Algemene inleiding op het recht H1. Algemene begrippen betreffende het recht

Transcriptie

1 Algemene inleiding op het recht H1. Algemene begrippen betreffende het recht 1.Definitie van het recht Verzameling van regels die de maatschappelijke ordening dienen te verzekeren Verplichtend door de menselijke natuur of opgelegd door de overheid Waardoor iedereen hetzijne kan bekomen - Recht is geen meetbare grootheid met beïnvloedt door tijdsgeest, godsdienst en filosofische gedachten 2.Natuurrecht en positief recht Natuurrecht : verzameling van principes en regels Voor iedereen vanzelfsprekend Volgen rechtstreeks uit de menselijke natuur, ronder tss komst vd overheid Positief recht : verzameling van regels die maatschappelijke verhoudingingen inricht Opgelegd door menslijke natuur of door de overheid Verschillen van tijd tot tijd en land tot land Zowel een objectief ( omstandigheden ) als subjectief karakter ( compromis) Natuurrecht en positief recht kunnen niet los van elkaar bestaan. Het natuurrecht is 1 van de grondslagen van het positief recht. En zonder positief recht is er geen rechstorde 3.Het begrip recht Objectief recht : Verschillende regels die de maatschappelijke verhoudingen regelen los van Personen Ingedeeld op verschillende manieren : Dwingend en aanvullend recht Naargelang de oorsprong ( internationaal recht, Romeins recht,... ) In wetten, decreten, verordeningen,... Privaat en publiek recht ( zie verder ) Subjectief recht : Legt de betrekkingen vast ( iets doen of eisen ). Dit recht houdt verband met personen, drager van rechten en plichten, opgedeeld in: Persoonlijkheidsrechten : fundamentele rechten van de mens Familiale rechten : Rechten van personen als lid van het gezin Vermogensrechten : bescherming van het vermogen of patrimonium Politieke rechten : Betrekkingen tss personen ivm hun plaats in de samenleving en de uitoefening van de openbare macht 4.Het positief recht Klassiek opgedeeld in : A. Publiek recht : regelt de algemene belangen en verhoudingen tss individu en overheid. - Onderscheid : Staatsrecht = grondwettelijk recht : grondbeginselen van de staatsorganisatie en essentiele vrijheden van de burger Administratief recht : Werking openbare, niet wetgevende en gerechterlijke bestuursorganen en instellingen Fiscaal recht : heffen en innen van belastingen Strafrecht en strafvorderingsrecht : straffen van misdrijven na gerechterl. Uitspraak Sociaal publiek recht 1

2 Internationaal publiek recht : Bv. Europees verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden. o OPM : Universele verklaring van de rechten van de mens ( VN ) is niet door de Belgisch wet goedgekeurd en telt dus enkel als beginselverklaring zonder rechtsgevolgen - Vele regels van het publieke recht dienen ter bescherming van private belangen B.Privaat recht : regelt de betrekkingen tss personen onderling De bijzonderste tak is het burgerlijk recht ( Burgelijk Wetboek ); het omvat : Het personenrecht ; betreffende rechtsbekwaamheid en handelbekwaamheid van personen Familierecht : Alle rechtsbetrekkingen die onstaan door de familale band Erfrecht : regeling van vermogen van een overledenen Vermogensrecht : regeling van iemands vermogen Sociaal recht : verhoudingen tss werkgevers en werknemers Procesrecht : regels betreffende civiele procedures, met als basisgedachte dat niemand zichzelf mag rechten. Internationaal privaatrecht : tss burgers van verschillende naties Landelijk recht : behandelt landelijk beheer en politie (veldwetboek boswetboek) Intellectueel recht : ivm intellectuele en geestelijke scheppingen Handelsrecht : betreffende de betrekkingen tss personen die handel voeren ( Wetboek van de koophandel ) 5.Het burgerlijk recht Stam vanuit de tijd van napoleon => basisgedachte : individuele vrijheid Wordt continu aangepast door veranderende tijdsgeest met als vaststelling : meer een meer uitbreiding van sociale en collectieve gedachtengoed ten kosten van de inidividuele vrijheden. - Personen- en familierecht : o Moreel en extra-patrimoniaal karakter o Niet overdraagbaar en buiten de handel - Vermogensrecht : o Geldelijk of patrimoniaal karakter o Vrij overdraagbaar en doorgaans erfelijk o Onderscheid : Volstrekte ( absolute ) - betrekkelijke ( relatieve ) A. Betrekkelijke vermogensrechten Slechts tegenover 1 persoon of een groep van personen ( persoonlijke rechten ) Ook : vorderingsrechten of verbintenisrechten Behandelt in contracten of verbintenissenrecht 3 Essentiele elementen : i. Rechtshanding ( contract ) ii. Een persoon tegenover wie men het recht kan uitoefenen iii. Een doel waarover de partijen zich verbinden B. De volstrekte vermogensrechten Kunnen tegenover iedereen gehandhaaft worden Indeling in zakelijke rechten intellectuele rechten industriele rechten i. Zakelijke rechten : geven een onmiddelijk beschikkingsrecht aan de gerechtigde. Er zijn twee essentiele elementen nodig : Een belanghebbend persoon en een zaak Kenm : - Volstrekt recht : tegenover iedereen 2

