Masterscriptie.! Doorbreking van het medisch beroepsgeheim bij fraude met! sociale voorzieningen. Auteur: M.S. Hoffman Studentnummer:

Transcriptie

1 Masterscriptie! Doorbreking van het medisch beroepsgeheim bij fraude met! sociale voorzieningen!! Auteur: M.S. Hoffman Studentnummer:

2 Begeleider: W.I. Koelewijn Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Probleem verkenning!!!!!!!! Inleiding!!!!!!!!!!!! Definitie!!!!!!!!!!!! Probleemstelling!!!!!!!!!! Onderzoeksvragen!!!!!!!!!! Opbouw van het onderzoek!!!!!!!!! 6 Hoofdstuk 2! Het medisch beroepsgeheim!!!!!!! Inleiding!!!!!!!!!!!! Het medisch beroepsgeheim!!!!!!!!! Het medisch beroepsgeheim in de wet Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (wet BIG)!!!!!!!!! Wet bescherming persoonsgegevens (WBP)!!!!!! De wet Structuur Uitvoeringsorganisatie Werk en Inkomen (wet SUWI)!! De Wet SUWI in verhouding tot de WGBO!!!!!! De Wet Geneeskundige BehandelingsOvereenkomst (WGBO)!!! Het blokkeringsrecht in de WGBO!!!!!!! De Wet Medische Keuringen! (WMK)!!!!!!! De Arbeidsomstandighedenwet!!!!!!!! Beantwoording van de deelvraag: welke verplichting brengt het medisch beroepsgeheim met zich mee voor keuringsartsen van het UWV?!!!! 14 Hoofdstuk 3! De knelpunten!!!!!!!!! Inleiding!!!!!!!!!!!! De huidige mogelijkheden tot doorbreking van het medisch beroepsgeheim!! Toestemming van de patiënt!!!!!!!! Wettelijke inbreuken!!!!!!!!!! Conflict van plichten!!!!!!!!!! Knelpunten!!!!!!!!!!! beantwoording van deelvraag: tot welke knelpunten leidt het medisch beroepsgeheim voor keuringsartsen als het gaat om de bestrijding van uitkeringsfraude?!!!!!!!!!!! 17 Hoofdstuk 4! Is aanpassing noodzakelijk?!!!!!!! Inleiding!!!!!!!!!!!! Discussie!!!!!!!!!!! Beantwoording van de vraag: is aanpassing noodzakelijk?!!!! 18 2

3 Hoofdstuk 5 Het wetsvoorstel!!!!!!!!! Inleiding!!!!!!!!!!!! Achtergrond!!!!!!!!!!! Samenvatting van het wetsvoorstel!!!!!!!! Kritiek op het wetsvoorstel!!!!!!!!! Beantwoording van de vraag: welke voorstellen tot aanpassing van het medisch beroepsgeheim zijn er gedaan, en zijn deze adequaat?!!!!! 22 Hoofdstuk 6 De conclusie!!!!!!!!! conclusie en beantwoording van de probleemstelling: tot welke problemen leidt het beroepsgeheim van artsen als het gaat om de bestrijding van uitkeringsfraude en in hoeverre bieden de plannen van de minister van VWS tot aanpassing van de regels een oplossing voor deze problemen?!!!! 23 Literatuurlijst!!!!!!!!!!! 24 3

4 Hoofdstuk 1: Probleem verkenning 1.1 Inleiding Op 16 januari 2013 is door minister Schippers, de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, in een kamerbrief aangekondigd de regels omtrent het medisch beroepsgeheim met betrekking tot sociale zekerheidsfraude te willen aan passen. 1 Aanleiding hiervoor was de uitkomst van het onderzoeksrapport het medisch beroepsgeheim in dubio, dat in opdracht van de minister is uitgevoerd. Uit dit onderzoek is gebleken dat er veel onduidelijkheid bestaat over het mogen doorbreken van het medisch beroepsgeheim in relatie tot opsporing van sociale zekerheidsfraude. Dit creëert een spanningsveld. Artsen blijken vaak voor een dilemma te staan tussen het zich moeten houden aan hun zwijgplicht of het mogen doorbreken van het medisch beroepsgeheim. In de conclusie van het eerder genoemde rapport wordt het advies gegeven om richtlijnen te verbeteren en meer informatie te verschaffen over het onderwerp van doorbreking: aanpassing van de wet wordt niet nodig geacht. Echter de minister is van mening dat er wel degelijk aanpassing van wetgeving nodig is zodat, bij een vermoeden van fraude, met sociale zekerheidsvoorzieningen, doorbreking van het medische beroepsgeheim is toegestaan. Bij fraudebestrijding moet onder meer worden gedacht aan fraude met persoonsgebonden budgetten (pgb s), de ziektewet, uitkeringen op grond van de Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (WIA) en de Wet op de Arbeids- Ongeschiktheidsverzekering (WAO). Elke arts kan door de aard van deze werkzaamheden met dit dilemma te maken krijgen. Door de specifieke aard van het werk van artsen die werkzaam zijn bij het Uitvoeringsinstituut WerknemersVerzekeringen (UWV) en/of de Sociale VerzekeringsBank(SVB) zal dit dilemma bij deze groep artsen relatief vaker kunnen spelen. Een voorbeeld waarbij artsen werkzaam bij het UWV met dit dilemma te maken kregen wordt gegeven in het rapport Marque 2. De bovenregionale recherche Zuid-West kwam in 2008 op het spoor van een crimineel samenwerkingsverband waar psychiaters valse diagnoses stelden zodat de patiënten in aanmerking kwamen voor een uitkering op grond van de WAO/WIA of een persoonsgebonden budget. De psychiaters werkten samen met een of meerdere medeplegers. Deze medeplegers zochten contact met personen die mee wilden werken aan de frauduleuze praktijken in ruil voor een deel van de uitkering die ze op grond van de oplichting verkregen. De medeplegers brachten de zogenaamde patiënten in contact met de psychiaters, die vervolgens een valse diagnose opstelden. Op basis van deze valse diagnose werd een aanvraag voor een uitkering gedaan. Om ook de keuringsarts te overtuigen deed de medepleger zich voor als neef en gemachtigde van de patiënt, ook 1 Kamerstukken II 2012/13, 33400, nr Bestuurlijke rapportage Marque, 2011, Knelpunten in opsporing van fraude met pgb s en WAO/WIAuitkeringen, bijlage bij kamerstukken II 2012/13, 33400, nr

