Werkdocument Bdo NORMEN VOOR DE KOSTEN VAN RIOLERING, VERHARDING TERREINAFWERKING VAN WOONGEBIEDEN. door. P.J.R.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Werkdocument 1975-667 Bdo NORMEN VOOR DE KOSTEN VAN RIOLERING, VERHARDING TERREINAFWERKING VAN WOONGEBIEDEN. door. P.J.R."

Transcriptie

1 SMEDINGHUIS L E L Y S T A D Werkdocument Bdo NORMEN VOOR DE KOSTEN VAN RIOLERING, VERHARDING TERREINAFWERKING VAN WOONGEBIEDEN door P.J.R. Heesterman december 1975

2 Inhoud I. Inleiding 2. Definitie van het begrip "riolering, verharding en terreinafwerking" 3. Ontwikkelingsproces van een plan voor riolering, verharding en terreinafwerking 4. Invloed woningdichtheid 5. I, hoofdinfrastructuur 6. " hoogteverschillen in het terrein 7. " stedebouwkundig detailplan 8. t~ riolerings- en verhardingsplan 9. " terreinafwerkingsplan 10. II wijze van aanbesteding 11. It ontwikkelingsfase van het omringende gebied 12. " bodemgesteldheid 13. I, tempo bewoning en soort bewoners 14. Karakterisering gebied zuid te Lelystad 15. Mogelijkheden om met financiele normen te werken 16. ~e' niet-systematische methode 17. De systematische methode zonder kwantificering 18. De methode van kwantificering 19. Samenvatting

3 I. Inleiding Het is logisch, te veronderstellen, dat er een-relatie zal zijn tussen de kosten van riolering, verharding en terreinafwerking enerzijds en kwaliteit van de woonomgeving anderzijds. Een ontwerper streeft uiteraard naar een hoge kwaliteit. Een ontwerper die de vrije hand heeft en niet wordt geremd door kostenbeperkingen, zal er in het algemeen vaker toe overgaan, om "dure" elementen in zijn ontwerp in te bouwen, dan een ontwerper die duidelijk en consequent in de financiele mogelijkheden beperkt wordt. Het is daarom in principe juist, dat er bij het maken van plannen vopr riolering, verharding en terreinafwerking van woongeb<eden (maar'ook van gebieden met andere bes'termning) ge~oogd wordt, om de kosten.te limiteren. Voor wat betreft woongebieden zijn de kosten per waning daarbij e& bruikbare parameter. Een sluitend systeem voor een limitering van de kosten van riolering, verharding en terreinafwerking is er bij de R.1J.P. tot nu toe niet. Er is weliswaar een paar keer een bedrag per woning als limiet gesteld en dit bedrag is dan inderdaad bij de uitvoering aangehouden. Aan de vaststelling van dit bedrag ontbreekt tot nu toe echter een exacte basis, die maakt dat het bedrag vatbaar zou zijn voor een systematische discussie. In dit werkdocument wordt ingegaan op de vraag, of het mogelijk is, om ten aanzien van dit onderwerp wat dichter bij het doe1 te komen. Voor dit werkdocument zijn gegevens aangedragen door ir. Van Schaik, ing. Versprille, ing. De Hoog, ir. Rijniersce, drs. Renkema en indirect door ir. Smid. Dit werkdocument is geschreven naar aanleiding van vragen die gesteld zijn door beleidsfunctionarissen. De schrijver stelt zich voor, het werkdocument met een mondelingen toelichting of een begeleidende nota aan te bieden aan de belangstellenden. Een lezer die dit werkdocument onverhoopt ontvangt zonder mondelinge of schrifte1i.jke toelichting zal (in dat geval terecht) menen, dat het onderwerp onvolledig of eenzijdig is behandeld. In zo'n geval wordt men verzocht contact op te nemen met de schrijver. Voor goed begrip van de behandelde materie is het van belang, dat een lezer van dit werkdocument weet, dat het meeste van wat hier behandeld wordt; all&& betrekking heeft op de typische R.1.T.P.-situatie. 2. Definitie van het begrip "riolering, verharding en terreinafwerking Onder de kosten van riolering, verharding en terreinafwerking van een woongebied wordt in dit werkdocument verstaan de kosten van een aantal werken, die uitgevoerd worden onder de verantwoordelijkheid van de hoofdafdeling Stedebouw en Openbare Werken (begrotingsartikel "bouwkundige werken"). Onder "riolering en verharding" wordt begrepen: - het aanleggen van een droogweer-riolering (vuilwater-riolering) en van een regenwaterriolering e.e.a. exclusief huisaansluitingen, - het aanleggen van de verharding van wegenm.u.v. de laatste asfaltlaag bij asfaltwegen, - het aanleggen van de nodige werken voor beheersing van het waterpeil in grachten, - de nodige bruggen en duikers in grachten. Onder "terreinafwerking" wordt begrepen: - het afwerken van wegen en straten met parkeervoorzieningen,

4 trottoirbanden, inritbanden, keermuurtjes,.stoepjes, trapjes, etc., - het herstraten van klinkerbestrating, het uitvullen van asfaltverhardingen en het aanbrengen van de toplaag van deze verhardingen, dit alles voor zover nodig ten behoeve van het bewoonbaar stellen van het woongebied in kwestie, - het aanleggen van trottoirs, voet- en fietspaden, - het inrichten van kinderspeelplaatsjes, - het aanbrengen enverwerken 'van zwarte grond tenbehoeve van grasaanleg en beplantingen. In het kader van dit werkdocument worden de volgende kostencategorie& - niet.meegerekend als kosten van riolering, verharding en terreinafwerking: a. de verwervingskostenvan grond, b. 'de kosten van de stedelijke zandopspuiting, c. de kosten van de drainage en van het herstel daarvan tijdens en na de bouwfase, d. de'kosten van de hoofdontwatering (stadsgrachten, rioolgemalen, persleidingen), e. de kosten van de hoofdinfrastructuur (stadshoofdwegen), f. de kosten van viaducten voor voetgangers en fietsers over stadshoofdwegen, g. de kosten van straatverlichting, h. de kosten van aanleg van nutsvoorzieningen (water, gas, elektriciteit, telefoon, centraal antenne-systeem), i. de kosten vanhuisaansluitingen op het rioolstelsel, j. de kosten van inzaaien van gras en aanbrengen beplanting, k. de kosten van onderhoud na de eerste oplevering van de werken, 1. de rente van investeringen tijdens de uitvoeringsfase, m. indirecte kosten (voorbereiding, directievoering, toezicht). Een aantal van de zaken,die hierboven zijn genoemd als "wel" of "niet" begrepen onder de verzamelpost "riolering, verharding en terreinafwerking" zal in de praktijk gedeeltelijk we1 en gedeeltelijk niet, soms we1 en soms niet worden "meegenomen" in een riolering- en verhardings bestek of in eenterreinafwerkingsbestek. Degrens van wat er nu nog we1 en wat er niet meer onder valt is in concrete gevallen moeilijk exact vast te leggen. Dit betekent uiteraard, dat een norm of vuistregel voor de kosten van riolering, verharding en terreinafwerking dus doorgaans een ietwat "zacht" getal zal zijn. 3. Ontwikkelingsproces van een plan voor riolering, verharding en terreinafwerking In diverse stadia van de ontwikkeling van een stedebouwkundig plan worden zaken vastgelegd, die uiteindelijk invloed uitoefenen op de kosten per woning, begrepen onder het begrip "riolering, verharding en terreinafwerking". De vroegste fase waarin deze kosten voor een deel worden vastgelegd is de fase van het programma van eisen van een woongebied, n.1. als beslist wordt over de woningdichtheid of het aantal woningen, dat in een bepaald gebied moet komen. In een volgende fase wordt een plan in hoofdzaken vastgesteld. Hierbij wordt 0.a. vastgelegd, hoe het ontsluitings-systeem van het woongebied in het algemeen zal zijn en of er a1 of niet aanzienlijke hoogteverschillen in het plan zullen voorkomen. Deze beslissingen hebben uiteraard kosten-consequenties.

5 Hierna wordt een stedebouwkundig detailplan (matenplan) gemaakt. In dit stadium wordt de verkaveling ontworpen en worden de verkeersvoorzieningen en het ontsluitingssysteem van de woningen vastgelegd. Deze beslissingen hebben uiteraard invloed op de kosten. Deze drie planstadia worden ontwikkeld door de afdeling Stadsontwikkeling. Normaliter wordt daarbij overleg gevoerd met de afdelingen Civieltechnische Werken, Bouwkundige Werken en eventueel Calculatie. Hierbij heeft 0.a. het kostenaspect de aandacht. De formele verantwoordelijkheid voor het plan ligt echter tot het gereedkonien van het matenplan bij de afdeling Stadsontwikkeling. Na deze drie planstadia wordt een riolerings- en verhardingsplan ontworpen door de afdeling Civieltechnische Werken. In dit stadium worden dimensies van constructies vastgesteld en wordt gekozen voor bepaalde materialen, hetgeen uiteraard kostenconsequenties heeft. Hierna worden terreinafwerkingsplannen gemaakt door de afdeling Civieltechnische Werken en beplantingsplannen door de afdeling Beplantingen of door een adviesbureau. In dit stadium worden voor wat betreft het civieltechnische werk nog een aantal materialen, constructies en andere details van het uit te voeren werk vastgelegd. Ook in dit stadium worden de nodige beslissingen genomen, die kostenconsequenties hebben. Als het ontwerpwerk is afgerond wordt een project aanbesteed, eventueel worden prijsonderhandelingen gevoerd; daarna wordt het werk uitgevoerd. Tijdens de uitvoering van een werk hebben invloed op de kosten de weersomstandigheden, de conjunctuur, de ontwikkelingsfase van de omringende gebieden, de bodemgesteldheid en de soort bewoners en het tempo, waarin een woongebied bewoond gaat worden. De weersomstandigheden hebben weliswaar invloed op de kosten van uitvoering van een werk; in principe hebben ze echter geen invloed op de kosten die de RIJP aan de aannemer betaalt. Deze invloed wordt daarom in dit werkdocument verder niet behandeld. De conjunctuur komt tot uiting in indexcijfers. Voor zover de indexcijfers voorspelbaar zijn, kunnen ze in begrotingsbedragen, normen, richtlijnen, e.d. worden verwerkt. Dit schept geen problemen, die in het kader van dit werkdocument speciale aandacht behoeven. Alle overige in deze paragraaf genoemde omstandigheden oefenen een duidelijke beredeneerbare en analyseerbare invloed uit op de kosten per woning van de werken begrepen onder "riolering, verharding en terreinafwerking". In de hier volgende paragrafen wordt per paragraafvan telkens 66n aspect of een groep van verwante aspecten de invloed op de kosten van riolering, verharding en terreinafwerking belicht. Vervolgens wordt een relatie gelegd met het woongebied Zuid te Lelystad (348 woningen, bestek 2374, rioleringen en verhardingen bestek 3511). 4. Invloed woningdichtheid Het is op zuiver theoretische gronden logisch verklaarbaar, dat een geringe woningdichtheid leidt tot hoge kosten per woning voor riolering, verharding en terreinafwerking. Per woning is er dan - zodanig men uitgaat van een zelfde systeem van stadsaanleg (verkavelingswijze, ontsluitingswijze) - meer strekkende meters straat, riolering, voetpad, etc. nodig. In werkdocument Bf van Renkema-Schoonbeek-Stassen "Verkavelingskosten woongebieden" is aan dit onderwerp (naast andere)