3 - Niemand mag het aantasten of beperken ( tenzij vaste uitz ) - Geen verplichtingen voor gerechtigde ( tenzij administratieve ) - Ze verlenen een volrecht en een voorkeursrecht ii. Intelectuele en industriele rechten : volstrekt recht op scheppingen van de geest ( immateriele goederen ) BV. Auteursrecht, octrooien, warenmerken, kwekersrecht, chipbescherming,... In het personenrecht wordt een onderscheid gemaakt tss natuurlijke en rechtspersonen Natuurlijke personen : Dit zijn fysieke personen, dragers van rechten en plichten Rechtspersonen : groepen van personen die rechtspersoonlijkheid hebben verkregen ( door volgen van bepaalde regels ). Ze hebben dezelfde rechten en plichten als natuurlijke personen met enkele beperkingen. We onderscheiden : Privaatrechterlijke rechtspersonen : tot stand door privaat initiatief o Privaatrechterlijke instellingen met louter privaat doel o Privaatrechterlijke instellingen met openbaar belang als doel Publiekrechterlijke rechtspersonen : door overheid of wetgeven opgericht o Openbare publiekrechterlijke instellingen met bestuur los van de politiek o Politieke publiekrechterlijke instellingen De feitelijke verenigingen : Deze hebben geen rechtspersoonlijkheid en de vereniging kan dan ook niet bestaan los van de leden en heeft geen eigendom. Alle leden zijn mede-eigenaars van het patrimonium tenzij anders vastgelegd. 6.Imperatief en suppletief recht Imperatief recht : dwingend recht, geen afwijking is mogelijk Rechtsregels voor openbare orde en goede zeden: fundamenteel voor de maatschappij Rechtsregels die door de wet een dwingen karakter krijgen, niet noodz voor maatschappij maar bestuur vindt van wel. De vormvoorschiften Publiek recht = imperatief recht Privaat recht = dikwijls regelend Suppletief recht = aanvullende recht : Regels die van toepassing zijn wanneer partijen bij een rechtshanding zelf niets geregeld hebben, er mag dus van afgeweken worden. 7.Rechtsfeiten Rechtsfeit : feit dat gerechterlijke gevolgen heeft. Men onderscheid : Toevallinge feiten : geen menselijke ingreep Menselijke handelingen o Feitelijke handelingen : rechtgevolgen zonder die bedoeling Onrechtmatige daden Burgerlijke misdrijven Wanprestaties o Rechtshandelingen : Handelingen met rechtsgevolgen als doel Eenzijdige rechtshandling tegenover meerzijdige Handelingen onder kosteloze titel ( schenkingen ) Handelingen ondere bezwarende titel ( verkoop ) Handelingen ondere levenden of bij dode ( testament ) Beheersdaden of beschikkingsdaden ( zie verder ) 3

4 8.Rechtssubjecten en rechtsobjecten Rechtssubjecten : dragers van rechten en plichten = personen ( in de zin van het recht Rechtsobject : voorwerp van rechten en aan de rechten vh rechtssubject onderworpen 9.Rechtsleer en rechtstaal Rechtsleer is geen feitelijke bron van recht maar dient als hulp voor de wetgevende macht om de wetten te verduidelijken en te onderzoeken ( bv op achterpoortjes ) De wetspraak heeft ook geleid tot het ontstaan van de gerechtstaal, met eigen woordenschat. Een zuiveren en vaste rechtstaal is onontbeerlijk om rechtvaardig recht te kunnen voeren 10.Bronnen van recht De voornaamste bronnen van het Belgisch Positief recht : - De Belgische Wet - De gewoontes - De rechtspraak : de kracht van het precedent is aanzienlijk - De rechtsleer - De billijkheid 4

5 H1. Algemene begrippen betreffende het recht A.De wet Definitie Regels voor maatschappelijke ordening, voorgeschreven door de wetgevende macht en gegarandeerd door de overheid De grondwet De grondwet vormt de basis voor de Belgische samenleving ( goedgekeurd op 7/2/1831 door het Nationaal Congres ) Deels publiek recht en hoofdbestanddeel van het staatsrecht Principes : Rechten, gelijkheid en vrijheid voor alle Belgen Inrichting parlementair stelsel en koningschap Scheiding van de 3 machten : Iedere macht kan onafhanklijk, onpartijdig en los van machtsmisbruik van de twee andere optreden Erkenning van provinciale en gemeentelijke besturen De verschillende machten Wetgevende macht : Vervaardigd de wetten Parlement ( senaat + kamer van volksvertegenwoordigers ) + koning Uitvoerende macht Bestuurt het land met toepassing van de wetten gekeurd door de wetgevende macht Ministers + koning Gerechterlijke macht Doet de wet naleven dmv vonnissen, arresten,... De provinciale en gemeentelijke instellingen Behartigen de onderlinge belangen ( >< staat : algemene belangen ) Provinciewet + gemeentewet Mag eigen reglementen en verordeningen opstellen zolang deze niet strijdig zijn met de wetten van de staat Instellingen voorzien in de grondwetsherziening van 24 december Taalgebieden ( D, Vl, W, Brussel 2 talig ) Drie cultuurgemeenschappen en drie cultuurraden Drie gewesten ( Vl waals Brussels ) Er mogen agglomeraties en federaties van gemeentes opgericht worden Er wordt een afzonderlijke agglomeratie voor de hoofdstad van het rijk opgericht De rechten van de Belgen Burgerlijke rechten: Regelen de betrekkingen tss de burgers onderling Staatsburgerlijke rechten : Regelen de betrekkingen tss burgers en de staat Publieke rechten : regelen de vijheden van de burgers Het tot stand komen van wetten, decreten en verordeningen De wetboeken ( codificatie ) Lezen p 4-6 5

6 Toepassingsgebied van een nieuwe wet Een wet heeft geen terugwerkende kracht tot voor ze bestond ( Burgerlijk Wetboek ) Hof van Cassatie : Voorgaande geldt enkel voor de rechter en niet voor de wetgever => Indien uitdrukkelijk vermeld kan een wet strekken tot voor zijn ontstaansdatum Mogelijke situaties : De oude wet blijft van toepassing op feiten van voor de nieuwe wet De nieuwe wet is van toepassing op feiten die reeds zijn voorgevallen maar die toch nog moeten gestrafd worden De wetgever vermeld uitdrukkelijk dat de wet ook betrekking heeft op voordien voorgevallen feiten B.Gewoontes Begrip Belangrijke rechtsbron in het private recht ( wetgever kan niet alles regelen ) Onstaan door een langdurig, ononderbroken gebruik door de gemeenschap of een deel ervan Soorten Onderscheid : Algemene gewoontes in het ganse land Plaatselijke gewoontes Bijzondere gewoontes ( voor een bepaalde groep ) Ook : Gewoontes gebaseerd op traditie Wettelijk erkende gewoontes. Soms laat de wet toe dat men door de gewoonte van de wet afwijkt. Toepassingsgebied Burgerlijke rechten zijn maar van toepassing voor zover er een wet uitdrukkelijk naar verwijst Handelsrechten: de gebruiken dienen gevolgd te worden tenzij er een uitdrukkelijk verbod is van de wetgever Gewoonterecht kan nooit afbreuk doen aan de regels van de openbare orde Men moet bewijzen aanvoeren indien men van gewoonterecht wil gebruik maken waarna de feitenrechter vij oordeelt. C.De rechtspraak Begrip Rechtspraak = verzameling van vonnissen van de rechtbanken en de arresten van de Hoven Dubbele rol : Interpretatie van de bestaande regels Scheppen van rechtsregels in gevallen waar de wet niets voorziet Rechter mag niet weigeren recht te spreken op basis van onvolledigheid of onduidelijkheid van de wet Het precedent is zeer belangrijk en heeft een grote macht. Rechtspraak kan op deze manier dan zelf een bron van recht worden 6

