Kwart van laagst opgeleiden heeft obesitas

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Kwart van laagst opgeleiden heeft obesitas"

Transcriptie

1 Kwart van laagst opgeleiden heeft obesitas Van de mensen van 25 jaar of ouder, die hooguit basisonderwijs hebben afgerond, heeft een kwart obesitas (ernstig overgewicht). Onder universitair opgeleiden is dat 6 procent. Dit blijkt uit de Leefstijlmonitor 2015, een samenwerkingsverband van o.a. CBS, RIVM, Voedingscentrum en Pharos Expertisecentrum Gezondheidsverschillen. Lager opgeleiden vaker te zwaar Hoe lager iemands onderwijsniveau, hoe vaker hij of zij overgewicht heeft. Van de laagst opgeleiden, mensen die ten

2 hoogste basisonderwijs hebben behaald, heeft 65 procent matig of ernstig overgewicht. Van de hoogst opgeleiden is dit 35 procent. Bij obesitas is dit verschil groter; mensen met hooguit basisonderwijs hebben ruim vier keer zo vaak obesitas als universitair geschoolden. Of een laag onderwijsniveau de kans op overgewicht of obesitas verhoogt, of omgekeerd, of dat beide het gevolg zijn van andere factoren, kan op basis van dit onderzoek niet worden vastgesteld. Mogelijk zijn zelfs alle drie waar. Vooral ouderen vaak te zwaar Naarmate mensen ouder zijn, neemt de kans op overgewicht toe. Van de jongeren (4 tot 20 jaar) heeft 12 procent overgewicht. Vanaf 20 jaar neemt het aandeel mensen met overgewicht toe; 6 op de 10 mensen van 50 jaar of ouder is te zwaar. Het aandeel personen met obesitas neemt ook toe met de leeftijd. Van minder dan 5 procent onder 4- tot 20-jarigen tot ongeveer 17 procent onder 40-plussers. Opleiding en leeftijd Onder lager opgeleiden bevinden zich naar verhouding meer ouderen dan onder hoger opgeleiden. Ouderen hebben ook vaker overgewicht. Wanneer rekening wordt gehouden met dat leeftijdsverschil, dan nog blijken laag opgeleiden vaker overgewicht te hebben dan hoog opgeleiden. Verdubbeling obesitas sinds de jaren 80 Sinds 1981 is het aandeel Nederlanders van 20 jaar of ouder

3 met obesitas meer dan verdubbeld. Ook het RIVM meldde vorige week, op basis van een ander onderzoek, dat obesitas steeds meer voorkomt. Het laatste decennium lijkt deze tendens wat af te vlakken. Ook onder kinderen en jongeren kwam obesitas in de loop van de jaren steeds meer voor. In 2015 was het aandeel Nederlanders met overgewicht en obesitas vergelijkbaar met een jaar eerder. Meer dan helft Limburgers kampt met overgewicht In Limburg lijden meer mensen aan overgewicht dan gemiddeld

4 landelijk. Dat komt door een verkeerd voedingspatroon en te weinig beweging. De provincie Limburg trekt daarom 1 miljoen euro uit om Limburgers te helpen met afvallen en gedragsverandering. Doorbreken ongezonde gedragspatroon De gevolgen van overgewicht kosten de samenleving miljarden. Bovendien zorgt overgewicht voor een lagere kwaliteit van leven gedurende de laatste levensjaren. Met het Aanvalsplan Overgewicht wil de provincie bereiken dat in 2025 overgewicht in Limburg beneden het landelijk gemiddeld is gekomen. De provincie gaat initiatieven in onder meer bedrijven, wijken, scholen en sportclubs steunen om het ongezonde gedragspatroon van veel Limburgers te doorbreken. Huisartsen Huisartsen moeten weten welke initiatieven in de buurt bestaan om beweging te stimuleren, zodat ze dikke mensen daarheen kunnen verwijzen. Ook scholen en sportclubs kunnen veel doen aan overgewicht. En supermarkten kunnen snoep bij de kassa weghalen. Opnieuw het wiel uitvinden De provincie Limburg wil met de campagne voorkomen dat allerlei initiatieven steeds opnieuw het wiel moeten uitvinden en na een tijd een stille dood sterven. Van Dijk wil dat alle 33 Limburgse gemeenten serieus werk gaan maken van het bevorderen van een gezonde levensstijl. Limburg volgt met dit plan een initiatief in Drenthe. Ook in

5 Gelderland wordt al aan een dergelijke campagne op provinciaal niveau gewerkt. Bron: ANP Helft mensen met overgewicht wil afvallen Ruim de helft van de mensen met overgewicht wil afvallen. De meesten willen dat zelf doen, slechts een klein gedeelte zoekt daarvoor medische of diëtetische hulp. De andere helft is er nog níet aan toe wat aan zijn gewicht te doen. Preventieprogramma s zouden op deze verschillende

6 behoeftes moeten inspelen, schrijven onderzoekers van het NIVEL en de VU in het wetenschappelijke tijdschrift BMC Public Health. Uit het onderzoek blijkt dat mensen met overgewicht de diëtist het meest geschikt vinden om dieetadvies te geven, maar eigenlijk met name voor anderen. Begeleiding zorgverlener Een kleine groep is uiteindelijk van plan om onder begeleiding van een zorgverlener te gaan afvallen. Dit zijn voornamelijk mensen die hun gezondheid als slecht beoordelen. Ook zijn mensen met obesitas of overgewicht met daarbij meer kans op hart- en vaatziekten en bijkomende ziekten door bijvoorbeeld hoge bloeddruk, vaker van plan hulp van een zorgverlener in te schakelen dan mensen met alleen overgewicht. Verkeerd beeld Toch is er ook nog een grote groep mensen met overgewicht en obesitas niet klaar om wat aan zijn gewicht te doen. Dit zijn voornamelijk lager opgeleiden, mensen die getrouwd zijn of die een verkeerd beeld hebben van hun eigen lichaamsgewicht en mensen met minder positieve opvattingen over diëtisten. Er is ook een groep mensen die aangeeft wel te hebben geprobeerd om af te vallen, maar die het niet is gelukt. Hierbij kan een gecombineerde leefstijlinterventie helpen, waarbij zorgverleners zoals de diëtist, praktijkondersteuner, fysiotherapeut en psycholoog gezamenlijk kunnen helpen. Bron: NIVEL

7 Dikke dokter maakt weinig werk van obesitas Huisartsen voelen zich verantwoordelijk voor preventie en behandeling van overgewicht. Veel vooral jongere huisartsen grijpen pas in als overgewicht al is toegenomen tot obesitas. En huisartsen met overgewicht en ernstig overgewicht, verwijzen hun te zware patiënten minder vaak voor dieetadvies. De dikke dokter maakt weinig werk van obesitas, zo blijkt uit een publicatie van onderzoekers van het NIVEL en de VU in het wetenschappelijke tijdschrift BMC Obesity.

