Situering en programma VERSLAG. Programma. Aanwezig: lokale ambtenaren, Ruimte Vlaanderen. Voorzitter: Ruimte Vlaanderen

Transcriptie

1 Atrium Lerend Netwerk Koning Albert II-laan 19 bus BRUSSEL T F apl@rwo.vlaanderen.be VERSLAG /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Datum: januari/februari 2016 Aanwezig: lokale ambtenaren, Ruimte Vlaanderen Voorzitter: Ruimte Vlaanderen Verslaggever: Ruimte Vlaanderen Rik Van Colen Onderwerp: doel Vlaamse infodag: toelichtingen over Atrium lerend netwerk wijzigingen Onroerenderfgoedbesluit Integratie plan-mer in RUP s draaiboek Lokaal groenplan /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Situering en programma Programma Op Vlaamse infodagen worden zo uniform mogelijk grote wijzigingen in de Vlaamse wet- en regelgeving gecommuniceerd. We doen hierbij aan kennisdeling wat kadert binnen het partnerschapsverhaal. De Vlaamse infodagen vinden daarom telkens in elke provincie plaats. Het Vlaams atrium vond voor de vijf decentrale werkplekken plaats in de maanden januari/februari 2016 en nam telkens een halve dag in beslag. Datum Vlaamse infodag te Gent 21 januari 2016 Vlaamse infodag te Leuven 29 januari 2016 Vlaamse infodag te Antwerpen 1 februari 2016 Vlaamse infodag te Brugge 2 februari 2016

2 Vlaamse infodag te Hasselt 15 februari 2016 Doelgroep De deelnemersgroep bestaat uit de ambtenaren van de lokale besturen (gemeente-provincie), intercommunales en Vlaamse ambtenaren. Er werd een breed publiek bereikt, allen ruimtebepalers binnen Vlaanderen (gemeentelijk stedenbouwkundige ambtenaren, diensthoofden, afdelingshoofden, directeurs, planners, beleidsadviseurs, bestuurssecretarissen, administratieve medewerkers, planologen, architecten, ingenieurs, bouwhistoricus, docenten, projectcoördinatoren, handhavingsambtenaren, collega s ambtenaren van Ruimte Vlaanderen) Over de vijf provincies heen was er een zeer talrijke opkomst, met uitzondering van maximum drie beleidsdomeinen per decentrale werkplek waren de groepen nagenoeg voltallig. Agenda 09u00: ontvangst 09u30: inleiding: Atrium Lerend Netwerk Korte toelichting over het Atrium Lerend Netwerk en actuele thema s. 09u45: wijziging in het Onroerenderfgoedbesluit (Agentschap Onroerend Erfgoed) Vanaf 1 januari 2016 treedt het gewijzigde Onroerenderfgoedbesluit gefaseerd in werking. Tijdens de toelichting gaan we dieper in op het luik archeologie en dan voornamelijk het archeologisch onderzoek bij vergunningsplichtige ingrepen. We focussen op de taken van de vergunningverlenende overheid. In een tweede deel behandelen we de geïntegreerde toelating in de vergunningen inzake ruimtelijke ordening, specifiek voor beschermd onroerend erfgoed, en waar op gelet moet worden. Aansluitend heb je de kans om vragen te stellen u: pauze 11.00: vragenronde 11.15: integratie van plan-mer in ruimtelijke uitvoeringsplannen (Ruimte Vlaanderen, departement LNE) Het ontwerpdecreet dat de integratie van plan-milieueffectrapportering en andere effectbeoordelingen 2

3 in ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP) regelt, werd goedgekeurd. Tijdens de toelichting gaan we in op de uitwerking van een geïntegreerd planningsproces voor RUP s en op de betekenis daarvan voor gemeentelijke planningsprocessen. Aansluitend heb je de kans om vragen te stellen : vragenronde 12.15: draaiboek Lokaal Groenplan (Agentschap Natuur en Bos) We eindigen de infodag met een introductie over de opvolger van de handleiding groenstructuurplanning: het draaiboek Lokaal Groenplan. Dat boek past in de beleidslijnen uit het witboek Beleidsplan Ruimte Vlaanderen omtrent de groenblauwe dooradering van het bebouwde weefsel. Het draaiboek wil lokale