7 Verschillende rechtscolleges en hun bevoegdheden DE RECHTERLIJKE RECHTSCOLLEGES Spreken recht in geschillen over burgerlijke rechten en in geschillen over politieke rechten en in strafzaken. We onderscheiden Hof van casatie o 1 Hof van Cassatie, nl. In Brussel o Oordeelt niet zelf maar controleert de vormvereisten en algemene rechtsbeginselen van de lagere rechtbanken o Enkele toelaatbaar indien alle andere opties/rechtbanken doorlopen zijn Hof van beroep o 5 : Antwerpen Gent Brussel Luik Bergen o Burgerlijke kamer + Correctionele kamer + jeugdkamer o Hoger beroep tegen uitspraken van de lagere rechtbanken o Bijzondere bevoegdheden in bepaalde zaken ( fiscaal, kieswet,... ) o Ze spreken arresten uit Arbeidshof o In elke proviniehoofdstad o Jury ( 12 gezworenen ) + Het hof ( raadsheer + 2 rechters ) o Neemt kennis, in 1e en 2e aanleg van de misdaden en politieke misdrijven Rechtbank van eerste aanleg o In elke gerechterlijk arrondissement o Burgelijke kamer + correctionele + jeugdkamer Rechtbank van koophandel : in elke gerechterlijk arrondissement. Handelsgeschillen boven de 75000BEF Arbeidsrechtbank ; in elk gerechterlijk arrondissement voor alle sociale geschillen Arrondissementsrechtbank : o In elke arrondissement. o Oordeelt niet, maar duidt de juiste rechtbank aan. o Voorzitters van de drie rechtbanken Vredegerecht : in elk kanton. o Behandelt de zaken < 75000BEF o Heeft een bijzondere bevoegdheid onafhankelijk van het bedrag Politierechtbanken: in elk kanton, voor overtredingen en bijzondere misdrijven ADMINISTRATIEVE RECHTSCOLLEGES Behoren tot de uitvoerende macht en doen uitspraak in alle geschillen van bestuur en in geschillen over politieke rechten. We onderscheiden : Raad van state o Afdeling wetgeving : geeft advies aan de wetgevende vergaderingen, executieven en regering voor de voorontwerpen en voorstellen van wet of decreet o Afdeling administratie : hoogste administratieve rechtscollege, waakt erover dat de overheid handelt volgens de wet o De raad van state controleert zichzelf De koning : Men kan bij de Koning hoger beroep aantekenen tegen beslissingen van de bestendige deputatie De bestendige deputatie van de Provincipie : Beslist in vele bestuurlijke aangelegenheden. Bv. Stedenbouw, studiebeurzen,... 7

8 Bijzondere administratieve rechtcolleges : Vele, met uitgestrekte en gevarieerde bevoegdheden. Internationale rechtscolleges o Hof van justitie van de Europese gemeenschap : Uitleggig en toepassing van de Europese verdragen o Europese hof voor de rechten van de mens ( Straatsburg ) : Doet uitspraak over klahten inzake schending van de mensenrechten iin de landen die de conventie van de rechten van de mens hebben ondertekent. Het scheidsgerecht o De partijen zelf richten een private rechtbank waarbij 1 of meerdere scheidsrechters ( private personen ) uitspraak doen, in 1 e of 2 e aanleg o De rechtbank van eerste aanleg kan een scheidsrechterlijke beslissing uitvoerbaar maken De procedures HET BURGERLIJK PROCES Middel om private rechten toe doen gelden. Proces : vanaf de betwiste rechtssituatie tot opgeklaarde rechtstoestand De eiser spant een proces aan tegen de verweerder. De strijd noemt men een geding De voornaamste beginselen De rechter is onpartijdig en motiveert zijn uitspraak De rechter mag geen uitspraak doen bij wijze van algemene regel De partijen nemen initiatief De partijen mogen zich laten vertegenwoordigen door een advocaat Adstructieplicht De partijen moeten aanhoord worden Openbaar Niet kosteloos maar kosteloze bijstand voor minderbedeelden De strafvordering schrorst de burgerlijke rechtsvordering Beslissingen moeten gebeuren binnen aanzienlijke termijn De tenuitvoerlegging van de vonnissen gebeurt door de uitvoerende macht op initiatief van de belanghebbende partij DE STRAFRECHTERLIJKE PROCEDURE De strafrechter is de bestraffer maar ook de beschermer van de beklaagde De beginselen : De publieke vordering gebeurt door het Openbaar Ministerie De klager kan zelf de verantwoordelijke dagvaarden voor de correctionele rechtbank of voor de politierechtbank De rechter leidt het proces De verdachte krijgt het voordeel van de twijfel Uitspraken moeten gemotiveerd worden Straf en strafmaat volgens de wet De beklaagde moet in persoon aanwezig zijn Openbaar Hoger beroep en cassatie mogelijk Uitvoering van de straffen door de uitvoerende macht Aan sommige straffen zijn nog andere sancties verbonden 8