5 voerde hij/zij het gesprek. De imitatie-patiënt kreeg instructies overt het type klacht en hoe hij zich naar het ziektebeeld moest gedragen. Met deze methode werden talrijke arbeidsongeschiktheid- en PGB-uitkeringen onrechtmatig verkregen. Tot het moment dat een arts, werkzaam bij het UWV, achter de fraude kwam. Op grond hiervan kon hij adviseren de uitkering te weigeren dan wel stop te zetten, wat ook gebeurde. Een melding van fraude bij de politie en openbaar ministerie liet hij echter achterwege. De angst om zich te moeten verantwoorden voor het medisch tuchtcollege speelde hierbij een rol. In onze huidige economie is het van belang dat fraude met sociale uitkeringen wordt tegengegaan. De druk komt hierbij van twee kanten. Enerzijds vanwege een noodzaak voor de overheid om te bezuinigen, ook in de sociale sector. Anderzijds omdat de zorgkosten hierdoor stijgen terwijl het van belang is deze zo laag mogelijk te houden. Rond het beroepsgeheim spelen derhalve niet alleen medisch-ethische overwegingen, maar tevens economische belangen. De aangekondigde regels van minister Schippers moeten er dan ook voor zorgen dat er duidelijkheid bestaat over het doorbreken van het medisch beroepsgeheim bij een vermoeden van sociale zekerheidsfraude. In verschillende rapporten worden knelpunten benoemd. Het zou de moeite waard zijn als deze knelpunten weggenomen kunnen worden door aanpassingen van de wetgeving. In deze scriptie komen eerder genoemde knelpunten aan bod en wordt door mij besproken of de aangekondigde wetswijziging een oplossing zou kunnen vormen. 1.2 Definitie De termen verzekeringsarts, bedrijfsarts, keuringsarts en arbo-arts worden regelmatig door elkaar gebruikt en dit zorgt voor verwarring. Een toelichting op deze specialismen is daarom zinvol. Sinds medio vorige eeuw waren er artsen werkzaam bij bedrijven. Deze begeleiden de werknemer vanuit hun werksituatie. De begeleiding werd gegeven in de vorm van bijvoorbeeld aanstellingskeuringen, begeleiding bij ziekte en aanpassingen van de werkplek. Dit werk werd uitgevoerd door de bedrijfsarts, met een eigen specialistische opleiding en nu als zodanig BIG-geregistreerd. Na de invoering van de Organisatiewet Sociale Verzekeringen in 1951 werd de ziektewet ondergebracht bij Bedrijfsverenigingen. Voor de beoordeling op het recht van een ziektewet uitkering werden artsen aangesteld, destijds keuringsartsen genoemd, later werd dit via wetgeving veranderd in de beschermde titel van verzekeringsarts. In 1967 werd de Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO) ingevoerd. Dit was een vervolguitkering na een jaar ziektewet. Ook hiervoor werden artsen aangetrokken, met eveneens de wettelijke titel verzekeringsarts. Binnen de betreffende instellingen werden de termen verzekeringsarts-ziektewet en verzekeringsarts-wao gebruikt om een onderscheid te maken tussen de soorten werkzaamheden. Een bedrijfsarts hield zich dus bezig met begeleiding en niet met de claimbeoordeling, een verzekeringsarts hield zich bezig met de claimbeoordeling (namelijk de claim wel of geen recht op ziektewet dan wel WAO). Sinds medio jaren 90 werden vele wetswijzigingen ingevoerd, omdat het aantal WAO ers de magische grens van 1 miljoen dreigde te overschrijden. Voor de werknemer geldt dat de werkgever, onder de huidige wetgeving, de eerste twee jaar (104 weken) het ziekengeld betaalt De werkgever is verantwoordelijk voor 5

6 herstelbevorderende acties en re-integratie van zijn werknemer. Hij moet zich hierbij laten begeleiden door een bedrijfsarts. Een werkgever zal immers in de meeste gevallen de medische kennis missen om deze taak goed te volbrengen. Hiermee zijn de werkzaamheden van de bedrijfsarts drastisch gewijzigd; alleen begeleiden, zoals voorheen, zal vaak niet voldoende zijn. Een deel van zijn werkzaamheden zal nu namelijk ook uit het beoordelen van de (ziekte)claim bestaan. Bedrijfsartsen zijn veelal werkzaam voor een arbodienst. Artsen die niet als bedrijfsarts geregistreerd staan maar toch het werk van een bedrijfsarts verrichten, worden arbo-artsen genoemd. Arbodiensten maken regelmatig gebruik van niet als bedrijfsarts geregistreerde artsen (vandaar de term arboarts), dit uit kosten overweging. Het recht op een ziektewetuitkering voor werknemers die geen werkgever hebben (uitzendkrachten, mensen met een 0-urencontract) en beoordelingen in het kader van de WIA, WAO en Wajong wordt beoordeeld door artsen werkzaam bij het UWV. Dit zijn verzekeringsartsen, al dan niet met de toevoeging verzekeringsarts-ziektewet. De term keuringsarts is geen wettelijk beschermde titel en heeft als zodanig, evenals de arbo-arts, geen wettelijke rol in de sociale wetgeving. Of dat in de praktijk ook zo is, kan betwijfeld worden. In mijn scriptie wordt de functie van verzekeringsarts (dus de arts die werkzaam is bij het UWV) verder als arts benoemd. 1.3 Probleemstelling Zoals naar voren gebracht in de inleiding blijken artsen in het algemeen moeite te hebben met de belangenafweging die gemaakt moet worden als het gaat om fraudebestrijding en de geheimhoudingsplicht. Dit heeft mij gebracht tot de volgende probleemstelling: Tot welke problemen leidt het beroepsgeheim van artsen als het gaat om de bestrijding van uitkeringsfraude en in hoeverre bieden de plannen van de minister van VWS tot aanpassing van de regels een oplossing voor deze problemen? Zoals eerder aangegeven geldt dit dilemma voor vrijwel alle artsen, ongeacht de specialisme. Echter door de aard van de werkzaamheden komt dit spanningsveld met name voor bij artsen werkzaam als verzekeringsarts.mijn scriptie is daarom op deze beroepsgroep gericht. 1.4 Onderzoeksvragen -Welke verplichting brengt het medisch beroepsgeheim mee voor artsen van het UWV? - Welke knelpunten ervaren artsen als het gaat om de bestrijding van uitkeringsfraude en hun medisch beroepsgeheim? - Is aanpassing noodzakelijk? -Welke voorstellen tot aanpassing van het medisch beroepsgeheim heeft de minister van VWS gedaan, en zijn deze adequaat? 1.5 Opbouw van het onderzoek 6

7 In hoofdstuk 2 wordt kort uitleg gegeven over het medisch beroepsgeheim. Daarna komt verschillende wetgeving aan bod waarin het medisch beroepsgeheim is opgenomen. Aan de hand van deze wetgeving wordt opgemaakt welke verplichtingen het medisch beroepsgeheim met zich meebrengt voor de artsen. Dit is de beantwoording van onderzoeksvraag 1. Hoofdstuk 3 bevat de knelpunten welke meegebracht worden door het medisch beroepsgeheim. De doorbrekingsmogelijkheden worden besproken en aan de hand daarvan komen de knelpunten aan bod en kan er antwoord worden gegeven op de tweede deelvraag. In hoofdstuk 4 komen de verschillende standpunten omtrent de behoefte aan een wetsvoorstel naar voren. In dit hoofdstuk geef ik ook mijn mening en daarmee geef ik gelijk antwoord op deelvraag 3. Hoofdstuk 5 behandelt het wetsvoorstel, hierin wordt besproken wat het voorstel inhoudt en wordt deelvraag 4 beantwoord. Hoofdstuk 6 bevat de conclusie en de beantwoording van de hoofdvraag. Hoofdstuk 2 Het medisch beroepsgeheim 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk geef ik kort aan wat het medisch beroepsgeheim betekent, waarna er een overzicht wordt gegeven in welke wetten het beroepsgeheim voorkomt. Hierna beantwoord ik de vraag: Welke verplichting brengt het medisch beroepsgeheim mee voor artsen van het UWV? 2.2 Het medisch beroepsgeheim Het medisch beroepsgeheim is vastgelegd in onze wetgeving, en dateert al van vele eeuwen terug. Dit betekent ook dat discussie over dit leerstuk niet nieuw is; met de tijd verandert de gedachte over de invulling ervan. Echter het kader van het medisch beroepsgeheim is altijd blijven bestaan omdat er veel waarde wordt gehecht aan de belangen die erdoor worden gediend. Deze belangen zijn tweeledig, namelijk; het individueel belang en het algemeen belang. Het individuele belang is het belang van de patiënt dat alles wat hij aan een hulpverlener toevertrouwt, ook geheim blijft. Dit garandeert een vrije toegang tot de zorg. Hiermee beoogt de wetgever dat gezondheidsproblematiek niet ondergeschikt wordt aan de vrees voor vervolging, waardoor een ieder zich voor bijstand en advies tot een zorgverlener kan wenden. 3 Voor de arts/hulpverlener is het van belang dat de patiënt zich vrij voelt om alle relevante informatie aan te leveren, zodat de juiste hulpverlening geboden kan worden. 4 Het moet de angst van de patiënt wegnemen dat de hulpverlener intieme, gevoelige of geheime 3 Kamerstukken II 2012/13, 33400, nr Onderzoeks rapport medisch beroepsgeheim in dubio 2012, De verhouding van het medisch beroepsgeheim tot zwaarwegende maatschappelijke belangen, bijlage bij kamerstukken II, 33400, nr