8 Wereldwijd probleem Overgewicht is volgens de Wereldgezondheidsorganisatie een wereldwijd probleem. Het aantal mensen met overgewicht is de laatste jaren snel toegenomen. In 2008 was al ruim een derde van de wereldbevolking te zwaar en 12 procent had ernstig overgewicht. In Nederland nam het percentage mensen met overgewicht toe van 28,2 procent in 1981 tot 36,8 procent in Het aantal mensen met ernstig overgewicht verdubbelde in die periode van 5,3 naar 11,4 procent. Als we hier niets aan doen, kampt in 2024 twee derde van de bevolking met overgewicht en heeft daardoor meer kans op bijvoorbeeld diabetes, hart- en vaatziekten, kanker en artrose. Preventie De mate van overgewicht wordt afgemeten aan Body Mass Index (BMI): dit is iemands gewicht gedeeld door het kwadraat van zijn lengte. Een BMI tussen de 18,5 en 25 is gezond. Tussen de 25 en 30 is er sprake van overgewicht en hierboven van ernstig overgewicht of obesitas. Huisartsen (82,9 procent) zien preventie, bespreken en behandelen van overgewicht als een van hun taken. Vooral huisartsen die dit een belangrijke taak vinden, maken er werk van. De meesten komen echter pas in actie als een patiënt al kampt met ernstig overgewicht en het stadium van preventie al lang voorbij is. Op zich is dit wel in overeenstemming met de richtlijn, maar het voorkomen van obesitas is nog altijd gemakkelijker dan het behandelen. Ongeveer de helft van de patiënten met obesitas wordt verwezen voor voedings- of dieetadvies.

9 Rolmodel Huisartsen onder de 48 jaar spreken met zware patiënten minder vaak over gewicht dan hun oudere collega s. En huisartsen die regelmatig contact hebben met een diëtist verwijzen patiënten vaker voor voedings- of dieetadvies. Niet geheel onverwacht blijken dikke dokters patiënten met ernstig overgewicht minder vaak te verwijzen naar een diëtist. Een huisarts met overgewicht functioneert op dit vlak natuurlijk ook minder als rolmodel voor zijn patiënten, stelt NIVEL-onderzoeker Cindy Veenhof. Wellicht gelooft deze zelf niet in het effect van een dieet. Motivatie Preventie en behandeling van obesitas in de huisartsenpraktijk kunnen dus nog beter. Daarvoor moet een aantal hordes worden genomen. De eerste is tijd. Huisartsen hebben doorgaans tien minuten voor een patiënt en geven aan dat dit te weinig is om overgewicht met hun patiënten te bespreken. Terwijl effectieve gewichtsvermindering patiënten chronische ziektes kan besparen of deze kan uitstellen. Dat zou dus op de lange duur tijd besparen. Een andere horde is motivatie. Veel patiënten zijn niet gemotiveerd om af te vallen. Het is daarom van belang wat aan die motivatie te doen. Huisartsen hoeven dat niet zelf te doen. Praktijkondersteuners en diëtisten kunnen dat ook op zich nemen. Aan vergoeding van de kosten van de diëtist ligt het volgens de ondervraagde huisartsen niet. Standaard krijgt iedereen drie uur behandeling vergoed via het basispakket.

10 Obesitas en chronische aandoeningen gaan hand in hand Een op de tien inwoners van ons land had in 2012 ernstig overgewicht. Zij hebben veel meer dan anderen suikerziekte type 2, hoge bloeddruk, gewrichtsslijtage en hart- en vaatziekten. Angst, depressie en een minder goede mentale gezondheid komen ook meer voor bij mensen met obesitas.

11 Vier op de tien overgewicht In 2012 had ruim 30 procent van de bevolking van 4 jaar en ouder matig overgewicht. Daarnaast had 10 procent ernstig overgewicht, ofwel obesitas. Deze aandelen zijn de afgelopen decennia gestaag opgelopen. Relatie obesitas en diabetes Ruim 13 procent van de mensen van 12 jaar of ouder met obesitas geeft aan diabetes type 2 te hebben. Dat is negen keer zo veel als bij mensen die niet te zwaar zijn (1,5 procent). Daarnaast komt onder mensen met obesitas ongeveer vier keer vaker hoge bloeddruk voor en ongeveer drie keer vaker gewrichtsslijtage en hart- en vaatziekten. Mensen met matig overgewicht hebben ook meer te maken met deze aandoeningen dan mensen zonder overgewicht, maar het verschil is minder groot. Leeftijd verklaart deel van het verschil De samenhangen komen deels voort uit verschillen in geslacht en met name leeftijd. Oudere mensen hebben zowel vaker overgewicht als vaker aandoeningen. Als hiermee rekening wordt gehouden, hebben mensen met obesitas echter nog altijd vijfenhalf keer zo vaak diabetes type 2 als mensen zonder overgewicht, drie keer vaker hoge bloeddruk en twee keer vaker gewrichtsslijtage en hart- en vaatziekten.