overheden stimuleren en inspireren om daar werk van te maken. De publicatie zal voorhanden zijn : slot en broodjeslunch Synopsis gedachtenwissel 1/ De Vlaamse infodag werd gestart met een presentatie over ons Atrium Lerend Netwerk. Dit steeds maar groeiend structureel netwerkmodel, dat gecoördineerd wordt door Ruimte Vlaanderen, is een belangrijk instrument geworden waarin partnerschap en kennisuitwisseling centraal staan dit alles in functie van beleidsafstemming. Ruimte Vlaanderen geeft op die manier vorm aan de transitie van een controlerende en adviserende naar een participerende rol:. Het Lerend Netwerk is intussen een vertrouwde partner geworden die luistert naar lokale collega s en lokale bezorgdheden onder de Vlaamse aandacht brengt. De verschillende onderdelen van het netwerk werden toegelicht: het partneroverleg (PO: ambtelijk/beleid bilateraal overleg tussen Ruimte Vlaanderen en het lokale bestuur, over lokale processen met impact op de Vlaamse ruimtelijke doelstellingen en prioriteiten), het lokaal atrium (lokale thema s aangebracht door lokale besturen: op basis van regionale verdelingen in de verschillende provincies), de atriumcontactdag (met provinciale sturing), de Vlaamse infodag (toelichten van wet- en regelgeving), atrium op maat (thematisch atrium voor een specifieke doelgroep), het Vlaams atrium (gericht aan de Vlaamse beleidsdomeinen die een ruimtelijk belang hebben en een adviserende rol vervullen bij lokale processen zoals (omgevings)vergunningen en plannen), het virtueel netwerk Yammer (een sociaal kennisnetwerk voor professionals). De reacties uit het publiek tonen aan dat dit lerend netwerk zeer gesmaakt wordt en verdere evolutie toejuicht. 2/ Vervolgens werd het nieuwe Onroerenderfgoedbesluit toegelicht door de collega s van het Agentschap Onroerend Erfgoed. Vanaf 1 januari 2016 treedt dit gewijzigde besluit gefaseerd in werking. Tijdens de toelichting werd dieper ingegaan op het luik archeologie en dan voornamelijk het archeologisch onderzoek bij vergunningsplichtige ingrepen. Er werd hierbij gefocust op de taken van de vergunningverlenende overheid. Dit deel van de presentatie werd opgebouwd via 3 hoofdstukken: principes van archeologie, de actoren en de processen. In een tweede deel werd de geïntegreerde toelating in de stedenbouwkundige vergunningen behandeld, specifiek voor wat betreft het beschermd onroerend erfgoed, en waar er op gelet moet worden. Wat betreft de actoren werd verwezen naar de rol van de erkende archeologen die zullen instaan voor de opmaak van de archeologienota. Er werd gesteld dat er naast de 26 beschermde archeologische sites er ook een inventaris van archeologische zones komt. Dit wordt een kaart met aanduiding van de 58 historische stadskernen die aangevuld zullen worden met de gebieden waar geen archeologie te verwachten valt. Dit alles wordt in de eerste helft van 2016 vastgesteld. Hiervoor wordt er gerekend op inbreng van de lokale besturen. 3

4 De drie archeologische onderzoekskaders werden toegelicht: onderzoek bij vergunningsplichtige ingrepen in de bodem (op basis van drempelwaarden) - onderzoek met het oog op wetenschappelijke vraagstellingen - onderzoek na toevalsvondsten waarvan de eerste de meeste aandacht kreeg. Er werd vooral stilgestaan bij het vooronderzoek bij vergunningsplichtige ingrepen in de bodem (vergunningsaanvragen op basis van drempelwaarden). De archeologienota werd toegelicht en het te doorlopen proces. Belangrijk hierbij is dat in dergelijke gevallen het bouwdossier de bekrachtigde archeologienota als verplicht dossierstuk dient te bevatten (vanaf 1/06/2016). Deze nota dient te worden opgemaakt door een erkend archeoloog en