8 informatie aan derden verstrekt. Het geheim behoort toe aan de patiënt; 5 het medisch beroepsgeheim is het recht van de patiënt. Het stelt de bescherming van de belangen van patiënten en niet de belangen van de zorgverleners als doel. 6 Het is dus geen recht van de arts maar juist een plicht, dit wordt ook wel zwijgplicht genoemd. 7 De arts heeft de plicht om te zwijgen over de feiten waarvan hij kennis heeft mogen nemen die gerelateerd zijn aan de patiënt. Deze zwijgplicht geldt echter niet andersom: de arts mag, behoudens uitzonderingen, geen informatie achterhouden voor de patiënt. 8 Dit is vooral van belang in rechtszaken bijvoorbeeld bij tuchtrechtzaken dan wel medische letselschade zaken. Het algemene belang dat door het medisch beroepsgeheim wordt gediend is het maatschappelijke belang van een doelmatig en laagdrempelig toegankelijke gezondheidszorg. 9 Een hulpbehoevende mag zich niet geremd voelen om zich te wenden tot de gezondheidszorg vanwege de angst dat een ander dan de hulpverlener informatie over hem of haar in handen krijgt. Dit kan bijvoorbeeld van belang zijn bij het voorkómen van het verspreiden van infectieziekten. De dreiging van het bekend kunnen worden dat hij ziek is, zou de patiënt kunnen weerhouden (op tijd) behandeling te zoeken. Hierdoor zou hij een besmettingsbron kunnen worden. Doorgaans mogen medische gegevens alleen gebruikt worden voor het doel waarvoor zij zijn verstrekt. 10 In de gezondheidszorg is het vanzelfsprekend dat patiënten hun medische gegevens verstrekken ten behoeve van een goede en adequate behandeling of advies. Diegene aan wie deze informatie wordt toevertrouwd moet dan ook de zorg in acht nemen om deze gegevens te beschermen tegen derden. 11 Een voorbeeld in dit kader zijn de illegale onderzoeksprojecten in, met name, derde wereldlanden waarbij patiënten zonder eigen medeweten onderworpen worden aan medicijnonderzoek. Het medisch beroepsgeheim omvat zowel medische- als niet medische-gegevens. 12 Het object van het medisch beroepsgeheim is in verschillende wetgeving neergelegd, maar over het algemeen kan worden gezegd dat het alle gegevens omvat, medisch dan wel niet-medisch, die de hulpverlener in uitoefening van zijn beroep over de patiënt te weten is gekomen. 13 Overigens is het medisch beroepsgeheim niet absoluut en is doorbreking 5 Leenen/Gevers & Legemaate 2011, p Kamerstukken II 2012/13, 33400, nr idem. 8 Leenen/Gevers & Legemaate 2011, p Onderzoeksrapport medisch beroepsgeheim in dubio 2012, De verhouding van het medisch beroepsgeheim tot zwaarwegende maatschappelijke belangen, bijlage bij kamerstukken II 2012/13, 33400, nr Leenen/Gevers & Legemaate p idem. 12 Onderzoeksrapport medisch beroepsgeheim in dubio 2012, De verhouding van het medisch beroepsgeheim tot zwaarwegende maatschappelijke belangen, bijlage bij Kamerstukken II 2012/13, 33400, nr 129, Leenen/Gevers & Legemaate 2011, p Onderzoeksrapport medisch beroepsgeheim in dubio 2012, De verhouding van het medisch beroepsgeheim tot zwaarwegende maatschappelijke belangen, bijlage bij kamerstukken II, 33400, nr

9 ervan in verschillende gevallen mogelijk. 14 Deze gevallen zijn in de wetgeving en jurisprudentie uiteengezet en komen in deze scriptie eveneens aan bod. Om het medisch beroepsgeheim te waarborgen geldt de zwijgplicht ook tegenover de rechter, politie en justitie. Dit wordt het verschoningsrecht genoemd. 15 De hulpverlener mag zich verschonen van het afleggen van een getuigenis en hoeft niet te antwoorden op vragen als hij daarmee zijn beroepsgeheim schendt. Het verschoningsrecht is in de rechtspraak uitgemaakt als een algemeen grondbeginsel; het maatschappelijke belang dat de waarheid boven water moet komen moet wijken voor het maatschappelijke belang dat een ieder zich zonder zorg voor advies mag wenden naar een arts. 16 De arts moet zelf uitmaken of hij zich op het verschoningsrecht beroept of niet, het is geen absoluut beginsel, 17 maar uiteindelijk is het aan de rechter om te oordelen of er sprake is van redelijke twijfel of dat beantwoording naar waarheid zou kunnen geschieden zonder dat geopenbaard wordt wat verborgen dient te blijven 18 Dit recht is voor wat betreft het strafrecht neergelegd in artikel 218 Wetboek van Strafvordering. Het verschoningsrecht bestaat ook in het civiel-en bestuursrecht, dit is weergeven in artikel 165 lid 2 wetboek van Burgerlijke rechtsvordering respectievelijk 8:33 Algemene Wet Bestuursrecht. Zoals bovengenoemd dateert het medisch beroepsgeheim al van 2000 jaar terug. Tegenwoordig is het medisch beroepsgeheim vastgelegd in verschillende wetgeving, en in dit hoofdstuk ga ik in op de regelgeving omtrent dit onderwerp. 2.3 Het medisch beroepsgeheim in de wet Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (wet BIG) De zorgverleners welke zich moeten registreren worden opgesomd in artikel 3 lid 1 wet BIG. Het gaat om acht beroepen welke zijn: de arts, tandarts, apotheker, gezondheidszorg(s)psycholoog, psychotherapeut, fysiotherapeut, verloskundige en verpleegkundige. De beoefenaars van deze beroepen staan onder controle van de inspectie voor de gezondheidszorg. De inspectie houdt toezicht op de opleidingsverplichting die medische beroepsbeoefenaren hebben om hun vakkennis op peil te houden. Voorts moeten de bovengenoemde beroepsbeoefenaars ingevolge artikel 40 wet BIG zorgen dat hun beroep en praktijk zo inrichten zodat er sprake is van verantwoorde zorg, dit wordt ook gecontroleerd door de inspectie. Voor de BIG-geregistreerde artsen is het medisch beroepsgeheim geregeld in artikel 88 van deze wet, en luidt: een ieder is verplicht geheimhouding in acht te nemen ten opzichte van al datgene wat hem bij het uitoefenen van zijn beroep op het gebied van de individuele gezondheidszorg als geheim is toevertrouwd, of wat daarbij als geheim te zijner kennis is gekomen of wat daarbij te zijner kennis is gekomen en waarvan hij het vertrouwelijke karakter moest begrijpen. 14 idem. 15 Leenen/Gevers & Legemaate 2011, p HR 1 maart 1985, LJN AC HR 6 maart 1987, LJN AG HR 7 juni 1985, LJN AC