9 De burgerlijke rechtsvordering kan tegelijkertijd en voor dezelfde rechter verlopen Volstrekte scheiding tss openbaar ministerie en rechtbank Openbaar ministerie zet de vervolging in gang maar heeft daarna geen beslissingsrecht meer. OPENBAAR MINISTERIE Staatsorgaan bij de rechtbanken onder bevoegdheid van de minister van justitie. Belast met het vorderen van de toepassing van de strafwet en het optreden in private zaken waarbij de openbare orde betrokken is Magistraten van het OM Waardigheid van de rechterlijke macht Vertegenwoordigen de uitvoerende macht bij de rechterlijke macht Maken grondwettelijk deel uit van de rechterlijke macht Het OM is belast met : Leiding van het opsporingsonderzoek en vorderen van vooronderzoek Opstellen van de dagvaardiging Eisen van de straf ( requisitor ) Tenuitvoerlegging van de straf Samenstelling : Hof van cassatie : procureur-generaal + advocaten-generaal Hof van beroep : procureur-generaal, advocaten-generaal en substituut-procureurgeneraal Arbeidshof : Arbeidsauditeur-generaal, advocaten-generaal, substituten-generaal Zeten van gerechterlijk arrondissement: procureur des konings en substituten Arbeidsrechtbank: arbeidsauditeur en substituutarbeidsauditeurs Politierechtbank : Procureur des konings + 1 of meer politiecommissarissen of gerechterlijke officieren of agenten bij parketten Werkwijze in correctionele zaken : Rechtstreekse dagvaarding Vooronderzoek vorderen: o Rechtbank beslist of verdachte zal vervolgt worden o Bij elke rechtbank van eerste aanleg is een onderzoeksrechter doe gewoonlijk met zo een vooronderzoek wordt belast. o De uislag wordt beoordeeld door de rechtsmachten van onderzoek ( d.i. de raadkamer en in hoger beroep de kamer van inbeschuldigingstelling. Voor het vinden van de waarheid kunnen bepaalde inbreuken gemaakt worden op de vrijheden van de burger Iedereen die benadeelt is door een wandaad of misdrijf kan zich bij de onderzoeksrechter burgerlijke partij stellen en zo een onderzoek en eventueel proces starten. Rechtsleer en billijkheid Zie vorig hoofdstuk 9

10 Deel 2 : Zakenrecht H1. Inleiding op het zakenrecht Zaken Alles wat een relatie heeft tot de mens en dus een vermogensbestanddeel vd mens kan zijn Zaken kunnen zowel stoffelijk als onstoffelijk ( zelden ) zijn. Goederen Goederen kunnen zowel zaken ( materieel ) als rechten zijn die betrekking hebben op zaken ( eventueel immaterieel = onlichamelijke goederen ) Zaken goederen Een zaak wordt pas een goed als : Het voor iemand een waarde heeft ( gevoelswaarde is voldoende ) Het aan de heerschappij van iemand kan onderworpen worden Het 1 zelfstandig geheel is OPM : Om ethische redenen kunnen sommige zaken niet als goederen aanzien worden Het vermogen ( patrimonium) = ( ruim ) Het geheel van op geld waardeerbare rechten en plichten van een persoon = ( beperkter ) Bepaalde verzameling van goederen met een bepaalde bestemming die als 1 rechtsalgemeenheid ( geheel van rechten en plichten waarvan een mens drager is ) kunnen worden beschouwd Iedere persoon en zijn vermogen zijn onafscheidbaar. Zonder persoon kan geen vermogen bestaan Iedere persoon heeft een vermogen, zelfs al heeft hij meer schulden dan baten Iedere persoon kan maar 1 vermogen bezitten. Schuldeisers hebben dan recht op een recht van onderpand op het geheel van zijn goederen, zowel de tegenwoordige als de toekomstige Het patrimonium kan niet verdwijnen zolang de persoon leeft. Bij overlijden gaat het patrimonium over op de erfgenamen, ook de schulden. Zakenrecht Geheel van regels die het statuur regelen van de goederen van het patrimonium. Het maakt deel uit van het privaat recht en is hfdz. dwingend Onderverdeling : Genotsrechten : geven een volledig of beperkt genot van de zaak Zekerheidsrechten : geven recht op voorrang op de opbrengst van een bezwaard goed. ( in mindere mate beschouwd ) Vermogensrechten = zakenrechten + persoonlijke rechten + intellectuele rechten Zakenrechten >< persoonlijke rechten absoluut of volstrekt : tegenstelbaar tov iedereen de zaak is een voorwerp volgrecht : eis onafh van de houder voorrangsrecht : steeds terugvordering met voorrang op andere schuldeisers Zakenrechten >< intellectuele rechten: materieel goed uitz : retentierecht = recht van terughouding o soort zekerheidsrecht 10

11 o recht op het goed van een ander bij zich te houden tot de andere de vordering over dat goed heeft voldaan o Geen zakelijk recht maar een persoonlijk recht met zakelijk karakter o Vervalt niet als de eigenaar de teruggehouden zaak in tussentijd verkoopt o Ondeelbaar Verschillende indeling van goederen a. Onroerende en roerende goederen : zie verder b. Verbruikbare en onverbruikbare goederen Verbruikbaar : eenmalig gebruik, onverbruikbare : de rest Enkel onverbruikbare goederen kunnen vwp zijn van bruikleen of vrcuhtgebruik. c. Goederen die aan iemand toebehoren en goederen die aan niemand toebehoren Goederen die aan niemand toebehoren kunnen verder opgedeeld worden : o Gemene zaken : eigenlijk geen goederen, want ze kunnen niemand toebehoren. Het genot wordt geregelt door de politiewetten o Onbeheerde goederen = heerloze goederen Roerende goederen die nooit aan iemand hebben toebehoord. Ze behoren toe aan diegene die er zich meester van maakt Goederen die aan personen zonder erfgenaam behoren na overlijden, behoren toe aan de overheid Onroerende goederen die nooit aan iemand toebehoort hebben behoren toe aan de staat of aan het openbaar domein Goederen die aan onbekenden toebehoren of toebehoort hebben Weggeworpen of achtergelaten goederen : kunnen aan privé personen toegeëigent worden Verloren vwp en en vondsten 1. Op openb terrein : verplichte aangift bij politie 2. Privé : teruggeven als ze het vragen Een schat Goederen in de handel en buiten de handel o Goederen in de handel : kunnen door privé personen verkregen worden en zijn in vrije omloop o Goederen zijn buiten de handel door de wet omdat ze tot het publiek domein behoren of omdat het tegen de openbare orde is o Zakenrecht : steeds goederen in de handel o Goederen buiten de handel kunnen niet door verjaring verkregen worden Vervangbare en onvervangbare goederen o Vervangbaar goed : goeder dat nog niet geindividualiseerd is, maw juridisch vervangbaar door een ander van zijn soort. o Subjectief verschil : vervangbaarheid afhankelijk van de wil van de parijen o Juridisch verschil belangrijk bij Eigendomsovergang Vervulling van een risico o Zakenrecht : enkel onvervangbare goederen Lichamelijke en onlichamelijke goederen o Lichamelijke goederen : stoffelijke vwp n o Onlichamelijke : rechten o Eigendomsrecht : wordt vereenzelvigd met het voorwerp zelf => lichamelijk goed 11