12 Mentale gezondheid Het aandeel dat aangeeft wel eens angstige of depressieve gevoelens te hebben verschilt nauwelijks tussen mensen met matig overgewicht en mensen zonder overgewicht. Onder mensen met obesitas komt dit echter vaker voor. Ook komt een minder goede mentale gezondheid bij deze mensen vaker voor. Bron: CBS Casus overgewicht deel 3: Gedachteloos eten Dit is de derde in een reeks van drie columns over leren

13 genieten van eten als methode om blijvend gewicht te verliezen. En dat in de organisatiecontext van vitaliteit en gezondheid. In de columns worden de onderliggende drie gedragspatronen geschetst die maken dat mensen zich overeten. Ons werk en leven is vaak jachtig en we gunnen ons weinig tijd voor een rustige maaltijd. Terwijl aandacht voor eten juist maakt dat we minder eten en er meer van genieten. 35 procent van de werkende mensen luncht achter het bureau. In het bedrijfsrestaurant doen mensen gemiddeld zestien minuten over de lunch. In Frankrijk gaat dat anders. Daar is de lunch een moment van genieten en ontspanning. In mijn workshops Eten met aandacht, in het kader van vitaliteit, leren medewerkers genieten van eten, net als de Fransen. Van mindless naar mindful! Broodje brie Hans heeft zijn lunchtray volgeladen: twee boterhammen met beleg, een kop soep en een stokbroodje brie. Voordat hij zijn lunch haalde in het bedrijfsrestaurant, had hij honger. Hij gaat nu met aandacht eten. Als hij de soep en de boterhammen op heeft, heeft hij geen honger meer. Maar het stokbroodje brie staat nog onaangeroerd en lonkt naar hem. Het ziet er zo prachtig uit! Maar het is ook veel en zwaar. Ik heb het nu eenmaal uitgezocht, jammer om te laten staan. Zal ik het weghalen?, vraag ik. Nee antwoord hij. Vervolgens gaat hij rustig en vastberaden zijn broodje brie verorberen.

14 Schuldgevoel Hans zit samen met collega s in de workshop Eten met aandacht. De lunch ligt hem zwaar op de maag. In de groep brengt hij zijn dilemma naar voren. Hoe zit dat nu? Als ik het broodje brie niet opeet, voel ik mij schuldig dat ik het laat staan. Als ik het wel opeet, eet ik te veel. Eet je bord leeg, zei mijn moeder altijd. En ik heb er nu eenmaal voor betaald. Dus zonde om het niet op te eten. Zijn overtuigingen sturen zijn gedrag, niet de signalen van zijn lichaam. Mensen nemen tweehonderd eetbeslissingen op een dag, grotendeels onbewust. Fransen stoppen met eten als ze genoeg hebben gehad, zij luisteren naar hun lichaam. Nederlanders stoppen met eten als ze vol zitten, Amerikanen als het TV-programma is afgelopen. Nieuwe opties Ik vraag Hans hoe het zou zijn om eerst te eten waar hij het meeste zin in heeft. Dat is een nieuwe vraag voor hem. Ik begin eerst met de soep, want die wordt anders koud. Dan de gezonde boterhammen en daarna het lekkerste. Want: eerst goed, dan zoet heb ik altijd geleerd. Als je het mij nu zo vraagt dan zou ik beginnen met het broodje brie. En dan?, vraag ik, zou je het hele stokbroodje opeten? Hans: Dat is wel mijn gewoonte ja. Maar als dat niet hoeft, dan ga ik de soep proeven en misschien aan een deel van de boterham beginnen. Hans klaart op nu hij nieuwe opties ontdekt om te eten wat hij lekker vindt, zonder zich te overeten. Hij gaat experimenteren met luisteren naar de signalen van zijn lichaam. Hij wordt zich bewust van de onderliggende overtuigingen die maken dat hij teveel eet. Drie weken later zie ik hem weer in de volgende workshop. Het

15 voelt nu zoveel beter!, zegt hij. Ik stop met eten als ik genoeg heb gehad en ik kan eten laten liggen! Drs. Annette Aarts is coach. Verandering van gedragspatronen staat in haar werk centraal. Vanuit Anders en Eigen bv coacht zij mensen en organisaties in hun ontwikkeling. Met het Liever Slank programma begeleidt zij mensen bij het opbouwen van een gezonde relatie met eten. Het Liever Slank programma is als innovatieve leefstijlinterventie opgenomen in de recent verschenen STECR Werkwijzer Overgewicht en Obesitas. Annette is van origine gedragswetenschapper (UvA) en heeft de opleiding tot Transactioneel Analist bij de TA Academie afgerond. BG magazine Eerder verschenen van Annette Aarts op BG magazine: Afvallen: van ontzeggen naar genieten Casus overgewicht deel I Hoe krijg ik de knop om? Casus overgewicht deel II Wat ligt er op jouw lepeltje? Publicatie in Trouw van Annette Aarts: Het nieuwe diëten is mindful eten

16 Fors overgewicht en loonsanctie Machineoperator Tobias meldt zich op 13 februari 2006 ziek in verband met hart- en knieklachten. Hij heeft tevens te kampen met een fors overgewicht. Op 29 mei 2006 wordt Tobias opgenomen met acute hartklachten waarvan hij spoedig herstelt. Op 1 november 2007 dient Tobias een WIA-aanvraag in. Op 3 januari 2008 heeft UWV de werkgever van Tobias een loonsanctie opgelegd; hij heeft niet aan zijn re-integratieinspanningen voldaan.

17 Onvoldoende re-integratieinspanningen De rechtbank verklaart het beroep van de werkgever tegen de loonsanctie gegrond en herroept het primaire besluit van 3 januari UWV gaat hiertegen in hoger beroep en betwist dat de werkgever een deugdelijke grond heeft om onvoldoende re-integratie-inspanningen te verrichten. De Centrale Raad stelt vast dat de stukken voldoende steun bieden voor de conclusie van UWV dat gedurende de wachttijd sprake is geweest van onvoldoende re-integratie-inspanningen. De Raad wijst op het rapport van de bezwaarverzekeringsarts van 17 maart Hierin staat vermeld dat bij Tobias artrose aan één knie is vastgesteld én ernstig overgewicht. Er is een indicatie voor een knieprothese, maar Tobias moet dan eerst tien kilo afvallen voordat hij kan worden geopereerd aan een maagverkleining. Inadequaat herstelgedrag Vervolgens moet Tobias zijn gewicht zien te reduceren tot minder dan honderd kilo voor een knieprothese-operatie. De verzekeringsarts heeft al vastgesteld dat Tobias zich niet voldoende heeft ingezet om af te vallen en dat de bedrijfsarts hem ten onrechte niet heeft aangesproken op zijn inadequate herstelgedrag. In de wachttijd heeft Tobias voldoende gelegenheid gehad om af te vallen, bijvoorbeeld door overleg met de behandelend artsen en door behandeling in een obesitaskliniek, ook al stond het resultaat daarvan niet bij voorbaat vast. Door zijn eigen inactiviteit is zijn gewicht in 2007 duidelijk toe- en niet afgenomen.