10 Het object van de geheimhouding zijn dus alle gegevens waarvan de geregistreerde zorgverlener wist of behoorde te weten dat zij een vertrouwelijk karakter hebben, ongeacht hoe de zorgverlener aan deze informatie is gekomen zolang hij deze informatie heeft verkregen bij de uitoefening van zijn beroep. Overtreding van het in artikel 88 neergelegde medisch beroepsgeheim heeft in ieder geval tot gevolg dat de minister ingevolge artikel 100 wet BIG een bestuurlijke boete kan opleggen van ten hoogste 6 700, 2.4 Wet Bescherming Persoonsgegevens (WBP) Met het oog op de totstandbrenging van de informatiemaatschappij in de interne markt heeft de Europese Commissie in 1990 een regeling voorgesteld voor het omgaan met persoonsgegevens. 19 De WBP is een uitwerking hiervan. Het object van de regelgeving is de verwerking van persoonsgegevens in het algemeen en beperkt zich derhalve niet tot de medische beroepsgroep. 20 Hierdoor valt elke organisatie, al dan niet commercieel, non-gouvernementeel, hieronder. De normen opgenomen in de WBP zich niet alleen tot medische persoonsgegevens maar tot allerlei persoonsgegevens, daarmee vallen ook andere dan alleen zorginstellingen onder deze wetgeving, en indien in andere wetgeving specifieke regels zijn vastgelegd met betrekking tot het verwerken van persoons- gegevens, kan dergelijke specifieke regelgeving prevaleren boven de WBP. 21 Onder persoonsgegevens wordt verstaan ingevolge artikel 1 onder a: elk gegeven betreffende een geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke persoon. Uitslagen van medische keuringen, het ziekteverzuim van een werknemer, de redenen daarvoor en bijvoorbeeld de aangepaste stoel op de werkplek van een werknemer, zijn allemaal persoonsgegevens. 22 Gegevens betreffende de gezondheid worden met inachtneming van artikel 16 gezien als bijzondere gegevens waarvan verwerking niet is toegestaan tenzij, verwerking onder een van de in de wet genoemde uitzonderingen valt. In artikel 21 wordt een specifieke uitzondering gegeven op het verbod van verwerking van gezondheidsgegevens. Lid 1 onder f luidt: Het verbod om persoonsgegevens betreffende iemands gezondheid te verwerken als bedoeld in artikel 16, is niet van toepassing indien de verwerking geschiedt door: bestuursorganen, pensioenfondsen, werkgevers of instellingen die te hunnen behoeve werkzaam zijn voor zover dat noodzakelijk is voor: 1. Een goede uitvoering van wettelijke voorschriften, pensioenregelingen of collectieve arbeidsovereenkomsten die voorzien in aanspraken die afhankelijk zijn van de gezondheidstoestand van de betrokkene of 2. De re-integratie of begeleiding van werknemers of uitkeringsgerechtigden in verband met ziekte of arbeidsongeschiktheid. 19 KamerstukkenII, 1997/98, 25892, nr Idem. 21 Van de Velde & Terhorst, februari idem. 10

11 Op grond van bovenstaande regelgeving mag het UWV dus gezondheidsgegevens verwerken voor zover dat noodzakelijk is voor een goede uitvoering van wettelijke voorschriften, voor re-integratie of begeleiding van werknemers in verband met ziekte of arbeidsongeschiktheid. Dus niet alle gezondheidsgegevens vallen binnen de uitzondering, maar alleen welke noodzakelijkheid om bepaalde doeleinden van bepaalde wetgeving. Artikel 23 somt nog een aantal algemene ontheffingsgronden op voor het verbod op de verwerking van gezondheidsgegevens. Voor de keuringsartsen zijn de volgende uitzonderingen van belang: 23 Uitdrukkelijke toestemming van de zieke werknemer (informed consent). Bij de uitdrukkelijke toestemming dient de betrokkene door middel van een expliciete wilsuiting (door middel van woord, schrift of gedrag) tot uitdrukking te hebben gebracht dat hij toestemming verleent voor een hem betreffende gegevensverwerking. Duidelijke openbaarmaking door de zieke werknemer zelf. Dit doet zich bijvoorbeeld voor wanneer de werknemer zelf informatie over zijn ziekte verstrekt door een mededeling hierover op intranet. Deze ontheffing ziet niet op de situatie dat het gegeven openbaar is, maar er geen sprake is van een uitdrukkelijke wens tot openbaarmaking door de betrokkene, zoals bij een fysieke handicap. Noodzakelijk voor de vaststelling, de uitoefening of de verdediging van een recht in rechte. Noodzakelijk betekent dat de desbetreffende gegevens niet zonder meer mogen worden verwerkt. Er zal een afweging moeten plaatsvinden tussen het recht van de betrokkene om zijn gezondheidsgegevens geheim te houden en het recht van de wederpartij op een eerlijk proces. Bij een ontbindingsverzoek bij de rechtbank kan bij het verstrekken van gegevens over de gezondheid van een zieke werknemer bijvoorbeeld sprake zijn van deze uitzonderingsgrond op het verbod gegevens betreffende iemands gezondheid te verwerken De wet Structuur Uitvoeringsorganisatie Werk en Inkomen (wet SUWI) De wet Structuur Uitvoeringsorganisatie Werk en Inkomen (wet SUWI) regelt de uitvoeringsstructuur van (publieke) arbeidsvoorzieningen en sociale zekerheidsvoorzieningen. 24 Het heeft 2 hoofddoelen te vervullen, namelijk: 25 het waarborgen dat een ieder die daar recht op heeft tijdig de juiste uitkering krijgt, dit is de waarborgfunctie van de overheid. Ten tweede het bevorderen van de arbeidsparticipatie. De wetgever achtte actieve betrokkenheid van de cliënt op individueel en collectief niveau van groot belang. Mede hierdoor zijn met de bovengenoemde wet de rechten en plichten van de cliënt vastgelegd, en is een uitvoeringsorganisatie opgericht om deze rechten en plichten te bewerkstelligen. In deze wet belichaamd artikel 74 de geheimhoudingsplicht. Lid 1 luidt: 23 Van de Velde & Terhorst, februari Stb 2006, Kamerstukken II 2000/01,