bekrachtigd door OE: het bevat de te nemen maatregelen en ook de duiding over eventuele opgravingen (weliswaar na vergunning). Door de vergunningverlener moet deze nota als voorwaarde opgenomen te worden in de stedenbouwkundige vergunning. Indien een vooronderzoek met ingreep onmogelijk is kan dit uitzonderlijk uitgesteld worden mits grondige motivatie. Als laatste processtap moet zowel een archeologierapport als eindverslag afgegeven worden aan OE. De vergunningverlenende overheid heeft daarbij als opdracht om na te zien of de werken opgenomen in de nota in overeenstemming zijn met de vergunningsaanvraag. Indien dit niet zo is is de relevante wetgeving van het OEdecreet als voorwaarde op te nemen in de stedenbouwkundige vergunning. Als laatste punt kwamen de kosten van dit archeologisch onderzoek ter sprake. Deze worden gedragen door de vergunningaanvrager maar deze kan ondersteuning krijgen via flankerende maatregelen (premie voor buitensporige kosten, (nog onbestaand) solidariteitsfonds). In het tweede deel kwam de geïntegreerde toelating in vergunningen RO aan bod. Er werd gewezen op het onderscheid tussen vergunningsplichtige en niet-vergunningsplichtige handelingen. Hierin speelt OE (of de erkende erfgoedgemeente) steeds een verplichte cruciale rol: respectievelijk als adviesverlener of als beslisser. In de toelichting werd het omgaan met het advies van OE opgefrist. Tijdens de vragenronde werd ingegaan op de rol van de archeologen: enkel erkende archeologen kunnen een archeologienota opmaken, de fases in het archeologieproces kunnen door verschillende archeologen begeleid worden, zij dienen te handelen volgens de Code van Goede Praktijk, ze worden aangesteld door de initiatiefnemer en zijn niet gebonden aan vastgelegde vergoedingen. De archeologienota riep vele vragen op en werd via vraag/antwoord verder uitgeklaard: het al of niet nodig zijn van een dergelijke nota bij bouw- en verkavelingsvergunningen (niet bij RUP) wordt bepaald in OE-decreet (criteria vervat in art &2), ze wordt beoordeeld en bekrachtigd door OE (de vergunningverlener heeft hier geen oordeel over te vellen), het is de initiatiefnemer die moet zorgen dat de nota wordt opgemaakt, vanaf 1/06/2016 is deze nota een verplicht dossierstuk (zoniet onvolledigheid: aanstiplijst), indien de uiteindelijke vergunde werken afwijkt van deze opgenomen in de nota dient een bijkomende nota opgemaakt en bekrachtigd te worden hetzelfde geldt als de vergunningverlener een deel van de aangevraagde werken uitsluit uit de vergunning, een beroep tegen de bekrachtigde nota kan ingediend worden bij de bevoegde minister, bij een gefaseerde vergunning kan ook een gefaseerd archeologisch onderzoek uitgewerkt worden. De eventuele opgravingen kregen volle aandacht en vragen hieromtrent leidde tot de volgende uitspraken: het archeologisch vooronderzoek gebeurt voor de vergunningsaanvraag de opgravingen nadien, de bekrachtigde archeologienota is de toelating voor de erin opgenomen opgravingen op voorwaarde dat de werken in de nota 4

5 overeenstemmen met de vergunde werken, de opgravingen kunnen dus pas gebeuren na de vergunning, zo wordt verhinderd dat er onnodige opgravingen zouden gebeuren als de vergunning niet zou worden toegestaan, bij noodzakelijke opgravingen wordt de vervaltermijn van de uitvoering v/d vergunning geschorst voor max. 1 jaar. Er werd benadrukt dat de uitzonderlijke processtap genaamd uitgesteld vooronderzoek een keuze is van de initiatiefnemer in samenspraak met de archeoloog maar waar de ingreep in bodem de voorkeur geniet i.f.v de rechtszekerheid voor hem. De lokale besturen waren ook benieuwd wie de controle op de voorwaarden (vanuit de nota