18 De bedrijfsarts Niets is gebleken van een nader medisch advies door de bedrijfsarts. Het plan van aanpak is in 2007 niet bijgesteld. Naar het oordeel van de Raad heeft UWV terecht de conclusie getrokken dat werkgever gedurende de wachttijd té afwachtend was en zijn re-integratie-inspanningen onvoldoende zijn geweest. De Raad wijst er op dat bedrijfsarts zich meer had mogen inspannen voor wat betreft het overgewicht en onderschrijft de visie van de rechtbank ten aanzien van de re-integratieinspanningen. Het feit dat de werkgever tijdens de wachttijd verschillende functies in zijn bedrijf heeft aangeboden en Tobias korte tijd heeft geprobeerd te hervatten, brengt de Raad niet tot een ander oordeel. Verantwoordelijkheid werkgever De Raad neemt ook de conclusie van UWV over, dat de werkgever voor zijn tekortkomingen op het vlak van de re-integratieinspanningen geen deugdelijke grond heeft gehad. Het standpunt van de werkgever, dat zij steeds de adviezen van haar bedrijfsarts heeft gevolgd en dat zij niet aansprakelijk is voor de mogelijke tekortkomingen, wijst de Raad af. UWV heeft terecht geoordeeld dat de verantwoordelijkheid voor reintegratie bij de werkgever ligt. Het hoger beroep van UWV slaagt derhalve en de aangevallen uitspraak komt voor vernietiging in aanmerking: de loonsanctie blijft alsnog in stand. LJN: BP0859, Centrale Raad van Beroep, 09/4860 WIA Ad van Lieshout, L&M advies

19 BG magazine Casus overgewicht deel 2: Wat ligt er op jouw lepeltje? Dit is de tweede in een reeks van drie columns over leren genieten van eten als methode om blijvend gewicht te verliezen. En dat in de organisatiecontext van vitaliteit en gezondheid. In de columns worden de onderliggende drie gedragspatronen geschetst die maken dat mensen zich overeten. Wat moet er eigenlijk op jouw lepeltje liggen? Dat is een vraag die ik mensen stel, als ze dooreten terwijl ze genoeg hebben gehad en niet weten waarom ze eten wat ze eten. s

20 Avonds na een lange dag op de bank met een reep chocola, vrijdagavond als start van het weekend het hele kaasplankje. Sandra Ik kan niet stoppen met die kaas, ik eet het hele plankje leeg, vertelt Sandra. Sandra zit in de sales bij een verzekeraar. Ze heeft overgewicht en al veel diëten geprobeerd. Niets heeft geholpen. Ze verkoopt gezondheid namens haar werkgever. Dat gaat beter als ze zelf een gezonde uitstraling heeft. Sandra zit nu bij mij voor een individueel coachingtraject. Waar honger je naar? vraag ik. Sandra laat de vraag even bezinken. Het is een momentje voor mezelf, nu ben ik aan de beurt, denk ik dan, het is een moment waarop ik even niets voor anderen hoef te doen. Het kaasplankje is eigenlijk meer een beloning voor mezelf, voor een week hard werken. Waar heb je dan behoefte aan?, vraag ik. Sandra: Ik wil even niets moeten. Even ruimte in mijn hoofd, rust om me heen. Ik moet zoveel op een dag. Psychologische honger Sandra stelt vast dat ze het momentje voor haarzelf vult met eten, terwijl ze geen trek heeft. Eten is bij haar een reactie op een behoefte waar ze zich in ons gesprek van bewust wordt. Ze heeft een psychologische honger naar rust en ruimte. Dan helpt het niet om jezelf fysiek te voeden. Psychologische honger kun je niet met eten stillen. Die kun je alleen stillen door de onderliggende behoefte te herkennen en te onderzoeken hoe je die behoefte kunt vervullen. Waar honger jij diep van binnen naar? Dat is de kernvraag.

21 Energievreters Sandra gaat een dagboekje bijhouden van haar activiteiten. Achter elke activiteit schrijft ze moeten, willen of mogen. Zo komt ze erachter dat veel van de activiteiten op een dag haar energie kosten in plaats van energie geven. Ze kan wel activiteiten bedenken die ze wil doen, maar doet dat niet omdat andere activiteiten voor gaan. Ze wil wel op tijd naar huis om te sporten, maar er is altijd nog wel een klant die eind van de middag belt met een vraag die niet kan wachten. Ze wil s avond een uurtje met een boek op de bank, maar dat mag ze niet van zichzelf, want de mail moet nog afgehandeld, ze moet nog wat doen voor het schoolbestuur, haar zus helpen bij een administratieve klus. Er is altijd wel een reden waarom ze niet toekomt aan haar eigen behoeftes. Loveless Sandra heeft een loveless gedragspatroon ontwikkeld. In het coachingtraject leer ik haar om haar behoeftes te (h)erkennen en hier invulling aan te geven. Ze leert het verschil tussen honger en eetdrang herkennen. Ze leert honger van andere (psychologische of fysieke) behoeftes te onderscheiden, gaat twee keer per week begin van de avond sporten en regelt dat thuis in haar gezin. Vrijdagavond ligt ze nu lekker met een boek op de bank. Ze geniet van een paar lekkere toastjes met kaas, maar kan stoppen als ze genoeg heeft gehad. Ze leert positief haar grenzen te stellen, thuis en op het werk. Ik zie Sandra later terug als ik door de gang loop van haar kantoor. Ze ziet er goed en energiek uit. Ze is afgevallen. Niet met een dieet, maar door zicht te krijgen op haar onderliggende gedragspatronen: waarom ze eet wat ze eet.

22 Drs. Annette Aarts is coach. Verandering van gedragspatronen staat in haar werk centraal. Vanuit Anders en Eigen bv coacht zij mensen en organisaties in hun ontwikkeling. Met het Liever Slank programma begeleidt zij mensen bij het opbouwen van een gezonde relatie met eten. Het Liever Slank programma is als innovatieve leefstijlinterventie opgenomen in de recent verschenen STECR Werkwijzer Overgewicht en Obesitas. Annette is van origine gedragswetenschapper (UvA) en heeft de opleiding tot Transactioneel Analist bij de TA Academie afgerond. Eerder verschenen van Annette Aarts op BG magazine: Afvallen: van ontzeggen naar genieten Column deel 1 Hoe krijg ik de knop om? Column deel 3 Gedachteloos eten Publicatie in Trouw van Annette Aarts: Het nieuwe diëten is mindful eten BG magazine

23 Casus overgewicht - deel 1: Hoe krijg ik de knop om? Dit is de eerste in een reeks columns over leren genieten van eten als methode om blijvend gewicht te verliezen. En dat in de organisatiecontext van vitaliteit en gezondheid. In de columns wordt een aantal gedragspatronen geschetst die maken dat mensen zich overeten. Carla is medewerker bij een callcenter. Zij is 45 jaar en heeft fors overgewicht. Ze meldt zich regelmatig ziek. Met dit verhaal belt de arbeidsdeskundige mij. Of ik Carla kan begeleiden haar gewicht te minderen. Als ze slanker en energieker is zal ze beter inzetbaar zijn in haar werk.