12 Het is een ieder verboden hetgeen hem uit of in verband met enige werkzaamheid bij de uitvoering van deze wet over de persoon of zaken van een ander blijkt of wordt meegedeeld, verder bekend te maken dan voor de uitvoering van deze wet noodzakelijk is dan wel op grond van deze wet is voorgeschreven of toegestaan. Het verbod neergelegd in lid 1 geldt, voor allen die met de uitvoering van deze wet zijn belast. Daaronder vallen de verzekeringsarts en bedrijfsarts 26, maar ook de arbeidsdeskundige en administratieve ondersteuning. Het moet dus gaan om gegevens die zijn verkregen bij de uitvoering van de wet SUWI en in de hoedanigheid als arts. Deze gegevens mogen niet verder doorgegeven worden aan derden dan die welke volgens de wet SUWI is toegestaan. Lid 2 bevat de mogelijkheden van doorbreking van het in lid 1 vastgelegde verbod, doorbreking is mogelijk indien: -enig wettelijk voorschrift tot de bekendmaking verplicht; -degene op wie de gegevens betrekking hebben schriftelijk heeft verklaard tegen de verstrekking van deze gegevens aan derden geen bezwaar te hebben; -de gegevens niet herleidbaar zijn tot individuele natuurlijke personen De wet SUWI in verhouding tot de WGBO De Wet Geneeskundige BehandelingsOvereenskomst komt in het volgende hoofdstuk aan bod. Echter wil het zo zijn dat de wet SUWI een artikel bevat over de WGBO. Wat betreft de geheimhoudingsplicht en het blokkeringsrecht van de WGBO bevat de wet SUWI een apart artikel welke deze twee rechten buiten toepassing verklaard. Artikel 74 lid 4 luidt: Onverminderd het eerste tot en met derde lid is artikel 464 van Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek voor zover het betreft de overeenkomstige toepassing van de artikelen 457 en 464, tweede lid, onderdeel b, van Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek niet van toepassing indien in verband met de uitvoering van deze wet handelingen worden verricht op het gebied van de geneeskunst door personen voor wie het in het eerste lid vervatte verbod geldt. Met dit artikel wordt het blokkeringsrecht en de geheimhoudingsplicht van de WGBO buiten toepassing verklaard voor handelingen op het gebied van de geneeskunst die worden uitgevoerd in verband met de wet SUWI. Het gaat dan wel om personen voor wie de geheimhoudingsplicht van het eerste lid geldt. Het in het eerste lid van artikel 74 vervatte verbod geldt voor verzekeringsartsen. Hiermee wordt dus het blokkeringsrecht van artikel 7:464 lid 2 BW niet van toepassing verklaard. Dit betekent dat verzekeringsartsen niet verplicht zijn de gelegenheid te bieden aan de cliënt om gebruik te maken van zijn blokkeringsrecht. Sterker nog, als het gaat om deze handelingen dan heeft de cliënt geen blokkeringsrecht. Dit is bij nader inzien ook logisch. De verzekeringsarts heeft als enige de wettelijke bevoegdheid een rapport uitbrengen over de belastbaarheid van de cliënt. Aan de hand hiervan worden de uitkeringsrechten van de cliënt bepaald. De gegevens die ingevolge de wet SUWI verstrekt moeten worden zijn om die reden vrijgesteld van het blokkeringsrecht. Anders zou de werking en de integriteit van het hele sociale zekerheidsstelsel teniet worden gedaan. 26 Wilken 2011, p 4. 12

13 De geheimhoudingsplicht van de WGBO wordt met deze wet buiten toepassing verklaard, de geheimhoudingsplicht van de SUWI komt hiervoor in de plaats De Wet Geneeskundige BehandelingsOvereenkomst (WGBO) In het voorgaande hoofdstuk kwam al aan de orde dat de wet SUWI het medisch beroepsgeheim van de WGBO buiten toepassing verklaard. Volledigheidshalve wijd ik toch een kort hoofdstuk aan het beroepsgeheim in deze wet. De wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) is geregeld in boek 7 titel 7, afdeling 5 van het Burgerlijk Wetboek. Het is een vorm van een overeenkomst van opdracht, dat geregeld is in titel 7 van het Burgerlijk Wetboek. Het doel van deze wet is om de rechtspositie van de patiënt te versterken en te verbeteren. 27 De wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst regelt wanneer er een behandelingsovereenkomst van toepassing is tussen de zorgverlener en patiënt, en wat de rechten en plichten van beide zijn. Artikel 7:446 BW regelt wanneer er sprake is van een geneeskundige behandelingsovereenkomst. Lid 1 stelt: De overeenkomst inzake geneeskundige behandeling - in deze afdeling verder aangeduid als de behandelingsovereenkomst - is de overeenkomst waarbij een natuurlijke persoon of een rechtspersoon, de hulpverlener, zich in de uitoefening van een geneeskundig beroep of bedrijf tegenover een ander, de opdrachtgever, verbindt tot het verrichten van handelingen op het gebied van de geneeskunst, rechtstreeks betrekking hebbende op de persoon van de opdrachtgever of van een bepaalde derde. Degene op wiens persoon de handelingen rechtstreeks betrekking hebben wordt verder aangeduid als de patiënt Het blokkeringsrecht in de WGBO Ook kwam al eerder aan bod dat de wet SUWI het blokkeringsrecht van de WGBO buiten toepassing verklaard. Het geldt dus niet voor de artsen werkzaam bij het UWV. Desalniettemin wijd ik volledigheidshalve toch een hoofdstuk aan dit onderwerp. Bij een medische beoordeling die in opdracht van een ander dan de cliënt wordt uitgevoerd moet de cliënt de mogelijkheid worden geboden om te beslissen of deze gegevens al dan niet aan de opdrachtgever worden verstrekt. Dit is geregeld in artikel 7:464 lid 2 onder b BW. Dit artikel is alleen van toepassing voor handelingen omschreven als in artikel 7:446 lid 4 BW: Het blokkerinsgrecht is alleen van toepassing als voldaan is aan de volgende cumulatieve vereisten: 28 -het betreft handelingen ter beoordeling van de gezondheidstoestand of medische begeleiding van een persoon; 27 Leenen/Gevers & Legemaate 2011, p Wilken,