opgenomen in de vergunning) dient uit te voeren: er werd gesteld dat de voorwaarden letterlijk dienen overgenomen te worden in de vergunning en dat deze op die manier bindend zijn, het opnemen van deze voorwaarden in de vergunning is de verantwoordelijkheid van het vergunningverlenend bestuur (vertrouwen), het niet uitvoeren van deze voorwaarden betekent een bouwmisdrijf en kan dus door zowel het lokale bestuur of de inspectie-rwo vastgesteld worden en kan de geijkte procedure opgestart worden. De definitie van ingrepen in de bodem vroeg wat verduidelijking: hiervoor werd verwezen naar de Memorie van Toelichting van het OE-decreet, de diepte is niet noodzakelijk relevant maar wel de wijziging van de eigenschappen van de ondergrond, men moet steeds de ganse projectzone met inbegrip van de werfzone in rekening nemen. Het traceren van de archeologisch gevoelige zones trok de aandacht bijzonder het ter beschikking gestelde kaartmateriaal: dit is te raadplegen op geo.onroerenderfgoed.be, deze kaarten worden steeds geactualiseerd en zijn gemaakt op perceelsniveau. Er bleek een bezorgdheid over de hinder die het archeologieproces zou kunnen betekenen voor de start van de vergunde werken: pas indien de vergunning is verleend en voldaan is aan de maatregelen (voorwaarden opgenomen in nota/vergunning) kunnen de werken gestart worden, de codex is hiervoor aangepast, het beëindigen van het veldwerk (vooronderzoek met al of niet opgravingen) is de verantwoordelijkheid van de archeoloog. Uit de discussie bleek verder dat de erkende OE-gemeentes nu enkel taken krijgen in het kader van melding maar dat er aan de wetgeving gesleuteld wordt om die gemeentes ook de bekrachtiging van de nota te kunnen laten doen. Er werd verduidelijkt dat de wetgeving gefaseerd in voege zal komen: aanvragen na 1/06/2016 dienen een bekrachtigde archeologienota te bevatten, tot 31/05/2016 nog advies vragen aan OE, vroegere rapporten kunnen gebruikt worden in deze nota, de afstemming met het decreet OVG wordt onderzocht, de initiatiefnemer/architect/verkavelaar/ontwikkelaar krijgen een gelijkaardige toelichting. 3/ De integratie van plan-mer en andere effectenbeoordelingen bij de RUP s werden onder de loep genomen. Hierbij werd de context geschetst waar zowel de keuzes tussen het generiek spoor en het integratiespoor plan-mer gesitueerd werd. Na de evaluatie ervan en uitspraken over het Grondwettelijk Hof werd het integratiespoorbesluit opgehoffen en kwam er eind november 2013 een conceptnota. Daaruit volgend kwam er een decreetswijziging om de bovenvermelde integraties decretaal te kunnen vastleggen. De spreker ging in op de knelpunten van de vroegere onderscheiden processen: o.a. plan-mer: ambtelijk, wetenschappelijk RUP: politiek, ruimtelijk; weinig inhoudelijke afstemming; verschillende momenten van publieke raadpleging; verschillende deadlines,. Het doel van deze decreetswijziging is te komen tot beter onderbouwde en robuustere RUP s, een maatgericht en flexibel proces, vermijden van uitpuilende plan-merdocumenten en het draagvlak te vergroten. Karakteristieken werden toegelicht: één proces/procedure, samenbrengen van alle noodzakelijke effectenbeoordelingen, samenwerkende overheden, minder formeel, meer afstemming ondersteunende effectenbeoordelingen, integratie screening en scooping, nadruk op participatief traject. 5

