden of de eigen houding het werken met deze doelgroep positief of negatief beïnvloedt. Werkwijze: kennisoverdracht via korte inleidingen, themabesprekingen, het oefenen van vaardigheden, huiswerkopdrachten aan de hand van leervragen van cursisten Achteraf: evaluatie, evt. terugkombijeenkomst en beleidsadvisering. Op maat De themabijeenkomst en training kunnen worden aangepast aan de wensen en behoeften van de instelling. Elementen die aan bod kunnen komen: isolement en verborgen levensgeschiedenissen geschiedenis van homoseksualiteit in Nederland homoseksualiteit in de multiculturele stad de eigen socialisatie van hulpverleners t.a.v. (homo)seksualiteit positief bespreken en zichtbaar maken van homoseksualiteit intakeprocedure, sociale kaart op zoek naar de roze klant mantelzorg aan en door homoseksuele en lesbische ouderen.

4 Voorbereiding en nazorg Met het management wordt een voorgesprek en evaluatiegesprek gehouden. In de prijs van de training is inbegrepen de gratis begeleiding van een eventuele terugkombijeenkomst van de trainingsgroep en advisering voor implementatie van homovriendelijk beleid. Kosten dienstverlening De kosten van een themabijeenkomst of training hangen af van de gemaakte afspraken met de samenwerkingspartner. Vaak zijn (deel)gemeenten bereid bij te dragen in de kosten van een trainingstraject. Achtergrond 'Roze Rimpels' 'Roze Rimpels' is als project gestart in 1999 vanuit een initiatief van homoseksuele en lesbische ouderen zelf en de gemeente Rotterdam. Sindsdien hebben al vele zorgcentra en welzijnsinstellingen een training gevolgd van RotterdamV. In het ROOR (Roze Ouderenoverleg Rotterdam), overleggen betrokkenen van diverse zorginstellingen over de ontwikkelingen in de ouderenzorg en rond de Roze Loper. Het ROOR wordt ondersteund door RotterdamV. Alle trainingen, themabijeenkomsten en andere activiteiten voor hulpverleners en managers binnen de ouderenzorg beginnen bij het besef dat homoseksuele en lesbische ouderen bestaan en het inzicht in de valkuilen en de impact van de onzichtbaarheid. Kennis over deze doelgroep, de sociale kaart en vaardigheden zoals het stellen van relevante vragen, komen uitgebreid aan de orde. Alles staat of valt uiteindelijk bij de attitude en bereidheid van de hulpverlener om in de praktijk hier vorm aan te geven. Valkuilen en dilemma s - praktijkvoorbeelden: 'Roze' ouderen laten zich uit zichzelf niet gemakkelijk zien en de omgeving is zich er vaak onvoldoende van bewust welke rol zij kunnen spelen in het doorbreken van dit isolement. Om vraaggericht werken en zorg op maat te realiseren is het van belang dat er voorwaarden gecreëerd worden, zodat de vraag aan de orde kan komen. Professionals in de ouderenzorg kunnen homoseksualiteit positief bespreekbaar maken, zodat er aandacht komt voor de impact die de onzichtbaarheid heeft op de zorgvraag van de ouderen: Op het moment van inventarisatie was geen enkele medewerker op de hoogte van de aanwezigheid van homoseksuele of lesbische ouderen binnen de klantcontacten. Enquête Thuiszorg Rotterdam Dilemma homoseksuele of lesbische oudere: Noem ik het wel / noem ik het niet? Dat kan wijzen op terughoudendheid, mede gebaseerd op ervaringen met discriminatie: Er belde een aantal mensen van wie de moeder in een verzorgingshuis is opgenomen. Ze vertelden dat moeder niet geaccepteerd wordt, sinds bekend is geworden dat ze een homoseksueel kind heeft. Mensen willen niet met bezoekende homoseksuelen in de lift staan. Verzorgenden zouden geweigerd hebben een oudere lesbische vrouw te wassen. Schrijnend is het verhaal van een man waarvan de partner al op jonge leeftijd in een verpleeghuis is opgenomen. Die partner werd absoluut niet geaccepteerd, zelfs niet op de vrouwenafdeling en is uiteindelijk naar huis gehaald door zijn partner. Uit het Groenboek, rapport Landelijk Roze Belwee, december zie Dilemma zorgverlener: Gaat het mij wel aan of iemand homo of hetero is?" Dat is vaak terughoudendheid, mede gebaseerd op onwetendheid of de wens om tolerant te zijn: "Tijdens de derde bijeenkomst waren we ervan overtuigd dat de positie van homoseksuele ouderen wel degelijk verschillend is. Pas als je weet wat er bij de ander speelt, kan je hem of haar steunen. Hoe wordt iemand begrepen bij de dood van een partner? Wat gebeurt er als ik vergeetachtig word, misschien merken ze dan iets aan mij? Zijn het nu echte zussen, of noemen ze zich zo?" Een zorgmanager van Humanitas Akropolis

5 Stichting RotterdamV Postadres: Bezoekadres: Postbus 2566 Weena CN Rotterdam 3013 AL Rotterdam T F E info@rotterdamv.nl W RotterdamV geeft 4x per jaar een digitale nieuwsbrief uit. Aanmelden kan via de aanmeldknop op de homepage van onze website.

6