14 -de handeling vindt plaats in opdracht van een ander dan die persoon (een gezamenlijke opdracht valt hier niet onder) 29 ; én -de handeling vindt plaats in verband met de vaststelling van aanspraken en verplichtingen, de toelating tot een verzekering of voorziening, of de beoordeling van de geschiktheid voor een opleiding, een arbeidsverhouding of de uitvoering van bepaalde werkzaamheden. De gedachte hierachter is dat degene die gekeurd wordt de kans moet krijgen om bij nader inzien toch te voorkomen dat deze gegevens aan de opdrachtgever worden verstrekt. De uitslag van de beoordeling kan negatief uitpakken voor de gekeurde waardoor de kans op bijvoorbeeld een arbeidsovereenkomst of levensverzekering teniet wordt gedaan. Het moet daarbij wel om een keuring gaan die wordt verricht in de uitoefening van een geneeskundig beroep of bedrijf. 30 Het blokkeringsrecht geldt overigens niet voor handelingen die zijn uitgevoerd voor een al bestaande arbeidsverhouding, burgerrechtelijke verzekering of een opleiding waartoe de betrokkene al is toegelaten De Wet Medische Keuringen (WMK) De Wet Medische Keuringen is bedoelt om bescherming te bieden aan hen die een medische keuring ondergaan. In veel gevallen willen werkgevers en verzekeraars de sollicitant dan wel de aspirant-verzekerde medisch laten keuren om zo een inschatting te kunnen maken hoe groot de kans op ziekte in de toekomst is. Hierdoor is het niet de keurling maar de keuringsaanvrager(derde) die de aanvraag heeft gedaan en de wetgever wilde hier regelgeving voor maken 32. Met deze wet is het niet meer mogelijk om routinematig een dergelijke keuring te laten uitvoeren Zo regelt artikel 4 WMK dat alleen voor beroepen waarbij een bepaalde medische gesteldheid van belang is, nog in aanmerking komen voor een keuring. Voor het beroep als piloot is het bijvoorbeeld van belang dat de aspirant piloot een medische keuring ondergaat om veiligheidsredenen. Artikel 1 WMK geeft aan dat onder keuringen vallen: vragen over de gezondheidstoestand van de keurling en het verrichten van medisch onderzoek in verband met het aangaan of wijzigen van een burgerrechtelijke arbeidsverhouding die bij of krachtens de Ziektewet, de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen of de Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering als dienstbetrekking wordt aangemerkt. Hieronder vallen dus de werkzaamheden van de keuringsartsen van het UWV. Artikel 10 lid 2 WMK geeft de geheimhoudingsplicht weer: De keurend arts en de geneeskundig adviseur zijn verplicht tot geheimhouding van hetgeen hen over de keurling bekend is, en dragen zorg voor een zodanige bewaring van de desbetreffende gegevens dat deze niet voor derden toegankelijk zijn. Lid 3 geeft een uitzondering op de geheimhoudingsplicht: Op grond van deze uitzonderingsregel mag de keurend arts, respectievelijk de geneeskundig adviseur, de 29 HR 12 augustus 2005, LJN AT De Jong 2011, p Leenen/Dute & Kastelein 2008, p Kamerstukken II 1992/93, 23259, nr 3. 14

15 keuringsvraag van de keuringvrager beantwoorden, waarbij slechts de strikt noodzakelijke, niet medisch inhoudelijke informatie wordt verstrekt. Voor de artsen valt dus alles wat zij weten over de keurling onder het medisch beroepsgeheim. De opdrachtgever in dit geval is het UWV. De uitzondering in artikel 10 lid 3 WMK maakt dat het UWV alleen te weten mag komen of de keurling, aan de hand van het medisch onderzoek, recht heeft op een uitkering of niet. Enkel een bevestigend of ontkennend antwoord is geoorloofd. 2.8 De Arbeidsomstandighedenwet De Arbeidsomstandighedenwet, ook wel Arbowet genoemd, bevat regels om de werkvloer zo veilig mogelijk te maken. De gezondheid, de veiligheid en het welzijn van werknemers en zelfstandige ondernemers moet worden bevorderd door middel van het voorkomen van ziekten en ongevallen die men zou kunnen op lopen tijdens het werk. Het is een kaderwet. Dit betekent dat het algemene regels bevat, in nadere wetgeving moet het worden uitgewerkt. Dit heeft geresulteerd in het Arbeidsomstandighedenbesluit en de Arbeidsomstandighedenregeling. 33 Sinds de structurele wijziging van 2004 dienen werkgevers en werknemers afspraken op schrift te stellen betreffende de invulling van de doelvoorschriften van het bedrijf. 34 De wet is van toepassing zodra sprake is van een privaatrechtelijke of publiekrechtelijke dienstbetrekking tussen een werknemer en een werkgever waarbij de werknemer tegen loon arbeid verricht voor de werkgever. 35 De bedrijfsarts is betrokken bij de uitvoering van de Arbowet, en wordt genoemd als deskundige welke in vele gevallen de werknemer moet bijstaan. 36 De verzekeringsarts krijgt niet met deze wet te maken, er is wel een beroepsgeheim in deze wet neergelegd maar geldt dus niet voor de artsen van het UWV. 2.9 Beantwoording van de deelvraag: welke verplichting brengt het medisch beroepsgeheim met zich mee voor keuringsartsen van het UWV? Het medisch beroepsgeheim is in verschillende wetgeving vastgelegd en artsen van het UWV hebben ook te maken met het merendeel van deze wetten. Zo vallen volgens de Wet BIG alle gegevens onder het beroepsgeheim die de arts vanuit de uitoefening van zijn beroep heeft verkregen welke een vertrouwelijk karakter hebben. De WBP en de wet SUWI stellen dat alle gegevens onder het beroepsgeheim vallen tenzij verstrekking van de gegevens nodig is voor de uitvoering van een wettelijk voorschrift. De WMK laat gegevens verstrekking toe enkel aan de opdrachtgever, deze gegevens mogen weliswaar niet van medische aard zijn. Verschillende wetgeving brengt dus verschillende verplichtingen met zich mee voor de artsen. Over het algemeen kan worden gezegd dat alle informatie welke een arts in de uitoefening van zijn beroep verkrijgt onder het medisch beroeps geheim vallen, tenzij verstrekking van gegevens nodig is voor de uitoefening van wettelijke voorschriften. Hoofdstuk 3: De knelpunten 33 Van de Velde & Terhorst, februari idem. 35 Van Kranenburg-Hanspians 2007, p Zie artikel 14 lid 1. 15

16 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk zal door mij antwoord worden geven op de deelvraag: welke knelpunten ondervinden artsen met betrekking tot de doorbreking van het medisch beroepsgeheim bij een vermoeden van fraude. Er wordt gestart met het uiteenzetten van de mogelijkheden tot doorbreking van het (medisch)beroepsgeheim, waarna ik bespreek wat de knelpunten zijn die de artsen ondervinden. Na de knelpunten komen de standpunten van verschillende partijen aan bod over de noodzaak van regels rondom het beroepsgeheim, ik sluit af met de beantwoording van de deelvraag. 3.2 De huidige mogelijkheden tot doorbreking van het medisch beroepsgeheim 3.2.1Toestemming van de patiënt Een doorbreking van het medisch beroepsgeheim is geoorloofd als de patiënt zijn toestemming heeft gegeven voor het verstrekken van de gegevens. De arts moet zelf nog wel nagaan of het doorbreken gerechtvaardigd is aangezien hij ook het maatschappelijke belang in acht moet nemen. 37 Voordat de patiënt toestemming geeft moet hij goed geïnformeerd de beslissing kunnen maken en de arts moet zich van verstrekking weerhouden als hij weet heeft dat de patiënt de gevolgen niet kan overzien. Er moet dan overleg plaatsvinden tussen patiënt en arts. Bij verstrekking mag de persoonlijke levenssfeer van een ander ook niet worden geschaad. 38 In sommige gevallen kan toestemming worden veronderstelt te zijn gegeven. Hiervan is bijvoorbeeld sprake als een patiënt zelf niet meer in staat is zijn toestemming te geven, de arts moet dan uit aanwijzingen afleiden dat de patiënt van de intentie heeft toestemming te geven. 39 De toestemming mag niet veronderstelt te zijn gegeven als de patiënt een aanvraag formulier heeft ingevuld met daarop de toestemming om de verzekeraar bepaalde gegevens te verstrekken. 40 Een patiënt kan overigens zijn toestemming weigeren maar hij kan de arts niet verplichten om te zwijgen. 41 Het blijft aan de arts om te beoordelen wanneer hij moet zwijgen of juist moet spreken. Dat is ook de reden dat de patiënt het omgekeerde ook niet zal kunnen bewerkstelligen, hij kan de arts ook niet dwingen om te spreken in zijn voordeel. 42 Dit is natuurlijk ook logisch aangezien de arts in de meeste gevallen een buitenstaander is, iemand die geen enkel belang heeft om te liegen danwel in ernstige gevallen de waarheid voor zich te houden. Daarom is de arts de beste persoon om te beslissen op welk moment hij moet zwijgen en op welk moment er gesproken kan worden. 37 Onderzoeksrapport medisch beroepsgeheim in dubio 2012, De verhouding van het medisch beroepsgeheim tot zwaarwegende maatschappelijke belangen, bijlage bij kamerstukken II, 33400, nr Leenen/Gevers & Legemaate 2011, p Onderzoeksrapport medisch beroepsgeheim in dubio 2012, De verhouding van het medisch beroepsgeheim tot zwaarwegende maatschappelijke belangen, bijlage bij kamertsukken II, 33400, nr 129, p CTM 31 oktober 1940, NJ HR 6 maart 1987, LJN AG HR 7 juni 1985, NJ 1986,