6 Er werd aandacht gegeven voor de vernieuwingen zoals een logische productflow, voortdurende participatie tijdens procesverloop, een evoluerende en transparante procesnota, de invoering van een planteam, nieuwe instrumenten om voorgestelde maatregelen uitvoerbaar te maken,. Het proces werd kort toegelicht: startnota, 1 raadpleging 60 dagen scoopingsnota, ontwerp-rup met ontwerpeffectbeoordelingen, 2 raadpleging 30 dagen (OO), definitief RUP en effectbeoordelingen Er wordt benadrukt dat er op die manier een echte integratie ontstaat van het RUP-planningsproces en de procedure van de plan-mer. Hierbij krijgt het integrerend planteam (met inbegrip van de dienst MER en andere gewestelijke instanties), dat ook verkokering tegengaat en overheden maatgericht doet samenwerken, de hoofdrol toebedeeld. Door de flexibele geïntegreerde procedure kan maatwerk geleverd worden: proces- en planintegratie ondersteunen dit. De daarbij horende transparantie creëert een groter draagvlak niet in het minst door het feit dat er steeds minimaal 2 formele participatiemomenten zijn en dit op cruciale procesmomenten (begin van het proces, na voorlopige vaststelling). Daarbij blijven maatgerichte participaties mogelijk. Door dit geïntegreerd proces ontstaan er ook meer mogelijkheden om de effect-milderende maatregelen daadwerkelijk om te zetten in robuustere RUP s zowel qua inzet instrumentarium, het aangaan van verbintenissen en overeenkomsten als de verbreding van de toepassing van stedenbouwkundige verordeningen. Tenslotte werd stilgestaan bij de praktische handleiding. Deze heeft geen formeel juridisch statuut maar moet aanzien worden als een routeplanner. Uiteraard was de handleiding een blikvanger voor de lokale besturen en is online raadpleegbaar. Het werd hen duidelijk gemaakt dat dit dient beschouwd te worden als een inspirerend en ondersteunend instrument om de integratiedoelstelling maatgericht en participatief te realiseren. Het is ook de bedoeling dat inspirerende voorbeelden hier zullen in opgenomen worden. Het participatieproces en hoe dit te organiseren was een bezorgdheid van de aanwezigen en kreeg de volle aandacht. De initiatiefnemende overheid dient de bevolking te informeren en te raadplegen. Het doel hiervan is het creëren van draagvlak maar niet in het minst om het ontwerp-rup te optimaliseren. Hoe deze participatie gebeurt is niet vastgelegd (wel 60 dagen raadpleging): wel dient er steeds een verslag van gemaakt te worden en in openbaar onderzoek gelegd te worden. Het moet wel degelijk gaan over een participatieproces (meer dan ter inzagelegging) en ook maatgerichtheid is essentieel. De participatieve procesvorm zal volgens de gemeentelijke ambtenaren de procedure voor kleine RUP s onnodig verzwaren. Er wordt inderdaad geen onderscheid meer gemaakt tussen een RUP met of zonder plan- MER. Er wordt benadrukt dat een participatietraject wel zijn tol eist maar dat de scoopingsnota nagenoeg een blauwdruk van het RUP zal zijn. Er wordt aangetoond dat de nieuwe procedure niet langer duurt dan de huidige procedure waarbij geen plan-mer moet gemaakt worden. Een efficiënte managing van het proces verdient hier ook de aandacht. De 2 raadpleging (te beschouwen als een klassiek OO) dient opnieuw te gebeuren als er substantiële wijzigingen dienen te gebeuren als gevolg van het eerste OO: cfr. huidige RUP-praktijk. Wel is de achterliggende gedachte dat door het vroeg opstarten van het participatietraject dergelijke bijsturingen zullen vermeden worden. De PROCORO/GECORO krijgen dezelfde rol als bij de huidige RUP-behandeling. Wel krijgen ze een aanvullende adviesrol in de 1 raadpleging. De mogelijkheid van het opmaken van stedenbouwkundige verordeningen met milieuaspecten viel ook op. Indien na het OO van het RUP/plan-MER hiervoor de noodzaak blijkt (omdat de vanuit het plan-mer specifieke maatregelen enkel via een verordening kunnen hard gemaakt worden) dan kan de procedure van het RUP worden verlengd om daarna de definitieve goedkeuring RUP en verordening te koppelen. 6