24 De intake Als ik doorvraag is er meer aan de hand: Carla blijkt niet zo goed te liggen binnen het team. Haar collega s ervaren haar als weinig coöperatief. In overleg met de arbeidsdeskundige nodig ik Carla uit voor een intakegesprek. Ze stapt gereserveerd binnen. De weerstand is voelbaar. Na een korte introductie van mijn kant vraag ik haar hoe ze tegen dit intakegesprek aankijkt. Ze bekritiseert de arbeidsdeskundige. Dat ze zomaar over haar gewicht begon. Ze weet zelf ook wel dat ze te dik is, dat hoeft niemand haar te vertellen. Ze voelt zich op haar werk gediscrimineerd, kan niet mee met het bedrijfsuitje, daar doen ze activiteiten die zij niet kan, want ze kan slecht uit de voeten en is snel moe. Carla s overgewicht belemmert haar te kunnen doen wat ze wil doen in het dagelijks leven. Carla kan aan veel activiteiten in haar sociale omgeving niet deelnemen. Wat zou je graag willen?, vraag ik haar. Ze zucht en denkt na voordat ze antwoordt: Kunnen doen en laten wat ik wil, weer midden in het leven staan. Maar hoe krijg ik de knop om, om mijn gewicht te minderen? Joyless Nu is het Carla die een hulpvraag stelt. Ik begeleid haar met een gerichte methodiek om zicht te krijgen op haar eetpatroon. Waarbij ik als coach naast haar ga staan, in plaats van boven haar als inhoudsdeskundige. Carla maakt haar eigen analyse. Ik nodig haar uit positief haar doelen te formuleren en acties te bedenken die voor haar persoonlijk werken. In welke situaties gaat ze meer eten dan goed voor haar is? Wat gebeurt er dan? Carla blijkt te gaan eten als ze zich niet lekker voelt. Eten

25 is troost voor haar. Ze heeft een joyless levenspatroon ontwikkeld. Ze is niet in contact met haar gevoelens. Als ze boos, bang of verdrietig is, eet ze haar gevoelens weg in plaats van ze te herkennen en te erkennen. Als ze eet voelt ze zich weer even lekker. En zo werkt het in ons lichaam: als je zoet en vet eet, maak je endorfines en dopamine aan. Dan voel je je weer even lekker en behaaglijk. Dagboek Carla gaat een dagboek bijhouden: hoe voelt ze zich? Bang, boos, blij of bedroefd? Wat doet ze dan? Ze wordt zich bewust van haar gevoelens en gedrag. We bespreken concrete situaties: thuis en op het werk. Ze leert haar gevoelens en behoeftes effectief te uiten met de regels van feedback. Dat is een eyeopener. Als ze bang is haar werk niet af te krijgen vanwege de drukte benoemt ze dat, in plaats van te gaan snauwen en snaaien. De samenwerking met collega s verloopt ineens een stuk beter. Weer genieten Na vijf coaching gesprekken heeft Carla, tot haar eigen plezier, nieuwe gedrags- en eetpatronen ontwikkeld. Van joyless naar joyful. Ze eet als ze honger of trek heeft en niet meer als troost. Daardoor kan ze echt van eten genieten en eet ze minder. Ze gaat in het dagelijks leven nu anders met situaties om, stelt grenzen en geeft feedback thuis en op haar werk. Inmiddels is Carla tien kilo lichter en kan nu meer activiteiten ondernemen en de dingen in het dagelijks leven oppakken zoals zij dat wil. Op haar werk is ze een ander mens geworden, zo luidt de feedback van haar leidinggevende. Carla is energieker en treedt haar collega s en werk positief tegemoet.

26 Drs. Annette Aarts is coach. Verandering van gedragspatronen staat in haar werk centraal. Vanuit Anders en Eigen bv coacht zij mensen en organisaties in hun ontwikkeling. Met het Liever Slank programma begeleidt zij mensen bij het opbouwen van een gezonde relatie met eten. Het Liever Slank programma is als innovatieve leefstijlinterventie opgenomen in de recent verschenen STECR Werkwijzer Overgewicht en Obesitas. Annette is van origine gedragswetenschapper (UvA) en heeft de opleiding tot Transactioneel Analist bij de TA Academie afgerond. Eerder verschenen van Annette Aarts op BG magazine: Afvallen: van ontzeggen naar genieten Deel 2 columnreeks: Wat ligt er op jouw lepeltje? Deel 3 columnreeks: Gedachteloos eten Publicatie in Trouw van Annette Aarts: Het nieuwe diëten is mindful eten BG magazine

27 Afvallen: van ontzeggen naar genieten Medewerkers met overgewicht voelen zich vaak niet fit en hebben aantoonbaar meer verzuimdagen per jaar. We leren mensen gezonde keuzes te maken en hun calorie-inname te beperken met voedingsadviezen. Toch vallen mensen vaak terug in oude patronen. Hoe komt dat? Hoe kunnen we de leefstijl van medewerkers werkelijk beïnvloeden? Jaap Seidell, hoogleraar Voeding en gezondheid aan de Vrije Universiteit, benoemde op het Arts en Voeding symposium op 25 mei jl. vier criteria waaraan leefstijlinterventies moeten voldoen om een duurzame gedragsverandering te realiseren. Eén daarvan is dat de interventie leuk, positief en