17 3.2.2 Wettelijke inbreuken De wet bevat ook nu al bepaalde gevallen waarin het medisch beroepsgeheim kan worden doorbroken. Als dit het geval is, is toestemming van de patiënt geen vereiste meer, maar wel moet de patiënt op de hoogte worden gesteld. 43 Verschillende wetgeving bevat verschillende doorbrekingsgronden. Zo is al aan de orde gekomen dat de WGBO in artikel 7:458 BW doorbreking mogelijk maakt in geval van wetenschappelijk onderzoek. Het moet dan wel gaan om gevallen waarin toestemming niet kan worden gevergd, en het bewuste onderzoek verricht wordt om het algemeen belang te dienen en deze gegevens noodzakelijk zijn voor het onderzoek. Er zijn nog enkele voorbeelden van wettelijke inbreuken te vinden. Het gaat echter deze scriptie te buiten om ze allemaal te noemen. Wat wel van belang is, is dat de inbreuk niet verder mag gaan dan strikt noodzakelijk is voor de uitvoering van de bepaalde wet Conflict van plichten De arts mag zijn zwijgplicht ook doorbreken als er sprake is van een conflict van plichten. Dit is het geval als handhaving van de zwijgplicht een noodtoestand voortbrengt in de zin van een conflict van plichten. 45 Het is een rechtvaardiging van overmacht zoals weergeven in artikel 40 Wetboek van Strafrecht. Een doorbreking van het medisch beroepsgeheim vanwege een conflict van plichten moet voldoen aan 6 voorwaarden: Gepoogd moet worden toestemming van de patiënt te verkrijgen, met diens toestemming kan de noodtoestand in de zin van het conflict van plichten worden opgeheven; 2. Het niet doorbreken van het beroepsgeheim levert ernstige schade op voor een ander; 3. Er is geen andere manier om het probleem op te lossen (subsidiariteit); 4. De hulpverlener is in gewetensnood; 5. Het doorbreken van het beroepsgeheim voorkomt schade of beperkt de schade voor de ander; 6. Het geheim moet zo min mogelijk worden geschonden in relatie tot het belang dat geschaad wordt (proportionaliteit). 3.3 Knelpunten Alhoewel het medisch beroepsgeheim in verschillende wetgeving is weergegeven, is het voor de artsen van het UWV een allerminst eenvoudig onderwerp. Wat betreft een vermoeden van fraude met sociale zekerheidsuitkeringen is het voor de artsen vaak onduidelijk welke gegevens wel en niet verstrekt mogen worden aan de rechter, politie en justitie. Dit maakt dat de artsen vrij snel gebruik maken van het zwijgrecht en daarmee inherent op hun verschoningsrecht. Dit uit angst voor schending van hun 43 Medisch beroepsgeheim in dubio februari 2012, De verhouding van het medisch beroepsgeheim tot zwaarwegende maatschappelijke belangen, bijlage bij kamerstukken II, 33400, nr 129, p Idem 45 Leenen/Gevers & Legemaate 2011, p Leenen/Gevers & Legemaate 2011, p

18 geheimhoudingsplicht en de mogelijk daarmee gepaard gaande repercussies. 47 Zo stelt artikel 272 Wetboek van Strafrecht schending van het beroepsgeheim strafbaar met een gevangenisstraf van hoogstens een jaar of een geldboete. Uit het rapport medisch beroepsgeheim in dubio kwam ook al naar voren dat artsen angstig waren om hun beroepsgeheim te doorbreken. De onderzoekers geven aan dat het onderwerp zich steeds meer heeft vervreemd van de artsen, dit komt door het feit dat het beroepsgeheim vergaand gejuridiseerd is. Die met vervreemding samenhangende onzekerheid manifesteert zich vooral in de omgang met het beroepsgeheim in noodsituaties in de zin van conflict van plichten, en in mindere mate bij het gebruik van wettelijk toegekende spreekrechten. De individuele beroepsbeoefenaar lijkt er in toenemende mate moeite mee te hebben zelf afwegingen te maken. Dat kan betekenen dat er niet gesproken wordt wanneer doorbreking gerechtvaardigd is, maar ook dat er gesproken wordt waar dat - omwille van de onbelemmerde toegang tot gezondheidszorg - niet raadzaam is aldus de onderzoekers. Er kan dus de conclusie worden getrokken dat artsen over te weinig kennis beschikken wat betreft het medisch beroepsgeheim en daarmee de mogelijkheid om het in bepaalde gevallen te doorbreken. Dit is voornamelijk zo in het geval er sprake is van een conflict van plichten, en dit is de meest gangbare doorbrekingsgrond. Voorts werd er gesproken van een overvloed aan wetgeving betreffende het beroepsgeheim. Hierdoor zien de artsen door de bomen het bos niet meer. Dit blijkt ook wel uit hoofdstuk 2 waarin kort een overzicht is gegeven van de wetten welke een bepaling over de geheimhoudingsplicht bevatten. Ook het VU medisch centrum kwam tot de conclusie dat artsen en medewerkers weinig bekend waren met het medisch beroepsgeheim en doorbreking ervan. 48 Het Amsterdamse medisch centrum heeft daarom een interne pagina gemaakt waarin vragen kunnen worden gesteld en casussen als voorbeeld worden gesteld. Ook geven zij er sinds kort klinische lessen waarin er wordt gespeeld met het medisch beroepsgeheim. In die lessen is duidelijk geworden dat het beroepsgeheim wat doorgronding nodig heeft om het eigen te maken, vanwege het feit dat elke casus weer anders is. 3.4 Beantwoording van deelvraag: tot welke knelpunten leidt het medisch beroepsgeheim voor keuringsartsen als het gaat om de bestrijding van uitkeringsfraude? Het komt er dus vooral op neer dat artsen onwetend zijn over de mogelijkheden tot doorbreking van het medisch beroepsgeheim. Doorbreking in geval van een conflict van plichten zal een oplossing zijn voor artsen alleen weten zij niet hoe om te gaan met dit leerstuk of nog erger, weten zij niet eens van deze mogelijkheid af. Het medisch beroepsgeheim is te ver gejuridiseerd waardoor artsen het gevoel hebben dat het van hun vervreemd is geraakt. Hoofdstuk 4 Is aanpassing noodzakelijk? 47 Bestuurlijke rapportage Marque 2011, Knelpunten in opsporing van fraude met pgb s en WAO/WIAuitkeringen, bijlage bij kamerstukken II 2012/13, 33400, nr Discussie over medisch beroepsgeheim in VU medisch centrum, beroepseer 1 mei 2013, beroepseer.nl(zoek op VU medisch centrum beroepsgeheim) 18