7 Voor de behandeling en opvolging van planologische attesten verandert de decreetswijziging niet. Vernieuwend is wel de invoering van een planteam waar dan nog naast de gewestelijke instanties de dienst MER in vertegenwoordigd is: men vreest vertraging en moeilijkheden. Uiteraard zal dit een veranderingstraject vragen van hen maar ook een gerichte organisatorische aanpak. Efficiëntie en snelheid van proces moet hierbij de doelstelling zijn. Het al of niet nodig zijn van een MER-coördinator is een heikel punt. In de periode tussen startnota en scoopingsnota moet doorgaans duidelijk worden of er een plan-mer nodig zal zijn. Indien dit later bepaald wordt hoeft dit geen probleem te zijn: voor de voorlopige vaststelling wordt de dienst MER steeds gevraagd om advies. De rol van de dienst MER roept vragen op. Zij kijken tijdens het de opmaak van het plan-mer mee over de schouder, werken mee aan de opmaak van de scoopingsnota en oordelen of er een plan-mer of screening nodig is, geven advies, kunnen een rol spelen bij verwerking van de resultaten van het OO. De dienst MER heeft dus een adviserende rol en geen goedkeurende rol meer. De vraag naar overgangsmaatregelen wordt gecounterd door te stellen dat er hiervoor nog een uitvoeringsbesluit dient opgemaakt te worden. 4/ Als afsluiter werd het draaiboek Groenplan voorgesteld. Dit werd gekaderd binnen het Groenboek BRV en is een alternatievenonderzoek ingegeven door de grote druk op de beschikbare ruimte. Het wil de lokale besturen op deze manier triggeren en verantwoordelijkheid doen opnemen om te komen tot een richtinggevend beleidsdocument, een Lokaal Groenplan. Er wordt gepleit voor een sectoroverschrijdende samenwerking om uiteindelijk te landen met een geïntegreerde visie. Het draaiboek bevat richtlijnen voor een mogelijke gefaseerde aanpak ( voorbereiding, inventarisatie, visie- en conceptvorming, actieplan). Via typevraagstukken en thema s en praktijkvoorbeelden wordt via een beeldende taal geprikkeld tot nadenken en actie. Conclusie Tijdens de aansluitende netwerkmomenten op de verschillende werkplekken blijkt dat de presentaties zeer gesmaakt werden. Het gevarieerde aanbod (zowel qua thema, doelgroep, aanpak) binnen het Atrium Lerend Netwerk wordt als een verrijking aanzien binnen het ruimtelijk speelveld en zorgt voor erkenning en herkenning. De aanwezigen zien dit graag verder groeien en illustreert voor hen de bottom-up en top-down reflex. De presentatie over het Onroerenderfgoeddecreet komt gezien de gefaseerde invoering ervan net op tijd op de agenda van de lokale ambtenaren. De vele vragen tot verduidelijking en bekommernissen tonen aan dat een dergelijke toelichting een noodzaak is om onzekerheden te vermijden en interpretaties bij te sturen. De vragen/antwoorden werden per werkplek opgelijst en zijn online raadpleegbaar. De toelichting over de integratie van plan-mer en andere effectenbeoordelingen bij de RUP s gaf de kans aan Ruimte Vlaanderen om de decreetswijziging bevattelijk te maken en het integrerende en participatieve traject te duiden. De daaropvolgende vragenronde wijzen erop dat de lokale besturen deze gewijzigde koers wel bijtreden maar dat er hier zowel een cultuurverandering als een efficiënte aanpak zal nodig zijn om tot de beoogde resultaten te kunnen komen. De vragen/antwoorden werden per werkplek opgelijst en zijn online raadpleegbaar. 7

8 Het draaiboek groenplan was een mooie afsluiter die door zijn concrete bijdrage de aanwezigen goesting doet krijgen om ruimtelijke ontwikkeling iets groener te doen kleuren. Voor elke Vlaamse infodag werd per werkplek een verslag opgemaakt die de deelnemerslijst bevat. 8