12 Deelbare en ondeelbare goederen o Deelbaar : kan in kleinere gelijkaardige delen verdeeld worden zonder dat het in weze is geschonden Hoofdzaken en bijzaken o Bijzaak : houdt steeds verband met de hoofdzaak zonder er volledig in opgenomen te zijn. ( niet te verwarren met onderdelen van iets ) o De bijzaak volgt steeds de hoofdzaak o Verband door : bestemming natuur recht Tegenwoordige en toekomstige goederen o Tegenwoordige goederen bestaan reeds, toekomstige nog niet. o Relatief toekomstig goed : voorwerp bestaat reeds maar behoort nog tot niemands vermogen o Absoluut toekomstig goed : bestaat totaal nog niet o Zakelijke recht : enkel op tegenwoordige goederen Afzonderlijke zaken en algemeengheden o Feitelijke algemeenheid : Verzamelingen van verschillende objecten o Juridische algemeenheid : groep van rechten en plichten gekoppeld aan een afzonderlijk object of een feitelijke algemeenheid. Indeling van goederen volgens het burgerlijk wetboek Onstaan onderscheid roerende en onroerende goederen: Gegroeid uit historische omstandigheden Onverplaatsbare goederen hadden een grotere vermogenswaarde ONROERENDE GOEDEREN : ONROERENDE GOEDEREN DOOR HUN AARD Grond : aardoppervlak en onderliggende lagen. Voor de ondergrond bestaat wel een afzonderlijke wetgeving ( door de econ waarde van sommige lagen ). Grondwater wordt aanzien als een roerend goed Bouwwerken : o Klassiek : aan de grond vastgezet zodat ze niet verplaatsbaar zijn zonder beschadiging o Bouwwerk wordt aanzien in de ruime zin vh woord ( ook standbeelden ) o Ongeacht wie het bouwde en of het tijdelijke is of permanent o Hoeven niet uit duurzame materialen te bestaan o Verbreding van de wet op stedebouw in 1962 : nieuwe criteria ( karavans ) Het moet in de grond gebouwd zijn OF aan de grond bevestigd OF op de grond steunen ten behoeve van de stabiliteit OF bestemt zijn om ter plaatse te blijven, zelfs al kan het uit elkaar of verplaatst worden. Een van criteria voldoet. Ook belangrijk voor hypotheek : kan enkel op onroerende goederen. Toebehoren van het erf : o Alle zaken die noodzakelijk zijn om een gebouw of erf af te maken o O.a : Zaken die 1 geheel vormen met het gebouw Toestellen en uitrustingsgoederen die een woning bruikklaar maken o Beslissend cirterium : incorporatie 12

13 Beplantingen : alle beplantingen omdat ze vastzitten aan de grond. Vanaf het moment dat ze kunnen losgemaakt worden, worden ze roerende goederen. o OPM : gewassen die verkocht worden terwijl ze nog op het veld staan : vervroegde roerendmaking Delfstoffen : onroerend zolang ze in de grond zitten ONROERENDE GOEDEREN DOOR BESTEMMING Stoofelijke zaken die op zichzelf roerend zijn maar onroerend worden door hun band met een onroerend goed Criteria : o Subjectief criterium Enkel een eigenaar ve onroerend goed kan een roerend goed onroerend maken door bestemming De eigenaar moet de wil hebben om het roerend goed voor de dienst of exploitatie vh roerend goed te bestemmen OF de wil uitdrukken om het roerend goed blijvend aan de erf te verbinden. Deze wil moet duidelijk ( objectief ) uitgedrukt worden, zodat het duidelijk is voor derden o Objectief criterium Goederen moeten bestend zijn voor een roerend goed uit zijn aard Goederen voor exploitatie of dienst van een erf ( niet noodz van econ aard ) Goederen blijvend aan een erf verbonden, mits duidelijk de wil van de eigenaar blijkt om het goed onroerend te maken Bedoeling van de wetgever : o Bescherming van de exploitatie van een bedrijf of handelsinrichting o Plaatsing tot blijvend gebruik : bescherming van derden Voorbeelden van onroerendmaken : o Onroerend door landbouwbestemming o Onroerend door nijverheids- en handelsbestemming o Kerkstoelen in een kerk, stoelen in een school Gevolgen van de onroerendmaking : de voormalig roerende goederen volgen het lot van de onroerende goederen Einde van de onroerendmaking door bestemming o Door een ondubbelzinnige wilsuitdrukking van de eigenaar o Door de verbondenheid te verbreken door een feitelijke of rechts-handeling ONROERENDE GOEDEREN DOOR HET VWP WAAROP ZE BETREKKING HEBBEN = onroerende rechten rechten die betrekking hebben op onroerende goederen Indeling : o Zakelijke onroerende rechten : eigendom, vruchtgebruik, erfdienstbaarheden o Onroerende schuldvorderingen : schuldvorderingen die de aflevering van een onroerend goed tot gevolg hebben o Onroerende rechtsvorderingen o Rechtsvorderingen met als doel een onroerend goed te krijgen of terug te krijgen 13