6 .. veel aandacht gegeven. Voor een aantal'verka~elin~st~pen en een aantal woningdichtheden zijn de verkavelingskosten berekend. Volgens dit we~kdocument kunnen de kosten uiteenlopen van f 3200 per woning tot f per woning. In deze getallen is zowel de invloed van het verkavelingstype, 'type auto-ontsluiting als woningdichtheid verwerkt. Uit de gegeven getallen blijkt (nog steeds volgens de berekeningen van bovengenoemde schrijvers) dan verder, dat de invloed van de woningdichtheid groter is dan de beide andere geanalyseerde invloeden. Als all6en gekeken wordt naar de getallen voor woningbouw in rijen en blokken, dan blijktdat de verkavelingskosten varisren tussen f 6000 en f 7000 per woning bij en dichtheid van 20 woningen per ha tot f f 4500per woning bij woningen per ha. Deze getallen betreffen de "verkavelingskosten" zoals gedefinieerd in genoemd werkdocument. Deze definitie is anders dan de definitie van kosten voor riolering, verharding en terreinafwerking volgens paragraaf 2 hierboven. Desondanks zouden theoretisch gezien de getalsverhoudingen ongeveer dezelfde moeten zijn voor de kosten volgens ieder van beide definities. De schrijver van dit werkdocument is echter van mening, dat de getallen van het PBA-document - hoewel theoretisch vermoedelijk juist - in praktischezin irreeel zijn. De theorie van de PBA-berekening is n.1. dat een zeker,type straat, type pad en type ontsluiting op zeker moment worden vastgesteld en dat met deze eenmaal vastgestelde typen diverse ontwerpen (matenplannen) kunnen worden gemaakt die alleen daarin van elkaar verschillen, dat het aantal woningen in een bepaald gebied niet het zelfde is. (Bij verschillende woningdichtheden blijft de verhouding van.woningen aan rijbaan en woningen aan voetpad de zelfde etc.). De stedebouwkundige werkelijkheid is echter, dat naarmate men m66r woningen in een gebied situeert (en dus bezuinigt op de kosten per woning) men niet consequent blijft vasthouden aan een eenmaal vastgesteld uitgangspunt voor wat betreft type ontsluiting, percentage woningen aan eenrijbaan, etc. In zijn totaliteit worden de kosten per woning van riolering, verharding en terrqinafwerking bij grotere woningdichtheid in het algemeen inderdaad,lager, maar het verschj.1 is in.de praktijk doorgaans minder groot, dan het PBA-document suggereert. Nacalculatie (voor zover mogelijk) van de kosten van ern aantal woonge-. bieden in Lelystad wijst in die richting. Als conclusievan deze piragraaf kan worden gest,eld, dat de woningdichtheid (die reeds in de structuurplanfase van een ontwerp wordt vastgesteld) een duidelijke invloed heeft op de kosten per woning van riolering, verharding en terreinafwerking. De,ze kosten per woning'zijn lager bij grotere woningdichtheid. De invloed is echter in zijn alge- - meenheid niet exact kwantificeerbaar. 5. Invloed hoofdinfrastructuur De hoofdinfrastructuur van een woongebied kan op heel verschillende manieren worden opgezet. Theoretisch zijn de volgende extremen denkbaar: a. Lintbebouwing langs wegen die er om een of andere reden toch a1 zijn, of om een andere reden dan woningbouw toch a1 worden aangelegd. Kosten riolering, verharding en terreinafwerking voor de woningbouw nihil. b. Een verkaveling met een dicht net van wijkontsluitingswegen zonder erffunctie die specifiek ten behoeve van de woringbouw worden aangelegd + de nodige woonstraten, woonhoven, ect. ter ontsluiting van de woningen. Kosten riolering, verharding en terreinafwerkhg zijn in dit geval hoog. In de praktijk wordt het eerste extreem (a) nergens meer toegepast

7 bij nieuwe ontwikkelingen op enige schaal. Maar er is in de praktijk w6l een duidelijk verschil tussen plannen met relatief weinig en met relatief veel weglengte aan wijkontsluitingswegen zonder erffunctie. De kosten per woning van riolering, verharding en terreinafwerking zijn in het laatste geval uiteraard hoger. De beslissingen hierover worden in een vroeg stadium van de planontwikkeling (plan in hoofdzaken) a1 vastgelegd. 6. Invloed hoogteverschillen in het terrein Een plan met veel hoogteverschillen leidt er uiteraard toe, dat de kosten van riolering, verharding en terreinafwerking hoger zullen zijn dan ingeval het woongebied vlak wordt gehouden. Ook hierover heeft de besluitvorming a1 in een vroeg stadium-van de planontwikkeling plaats. 7. Invloed stedebouwkundig detailplan Het stedebouwkundig detailplan heeft invloed op de kosten van riolering, verharding en terreinafwerking om redenen die min of meer analoog zijn aan 'de kostenverschillen, beschreven in paragraaf 5 hierboven. Ten aanzien van de auto-ontsluiting zijn allerlei principes denkbaar, die zich in het algemeen bewegen tussen twee extremen: a. het merendgel van de woningen is alleen ontsloten d.m.v. paden, toegankelijk voor voetgangers en fietsers; de auto's worden geconcentreerd op parkeerplaatsen op enige afstand van de.woningen. b. alle of vrijyel alle woningen liggen direct aan een voor auto's toegankelijke straat of hofje. De kosten van riolering, verharding en terreinafwerking zijn bij principe a vrijwel altijd lager dan bij principe b. In het in paragraaf 4 reeds aangehaalde werkdocument Bf is hiervoor een kostenverhouding berekend, die kan varizren tussen 2 en 23 % megrkosten bij principe b. Dit zijn de kostenverhoudingen voor "verkavelingskosten" volgens de definizring van werkdocument Bf. Vermoedelijk ligt deze verhouding niet wezenlijk anders bij,kosten voor riolering, verharding en terreinafwerking volgens de definitie van paragraaf 2 hierboven. In het stadium van het stedebouwkundig detailplan wordt verder ook vastgelegd in hoeverre woningen eenzijdig of tweezijdig worden ontsloten. Eenzijdige ontsluiting is uiteraard goedkoper dan tweezijdige. Zolang de tweede ontsluiting bestaat uit een eenvoudig voetpad zijn de kostenverschillen niet groot; de verhardingskosten zijn in dit geval laag en extra 'riolering vergt dat in dat geval niet. Tweezijdige auto-ontsluiting is echter direct aanzienlijk duurder per woning dan eenzijdige. Alles bijeengenomen kan geconcludeerd worden, dat in het stadium van het stedebouwkundig detailplan beslissingen worden genomen die een aanzienlijke invloed hebben op de kosten per woning van riole'ring, verharding en terreinafwerking. Dit is dus nog v65rdat begonnen wordt met het eigenlijke civieltechnische ontwerpwerk. 8. Invloed riolerings- en verhardingsplan Er zijn ontwerptechnisch vier groepen van omst?ndigheden die - als het stedebouwkundig detailplan eenmaal vastligt - invloed hebben op de kosten per woning in een bepaald riolerings- en verhardingsbestek. Deze groepen zijn: a. de dimensionering van de voorzieningen b. de materiaalkeuze c. de uit de situering van het betrokken gebied voortvloeiende technische eisen

8 d. de randvoorwaarden die samenhangen met riolerings- en verhardingsbestekken van aangrenzende woongebieden. - Ad a-i De civieltechnisch ontwerper kan na vaststelling van het stedebouwkundig detailplan slechts betrekkelijk weinig afmetingen zelf vaststellen. ~egbreedtes, padbreedtes, e.d. liggen doorgaans a1 vast. Binnen bepaalde marges kunnen funderingsdikte en verhardingsdikte van wegen en straten nog gekozen worden. Ad b. Ten aanzien van de materiaalkeuze heeft de civieltechnische ontweevrijwel onbegrensde mogelijkheden die de kosten beinvloeden. Zowel de principe keus, die telkens moet worden gedaan (asfalt of klinkers, beton, eterniet of kunststofbuizen), als de kwaliteitskeus binnen de groepen (soort klinkers, soort eterniet, soort kunststof) maken een grote spreiding in de kosten mogelijk. - Ad c. Als het gebied in kwestie tussen andere woongebieden en een rioolgemaal komt te liggen moet soms rioolwater van andere woongebieden worden afgevoerd via het te rioleren gebied. Dit betekent dieper gelegen riolen en soms grotere buisdiameters dan ingeval alleen het rioolwater van het "eigen" gebied moet.worden verwerkt. Dit be'invloedt uiteraard de kosten van de riolering per woning, in het betrokken "einenl'.. eebied.. - ~d d. De *iole=ingen en de verhardingen die nodig zlln voor een bepaa~a woongebied zijn niet altijd precies de ielfde als de rioleringen en verhardingen die begrepen zijn in een riolerings- en verhardingsbestek voor een bepaald woongebied. Vaak ligt een wijkontsluitingsweg of een gewone::woonstraat tussen twee woongebieden. Hij wordt dan a;ngelegd in het bestek van het woongebied, dat het eerst ontwikkeld wordt. Zo zijn de rioleringen en verhardingen voor 348 woningen in Zuid in Lelystad (bestek 3511) aangelegd in Stukken van de Zandbank en de At01 hebben echter een functie zowel voor het woongebied Zuid, als voor Noord als voor 1.2.2,Zuid-Oost (49 patio-woningen Gors). De betreffende stukken van respectievelijk de Zandbank en de At01 zijn in : het kader van andere bestekken aangelegd in Als men allgn de kosten van bestek 3511 betrekt op de 348 woringen van gebied Zuid rekent men dus in feite niet alle kosten van de riolering en verharding die nodig zijn voor gebied Zuid mee. In andere riolerings- en verhardingsbestekken kan zich uiteraard het tegengestelde verschijnsel voordoen. Alles bijeengenomen kan worden geconcludeerd, dat de civieltechnische ontwerper grote invloed kanhebben op de kosten per 3woning van rio'- lering en verharding. In sommige gevallen worden de kosten verder ook be'invloed door de samenhang met andere woongebieden. 9. Invloed terreinafwerkingsplan Ook bij de terreinaf~erkings~lannen heeft de civieltechnische ontwerper zzr ruime keuzemogelijkheden, die de kosten beinvloeden. Evenals bij het ontwerpen van &oleringen en verhardingen is. er bij het ontwerpen van terreinafwerkingen weer telkens een principe-keus mogelijk ten aanzien van de toe te passen materialen (steenachtig of hout, keien of tegels) en verder een kwaliteitskeus binnen de groepen (brede of smalle trottoirbanden, grote of kleinetegels, siertegels of gewone tegels, etc.). Verder heeft de c,ivieltechnische ontwerper een grote invloed op de kosten door het kiezen van oplossingen die uitvoeringstechnisch gecompliceerd of juist eenvoudig zijn. ' 10. Invloed wijze van aanbesteding Openbare aanbesteding van werken leidt veelal tot lagere prijzen

