Week 4. Overzeese expansie Cursus vroegmoderne tijd

Transcriptie

1 Week 4. Overzeese expansie Cursus vroegmoderne tijd

2 Inhoud college Bespreking opdracht 1 Pauze Bespreking opdracht 2

3 Opdracht 1 Studenten kunnen uitleggen hoe en in welke mate schaalvergroting en geogra;ische uitbreiding van de handel leidde tot verschuiving van de economische machtsbalans binnen en buiten Europa. Studenten kunnen uitleggen welke veranderingen tussen 1500 en 1800 optraden in het consumptiepatroon van de Europese bevolking. Ze kennen de geogra;ische en sociale verspreiding reikwijdte van deze veranderingen.

4 Wat is globalisering? Economisch: het ontstaan van één geïntegreerde wereldeconomie Cultureel: ontstaan van één geïntegreerde wereldcultuur

5 Globalisering Geogra;ische kennis, kaarten en contacten al aanwezig in Middeleeuwen: Atlas Catálan (1375), Italiaanse handel met Noord- Afrika; Boek der Wonderen Marco Polo (1298) en handel via zijderoute; nieuwe zeevaarttechnieken als astrolabium en latijnzeil Handel en contacten echter beperkt in omvang in vergelijking met 16e/17e eeuw; Amerika goeddeels onbekend

6 Atlas Catalan, 1375 Bibliothèque Nationale de France, Parijs

7 Venetiaanse handelaren in India Gravure uit Marco Polo, Le livre des merveilles (1298). Bibliothèque Nationale de France, Parijs

8 Colombus notities bij Marco Polo Bibliotheca Colombina, Sevilla

9 Globalisering Portugese exploratie 15e eeuw: koning Hendrik de Zeevaarder stimuleert verkenningstochten, reizen Bartholomeus Dias en Vasco da Gama In 16e eeuw opbouw Portugees handelspostimperium in Azië: systeem van kustfactorijen, géén grootscheepse kolonisatie; Nederland volgt dit voorbeeld in 17e eeuw Impact gering: weinig schepen, reeds machtige rijken aanwezig (oa. China en Moguls India), handel richting Europa beperkte omvang

10 Hendrik de Zeevaarder ( ) Schilderij door Nuno Gonçalves, midden 15e eeuw. Museu Nacional de Arte Antiga, Lissabon

11 Portugees handelsimperium, 1525

12 Nederlandse factorij in Bengalen Schilderij door Hendrik van Schuylenburgh, Rijksmuseum, Amsterdam

13 Globalisering Columbian exchange: uitwisseling van producten, mensen, ziektes en kennis tussen de Oude en Nieuwe Wereld Nieuwe koloniale producten: specerijen, thee en kof;ie, vruchten en planten; export van Europese dieren en gewassen naar Amerika Verplaatsing van mensen en ziektes: uitroeiing inheemse bevolking (mn. pokken); kolonisten, religieuze vluchtelingen, slavenhandel; aantal kolonisten in Amerika echter gering Ontstaan Atlantische economie: driehoekshandel en zilverexport, dat ook werd gebruikt voor handel op de Oost

14 Oogst van peperkorrels in Azië Gravure uit Marco Polo, Le livre des merveilles (1298). Bibliothèque Nationale de France, Parijs

15 Aardappelplant Aabeelding uit John Gerard, Great Herball, or Generall Historie of Plantes (Londen, 1597), p. 781.

16 Azteken besmet met de pokken Illustratie uit de Florentine Codex, boek 12, f. 54. Biblioteca Medicea Laurenziana, Florence

17 Driehoekshandel

18 Globalisering Opname nieuwe ideeën: bestuderen natuur (nieuwe planten en dieren), geneeskundige ideeën; echter geen wederzijdse uitwisseling Export religieuze ideeën: katholieke missies in Azië en Amerika; vooral in Amerika massale bekering want controle over grote gebieden, in Azië lastiger; bovendien mengvorm lokale religie en katholicisme

19 Medische kennis uit Indië Titelpagina van Jacobus Bontius, De Medicina Indorum (Leiden, 1642)

20 De tlatoque van Tlaxcala gaan ter communie Aabeelding uit de Codex Lienzo Tlaxcala, ca University of Glasgow, Glasgow

21 Opdracht 2 Studenten kunnen uitleggen hoe en in welke mate schaalvergroting en geogra;ische uitbreiding van de handel leidde tot verschuiving van de economische machtsbalans binnen en buiten Europa. Studenten kunnen uitleggen welke veranderingen tussen 1500 en 1800 optraden in het consumptiepatroon van de Europese bevolking. Ze kennen de geogra;ische en sociale verspreiding reikwijdte van deze veranderingen.

22 Impact op Amerika Landbouw: nieuwe gewassen en dieren (tarwe, suiker, paarden, varkens, rundvee, pluimvee, geiten, schapen) Arbeidsmarkt: Noord- Amerika beperkte verandering: handel in pelsen en enkele tabaksplantages, weinig winstgevend Arbeidsmarkt: Zuid- en Midden- Amerika radicale verandering: introductie suikerriet Cariben, plantage-economie met slavernij; Zuid- Amerika zowel plantages (Brazilië), mijnbouw Peru (Potosí), als in stand houden lokale economie olv. Spaanse kolonisten (encomiendas)

23 Slaven op een suikerplantage Gravure uit de Engelse editie van Pierre Pomet, Histoire générale des drogues (Parijs, 1694).

24 Advertentie voor slavenverkoop te Charleston

25 Dwangarbeid in de Potosí- mijnen Gravure van Theodore de Bry in Johan Ludwig Gottfried, Historia Antipodum, oder Neue Welt (Frankfurt, 1655)

26 Impact op Europa Landbouw: introductie nieuwe gewassen en koloniale producten (maïs, paprika, aardappel, vruchten, thee, kof;ie); uitbreiding landbouwareaal en arbeidskrachten (slaven) in Nieuwe Wereld, dus groei voedselproductie, en bevolkingsgroei mogelijk in Europa Handel: als gevolg uitdijende handel groeiende welvaart en groei steden (urbanisatie), mn. Atlantische kuststeden als Amsterdam, Londen, Bristol, Bordeaux en Sevilla; keerzijde is groeiende sociale ongelijkheid

27 Wisselbeurs van Amsterdam Anonieme gravure, 17e eeuw. Germanisches Nationalmuseum, Neurenberg

28 Terugkeer schepen uit Indië, 1599 Schilderij door Hendrik Cornelisz. Vroom, Rijksmuseum, Amsterdam

29 Impact op Europa Handel: veranderingen in consumptiepatronen door nieuwe producten; kof;ie, suiker, en thee betaalbaar voor grote delen bevolking; tevens import specerijen Handel: import goud en zilver uit Zuid- Amerika; Spaanse monarchie enorme rijkdom, in staat oorlogen en strijd tegen Reformatie te ;inancieren

30 Advertentie voor koffie, 1660 The Vertue of the Coffee Drink (London, 1660)