14 ROERENDE GOEDEREN Alle goederen die niet onroerend zijn. Verder nog op te delen in : ROERENDE GOEDEREN DOOR HUN AARD Verplaatsbare zaken die niet door incorporatie of bestemming onroerend zijn geworden. Zaken die zichzelf verplaatsen of door derden verplaatst kunnen worden ROERENDE GOEDEREN DOOR ANTICIPATIE Zie cursus ROERENDE GOEDEREN DOOR WETSBEPALING Alle rechten die niet onroerend zijn, nl. Zakelijke roerende rechten Roerende schuldvorderingen of roerende vorderingsrechten : verbintenissen met geldsommen tot voorwerp en verbintenissen om iets te doen of te laten Roerende rechtsvorderingen : vorderingen die strekken tot afgifte van een geldsom huur BELANG VH ONDERSCHEID TSS ROERENDE EN ONROEREND Onroerende goederen zijn onderhevig aan een bijzondere bekendmaking. rechten tegenstelbaar aan derden Onroerende goederen zijn beter beschermd ( strict voorgeschreven handelsregels ) Verschillende voogdijmacht Voor roerende goederen geldt bezit als titel GOEDEREN MET BETREKKING TOT HUN BEZITTERS GOEDEREN VAN BIJZONDERE PERSONEN Dit zijn de natuurlijke personen en de rechtspersonen. Ze beschikken vrij over hun goederen met enkele wettelijk bepaalde beperkingen OPM : Is een vereniging geen rechtspersoon dan behoren de goederen toe aan de leden. Ze moeten allen optreden om het eigendomsrecht te kunnen uitoefenen. ( tenzij anders bepaald in de statuten ) GOEDEREN VAN DE OVERHEID De staat, gemeenschappen, gewetsen provincies, gemeenten en openbare instellingen zijn publiekrechterlijke personen : De goederen worden beheert door de regels van het staatsrecht en het administratief recht Er is nog een onderscheid in de goederen : Goederen van het openbaar terrein Goederen die door iedereen kunnen gebruikt worden zonder onderscheid of door een wettekst uitdrukkelijk in het openbaar terrein zijn opgenomen BV zie p 15 Statuut vh openbaar domein : o Buiten de handel en dis onvervreemdbaar. Eventueel tijdelijke concessies o Onverhuurbaar, wel tijdelijke private ingebruiknames o Kan niet onteigend worden o Geen hypotheken, beslag of erfdienstbaarheden mogelijk o Geen mandeligheid 14

15 o Verkrijger ter goeder trouw kan niet in bezit nemen Goederen van het privaat terrein : Alle goederen van de puiblieke rechtspersonen niet bedoeld voor het publiek of de werking van een openbare dienst Onderworoen aan het gewone eigendomsrecht Een goed van privaat terrein openbaar terrein overbrengen : affectatie ( administratieve handeling, >< desaffectatie ). Dit kan ook door een wet Rechtpositie o In de handel o Vatbaar voor erfdiensbaarheden, hypotheken, verhuring ( wel speciale wetten), verjaring, fiscaal belastbaar. o Niet vatbaar voor beslag o Kunnen enkel krachtens een wet worden ontvreemd o Inwoners van een gemeente hebben recht van eigendom of genot op goederen van gemeentes, OCMW s en provincie. Dit recht is echter beperkt tot het genot en opbrengst naargelang de beslissing van de gemeenteraad o VB n. Zie p 14 Vruchten van de goederen, kapitaal, voortbrengselen en rente VRUCHTEN = Periodieke voortbrengselen en inkomsten die een zaak oplevert door de natuur of door zijn bestemming, zonder dat het hoofdbestanddeel ervan vermindert. Onderscheid tussen : Natuurlijke vruchten : uit de aarde, van de dieren of uit de dienen geboren Vruchten van nijverheid van een erf Burgerlijke vruchten ( rentes ) VOORTBRENGSELEN Deze worden niet periodiek voortgebracht of uit een zaak gehaald met een vermindering van het hoofdbestanddeel. De bezitter ter goeder trouw heeft recht op de vruchten maar nooit op de voortbrengselen tenzij hij de eigenaar is. Bij vruchtgebruik en erfpacht worden de voortbrengselen van mijnene als vruchten beschouwd als de ontginning reeds bezig was bij de aanvang vh vruchtgebruik of de erfpacht KAPITAAL Bomen zijn nauw verbonden met de grond en leveren vruchten, net als de mijnen en groeven. Ze worden aanzien als kapitaal Bomen uit kwekerijen zijn wel als vruchten te beschouwen RENTE Schuldvordering waarvan het kapitaal niet eisbaar is en enkel recht geeft op geregelt in natura of in geld betaalde inkomsten Rente interest : bij interest heeft men nog steeds recht op de hoofdsom Wettelijke terminologie betreffende roerende goederen Lezen p