9 dan aanbesteding op uitnodiging. Vanwege coerdinatie met andere werken is het echter soms gewenst, om een bepaalde aannemer in een bepaald gebied te laten werken (grotere efficiency, dus lagere kosten in groter verbacd). Dit kan er toe leiden, dat voor een bepaald werk "an sich" niet de goedkoopste oplossing wordt gekozen. 11: Invloed ontwikkelingsfase van het omringende gebied Tot een zeker stadium wordt uitvoering van werken eenvoudiger (dus goedkoper) naarmate de omgeving verder ontwikkeld is. Redenen hiervoor zijn 0.a. dat dan meer arbeiders ter plaatse kunnen wonen (minder reisuren en reiskosten, die door de aannemer betaald worden) en dat meer reparatie- en huurmogelijkheden voor het voor de uitvoering van het werk nodige materieel ter plaatse voorhanden zijn. Op het ogenblik is door deze verschillen de uitvoering van werken in Lelystad goedkoper dan in Almere. 12. Invloed bodemgesteldheid In terrein, dat voorzien is van een zandopspuiting van een meter dik, moet voor de aanleg van rioleringen (vooral dieper liggende rioleringen) vaak gegraven worden tot in de onder het opspuitzand liggende klei. Naarmate deze kleilagen slapper zijn wordt dit graafwerk moeilijker, dus duurder. Om deze reden is aanleg van rioleringen in het oosten van Lelystad soms goedkoper dan in het westen en is de aanleg in Lelystad gordkoper dan in Almere. 13. Invloed tempo bewoning en soort bewoners Het maakt bij de terreinafwerking verschil of in een woongebied hoofdzakelijk voor particulieren gebouwd wordt of dat er hoofdzakelijk huurwoningen in de sociale sector in aanbouw zijn. In het eerste geval komt de bewoning van het gebied betrekkelijk traag op gang en zijn de bewoners, die w6l in een vroeg stadium hun woning betrekken, bereid genoegen te nemen met een voorlopig niet volledig afgewerkte omgeving. In het tweede geval worden vrij grote woongebieden in zeer korte tijd volledig bewoond. De betreffende huurders dringen aan op een redelijke mste van terreinafwerking. Vooral omdat in die situatie vaak niet te vermijden is, dat de aannemer die de woningen bouwt, nog niet alle terreinen hceft ontruimd op het moment dat er ook a1 grote aantallen bewoners zijn, zijn op grote schaal tijdelijke voorzieningen nodig (rijplaten voor voetgangers bijvoorbeeld). Dit werkt uiteraard kostenverhogend. Een gebied met micidcnstands-huurwoningen (1.2.3 Zuid te Lelystad bijvoorbeeld) neemt een tussrnpositie tussen de beide geschetste uitersten in. 14. Karakterisering van gebied Zuid te Lelystad Als de hierboven genoemde feiten betrokken worden op gebied Zuid te Lelystad (348 woningen, bestek 2374, rioleringen en verhardingen bestek 3511) kan ten aanzien de kosten van riolering, verharding en terreinafwerking het volgende geconcludeerd worden: - Woningdichtheid is 36 woningen per ha. Dit is voor Lelystadse begrippen vrij hoog. De kosten van riolering, verharding en terreinafwerking kunnen daardoor per woning relatief laag zijn. - In het woongebied in engere zin bevinden zich geen wijkontsluitingswegen zonder erffunctie. De kosten van riolering, verharding en terreinafwerking kunnen daardoor per woning relatief laag zijn. - Er zijn veel hoogteverschillen. De kosten van riolering, verharding,

10 maar vooral terreinafwerking worden daardoor per woning'relatief hoog. - Een groot deel vande woningen is alleen door fiets- en voetpaden ontsloten; er is een duidelijke concentratie van auto's op parkeerterreinen. De kosten van riolering, verharding en terreinafwerking kunnen daardoor per woning relatief laag zijn. - De meeste woningen zijn Znzijdig ontsloten. De kosten van riolering,., verharding en terreinafwerking kunnen dus per woning laag zijn Bestek 3511 is niet een op zichzelf volledig riolerings- en verhardingsproject voor de 348 woningen van bestek Ook stukken Zandbank en Atol, die drie jaar eerderzijn aangelegd, vormen een onmisbaar onderdeel van het geheel. Als men de'kosten van die stukken niet (voor een deel) meetelt komt men op relatief lage kosten perwoning voor de riolering en verharding van Zuid. - De ontwikkelingsfase van het omringende gebied is de "normale" voor Lelystad. - De bodemgesteldheid in gebied'l.2.2 Zuid is "nor~aal" tot "vrij goed"; gemeten naar Lelystadse maatstaven. - Het tempo waarin gebied Zuid bewoond gaat worden zal vermoedelijk hoog zijn, hetgeen kan leiden tot relatief hoge kosten per woning voor de terreinafwerking (dit moet echter nog blijken). Een aantal andere aspecten die invloed op de kosten van riolering, verharding en terreinafwerking hebben, wordt buiten beschouwing gelaten omdat beoordeling van die aspecten een te subjectieve zaak is (materiaalkeus e.d.). Alles bijeen genomen vertoont gebied Zuid te Lelystad een aantal aspecten, die maken, dat de kosten van riolering, verharding en terreinafwerking per woning op een relatief laag bedrag kan uitkomen; alleen het feit, dat het gebied nogal wat hoogteverschillen vertoont en mogelijk het feit, dat het tempo van bewoning van het gebied hoog kan., liggen, wijzen in de richting van relatief hoge kosten per woning.! 15. Mogelijkheid om te werken met f inancizle normen In de voorgaande paragrafen is aangetoond, dat het werken met financiele normen voor de kosten van riolering, verharding en terreinafwerking geen eenvoudige zaak is. In principe kan het zinvol zijn, dat bij planontwikkeling en bij beleidsvoering gewerkt wordt met financisle normen of vuistregel voor deze zaken. Hoewel niet eenvoudig, is dit uiteraard we1 mogelijk. In principe zijn drie manieren denkbaar. Schrijver van dit werkdocument hanteert voor deze drie manieren de namen: le. de niet-systematische methode ze. de systematische methode zonder k&antificering 3e. de methode van kwantificering. Dit zijn weinig elegante namen. De schrijver van dit document weet helaas geen betere namen te bedenken en houdt zich aanbevolen voor suggesties. De beide eerste 'van de drie hierboven genoemde methodes van "werken met normen" zouden bij de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders toegepast kunnen worden zonder dat ingrijpende wijzigingen in de structuur van de dienst noodzakelijk zijn; dit geldt duidelijk - niet voor de derde methode. De drie methodes worden hieronder in aparte paragrafen nader beschouwd. 16. De niet-systematische methode Dit is de methode, die de laatste tijd wordt toegepast bij riolerings-,

11 verhardings- en terreinafwerkingsbestekken in Lelystad. Men gaat in eerste instantie uit van een op ietwat arbitraire gronden vastgesteld normbedrag voor de kosten per woning van riolering, verharding en terreinafwerking (in het geval van Zuid f 5200 per woning). Dit bedrag wordt uiteraard periodiek (bijvoorbeeld eenmaal per jaar) herzien wegens de algemene kostenstijging (of waardevermindering van het geld). Hiermee is direct 6En van de beide principizle moeilijkheden van deze methode gesignaleerd. Kostendeskundigen zijn het n.1. niet eens over een alom geldende kostenindex voor werken in de categorie rioleringen, verhardingen en terreinafwerking. Als dit het enige bezwaar tegen deze methode zou zijn, zou er evenwel best mee te werken zijn. In de loop van de tijd kan men n.1. het oorspronkelijk vrij arbitrair vastgestelde normbedrag steeds beter verantwoord of "harder" maken. Zolang bij het merendeel van de plannen blijkt, dat er na enig "snoeiwerk" doorgaans een redelijk plan binnen de kosten-norm valt te realiseren, mag men concluderen, dat de norm verantwoord is. Indien het merendeel van de geproduceerde plannen van redelijke kwaliteit is en er vrijwel nooit problemen zijn om binnen de kostennorm te blijven, is deze naar alle waarschijnlijkheid te hoog gesteld en kan hij lager wordt vastgesteld. Indien het ook na veel heen en weer praten bij herhaling niet lukt om plannen op redelijke wijze binnen de kostennorm te realiseren en de enige plannen waarmee dit wp1 lukt, duidelijk te pover zijn, is dat een aanwijzing, dat de norm waarschijnlijk te krap gesteld is en hoger moet worden vastgesteld. Er is echter n6g een bezwaar verbonden aan het werken met deze nietsystematische normstelling. Er wordt in het stadium, waarin men met de norm werkt g66n rekening gehouden met invloeden op de kosten van riolering, verharding en terreinafwerking waaromtrent in een eerder stadium van de planontwikkeling reeds beslissingen zijn genomen of die onafhankelijk van het plan invloed hebben op de kosten. Bij ontwikkeling of bij beoordelingvan een stedebouwkundig detailplan kan dit gelden voor de invloeden die hierboven zijn behandeld in de paragrafen 4, 5, 6, 11, 12, 13 en eventueel 10. Bij riolerings- en verhardingsplannen komt daar dan nog de invloed bij, die behandeld is in paragraaf 7. Bij terreinafwerkingsplannen komt daar dan verder nog de invloed bij, die behandeld is in paragraaf 8. Dit alles leidt er toe, dat als een ontwerper of ontwerpgroep een plan heeft uitgewerkt, dat qua kosten boven de norm uitkomt, deze ontwerper of ontwerpgroep in de meeste gevallen meerdere argumenten ter tafel zal kunnen brengen, waarmee aannemelijk kan worden gemaakt, dat dat specifieke ontwerp we1 bijzonder duur m6et uitkomen. Van beleidszijde zal men bij toepassing van deze niet-systematische methode van werken met normen in een dergelijk geval weinig steekhoudende argumenten ter tafel kunnen brengen, waarmee men de argumenten van de ontwerper of de ontwerpers zakelijk kan weerleggen. In zijn uitwerking is deze niet-systematische wijze van normstelling dus lang niet altijd effectief. Het enige doel, dat er mee bereikt kan worden, is dat typische excessen in de kostenverhoudingen op een bepaald moment gesignaleerd kunnen worden, waardoor het beleid de gelegenheid heeft, in te grijpen. 17. De systematische methode zonder kwantificering Bij deze methode wordt, net als bij de vorige, een standaardnormbedrag voor de kosten per woning van riolering, verharding en terreinafwerking gehanteerd, welk bedrag in principe op de zelfde wijze wordt aangepast aan de ontwikkeling van het algemene kostenniveau en op de zelfde wijze "harder" wordt gemaakt.