28 aantrekkelijk moet zijn. Mensen leren genieten van eten is vanuit dit perspectief een betere strategie tegen overgewicht dan hen te manen zich te beheersen. De tragiek van de kilocalorie Dat een dieet niet werkt om blijvend gewicht te verliezen, is inmiddels wetenschappelijk aangetoond. Bij de focus op het tellen van calorieën miskennen we de werking van ons lichaam. Ons lichaam telt geen calorieën, maar waardeert genot, aldus Annemarie Mol, in De tragiek van de kilocalorie. Mol, hoogleraar Antropologie van het lichaam aan de Universiteit van Amsterdam, ontving in juni 2012 de prestigieuze Spinozapremie voor haar onderzoek naar hoe mensen eten. Als we bewust genieten van eten, neemt de behoefte om meer te eten vanzelf af, aldus Mol. De neurobiologie ondersteunt deze visie. Door te genieten van eten produceren onze hersenen dopamine en endorfine, waardoor we ons prettig gaan voelen. Een dieet onderdrukt natuurlijke verlangens en dat leidt tot gevoelens van hunkering en stress. Stressgevoelens kun je verminderen door vet en zoet te eten. Zo neemt het lichaamsgewicht toe en ontstaat het jojo-effect van lijnen en weer aankomen. Hoe komt overeten tot stand? Wat maakt dat mensen niet genieten van eten en dooreten terwijl ze genoeg hebben gehad? De volgende drie onderliggende gedragspatronen beïnvloeden de manier waarop mensen met eten omgaan. 1. Het mindless gedragspatroon: de neiging hebben niet logisch na te denken. Mensen met

29 een mindless gedragspatroon weten niet wat hun lichaam dagelijks aan voedingsstoffen nodig heeft om zich energiek te voelen. Anderzijds hebben zij een eetpatroon ontwikkeld op basis van overtuigingen die zij niet toetsen aan de realiteit. Bijvoorbeeld: van lightproducten kun je zoveel eten als je wilt. Of hun eetpatroon is gebaseerd op overtuigingen die teruggaan naar het gezin van herkomst: van ieder tussendoortje word je dik, zei mijn moeder altijd. Ook eten zonder aandacht valt in deze categorie. Bijvoorbeeld: televisie kijken met een bord op schoot, lunchen achter de computer, zich geen tijd gunnen om bewust te proeven, multitasken terwijl je eet. 2. Het joyless gedragspatroon: niet in contact zijn met gevoelens en lichaam. Mensen met een joyless gedragspatroon eten hun gevoelens weg in plaats van ze te (h)erkennen. Bijvoorbeeld: als je boos bent op je baas of op je partner, kun je met het kraken van harde nootjes toch iets van je boosheid kwijt. De oplossing is dan leren feedback te geven, in plaats van de zak nootjes leeg te eten. Mensen die in mindere mate in contact zijn met hun lichaam hebben moeite de signalen van hun lichaam waar te nemen en ernaar te luisteren. Zij hebben moeite om hongerprikkels waar te nemen en deze te onderscheiden van trek of andere prikkels. Ook hebben zij moeite te voelen wanneer hun lichaam verzadigd is. 3. Het loveless gedragspatroon: niet bewust zijn van eigen behoeftes of deze niet vervullen. Vaak is eten dan een surrogaat voor een onvervulde behoefte. Denk aan het zakje chips of een reep chocola laat op de avond: deze staat vaak voor de behoefte aan een momentje voor jezelf of voor rust. Er

30 is dan sprake van psychologische honger, niet van fysieke honger. Psychologische honger kun je niet met eten stillen. Leren genieten: je beloningssysteem activeren Onze hersenen bevatten een belonings- en een strafsysteem, zo is bekend uit de neurowetenschappen. Het beloningssysteem wordt geactiveerd door positieve ervaringen en het strafsysteem door negatieve ervaringen. De meeste programma s om gewicht te verliezen zijn gebaseerd op het strafsysteem. De natuurlijke behoefte om vet en zoet te eten moet worden onderdrukt. En wat je wel mag eten, is vaak niet lekker en geeft geen voldoening. Afvallen vanuit het beloningssysteem heeft een grotere kans van slagen dan afvallen vanuit het strafsysteem, zo stelt Maarten Kouwenhoven, psycholoog. Want, als je mag eten wat je lekker vindt en je geniet met al je zintuigen, neemt de aanmaak van dopamine en endorfine toe en daarmee je levensplezier. Innerlijke dialoog Ieder mens staat dagelijks voor keuzes: sta ik op of blijf ik nog even liggen, neem ik de bus naar mijn werk of ga ik lopen, maak ik deze klus af of ga ik naar huis, neem ik nog een koekje of niet. Gedurende de dag gaan er allerlei gedachten en gevoelens door ons heen en hebben we daar bepaalde gedragingen bij. Zo n combinatie van gedachten, gevoelens en gedrag wordt binnen de Transactionele Analyse een erkende psychologische methode een egotoestand genoemd. We onderscheiden drie

31 egotoestanden: ouder, volwassene en kind. De Ouder bevat overgenomen normen en waarden van de buitenwereld, (voor)oordelen, kritiek en zorg. De Volwassene is het objectieve deel in onszelf dat in het hier en nu gericht is op de realiteit en de feiten. Het Kind bevat de natuurlijke impulsen, ervaringen, behoeften en gevoelens. Voordat mensen tot actie overgaan, speelt zich een innerlijke dialoog af tussen de verschillende egotoestanden. De innerlijke dialoog vanuit het strafsysteem leidt tot andere gedachten, gevoelens en gedrag dan de innerlijke dialoog vanuit het beloningssysteem. Een voorbeeld van afvallen vanuit het strafsysteem: Marieke heeft halverwege de middag zin in chocola. Zij hoort een stem in haar hoofd: Chocola is slecht, daar word je dik van, dat mag je niet eten. Dit stemmetje komt uit de Kritische Ouder. Marieke gehoorzaamt deze stem, ze reageert daarmee vanuit haar Aangepaste Kind. De hunkering naar chocola wordt echter steeds groter. Haar behoefte wordt zo groot, dat ze niet één stukje eet, maar in een keer de hele reep. Ik bepaal zelf wel wat ik eet! Ze reageert dan rebels vanuit het Aangepaste Kind. De Kritische Ouder stem wordt dan nog kritischer. Zie je wel, wat een slappeling ben je, het lukt je nooit, zo blijf je altijd dik. Marieke voelt zich schuldig, ze is boos op zichzelf en de negatieve stressgevoelens nemen toe. Een voorbeeld van afvallen vanuit het beloningssysteem: Marieke heeft halverwege de middag zin in chocola. Heerlijk, daar heb ik zin in! Dat is de stem van het Vrije Kind; de bron van positieve energie, de basis van onze levensvreugde, passie en gevoel van geluk. Vanuit je Vrije Kind doe je dingen die je leuk, zinvol en interessant vindt. Marieke gunt zichzelf het genot van chocola.