16 H1. Inleiding op het zakenrecht A. Bezit Algemeen Uitgangspunt : De ware eigenaar heeft het bezit van het goed ( vanwege maatsch.ordening ) Bezit is geen recht ( schijn van recht ) maar een feitelijke toestand ( eigendom = recht ), door de wet beschermd door aan de bezitter gerechterlijke bezitsvorderingen te geven Voorwaarden : Men moet feitelijke macht kunnen uitoefenen ( persoonlijk of door iemand anders ) Zichzelf als eigenaar beschouwen : te blijken uit de daden die men stelt Bepaalde goederen zijn niet voor bezit bevatbaar : Goederen buiten de handel Goederen van het openbaar domein Bepaalde erfdienstbaarheden Daden van toelaten, gedogen Het BW maakt een onderscheid tss bezitters ter goeder en ter kwader trouw. De bezitter verliest de naam van ter goeder trouw vanaf het moment dat hij op de hoogte is van de gebreken van de titel van de eigendomsoverdracht Bezitter ter kwader trouw : wanneer diegene die de macht over een zaak uitoefent zich gedraagt als eigenaar terwijl hij zou moeten weten dat de zaak aan een ander toebehoord. Houder vd zaak :Iemand die macht over een zaak uitoefent maar niet de eigenaar is. Bezit krijgen over een zaak : Door feitelijke inbezitneming, al dan niet met medewerking van de vorige bezitter Door loutere overeenkomst. Onderscheid : o Levering met de korte hand o Overdracht tot loutere aanwijzing : bezitter degradeerd tot houder o Levering met lange hand : oude bezitter draagt bezit aan nieuwe bezitter juridisch over en laat dit aan de houder weten Bezit verliezen Door verloren gaan van 1 van de 2 voorwaarden De zaak gaat teniet, verloren, wordt achtergelaten, of door een ander in bezit genomen. Dit is niet geldig voor onroerende goederen. Rechtsgevolgen van het bezit Er is een onderscheid tss bezit ter goeder en ter kwader trouw en onroerend en roerend goed BEZIT ALS ONROEREND GOED Bezitter ( goed en kwaad ) kan zijn bezit beschermen door bezitsvorderingen Bezitter ter goeder trouw behoudt de vruchten van de zaak voor zich Bezitter ter goeder trouw heeft recht op vergoeding voor aanpassingswerken overeenkomstig met de meerwaarde van het goed Verjaring na 30 jaar : bezitter ( goed en kwaad ) kan niet meer persoonlijk of zakelijk gevorderd worden over het bezit Bezitter ter goeder trouw en met wettelijke titel verkregen, krijgt eigendom over het goed na 10 jaar indien de eigenaar in hetzelfde rechtsgebied woont en 20 jaar indien in een ander rechtsgebied Om door verjaring iets te verkrijgen is er een voortdurend, onafgebroken, ongestoord, openbaar en niet-dubbelzinnig bezit nodig. 16

17 BEZIT ALS ROEREND GOED Bezit geldt als titel Voorwaarden : o Bezitter moet ter goeder trouw handelen en vrij van gebreken o Een roerende, lichamelijke en bepaalde zaak in de handel o Kan alleen ingeroepen worden door de derde bezitter die de zaak bezit als eigenaar en niet als houder Verlies of diefstal : vervaltermijn van 3 jaar dat de eigenaar het goed kan terugvorderen van een derde = revindiceren. Deze derde heeft dan geen macht tov de eigenaar maar kan wel een vergoedering vorderen tov de tussenpersoon. Uitz. De derde heeft de zaak gekocht op een openbare verkoopplaats : eigenaar kan het goed niet terugkrijgen zonder volledige vergoeding van de derde. OPM : Zeeschepen en binnenschepen vallen niet onder de regel : bezit als titel Na 30 jaar kan men niets meer ondernemen tov de dief of oneerlijke vinder Bezitsvorderingen Vorderig = middel om recht te doen gelden of de manier om zich te verdedigen tegen gestelde Eisen van andere personen. Nodig voor recht te kunnen doen ( anders zelf rechten ) Bezitsvorderingen = procedures met de bedoeling het beizt te herstellen of het bezitsrecht te Erkennen in geval van stoornis van het bezit van een onroerend goed. Beschermt ook het bezit van alle zakelijke rechten naast het bezit van eigendom Vrederechter van de plaats waar de goederen gesitueerd zijn beslist De Redintegranda = vordering tot herstel bij gepleegd geweld o Grond : feitelijke macht over het onroerend goed o Eiser moet bewijzen dat : Hij in zijn bezit is gestoord of eruitgezet door geweld of feitelijkheden Het gaat om onroerende goederen of rechten die door verjaring kunnen verkregen worden en welke hij in zijn macht had om het ogenblik vh gebeuren Er minder dan 1 jaar is verlopen sinds het gebeuren De Klachte = vordering tot handhaving van het bezit o Doel : bezitrecht te erkennen / stoornis erkennen of stoppen / bezit herstellen o Eventueel samen met een vordering tot schadevergoeding o Voorwaarden : Er moet een stoornis zijn Het moet gaan over roerende of onroerende goederen die verkregen kunnen worden door verjaring De eiser moet minstens 1 jaar in bezit ervan zijn Bezit moet voldoen aan vw den uit BW Er moet minder dan 1 jaar verlopen zijn sinds de stoornis Aangifte van nieuw werk of vordering tot staking van nieuw werk o Doel : bezitsstoornis voorkomen die kunnen voortvloeien uit werken die aangevat wofden op het erf van de verweerder. o Men kan zo de werken doen stoppen maar niet doen afbreken o Zelfde voorwaarden als bij de klachte 17

18 B.Eigendom Definitie en eigenschappen Eigendom is het recht om op de meest volstrekte wijze van een zaak het genot te hebben en daarover te beschikken, mist men geen middelen gebruikt die strijdig zijn met de wetten of verordeningen Oorsprong : Uit menselijke natuur ( private eigend ) en maatschappij ( gemeenschapseigend.) We hebben private eigend. nodig voor onze persoonlijke vrijheid en onafhankelijkheid Waarborg voor nakomen van verbintenissen Mogelijk tot verwerven van eigendom is goed voor de maatschappelijke welvaart Voornaamste kenmerken : Absoluut recht ( enkel voor de eigenaar ) Vervreemdbaar recht ( overdraagbaar ) Zelfstandig zakelijk recht ( enig zakelijk recht dat niet afh is van een ander recht ) Algemeen recht ( eigenaar mag alles doen conform met de wet ) Eeuwigdurend o Gaat niet verloren door onbruik o Kan wel verkregen worden door een ander door verjaring o Eigendom kan tijdelijk zijn o Niet-gebruik is een wijze van tenietgaan van de zakelijke genotsrechten op de goederen van een ander Het eigendomsobject Kunnen zowel lichamelijke als onlichamelijke goederen Ivm grond zijn er een aantal bijzondere kenmerkne Verticale eigendom bv. Toelating voor torenkraan boven erf Horizontale eigendom bv. Appartementen Weggerechtigheden : recht op toegang en uitzicht op openbare weg Duldplichten : zekere beperkingen van eigendomsrecht aanvaarden Bescherming van het eigendomsrecht Grondwet : Art 11 : Niemand kan zijn eigendom ontnomen worden tenzij voor het algemeen nut en met waarschuwing en voorafgaande rechtvaardige schadevergoeding Art12 : Straf van algemene verbeurtverklaring der goederen kan niet gebeuren ( dit is de onteigening van alle eigendom van een persoon als straf middeleeuwen ) Andere : Planschade : recht op vergoeding bij een waardeverlies van de grond door een wijziging in de bestemming. Bv. Wijziging van de gewestplannen Voor onroerende en roerende goederen gelden volgend beschermingsmogelijkheden : Strafbepalingen tegen eigendommen zijn opgenomen in veldwetboek. De benadeelde eigenaar kan zich burgerlijke partij stellen. Burgerlijke vordering tot schadeloosstelling Beschadiging van openb. wegen: strafbaar, rechter kan herstel vd overtreding bevelen Eigendomsvorderingen : zakelijke vorderingen : Revindicatie : vordering van de eigenaar tov de bezitter Beslag : voor roerende goederen kan eigenaar beslag tot terugvordering laten leggen 18