12 .. Van de invloeden op de kosten, waaromtrent in een eerder stadium van de planontwikkeling reeds beslissingen zijn genomen of die onafhankelijk van het plan invloed uitoefenen op de kosten, wordt echter een systematische lijst vastgesteld en gebruikt bij de beoordeling. Deze lijst zou bij beoordeling van een stedebouwkundig detailplan dus kunnen bestaan uit de invloeden van de paragrafen 4, 5, 6, ll,, 13 en eventueel 10. Bij beoordeling van een riolerings- en verhardingsplan kan de invloed van paragraaf 7 worden toegevoegd en bij de beoordeling van een terreinafwerkingsplan bovendien de invloed van paragraaf 8. De ervaring zal vermoedelijk na vrij korte tijd leren, dat een op deze wijze samengestelde lijst van invloeden op de kosten onvol1edig:is; de lijst kan dan aangevuld worden naarmate de-., praktijkuitwijst, dat dat zinvol is. Bij de beoordeling van een bepaald plan dient men voor iedere invloed, die op de lijst voorkomt, vast te stellen, of die invloed bij het plan in kwestie als "kostenverhogend", "kostenverlagend" of "neutraal" moet worden gekarakteriseerd. Dit is op zichzelf a1 niet altijd eenduidig vast te stellen, maar die moeilijkheid zal in het algemeen we1 in redelijkheid oplosbaar zijn. Moeilijker wordt het, om het totaalresultaat van alle invloeden tezamen op het plan, dat men beoordeelt, te waarderen. Als een plan ten aanzien van alle invloeden "neutraal" blijkt te zijn, is het eenvoudig. In dat geval is er geen reden, waarom de kosten van het plan zouden moeten afwijken van de gestelde norm. Die situatie zal echter praktisch nooit voorkomen. Als een plan ten aanzien van enkele invloeden "neutraal" en ten aanzien van enkele andere invloeden "kostenverhogend" is, terwijl zich geen "kostenverlagende" invloeden in het plan voordoen, zijn er duidelijke redenen om te concluderen, dat voor dat plan hogere kosten dan volgens de norm verantwoord zijn. Als er naast "neutrale" alleen "kostenverlagende" en geen "kostenverhogende" invloeden zijn is bij het plan in kwestie uiteraard het tegengestelde het geval. Ook in die gevallen is het allemaal nog niet zo moeilijk. De realiteit zal in de praktijk doorgaans zijn, dat er bij de meeste plannen zowel "neutrale" als "kostenverlagende" als "kostenverhogende" invloeden aangewezen kunnen worden. En dan kanmen - niets concluderen. Als men geen kwantitatieve gegevens heeft kan men geen "kostenverhogende" invloeden laten "wegvallen" ten "kostenverlagende" invloeden. Men kan dus ook niet concluderen of er een "overschot" is aan "kostenverhogende" of aan "kostenverlagende" invloeden. De hier beschreven systematische met'hode van werken met normen zonder kwantificering resulteert dus ook in niet meer dan een betrekkelijk vrijblijvend interpreteren en bediscussigren van uitkomsten. Het inzicht in de kostenverhoudingen kan wat beter worden dan bij de niet-systematische methode van werken met kostennormen, zoals beschreven in paragraaf 16 hierboven. Dit alles leidt evenwel nog steeds tot niet veel meer dan de mogelijkheid, om excessen in de kostenverhoudingen op een' bepaald moment te signaleren-(en eventueel maatregelen te nemen als dergelijke excessen worden geconstateerd). 18. De methode van kwantificering De in de paragrafen 16 en 17 beschreven manieren van "werken met normen" voor de kosten per woning van rioleringen, verhardingen en terreinafwerking zijn op de keper beschouwd toch niet meer dan tamelijk onbeholpen methodieken. Het is zeker mogelijk, om een beter systeem te bedenken. Wat hier dan genoemd is de "methode van kwantificering" zou een dergelijke moge-

13 lijkheid kunnen zijn. Deze methode gaat, net als de beide voorgaande beschreven methodes uit van een (regelmatig aan te passen en "harder" te maken) basisnorm voor de kosten per woning van riolering, verharding en terreinafwerking. Echter is het systematisch afwerken van een lijst met invloeden op de kosten, zoals beschreven in paragraaf 17 hierboven, vervangen door een systeem van financi&lkwantificeerbare correctiefactoren voor ieder van de invloeden, beschreven in. de paragrafen 4, 5, 6, 11, 12, 13, en eventueel 7, 8 en 10. Hiermee verlaat men echter "ongemerkt" het onderwerp "werken met normen" of "werken met richtlijnen" en komt men terecht in'de problematiek "toerekening van kosten". Een dergelijke werkwijze en een beleidsvoering, afgestemd op deze werkwijze, is zeker mogelijk, maar dat zou we1 betekenen, dat er een heel ander soort organisatie nodig is, dan de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders in zijn huidige vorm. Zo is bij die figuur nodig, dat de kostenkant van het ontwerpwerk en de door de administratieve afdelingen gestelde eisen in een veel vroeger stadium van het ontwerpwerk een beslissende rol zullen moeten spelen. Er zal een intensief overleg nodig zijn tussen ontwerpers en administratieve afdelingen. De begrenzing van bestekken zal veel meer dan tot nu toe moeten warden afgestemd op de eisen, die gesteld worden door administratieve afdelingen. De administratie zal veel meer betrokken moeten worden bij de details van opdrachten voor wijziging of meeren minder werk tijdens de uitvoering. Het zal in veel gevallen in een bepaald stadium van de planontwikkeling om administratieve redenen niet meer mogelijk zijn, om wijzigingen in een plan nog door te voeren, hoe zinvol die wijzigingen op zichzelf ook zouden zijn-en hoe goed ze ook -,. in het beleid zouden passen. Men zal zowel bij de ontwerpende afdelingen als bij de administratieve afdelingen moeten leren, op een heel andere manier te werken, dan men tot nu toe gewend is. Het beleid van de dienst zal doelbewust gericht moeten wordenop deze andere werkwijze. De vergt een sterk gewijzigde instelling van de beleidsfunctionarissen. Indien op zeker moment besloten zou worden tot wijziging van het beleid in bovemomschreven zin, zal direct veel van de "speelruimte" die het beleid nu heeft, verdwenen zijn. Op korte termijn zal er voor wat betreft de in uitvoering komende werken echter nog niet zo heel veel veranderen. De greep op de kosten zal pas volledig doorwerken bij de projecten, waaraan nog niet concreet door ontwerpers wordt gewerkt op het moment, dat het nieuwe beleid gaat functioneren; dat zijn dus de projecten die 2 'a 3 jaar n2 de beleidsombuiging in uitvoering komen. Verder is het van belang, dat men zich realiseert, dat met een dergelijke beleidsombuiging een proces op gang komt, dat praktisch niet meer teruggedraaid kan worden en dat misschien na verloop van tijd heel wat verder blijkt te gaan, dan oorspronkelijk de bedoeling was. Op een zeker moment is de situatie ber ikt, waarbij alle gegevens beschikbaar?i. zijn om werkelijke kosten per m grond of per woning met een bepaalde mate van nauwkeurigheid te berekenen. En de vraag is, of men dat nu wil. Men:.dient daarbij te bedenken, dat als dergelijke gegevens er eenmaal zijn, het moeilijk zal zijn, om tegen te houden, dat ze gebruikt zullen worden voor andere doeleinden, dan die waarvoor ze in eerste instantie bedoeld waren. 19. Samenvatting De kosten per woning voor een project van rioleringen, verhardingen terreinaf~erkin~ voor een woongebied worden door een groot aantal zaken be'invloed. Omtrent sommige van deze zaken worden reeds in een vroeg stadium van de planontwikkeling beslissingen genomen, die bepalend

14 , , zijn voor de later te maken kosten per woning van riolering, verharding en terreinafwerking. Verder zijn er omstandigheden, die invloed hebben op de kosten van riolering, verharding en terreinafwerking onafhankelijk van het plan. Invloed op de kosten is er::door: - de woningdichtheid, - het type hoofdinfrastructuur, de hoogteverschillen,in het terrein, - de mate waarin de individuele woningen worden ontsloten voor autover- 2% keer, - de randvoorwaarden, die sarnenhangen met de fasering van de uitvoering van de werken, de materiaalkeuze van de constructies, - de eenvoud of de gecompliceerdheid van het ontwerp, - de wijze van aanbesteding van de werken, - de ontwikkelingsfase, waarin het omringende gebied zich bevindt, - de bodemgesteldheid, -: het tempo, waarin het woongebied bewoond gaat worden, - en nog een aantal andere zaken. Het is mogelijk, om zonder ingrijpende maatregelen op organisatorisch gebied, bepaalde methodes te ontwikkelen voor het werken met normen of vuistregels voor de kosten van riolering, verharding en terreinafwerking. Dit zijn dan methodes, die leiden tot conclusies, die niet systematisch analyseerbaar en niet kwantificeerbaar zijn. Met deze methodes kan worden bereikt, dat typische excessen in de kosten van riolerings-, verhardings- en terreinafwerkingsplannen op een bepaald moment worden gesignaleerd. In die gevallen is dan dus aanpassing van de plannen in een meer gewenste richting mogelijk. Wil men de kosten per woning van rio1ering;verharding en terreinafwerking min of meer systematisch analyseren of kwantificeren, dan is het nodig, dat ingrijpende reorganisaties worden doorgevoerd bij de afdelingen, die belast zijn met het ontwerpen en met de kosten-admini-. stratie van woongebieden. Dit vereist een duidelijke mentaliteits-ombuiging, ook bij de dienstleiding. Wezenlijk effect op de kosten van uitgevoerde werken zal merkbaar worden vanaf 2 'a 3 jaar na het moment van effectuering van de reorganisatie-maatreglen. Het zal vermoedelijk niet te vermijden zijn, dat de vele gedetail- leerde financizle gegevens, die hiermee be~chikbaar~komen, na verloop van tijd ook dienstbaar gemaakt zullen worden aan andere doeleinden, dan waarvoor ze in eerste instantie bedoeld waren..