32 Geniet er van! zegt haar Voedende Ouderstem. De Voedende Ouder geeft positieve waardering, waarbij het Vrije Kind de ruimte voelt om tegemoet te komen aan authentieke behoeftes. Genieten doe je vanuit je Vrije Kind. Genieten doe je met al je zintuigen, van wat je ruikt, proeft, van wat je aanraakt, hoort of ziet. Marieke kan op deze wijze genieten van een lekker stukje chocola zonder de hele reep op te eten. Mensen nemen tweehonderd eetbeslissingen op een dag, waarvan het grootste deel onbewust. Bewustwording van de interne dialoog helpt medewerkers andere egotoestanden in te zetten die hun eetgedrag positief beïnvloeden. Juist het reflecteren en experimenteren draagt bij aan de autonomie van de medewerker om van binnenuit nieuwe gedragspatronen te ontwikkelen, zonder ver- en geboden van buitenaf. Van moeten naar mogen, van ontzeggen naar genieten. Zo bouwen zij een nieuwe relatie op met eten én met zichzelf. Gedragspatronen veranderen Vaak ligt een mix van de eerder genoemde drie gedragspatronen ten grondslag aan eetgedrag van mensen. Om een blijvende gedragsverandering te bereiken, is het dus van belang dat medewerkers hun onderliggende gedragspatronen in kaart brengen die kúnnen genieten van eten belemmeren. Onder begeleiding van een coach kunnen zij reflecteren op hun gedragspatronen en nieuwe gedrags- en eetpatronen ontwikkelen, die een natuurlijk onderdeel van hun dagelijkse leven uit gaan maken. In essentie komt het erop neer dat zij hun Vrije Kind, Voedende Ouder en Volwassen egotoestand ontwikkelen, dus meer vanuit hun beloningssysteem gaan functioneren. Drs. Annette Aarts is coach. Verandering van gedragspatronen staat in haar werk centraal. Vanuit Anders en Eigen bv coacht zij mensen en organisaties in hun ontwikkeling. Met het Liever Slank programma begeleidt zij mensen bij het opbouwen van een gezonde relatie met eten. Het Liever Slank programma is als

33 innovatieve leefstijlinterventie opgenomen in de recent verschenen STECR Werkwijzer Overgewicht en Obesitas. Annette is van origine gedragswetenschapper (UvA) en heeft de opleiding tot Transactioneel Analist bij de TA Academie afgerond. In een serie van drie columns, gekoppeld aan de drie levenspatronen, geeft Annette Aarts inzicht in de wijze waarop medewerkers nieuwe gedrags- en eetpatronen ontwikkelen die een natuurlijk onderdeel van hun dagelijkse leven uit gaan maken. Daarbij gaat zij tevens in op de vier criteria waaraan leefstijlinterventies moeten voldoen om een duurzame gedragsverandering te realiseren. Deel 1 columnreeks: Hoe krijg ik de knop om? Deel 2 columnreeks: Wat ligt er op jouw lepeltje? Deel 3 columnreeks: Gedachteloos eten Publicatie in Trouw van Annette Aarts Het nieuwe diëten is mindful eten BG magazine

Casus overgewicht deel 3: Gedachteloos eten

Casus overgewicht deel 3: Gedachteloos eten Casus overgewicht deel 3: Gedachteloos eten Dit is de derde in een reeks van drie columns over leren genieten van eten als methode om blijvend gewicht te verliezen. En dat in de organisatiecontext van

Nadere informatie

Liever Slank: Een nieuwe relatie met eten, én met jezelf

Liever Slank: Een nieuwe relatie met eten, én met jezelf Liever Slank: Een nieuwe relatie met eten, én met jezelf Tel geen calorieën, tel je genot! (incl. module 1, van mindless naar mindful) 10 april 2014 Lekker eten is geen deel van het probleem, maar van

Nadere informatie

Liever Slank: Een nieuwe relatie met eten, én met jezelf Tel geen calorieën, tel je genot! (incl. module 1, van mindless naar mindful)

Liever Slank: Een nieuwe relatie met eten, én met jezelf Tel geen calorieën, tel je genot! (incl. module 1, van mindless naar mindful) Tel geen calorieën, tel je genot! (incl. module 1, van mindless naar mindful) Lekker eten is geen deel van het probleem, maar van de oplossing van overgewicht. Bij de focus op het tellen van calorieën

Nadere informatie

Liever Slank: Een nieuwe relatie met eten, én met jezelf Tel geen calorieën, tel je genot! (incl. module 1, van mindless naar mindful) 10 april 2014

Liever Slank: Een nieuwe relatie met eten, én met jezelf Tel geen calorieën, tel je genot! (incl. module 1, van mindless naar mindful) 10 april 2014 Liever Slank: Een nieuwe relatie met eten, én met jezelf Tel geen calorieën, tel je genot! (incl. module 1, van mindless naar mindful) 10 april 2014 Lekker eten is geen deel van het probleem, maar van

Nadere informatie

Een nieuwe relatie met eten, én met jezelf - 4 oktober 2017

Een nieuwe relatie met eten, én met jezelf - 4 oktober 2017 Een nieuwe relatie met eten, én met jezelf - 4 oktober 2017 Als je geniet, eet je minder! Van mindless naar mindful (module 1) Lekker eten is geen deel van het probleem, maar van de oplossing van overgewicht.

Nadere informatie

Liever Slank: Een nieuwe relatie met eten, én met jezelf

Liever Slank: Een nieuwe relatie met eten, én met jezelf Tel geen calorieën, tel je genot! Van mindless naar mindful (module 1) Lekker eten is geen deel van het probleem, maar van de oplossing van overgewicht. Ons lichaam telt geen calorieën, maar waardeert

Nadere informatie

Een nieuwe relatie met eten, én met jezelf Van loveless naar loveful (module 2)

Een nieuwe relatie met eten, én met jezelf Van loveless naar loveful (module 2) Een nieuwe relatie met eten, én met jezelf Van loveless naar loveful (module 2) Mensen met een loveless levenspatroon zijn zich niet bewust van hun eigen behoeftes of vervullen deze niet. Zij zijn vooral

Nadere informatie

Liever Slank - Individueel Voor als je een nieuwe relatie met eten wilt ontwikkelen

Liever Slank - Individueel Voor als je een nieuwe relatie met eten wilt ontwikkelen Liever Slank - Individueel Voor als je een nieuwe relatie met eten wilt ontwikkelen Wil jij liever slank zijn, zonder daarvoor dingen te moeten laten? Dat kan! Een dieet onderdrukt je natuurlijke verlangens.