19 Vordering tot handhaving van vrijheid van eigendom : verbieden van verdere stoornis of herstel in oude toestand Vordering tot afpaling Vordering tot erkenning of ontkenning van erfdienstbaarheid Bezitsvorderingen Laat de eigenaar van een onroerend goed die het bezit er van heeft of die minder dan een jaar geleden het bezit ervan door gewelddaden heeft verloren toe zijn bezit te beschermen Recht van afsluiting van onroerende goederen en plicht van afsluiten in steden en voorsteden. Ook : waarborg van geen verlies van genot door vastleggen van regels in verband met de wijze van afsluiten en beplanten. Recht van uitweg Wijzen waarop eigendom kan verkregen worden 1.Titel : De juridische basis waarop de eigendom verkregen wordt akte ( meestal wel ), kan ook mondelinge overeenkomst zijn. ( gevaarlijk ) 2. Indeling : De oorspronkelijke en afgeleide eigendomsverkrijging ; Oorspronkelijke : als men zijn eigendom niet van een voorganger krijgt, er is dan geen overgang van het recht geweest. o Bv. Toeëigening, verjaring, natrekking o Er kunnen dus ook geen lasten mee overgedragen worden o De eigendom van een handelszaak behoort tot diegene die de zaak heeft opgericht De afgeleide : eigendomsrecht door rechtsopvolging o Onder algemene titel : men volgt op in een geheel vermogen of een evenredig deel ervan. Men zet de juridische persoon van zijn rechtsvoorganger verder o Onder bijzondere titel : Als men in een bepaalde zaak of in verschillende zaken opvolgt o bv. Verkoop, erfenis, schenking 3.Natrekking Inleiding : o Natrekking is meervoudig want het slaat ook op alles wat met de zaak is verenigd of erdoor wordt voortgebracht o Het beschermt de grondeigenaar met een vermoeden dat hij ook eigenaar is van alle gebouwen, beplantingen of andere die zich op de grond bevinden o Recht van natrekking impliceert 2 zaken : de grondzaak en de bijzaak met een verband tussen beide o Er wordt in de wet een onderscheid gemaakt tss 2 zaken : hetgeen door een zaak wordt voortgebracht en hetgeen met een zaak verenigd is en er 1 lichaam mee uitmaakt Hetgeen door een zaak wordt voortgebracht o Voortbrengselen en vruchten van een zaak behoren enkel de eigenaar toe als hij de kosten die een derde gemaakt heeft ( oogsten, zaaien, ploegen ) vergoed o Het heeft een ruime betekenis : alle kosten en alle vruchten o Principe : niemand kan zich ten kosten van iemand anders verrijken zonder gerechtvaardige oorzaak. o Vruchten : alles wat regelmatig periodiek door de zaak wordt voortgebracht zonder het goed aan te tasten 19

20 o Voortbrengselen : alles wat niet op een regelmatige periodieke wijze verkregen wordt. Hetgeen met een zaak verenigd wordt en er één lichaam mee uitmaakt o Er is een onderscheid tss roerende en onroerende goederen o Roerende goederen : Zaken die op kunstmatige of op natuurlijke wijze door natrekking kunnen verkregen worden o Onroerende goederen : Natrekking op kunstmatige wijze ( gebouwen en beplantingen ) Onbelangrijk wie de kosten draagt Grondeigenaar wordt beschermd ( ook eigenaar van alle gebouwen, beplantingen,... ) tot tegendeel bewezen. Dit kan door verjaring of mbhv een akte Begrippen verticale en horizontale natrekking Art 554 : Eigenaar bouwt op zijn grond, beplant of voert werken uit met materiaal van een ander o De materialen zijn onroerend geworden door incorporatie en de eigenaar kan ze niet meer wegnemen. o Eigenaar ( vd mat ) moet vergoed worden tegen de waarde op het ogenblik van verbruik plus eventueel een schadevergoeding. o Bij onroerende goederen door bestemming gelden de regels niet o Goeder of kwader trouw van de eigenaar telt niet Art 555 : Gebouwd, beplant of werken uitgevoerd met eigen materialen op grond van een ander o Onderscheid ter goeder en ter kwader trouw o Ter goeder trouw : eigenaar vd grond kan de afbraak en opruiming niet eisen maar heeft wel de keus tss de waarde van de materialen en het werk betalen of de meerwaarde van de erf betalen. De bezitter behoudt retentierecht over de gebouwen o Ter kwader trouw : eigenaar van de grond kan de afbraak en opruiming eisen op kosten van de derde plus een eventuele schadevergoeding of de werken behouden en de kosten betalen. De bezitter heeft geen retentierecht o De architect is verantwoordelijk bij de oprichting van een gebouw op een verkeerde grond omdat hij toezicht heeft over de werken. o De eigenaar kan de bouwer ook laten begaan, deze kan dan eigenaar worden door verjaring Art 555 geldt enkel bij nieuwe werken met een zelfstandig bestaan. Verbeteringswerken zijn uitgesloten. Huur : Verhuurder kan niet eisen dat op het einde van het huurcontract de huurder de werken die zijn uitgevoerd zonder zijn toestemming worden afgebroken De huurder kan geen vergoeding eisen voor werken waarvoor de verhuurder geen toestemming heeft gegeven Als de verhuurder toestemming gegeven dan moet hij de meerwaarde op het einde van het contract vergoeden. 20