De begrippen calculeren, begroten en ramen en de toepassingsgebieden

De begrippen calculeren, begroten en ramen en de toepassingsgebieden De begrippen calculeren, begroten en G1020 1 De begrippen calculeren, begroten en ramen en de toepassingsgebieden 1. Inleiding G1020 3 2. Calculeren G1020 3 3. Begroten G1020 3 4. Ramen G1020 4 5. Toepassingsgebieden

Nadere informatie

Werkdocument Bbc ORGANISATIE STEDELIJKE DRAINAGE. door. J. Dekker

Werkdocument Bbc ORGANISATIE STEDELIJKE DRAINAGE. door. J. Dekker 3 \: ib YOOR RI JKSDIENST DE I JSSELMEERPOLDERS L E L Y S T A D HIJKSDIEIdSI VOCR DE IdSSE:LMEERPC'LOI'R'5 Werkdocument 1976-1 Bbc ORGANISATIE STEDELIJKE DRAINAGE door J. Dekker Concept-voorstel De organisatie

Nadere informatie

HET KWALITEITSSTRUCTUURPLAN

HET KWALITEITSSTRUCTUURPLAN HET KWALITEITSSTRUCTUURPLAN 1. INLEIDING De omvang van de kosten voor beheer en onderhoud van de openbare ruimte wordt bepaald door: - Stedenbouwkundige opzet (woon- en werkmilieus: verdeling van grond)

Nadere informatie

WINDENERGIE EN BESTEMMINGSPLANNEN. door. P.J.R. Heesterman. 1981-21 Ado j anuari

WINDENERGIE EN BESTEMMINGSPLANNEN. door. P.J.R. Heesterman. 1981-21 Ado j anuari W E R K D O C U M E N T WINDENERGIE EN BESTEMMINGSPLANNEN door P.J.R. Heesterman 1981-21 Ado j anuari 13935 7111 E R I E V A N V E R K E E R E N W A T E R S T A A T I E N S T V O O R D E I J S S E L M

Nadere informatie

slagvaardig Schaderegeling ingravingen

slagvaardig Schaderegeling ingravingen slagvaardig Schaderegeling ingravingen 1. Inleiding Deze regeling is van toepassing op alle gevallen waarbij, in verband met het leggen / verleggen van kabels en leidingen, het plaatsen van objecten in

Nadere informatie

Grondexploitatie Stedum

Grondexploitatie Stedum Grondexploitatie Stedum Definitief GRONTMIJ EXPLOITATIE RAPPORTEN Grondexploitatie Stedum Definitief Gemeente Loppersum Grontmij Nederland B.V. Assen, 5 april 2012 Verantwoording Titel : Grondexploitatie

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 36823 22 december 2014 Regeling van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van 12 december 2014, 2014-0000184977,

Nadere informatie

DE ERKEND HYPOTHECAIR PLANNER INFORMEERT U GRAAG OVER: Uw woning huren of kopen?

DE ERKEND HYPOTHECAIR PLANNER INFORMEERT U GRAAG OVER: Uw woning huren of kopen? DE ERKEND HYPOTHECAIR PLANNER INFORMEERT U GRAAG OVER: Uw woning huren of kopen? 1 Met de vraag 'Een huis kopen of een huis huren?' kunt u op verschillende momenten in uw leven te maken krijgen. Bijvoorbeeld

Nadere informatie

Inhoud. Introductie tot de cursus

Inhoud. Introductie tot de cursus Inhoud Introductie tot de cursus 1 Inleiding 7 2 Voorkennis 7 3 Het cursusmateriaal 7 4 Structuur, symbolen en taalgebruik 8 5 De cursus bestuderen 9 6 Studiebegeleiding 10 7 Huiswerkopgaven 10 8 Het tentamen

Nadere informatie

Kwaliteitsbewaking ontwerp publieke ruimte bij sociaal wonen

Kwaliteitsbewaking ontwerp publieke ruimte bij sociaal wonen Kwaliteitsbewaking ontwerp publieke ruimte bij sociaal wonen Congres Publieke Ruimte 2016 1. 2. Actoren 3. Coördinatie woningbouw infrastructuur Aandachtspunten Duurzaamheid Gebruik en beheer Kostprijs

Nadere informatie

De uitgangspunten die bij deze berekening gehanteerd zijn voor het berekenen van de kosten van het beheer van Poelgeest:

De uitgangspunten die bij deze berekening gehanteerd zijn voor het berekenen van de kosten van het beheer van Poelgeest: Beheerkosten Poelgeest 2005 Begin 2002 heeft Oranjewoud de beheerkosten voor Poelgeest berekend met behulp van de levensduurbenadering. De wijk Morsebel is hierbij als uitgangspunt genomen, aangezien de

Nadere informatie

Aan de bewoner(s) van Gondel 10 t/m 15 en 17. Geachte heer, mevrouw,

Aan de bewoner(s) van Gondel 10 t/m 15 en 17. Geachte heer, mevrouw, Aan de bewoner(s) van Gondel 10 t/m 15 en 17 Geachte heer, mevrouw, Met deze brief informeren wij u over het definitieve ontwerp van het groot onderhoud in uw wijk. Daarnaast treft u informatie aan over

Nadere informatie

Informatiebulletin Reconstructie gedeelte Baarschotsestraat en Bouwrijp maken fase 1 Tuindorp Baarschot Dorst

Informatiebulletin Reconstructie gedeelte Baarschotsestraat en Bouwrijp maken fase 1 Tuindorp Baarschot Dorst Informatiebulletin Reconstructie gedeelte Baarschotsestraat en Bouwrijp maken fase 1 Tuindorp Baarschot Dorst Binnenkort starten de werkzaamheden in Dorst-west als voorbereiding op de bouw van de eerste

Nadere informatie

Typen woonverblijven in de Nederlandse Antillen

Typen woonverblijven in de Nederlandse Antillen Typen woonverblijven in de Nederlandse Antillen Sean de Boer Inleiding Dit artikel gaat in op de verschillende typen woonverblijven en hun kenmerken die op de eilanden van de Nederlandse Antillen voorkomen.

Nadere informatie

Gemeente Etten-Leur. Parkeeronderzoek. Opzetten van een uitrolbare aanpak voor parkeeronderzoek met wijk De Grient als pilot.

Gemeente Etten-Leur. Parkeeronderzoek. Opzetten van een uitrolbare aanpak voor parkeeronderzoek met wijk De Grient als pilot. Gemeente Etten-Leur Parkeeronderzoek Opzetten van een uitrolbare aanpak voor parkeeronderzoek met wijk De Grient als pilot. Gerwin Foesenek 20-3-2013 Inhoudsopgave 1) Inleiding... 3 1.1 Aanleiding... 3

Nadere informatie

DE ERKEND HYPOTHECAIR PLANNER INFORMEERT U GRAAG OVER: Uw woning huren of kopen?

DE ERKEND HYPOTHECAIR PLANNER INFORMEERT U GRAAG OVER: Uw woning huren of kopen? D DE ERKEND HYPOTHECAIR PLANNER INFORMEERT U GRAAG OVER: VO O R BE EL Uw woning huren of kopen? 1 Met de vraag 'Een huis kopen of een huis AANBOD KOOPWONINGEN IS VEEL GROTER DAN AANBOD HUURWONINGEN huren?'

Nadere informatie

Samenvatting. Analyses. Kostendekkende premie

Samenvatting. Analyses. Kostendekkende premie Samenvatting Op 14 juli 2015 heeft DNB aangekondigd dat zij de berekeningsmethodiek van de Ultimate Forward Rate (UFR), welke onderdeel vormt van de rekenrente waarmee pensioenfondsen hun verplichtingen

Nadere informatie

Resultaat enquête en uitwerking Voorlopig Onderhoudsplan Mariahoeve

Resultaat enquête en uitwerking Voorlopig Onderhoudsplan Mariahoeve Resultaat enquête en uitwerking Voorlopig Onderhoudsplan Mariahoeve Vraag 2: Naar welke beplanting gaat uw voorkeur uit (meerdere antwoorden mogelijk)? Behoud van de in blokvorm geknipte hagen 79 Gazon

Nadere informatie

RIJKSOIEidST VOOR DE. ljsyelk4eerpolders. REALISATIE KANTOORRUIElTE IN ALMERE-HAVEN. door. A.G. Renkema. juni

RIJKSOIEidST VOOR DE. ljsyelk4eerpolders. REALISATIE KANTOORRUIElTE IN ALMERE-HAVEN. door. A.G. Renkema. juni RIJKSOIEidST VOOR DE ljsyelk4eerpolders W E R K D O C U M E N T REALISATIE KANTOORRUIElTE IN ALMEREHAVEN door A.G. Renkema juni \. E N S T V O O R D E I J S S E L M E E R P O L D E R S,,\A1 S l 4 E D I

Nadere informatie

Aan de bewoner(s) Beste bewoner(s) van Park Krayenhoff,

Aan de bewoner(s) Beste bewoner(s) van Park Krayenhoff, Aan de bewoner(s) Beste bewoner(s) van Park Krayenhoff, Er zijn veel nieuwe ontwikkelingen binnen uw woonwijk die al op korte termijn zullen starten en waarvan wij u graag met deze brief op de hoogte willen

Nadere informatie

1 Aanleiding en vraagstelling

1 Aanleiding en vraagstelling Deventer Den Haag Eindhoven Snipperlingsdijk 4 Verheeskade 197 Flight Forum 92-94 7417 BJ Deventer 2521 DD Den Haag 5657 DC Eindhoven T +31 (0)570 666 222 F +31 (0)570 666 888 Leeuwarden Amsterdam Postbus

Nadere informatie

Toeslagenverordening WWB gemeente Kerkrade 2012

Toeslagenverordening WWB gemeente Kerkrade 2012 Bijlage behorende bij ontwerpbesluit nr. 12Rb020 d.d. 25 april 2012. Toeslagenverordening WWB gemeente Kerkrade 2012 Hoofdstuk 1 Algemene bepalingen Artikel 1 Begrippen 1. Alle begrippen die in deze verordening

Nadere informatie

De Commissie beslist met inachtneming van haar Reglement en op basis van de volgende stukken:

De Commissie beslist met inachtneming van haar Reglement en op basis van de volgende stukken: Uitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening nr. 102 d.d. 2 november 2009 (mr. R.J. Verschoof, voorzitter, mr. E.M. Dil-Stork en drs. A.I.M. Kool) 1. Procedure De Commissie beslist met inachtneming

Nadere informatie

Netwerkdiagram voor een project. AON: Activities On Nodes - activiteiten op knooppunten

Netwerkdiagram voor een project. AON: Activities On Nodes - activiteiten op knooppunten Netwerkdiagram voor een project. AON: Activities On Nodes - activiteiten op knooppunten Opmerking vooraf. Een netwerk is een structuur die is opgebouwd met pijlen en knooppunten. Bij het opstellen van

Nadere informatie

Bestemmingsplan. N307 Passage Dronten (9071)

Bestemmingsplan. N307 Passage Dronten (9071) Bestemmingsplan N307 Passage Dronten (9071) Bestemmingsplan N307 Passage Dronten (9071) Revisie Datum 19 juni 2015 Auteur(s) Opdrachtgever datum vrijgave beschrijving revisie goedkeuring vrijgave 19 juni