19 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk bespreek ik van verschillende partijen de standpunten over de vraag of aanpassing noodzakelijk is, ook geef ik mijn eigen zienswijze. 4.2 Discussie Nu bekend is geworden dat artsen over te weinig kennis beschikken wat betreft doorbreking van het medisch beroepsgeheim is minister Schippers alsnog van mening dat een wetswijziging hieromtrent noodzakelijk is als het gaat om bestrijding van fraude met sociale zekerheidsuitkeringen. Dit zal volgens haar meer duidelijkheid brengen. Zij deelt deze mening met het UWV en minister Opstelten. Zij vinden eveneens dat het beroepsgeheim op dit gebeid versoepeld mag worden. 49 De partijen zijn van mening dat fraude met sociale zekerheid onacceptabel is en het huidige systeem het lastig maakt om deze vorm van fraude te bestrijden. Het KNMG deelt deze mening echter niet, wat betreft het veranderen van het huidige systeem. Zij is van mening dat artsen dan een quasi politie taak opgedrongen krijgen. 50 Ook stelt zij, in een brief aan de tweede kamer, dat wetgeving omtrent dit onderwerp te algemeen wordt, waardoor er toch weer onduidelijkheid zal ontstaan. 51 Het KNMG is daarom ook bezig met een richtlijn fraudebestrijding. Richtlijnen hebben voor artsen het grote voordeel dat zij maximale rechtszekerheid bieden over hoe om te gaan met het beroepsgeheim zonder dat de artsen hoeven te vrezen voor (tucht)rechtelijke aansprakelijkstelling. Wetgeving maakt, volgens het KNMG, inbreuk op het algemene en het individuele belang die het beroepsgeheim juist probeert te waarborgen, het belang van het bestrijden van fraude is niet groter dan deze belangen. Ook het OM is van mening dat een wetswijziging niet nodig is. 52 Zij is van mening dat de jurisprudentie voldoende duidelijkheid biedt. Wat betreft de angst voor een strafrechtelijke vervolging in geval er door politie of het OM wordt verzocht om gegevens te verstrekken, geeft het OM aan dat dit kan worden ondervangen door het feit dat bij een dergelijke situatie justitie nooit tot vervolging zal overgaan. 53 Dit hoeft dus ook niet worden vastgelegd in wetgeving. Tevens bracht het onderzoeksrapport Medisch beroepsgeheim in dubio ook het advies uit om richtlijnen en te gebruiken in plaats van nieuwe wetgeving. De verschillende geïnterviewde in het rapport waren van mening dat meer kennis over het beroepsgeheim 49 Martin Buijsen e.a IBMG Medisch beroepsgeheim in dubio, eindrapport 1 oktober 2012, p86 50 Aart Hendriks, Medisch beroepsgeheim onder druk, knmg artsennet 1 november 2011, artsennet.nl(zoek op medisch beroepsgeheim) 51 Kamerstukken II 2012/ , p3. 52 Medisch beroepsgeheim onder druk; OM:verder bevorderen van maatwerk, knmg artsennet 1 november 2011, artsennet.nl(zoek op medisch beroepsgeheim) 53 Medisch beroepsgeheim onder druk; OM: verder bevorderen van maatwerk, knmg artsennet 1 november 2011, artsennet.nl(zoek op medisch beroepsgeheim) 19

20 zou bijdragen de knelpunten weg te nemen. Meer wetgeving zou het onderwerp enkel verder vervreemden. 4.3 Beantwoording op de vraag: is aanpassing noodzakelijk? Naar mijn mening is het ook niet nodig om een wetswijziging in te voeren. In het voorgaande hoofdstuk werd duidelijk dat artsen weinig kennis hebben wat betreft het beroepsgeheim. Een nieuwe wetswijziging zal naar mijn mening alleen maar meer onduidelijkheid brengen nu ook weer door de rechter uitgemaakt moet worden in welke gevallen toepassing moet plaatsvinden. Zoals het OM stelt is de huidige jurisprudentie omtrent dit onderwerp duidelijk, al zijn de artsen hiermee blijkbaar niet bekend. Een richtlijn waarin proportionaliteit en subsidiariteit duidelijk zijn gemaakt, zoals ook gedaan in de KNMG Handreiking- beroepsgeheim en politie/justitie, samen met extra cursussen en train momenten voor de artsen maakt dat de artsen dit onderwerp eigen kunnen maken. Tevens kan een richtlijn ook de angst om tuchtrechtelijk te worden aangesproken wegnemen omdat de arts in dat geval zich kan beroepen op de richtlijnen. Dit samen genomen met het feit dat het OM niet zal vervolgen in geval politie/justitie gevraagd heeft om gegevensverstrekking maakt dat er geen sprake meer hoeft te zijn van angst. Angst is de reden van artsen om te zwijgen in gevallen waar doorbreking geoorloofd is. Dit moet alleen wel bekend worden bij artsen. Verder ben ik van mening dat het belang om fraude te bestrijden niet opweegt tegen de belangen welke het beroepsgeheim beschermt. Iedereen weet dat fraude strafbaar is, een wetswijziging maakt maakt cliënten alleen maar angstiger, ook voor degene die rechtmatig een beroep op de sociale zekerheid willen doen. Dit gaat ten koste van de volksgezondheid. Hoofdstuk 5 Het wetsvoorstel 5.1 inleiding In dit hoofdstuk staat het wetsvoorstel van minister Ascher, in opdracht van minister Schippers, centraal. Eerst bespreek ik de achtergrond waardoor het wetsvoorstel tot stand is gekomen, waarna ik een korte samenvatting geef over het voorstel. Na de samenvatting wordt mijn zienswijze besproken. Hiermee wordt er ook antwoord gegeven op deelvraag Achtergrond Naar aanleiding van het onderzoeksrapport het medisch beroepsgeheim in dubio is minister Schippers tot de conclusie gekomen dat er, wat betreft het bestrijden van fraude met sociale-zekerheidsuitkeringen, een wetswijziging nodig is met betrekking tot doorbreking van het medisch beroepsgeheim. In het onderzoeksrapport is naar voren gekomen dat verzekeringsartsen van het UWV onvoldoende kennis hebben over hun medisch beroepsgeheim. Onduidelijkheid over de mogelijkheid tot doorbreking maakt dat verzekeringsartsen een vermoeden van arbeidsongeschiktheidsfraude niet melden. De minister acht dit gegeven zorgwekkend aangezien er sprake is van grootschalige fraude met WAO/WIA-uitkeringen. In 2011 heeft het Openbaar Ministerie onderzoek gedaan naar dit soort fraude. 54 Ook dit rapport bracht de conclusie dat onwetendheid van doorbreking van het medisch beroepsgeheim het aangeven van vermoeden van fraude in de weg 54 Bestuurlijke rapportage Marque, 2011, Knelpunten in opsporing van fraude met pgb s en WAO/WIAuitkeringen, bijlage bij kamerstukken II 2012/13, 33400, nr