Nadere informatie

Tekst inspreekbeurt voor de Commissie Samen Wonen, 7 september 2017

Tekst inspreekbeurt voor de Commissie Samen Wonen, 7 september 2017 Tekst inspreekbeurt voor de Commissie Samen Wonen, 7 september 2017 Geachte commissie, Stichting Bescherming Leefomgeving Ridderkerk Zuid-Oost wil u graag opmerkzaam maken op het volgende. Sympathisanten

Nadere informatie

Interne memo. Aan : Jan ten Hoor Van : Simon Tichelaar Betreft : Aanbesteding Haderaplein Datum : 22 november Inleiding

Interne memo. Aan : Jan ten Hoor Van : Simon Tichelaar Betreft : Aanbesteding Haderaplein Datum : 22 november Inleiding 1 Interne memo Aan : Jan ten Hoor Van : Simon Tichelaar Betreft : Aanbesteding Haderaplein Datum : 22 november 2012 Inleiding In november 2011 adviseerden wij (Trip Advocaten & Notarissen) over de aanbestedingsrechtelijke

Nadere informatie

Een dakopbouw in Kogerveld Gemeente Zaanstad Dienst Publiek

Een dakopbouw in Kogerveld Gemeente Zaanstad Dienst Publiek Rapport Gemeentelijke Ombudsman Een dakopbouw in Kogerveld Gemeente Zaanstad Dienst Publiek 14 juni 2007 RA0612792 Samenvatting Een huiseigenaar in de wijk Kogerveld wil zijn huis vergroten met een extra

Nadere informatie

Milieu, marktonderzoek en NEN-EN-ISO 14001. Introductie

Milieu, marktonderzoek en NEN-EN-ISO 14001. Introductie Milieu, marktonderzoek en NEN-EN-ISO 14001 Introductie September 2010 Inleiding In toenemende mate vragen opdrachtgevers aan marktonderzoekbureaus, met name bij aanbestedingen, hoe zij omgaan met het aspect

Nadere informatie

N307 Passage Dronten (9071)

N307 Passage Dronten (9071) N307 Passage Dronten (9071) blad 2 van 16 Inhoudsopgave Regels 5 Hoofdstuk 1 Inleidende regels 7 Artikel 1 Begrippen 7 Artikel 2 Wijze van meten 9 Hoofdstuk 2 Bestemmingsregels 11 Artikel 3 Verkeer 11

Nadere informatie

Constructie vissteigers en visstoepen

Constructie vissteigers en visstoepen Constructie vissteigers en visstoepen Wanneer de materiaalkeuze, de vorm en grootte van de vissteiger of visstoep zijn bepaald, kan de constructie ervan worden uitgewerkt. Het aanleggen van deze voorzieningen

Nadere informatie

De werkkostenregeling internationaal belicht.

De werkkostenregeling internationaal belicht. De werkkostenregeling internationaal belicht. Over de werkkostenregeling (hierna: WKR) is al veel geschreven en gesproken. De internationale aspecten van de werkkostenregeling zijn echter onderbelicht

Nadere informatie

exploitatieplan LOCATIE CASTOR

exploitatieplan LOCATIE CASTOR LOCATIE CASTOR Locatie Castor (vastgesteld) Locatie Castor Inhoudsopgave Toelichting Hoofdstuk 1 3 Inleiding 3 Hoofdstuk 2 Deel A Omschrijving Exploitatiegebied 2.1 Planbeschrijving 2.2 Ligging van het

Nadere informatie

Bestemmingsplan IJzendoorn West 2015 Gemeente Neder-Betuwe

Bestemmingsplan IJzendoorn West 2015 Gemeente Neder-Betuwe Zienswijzennota Bestemmingsplan IJzendoorn West 2015 Gemeente Neder-Betuwe INHOUD 1 Inleiding 3 1.1 Procedure bestemmingsplan 3 2 Samenvatting en beantwoording zienswijze 4 3 Aanpassingen bestemmingsplan

Nadere informatie

downloadbaar document, behorende bij bijlage I

downloadbaar document, behorende bij bijlage I Monitor Uitvoeringsstrategie Plabeka Voortgangsrapportage 2009-2010 downloadbaar document, behorende bij bijlage I Definities monitor B.V. en verschillen met andere bronnen Om een foute interpretatie van

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Regeling vergoedingen commissies politie 2015

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Regeling vergoedingen commissies politie 2015 STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 33371 5 oktober 2015 Regeling vergoedingen commissies politie 2015 De korpschef, gelet op: artikel 25, derde lid van de

Nadere informatie

Groot onderhoud Leyhof vraag & antwoord

Groot onderhoud Leyhof vraag & antwoord Groot onderhoud Leyhof 2018 2020 vraag & antwoord en antwoord zijn als volgt gerubriceerd: 1. Project & Planning 2. Informatie en nieuws 3. Meedenken & meedoen 4. Ophoging, wat betekent dit voor de bewoners?

Nadere informatie

Exploitatieplan de Contreie. Gemeente Oosterhout. Deel B: regels

Exploitatieplan de Contreie. Gemeente Oosterhout. Deel B: regels Exploitatieplan de Contreie Gemeente Oosterhout Deel B: regels Datum: Januari 2016 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Artikel 1 Begrippen... 3 Artikel 2 Kostentoerekening... 4 Artikel 3 Fasering en koppelingen

Nadere informatie

Whitepaper. Valkuilen bij het kostenramen rijweg

Whitepaper. Valkuilen bij het kostenramen rijweg Whitepaper Valkuilen bij het kostenramen rijweg Whitepaper Valkuilen bij het kostenramen rijweg 2 Wie zijn wij? Kosteninformatie voor de Bouw & Infra-sector Wij zijn een uitgever gespecialiseerd op gebied

Nadere informatie

Retributies en belastingen. Vaststellen van de verhaalbelasting op het aanleggen van riolen voor de aanslagjaren 2013-2018.

Retributies en belastingen. Vaststellen van de verhaalbelasting op het aanleggen van riolen voor de aanslagjaren 2013-2018. Retributies en belastingen. Vaststellen van de verhaalbelasting op het aanleggen van riolen voor de aanslagjaren 2013-2018. (040/362-04) Artikel 1 Er wordt voor de aanslagjaren 2013-2018 een verhaalbelasting

Nadere informatie

DECENTRALISATIE FINANCIËLE VERANTWOORDELIJKHEID PROTESTANTSE GEMEENTE ZWOLLE 2013 2016

DECENTRALISATIE FINANCIËLE VERANTWOORDELIJKHEID PROTESTANTSE GEMEENTE ZWOLLE 2013 2016 DECENTRALISATIE FINANCIËLE VERANTWOORDELIJKHEID PROTESTANTSE GEMEENTE ZWOLLE 2013 2016 Algemene Kerkenraad 23 september 2013 Inhoudsopgave Decentrale financiële Verantwoordelijkheid 3 Inleiding 3 Hoofdzaken

Nadere informatie

Project Vogelenzang. Wegenis- en rioleringswerken. Vraag & Antwoord (Q&A)

Project Vogelenzang. Wegenis- en rioleringswerken. Vraag & Antwoord (Q&A) Project Vogelenzang Wegenis- en rioleringswerken Vraag & Antwoord (Q&A) 1. Waarom voorziet het project in de Vogelenzangstraat een volledige vernieuwing van de nutsleidingen, het wegdek en de voetpaden

Nadere informatie

Toeslagenverordening WWB ISD BOL 2012

Toeslagenverordening WWB ISD BOL 2012 Toeslagenverordening WWB ISD BOL 2012 De raad van de gemeente Onderbanken; Gezien het advies van de Commissie WAS van 22 mei 2012; Gezien het voorstel van burgemeester en wethouders van Onderbanken d.d.

Nadere informatie

Gemeenten en de spreiding van opdrachten voor schilderwerk

Gemeenten en de spreiding van opdrachten voor schilderwerk Gemeenten en de spreiding van opdrachten voor schilderwerk Gemeenten en de spreiding van opdrachten voor schilderwerk september 2005 COLOFON Samenstelling Drs. M.H. (Mark) Gremmen drs. A.J.H. (Bert Jan)

Nadere informatie

Nadeelcompensatieregeling Kabels en leidingen Gemeente Castricum 2014

Nadeelcompensatieregeling Kabels en leidingen Gemeente Castricum 2014 GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van gemeente Castricum. Nr. 78794 31 december 2014 Nadeelcompensatieregeling Kabels en leidingen Gemeente Castricum 2014 Het college van burgemeester en wethouders maakt

Nadere informatie

Algemene escalatieberekening

Algemene escalatieberekening Algemene escalatieberekening G5010 1 Algemene escalatieberekening Redactiecommissie 1. Inleiding G5010 3 2. Uitgangspunten voor de escalatieberekening G5010 3 3. Berekening kostenescalatie G5010 4 4. Enkele

Nadere informatie

VERKEERSKUNDIGE TOETS NIEUW GEMEENTEHUIS LEIDERDORP VERKEERSGENERATIE, VERKEERSAFWIKKELING EN PARKEREN

VERKEERSKUNDIGE TOETS NIEUW GEMEENTEHUIS LEIDERDORP VERKEERSGENERATIE, VERKEERSAFWIKKELING EN PARKEREN VERKEERSKUNDIGE TOETS NIEUW GEMEENTEHUIS LEIDERDORP VERKEERSGENERATIE, VERKEERSAFWIKKELING EN PARKEREN VERKEERSKUNDIGE TOETS NIEUW GEMEENTEHUIS LEIDERDORP VERKEERSGENERATIE, VERKEERSAFWIKKELING EN PARKEREN

Nadere informatie

Eindexamen wiskunde B 1 havo 2009 - I

Eindexamen wiskunde B 1 havo 2009 - I Vetpercentage Al heel lang onderzoekt men het verband tussen enerzijds het gewicht en de lengte van volwassen mensen en anderzijds hun gezondheid. Hierbij gebruikt men vaak de Body Mass Index (BMI). De

Nadere informatie

Draagvlakmonitor huisvesting vluchtelingen. Rapportage derde meting juni 2016

Draagvlakmonitor huisvesting vluchtelingen. Rapportage derde meting juni 2016 Draagvlakmonitor huisvesting vluchtelingen Rapportage derde meting juni 2016 Introductie Waarom dit onderzoek? Zijn Nederlanders de afgelopen maanden anders gaan denken over de opvang van vluchtelingen

Nadere informatie

PvE voor nieuwe wijk Lage Heide te Valkenswaard

PvE voor nieuwe wijk Lage Heide te Valkenswaard PvE voor nieuwe wijk Lage Heide te Valkenswaard Programma van eisen Gemeente Valkenswaard december 2010 definitief PvE voor nieuwe wijk Lage Heide te Valkenswaard Programma van eisen dossier : AC3113-002.001

Nadere informatie

Advies 33. Uit de gunningssystematiek zoals die is neergelegd in hoofdstuk 5 van de gunningsleidraad

Advies 33. Uit de gunningssystematiek zoals die is neergelegd in hoofdstuk 5 van de gunningsleidraad Advies 33 1. Feiten 1.1 Beklaagde heeft een Europese niet-openbare procedure uitgeschreven voor de herontwikkeling en realisatie van een nieuwe locatie en huisvesting van een gemeentehuis. De werkzaamheden

Nadere informatie

Energieprijzen in vergelijk

Energieprijzen in vergelijk CE CE Oplossingen voor Oplossingen milieu, economie voor milieu, en technologie economie en technologie Oude Delft 180 Oude Delft 180 611 HH Delft 611 HH Delft tel: tel: 015 015 150 150 150 150 fax: fax:

Nadere informatie

INFORMATIEBRIEF inzake het bouw- en woonrijp maken van Ter Laan 4 te Bedum. april 2010

INFORMATIEBRIEF inzake het bouw- en woonrijp maken van Ter Laan 4 te Bedum. april 2010 INFORMATIEBRIEF inzake het bouw- en woonrijp maken van Ter Laan 4 te Bedum april 2010 Inleiding Om te beginnen willen wij u van harte feliciteren met de aankoop van uw woning of bouwkavel in de uitbreidingswijk

Nadere informatie

Deze centrale vraag leidt tot de volgende deelvragen, die in het onderzoek beantwoord zullen worden.

Deze centrale vraag leidt tot de volgende deelvragen, die in het onderzoek beantwoord zullen worden. Aan: Gemeenteraad van Druten Druten, 27 juli 2015 Geachte voorzitter en leden van de gemeenteraad, In de eerste rekenkamerbrief van 2015 komt inkoop en aanbesteding aan bod. Dit onderwerp heeft grote relevantie,

Nadere informatie

Vastgesteld door Burgemeester en wethouders In werking getreden op 1 november Toetsingskader Inritten

Vastgesteld door Burgemeester en wethouders In werking getreden op 1 november Toetsingskader Inritten Vastgesteld door Burgemeester en wethouders In werking getreden op 1 november 2016 Inleiding In de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) is bepaald dat een vergunning nodig is als iemand een inrit wil

Nadere informatie

Overschrijdingen grenswaarden geluid Schiphol Gebruiksjaar 2007

Overschrijdingen grenswaarden geluid Schiphol Gebruiksjaar 2007 Datum Overschrijdingen grenswaarden geluid Schiphol Gebruiksjaar 2007 2 van 11 1. Probleemstelling Ingevolge artikel 8.22 van de Wet luchtvaart schrijft de Inspecteur-Generaal Verkeer en Waterstaat (hierna:

Nadere informatie

Vissteigers en visstoepen: typen en materialen

Vissteigers en visstoepen: typen en materialen Vissteigers en visstoepen: typen en materialen Er zijn veel factoren die van invloed zijn op de keuze van het type vissteiger of stoep, zoals de bereikbaarheid van de locatie, de huidige oeverinrichting,

Nadere informatie

Paraplubestemmingsplan herziening begripsbepaling Peil

Paraplubestemmingsplan herziening begripsbepaling Peil Nota van Beantwoording Ontvangen n en beantwoording van n op Paraplubestemmingsplan herziening begripsbepaling Peil Amstelveen, juni 2014 Nota van beantwoording Paraplubestemmingsplan herziening begripsbepaling

Nadere informatie

Bijlage 1. Uitgangspunten exploitatieopzet

Bijlage 1. Uitgangspunten exploitatieopzet Bijlage 1. Uitgangspunten exploitatieopzet 1.1 Algemeen De heeft een civieltechnische raming opgesteld voor het bedrijvenpark t Zevenhuis. Over de gehanteerde uitgangspunten is overleg geweest tussen de

Nadere informatie

COLLEGEVOORSTEL. Onderwerp Afsluiting / herinrichting Breestraat

COLLEGEVOORSTEL. Onderwerp Afsluiting / herinrichting Breestraat COLLEGEVOORSTEL Onderwerp Afsluiting / herinrichting Breestraat Te besluiten om: 1. alle eerder genomen verkeersbesluiten in stand te laten; 2. niet over te gaan tot fysieke afsluiting door middel van

Nadere informatie

.., Algemene Rekenkamer. BEZORGEN De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Gen era a Binnenhof 4 2513 AA Den Haag

.., Algemene Rekenkamer. BEZORGEN De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Gen era a Binnenhof 4 2513 AA Den Haag Algemene Rekenkamer.., BEZORGEN De Voorzitter van de Tweede Kamer der StatenGen era a Binnenhof 4 2513 AA Den Haag Lange Voorhout 8 Postbus 20015 2500 EA Den Haag T 070 3424344 070 3424130 voorlichting@rekenkamer.nl

Nadere informatie

exploitatieplan 4E HERZIENING EXPLOITATIEPLAN '1E MELMSEWEG'

exploitatieplan 4E HERZIENING EXPLOITATIEPLAN '1E MELMSEWEG' 4E HERZIENING EXPLOITATIEPLAN '1E MELMSEWEG' 4e herziening '1e Melmseweg' (ontwerp) Inhoudsopgave Exploitatieplan 1e Melmseweg 3 Hoofdstuk 1 3 Inleiding Hoofdstuk 2 Deel A Omschrijving exploitatiegebied

Nadere informatie

uitwerkingsplan Mortiere fase 7

uitwerkingsplan Mortiere fase 7 uitwerkingsplan Mortiere fase 7 Inhoudsopgave Regels 3 Hoofdstuk 1 Inleidende regels 4 Artikel 1 Begrippen 4 Hoofdstuk 2 Bestemmingsregels 5 Artikel 2 Groen 5 Artikel 3 Tuin 6 Artikel 4 Verkeer 7 Artikel

Nadere informatie

Hydraulica. Practicum Verhanglijnen BB1. Prof. dr. ir. R. Verhoeven Ir. L. De Doncker

Hydraulica. Practicum Verhanglijnen BB1. Prof. dr. ir. R. Verhoeven Ir. L. De Doncker Hydraulica Prof. dr. ir. R. Verhoeven Ir. L. De Doncker Practicum Verhanglijnen BB1 Academiejaar 2007-2008 Jan Goethals Jan Goormachtigh Walid Harchay Harold Heeffer Anke Herremans Bart Hoet Inhoud Inleiding...

Nadere informatie

Regels bestemmingsplan "3e herziening van het bestemmingsplan Oud- en Nieuw Krispijn, locatie Laan der VN"

Regels bestemmingsplan 3e herziening van het bestemmingsplan Oud- en Nieuw Krispijn, locatie Laan der VN Regels bestemmingsplan "3e herziening van het bestemmingsplan Oud- en Nieuw Krispijn, locatie Laan der VN" - 1 - HOOFDSTUK 1 Inleidende regels Artikel 1 Begrippen 1.1 het plan het bestemmingsplan 3e herziening

Nadere informatie

Wat is een bestek? Volgens Van Dale is het bestek van een bouwwerk:

Wat is een bestek? Volgens Van Dale is het bestek van een bouwwerk: 4.2 Het bestek Wat is een bestek? Volgens Van Dale is het bestek van een bouwwerk: Een nauwkeurige beschrijving van een werk, met alle inlichtingen aangaande de gang en de uitvoering ervan, de te gebruiken

Nadere informatie

CVDR. Nr. CVDR47847_1. Richtlijnen aanbesteding

CVDR. Nr. CVDR47847_1. Richtlijnen aanbesteding CVDR Officiële uitgave van Ameland. Nr. CVDR47847_1 31 oktober 2017 Richtlijnen aanbesteding De Raad van de gemeente Ameland; Gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van de gemeente Ameland,

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1986-1987 Herziening van het stelsel van sociale zekerheid BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID Aan de Voorzitter van de Tweede

Nadere informatie

8. De btw. 8.2. Aftrek van voorbelasting. De btw

8. De btw. 8.2. Aftrek van voorbelasting. De btw ..1. Inleiding Een ondernemer (ook als u een zelfstandig of een vrij beroep uitoefent ) die een auto gebruikt in het kader van zijn onderneming, rekent de auto veelal tot het ondernemingsvermogen. Daarom

Nadere informatie

Herziening grondexploitaties per 1 januari 2011

Herziening grondexploitaties per 1 januari 2011 Casenummer 10G201949 Registratienr. 395792 / 395792 Herziening grondexploitaties per 1 januari 2011 Toe te passen grondslagen 3 december 2010 Sector Personeel en Financiën Afdeling Grondzaken Inleiding

Nadere informatie

Beleidsregels kostendelersnorm en verlagen bijstand in verband met woonsituatie gemeente Edam-Volendam 2018

Beleidsregels kostendelersnorm en verlagen bijstand in verband met woonsituatie gemeente Edam-Volendam 2018 Beleidsregels kostendelersnorm en verlagen bijstand in verband met woonsituatie gemeente Edam-Volendam 2018 Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Edam-Volendam; gelet op artikel 19a,

Nadere informatie

gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. 11 november 2013;

gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. 11 november 2013; CVDR Officiële uitgave van Epe. Nr. CVDR321263_1 4 juli 2017 Toeslagenverordening Wet werk en bijstand 2013 DE RAAD DER GEMEENTE EPE gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. 11 november

Nadere informatie

Hieronder vindt u de reactie van de BSMR op het concept beleidsplan tegenprestatie.

Hieronder vindt u de reactie van de BSMR op het concept beleidsplan tegenprestatie. Doesburg, 16 november 2015 Aan: Onderwerp: het college van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Doesburg BSMR-advies nr. 2015-003 inzake concept beleidsplan tegenprestatie Gemeente Doesburg, november

Nadere informatie

Nederlands (nieuwe stijl) en Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl)

Nederlands (nieuwe stijl) en Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl) Nederlands (nieuwe stijl) en Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl) Examen VWO Vragenboekje Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Maandag 19 mei 9.00 12.00 uur 20 03 Voor dit examen zijn

Nadere informatie

Gebied 5. Nieuw-Vennep. Gebiedsontwikkeling en beheermaatregelen

Gebied 5. Nieuw-Vennep. Gebiedsontwikkeling en beheermaatregelen Gebied 5 015 Nieuw-Vennep Gebiedsontwikkeling en beheermaatregelen Met deze zes gebiedskaarten zijn alle gemeentelijke werkzaamheden in beeld gebracht die in 015 in de fysieke leefomgeving van de inwoners,

Nadere informatie

MINISTERIE VAN DE VLAAMSE GEMEENSCHAP

MINISTERIE VAN DE VLAAMSE GEMEENSCHAP MINISTERIE VAN DE VLAAMSE GEMEENSCHAP 10 MAART 1999. - Omzendbrief OW98/4 betreffende aanleg van riolen langs gewestwegen. - Deelname in de kosten door de administratie Wegen en Verkeer (AWV). - Trefwoorden

Nadere informatie

UITWERKINGSPLAN MORTIERE FASE 4C3. GEMEENTE MIDDELBURG onherroepelijk 17 december ruimte voor ideeën

UITWERKINGSPLAN MORTIERE FASE 4C3. GEMEENTE MIDDELBURG onherroepelijk 17 december ruimte voor ideeën UITWERKINGSPLAN MORTIERE FASE 4C3 GEMEENTE MIDDELBURG onherroepelijk 17 december 2011 ruimte voor ideeën Mortiere fase 4c3 Deze standaard is gebaseerd op de Bro (21 april 2008) en SVBP2008 (10 april 2008).

Nadere informatie

Afsprakenlijst 3 e werkgroepbijeenkomst Woningbouw Dorpen Hoogeveen, Noordscheschut fase II

Afsprakenlijst 3 e werkgroepbijeenkomst Woningbouw Dorpen Hoogeveen, Noordscheschut fase II Afsprakenlijst 3 e werkgroepbijeenkomst Woningbouw Dorpen Hoogeveen, Noordscheschut fase II Datum: 8 november 2010 R. Schelhaas, D. Koster, J.D. Steenbergen, A. Knol, R. Koopman, R. Kip, Aanwezig: H.J.

Nadere informatie

J. Verstand. 6 oktober 2014 Stedenbouwkundig ontwerp + kaderstelling project WA Scholtenlaan

J. Verstand. 6 oktober 2014 Stedenbouwkundig ontwerp + kaderstelling project WA Scholtenlaan Voorstel aan raad Verantwoordelijke afdeling Nummer ROM 132073 Inboeknummer: 132073 Raad d.d. Paragraaf begroting: 3 26 november 2014 Steller: M.J.L. Lammerée Portefeuillehouder J. Verstand Datum Onderwerp

Nadere informatie

VERSLAG Betreft : Datum : Locatie : Aanwezig :

VERSLAG Betreft : Datum : Locatie : Aanwezig : VERSLAG Betreft : Bewonersavond Reconstructie Benedenkerkseweg, Benedenheulseweg en Schenkel Datum : 24 oktober 2012 Locatie Aanwezig : De Zwaan, Kerkweg 2, Berkenwoude : Annefieke Pagnillo (Avondvoorzitter/HHSK)

Nadere informatie

Gemeente Emmen 26 januari 2015

Gemeente Emmen 26 januari 2015 Eindrapportage Locatieonderzoek nieuw zwembad Gemeente Emmen 26 januari 2015 Hakgriend 18 / 3371 KA Hardinxveld-Giessendam / T. 0184 616544 / www.synarchis.nl / info@synarchis.nl Inhoudsopgave pagina:

Nadere informatie

Beheerplan Plantsoen Deel 1 Achtergrond

Beheerplan Plantsoen Deel 1 Achtergrond Beheerplan Plantsoen 2005-2020 Deel 1 Achtergrond Colofon: Gemeente Leiden Dienst Milieu en Beheer Tekst, foto s en tekeningen: M. Gaemers, C.Snoep, K. Jansen In samenwerking met N. van Beest, K. Bosma,

Nadere informatie

Nadeelcompensatieregeling kabels en leidingen Gemeente Hollands Kroon 2015

Nadeelcompensatieregeling kabels en leidingen Gemeente Hollands Kroon 2015 Nadeelcompensatieregeling kabels en leidingen Gemeente Hollands Kroon 2015 Beleidsregels over nadeelcompensatie als gevolg van het verplaatsen op verzoek van de gemeente of het anderszins nemen van maatregelen

Nadere informatie

Het verloop van juveniele boomkikkers na het uitzetten. door. W. Ceron, J. Heuvelmans, T. Wetjens

Het verloop van juveniele boomkikkers na het uitzetten. door. W. Ceron, J. Heuvelmans, T. Wetjens IVN Maasduinen Het verloop van juveniele boomkikkers na het uitzetten door W. Ceron, J. Heuvelmans, T. Wetjens W.Sitsen J. Raaijmakers Inhoud 1: Inleiding 2: Doelstelling en beschrijving van de uitzetplek

Nadere informatie

BIJLAGE 1A. Afspraken ten behoeve van de bouw van woningen, kantoren, bedrijfsgebouwen, scholen en dergelijke in de gemeente Houten.

BIJLAGE 1A. Afspraken ten behoeve van de bouw van woningen, kantoren, bedrijfsgebouwen, scholen en dergelijke in de gemeente Houten. BIJLAGE 1A Afspraken ten behoeve van de bouw van woningen, kantoren, bedrijfsgebouwen, scholen en dergelijke in de gemeente Houten. Ter verzekering van de goede gang van zaken bij de realisatie van bouwwerken

Nadere informatie

Oppervlaktewater in Toolenburg Zuid Ymere Project Toolenburg Zuid

Oppervlaktewater in Toolenburg Zuid Ymere Project Toolenburg Zuid Ymere Project Toolenburg Zuid 10 februari 2012 Versie 1.1 Projectnummer 6444 Status: Concept In het najaar van 2011 werd in samenwerking met de gemeente Haarlemmermeer een nieuw hoofdstructuurplan opgezet

Nadere informatie

Laden elektrische voertuigen op het Numansgors

Laden elektrische voertuigen op het Numansgors Laden elektrische voertuigen op het Numansgors Dit document is opgesteld om ervoor te zorgen dat er duidelijke afspraken zijn over het verzorgen van de stroomvoorziening op parkeerplaatsen voor elektrische

Nadere informatie

Aanvullende tekst bij hoofdstuk 1

Aanvullende tekst bij hoofdstuk 1 Aanvullende tekst bij hoofdstuk 1 Wortels uit willekeurige getallen In paragraaf 1.3.5 hebben we het worteltrekalgoritme besproken. Dat deden we aan de hand van de relatie tussen de (van tevoren gegeven)

Nadere informatie

Verkeersonderzoek. Kenmerken advies: www.meldpunt veiligverkeer.nl

Verkeersonderzoek. Kenmerken advies: www.meldpunt veiligverkeer.nl Verkeersonderzoek www.meldpunt veiligverkeer.nl Kenmerken advies: Naam dossier: >Hier komt de naam van dossier zoals in Meldpunt en wordt ingevoegd door meldpuntmedewerker< Locatie: Eenderparkweg in Ermelo

Nadere informatie

Uitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening, nr (prof. mr. M.L. Hendrikse, voorzitter en mr. drs. H.M.B. Brouwer, secretaris)

Uitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening, nr (prof. mr. M.L. Hendrikse, voorzitter en mr. drs. H.M.B. Brouwer, secretaris) Uitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening, nr. 2017-496 (prof. mr. M.L. Hendrikse, voorzitter en mr. drs. H.M.B. Brouwer, secretaris) Klacht ontvangen op : 1 december 2016 Ingediend door

Nadere informatie

Ontbrekende gevoelige bestemmingen

Ontbrekende gevoelige bestemmingen Editie: maart 2017 - v0.3 Vragen aan de Monitoringscommissie Ontbrekende gevoelige bestemmingen TenneT wil de effecten van bundeling op een bestaande verbinding niet beschrijven in het MER. Daardoor ontbreken

Nadere informatie

Onderzoeksrapportage naar het functioneren van de IT-Duiker Waddenweg te Berkel en Rodenrijs

Onderzoeksrapportage naar het functioneren van de IT-Duiker Waddenweg te Berkel en Rodenrijs Notitie Contactpersoon ir. J.M. (Martin) Bloemendal Datum 7 april 2010 Kenmerk N001-4706565BLL-mya-V02-NL Onderzoeksrapportage naar het functioneren van de IT-Duiker Waddenweg te Berkel en Rodenrijs Tauw

Nadere informatie

Verordening verrekening bestuurlijke boete bij recidive. Participatiewet 2015

Verordening verrekening bestuurlijke boete bij recidive. Participatiewet 2015 Nr. 2014/78 De raad van de gemeente Leeuwarderadeel; gelezen het voorstel van het college van burgemeester en wethouders d.d.21 oktober 2014; gelet op artikel 8, eerste lid, onderdeel d en artikel 60b

Nadere informatie

Nota zienswijzen Ontwerp bestemmingsplan De Marken en Sportvelden Oost

Nota zienswijzen Ontwerp bestemmingsplan De Marken en Sportvelden Oost Nota zienswijzen Ontwerp bestemmingsplan De Marken en Sportvelden Oost 1. Inleiding Het college van burgemeester en wethouders heeft op 24 juni 2014 ingestemd met het ontwerp bestemmingsplan De Marken

Nadere informatie

Regeling ambtelijke bijstand aan raadsleden

Regeling ambtelijke bijstand aan raadsleden Gemeente Haarlem Regeling ambtelijke bijstand aan raadsleden Verordening nr. Datum in werking 15 Paragraaf 1 Begripsomschrijvingen Artikel 1 In deze regeling wordt verstaan onder: a. bijstand: het ambtelijke

Nadere informatie

Beoogd effect: Het voldoende bouwrijpe grond beschikbaar hebben voor het vestigen van bedrijven en daarmee genereren van arbeidsplaatsen.

Beoogd effect: Het voldoende bouwrijpe grond beschikbaar hebben voor het vestigen van bedrijven en daarmee genereren van arbeidsplaatsen. Voorstel aan de raad Nummer: B11-15396 Portefeuille: Economie, Wonen, Cultuur & Dienstverlening Programma: 2.4 Sterke stad Programmaonderdeel: 2.4.1 Werken aan de basis Steller: M.R. Roeffel Afdeling:

Nadere informatie

NOTA BEROEP & BEDRIJF AAN HUIS

NOTA BEROEP & BEDRIJF AAN HUIS NOTA BEROEP & BEDRIJF AAN HUIS Gemeente Vianen Afdeling VROM december 2001-1 - 1. Inleiding Met enige regelmaat wordt het gemeentebestuur verzocht medewerking te verlenen aan het gedeeltelijk gebruiken

Nadere informatie

Oegstgeest aan de Rijn: realisatie van een woningbouwbehoefte

Oegstgeest aan de Rijn: realisatie van een woningbouwbehoefte Oegstgeest aan de Rijn: realisatie van een woningbouwbehoefte Stap 1 van de Ladder voor Duurzame Verstedelijking schrijft voor dat een stedelijke ontwikkeling past binnen de regionale behoefte. Provincie

Nadere informatie

Nadeelcompensatieregeling kabels en leidingen Maasdriel

Nadeelcompensatieregeling kabels en leidingen Maasdriel GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van de gemeente Maasdriel Nr. 116856 7 juli 2017 Nadeelcompensatieregeling kabels en leidingen Maasdriel Nadere regels over nadeelcompensatie als gevolg van het op verzoek

Nadere informatie