Nadere informatie

Zonder dieet lekkerder in je vel!

Zonder dieet lekkerder in je vel! Zonder dieet lekkerder in je vel! Vijf vragen en vijf stappen om te ontdekken hoe je jouw eetpatroon kunt veranderen en succesvol kunt afvallen. Overgewicht neemt ernstige vormen aan, veel volwassenen

Nadere informatie

Met het ouder worden treden er veranderingen op zowel aan de buitenkant als aan de binnenkant van het lichaam.

Met het ouder worden treden er veranderingen op zowel aan de buitenkant als aan de binnenkant van het lichaam. Inactiviteit slijtage leidt tot Met het ouder worden treden er veranderingen op zowel aan de buitenkant als aan de binnenkant van het lichaam. Aan het bewegingsapparaat wordt dit vaak aangeduid als degeneratieve

Nadere informatie

Met het hele gezin gezond het nieuwe jaar in

Met het hele gezin gezond het nieuwe jaar in Met het hele gezin gezond het nieuwe jaar in LINDA AMMERLAAN KINDERVOEDINGSCOACH Inleiding Wie ben ik? Als moeder van 2 kinderen weet ik hoe lastig het is om in deze tijd je kinderen gezond te laten opgroeien.

Nadere informatie

HET CENTRUM VOOR GECOMBINEERDE LEEFSTIJL INTERVENTIE (GLI) VOOR MENSEN MET OVERGEWICHT, DIABETES TYPE 2 EN HART- EN VAATZIEKTEN

HET CENTRUM VOOR GECOMBINEERDE LEEFSTIJL INTERVENTIE (GLI) VOOR MENSEN MET OVERGEWICHT, DIABETES TYPE 2 EN HART- EN VAATZIEKTEN WORDT EIGENAAR LEEFSTIJL ALS MEDICIJN VAN JE VITALITEIT! HET CENTRUM VOOR GECOMBINEERDE LEEFSTIJL INTERVENTIE (GLI) VOOR MENSEN MET OVERGEWICHT, DIABETES TYPE 2 EN HART- EN VAATZIEKTEN WIE ZIJN WIJ? AM

Nadere informatie

5. Overtuigingen. Gelijk of geluk? Carola van Bemmelen Food & Lifestylecoaching. Jouw leven op dit moment weerspiegelt exact jouw overtuigingen

5. Overtuigingen. Gelijk of geluk? Carola van Bemmelen Food & Lifestylecoaching. Jouw leven op dit moment weerspiegelt exact jouw overtuigingen 5. Overtuigingen Jouw leven op dit moment weerspiegelt exact jouw overtuigingen Een overtuiging is een gedachte die je hebt aangenomen als waarheid doordat ie herhaaldelijk is bevestigd. Het is niet meer

Nadere informatie

dilemma s (deel 2) Er was werk voor iedereen en ons materieel geluk en de

dilemma s (deel 2) Er was werk voor iedereen en ons materieel geluk en de Medische en ethische dilemma s (deel 2) Bezuinigen op de gezondheidszorg zet medisch handelen onder druk. Wat betekent dit voor de medische ethiek? En met welke dilemma s zien artsen zich geconfronteerd?

Nadere informatie

Lekker in je vel in 7 stappen. Life Balance

Lekker in je vel in 7 stappen. Life Balance Lekker in je vel in 7 stappen Welkom bij deze E-cursus Dank je wel voor het aanschaffen van deze E-cursus. Ik ga jou helpen zodat jij weer lekker in je vel komt te zitten. Wat ik zelf heb ervaren en waar

Nadere informatie

Eet jezelf in balans.een nieuwe (blijvende!) oplossing voor eet- en gewichtsproblemen

Eet jezelf in balans.een nieuwe (blijvende!) oplossing voor eet- en gewichtsproblemen Matoeta, Centrum voor voeding, gezondheid en bewustwording Specialist bij eet- en gewichtsproblemen Eet jezelf in balans.een nieuwe (blijvende!) oplossing voor eet- en gewichtsproblemen In mijn praktijk

Nadere informatie

BUIKVET WORKSHOP LES 2

BUIKVET WORKSHOP LES 2 BUIKVET WORKSHOP LES 2 De beste eet momenten voor een slanke buik Welkom bij de tweede les van de buikvet workshop. Of je nu een vrouw bent die in de overgang zit, of net bevallen bent van je eerste kindje,

Nadere informatie

INHOUD. Disclaimer 7 Voorwoord 9 Dankbetuiging 13 Inleiding 14. Tot slot 208 Over de auteur Handige tips 204

INHOUD. Disclaimer 7 Voorwoord 9 Dankbetuiging 13 Inleiding 14. Tot slot 208 Over de auteur Handige tips 204 INHOUD Disclaimer 7 Voorwoord 9 Dankbetuiging 13 Inleiding 14 1 De natuurlijke staat van de mens 17 2 Het is niet jouw schuld dat je te dik bent! 19 3 De voedingsmiddelenindustrie 30 4 Wat eten we? 54

Nadere informatie

Het koken en eten mag je zelf doen, maar ik begeleid je daarbij. Stap voor stap.

Het koken en eten mag je zelf doen, maar ik begeleid je daarbij. Stap voor stap. Het koken en eten mag je zelf doen, maar ik begeleid je daarbij. Stap voor stap. EET PALEO 3 Inhoudsopgave Inleiding 6 Mijn Paleo verhaal 8 De 7 stappen in het kort 12 Stap 1 Richt je op de praktijk 14

Nadere informatie

Mindful Eten Cyclus. Héb ik eigenlijk wel honger?

Mindful Eten Cyclus. Héb ik eigenlijk wel honger? Héb ik eigenlijk wel honger? De sociale en emotionele verbindingen met eten, voedsel en diëten zijn in de moderne maatschappij altijd en overal aanwezig. Bij sommige mensen is de relatie die ze hebben

Nadere informatie

Een goede behandeling. begint bij de juiste diagnose. Gewichtstoename is te vergelijken met koorts

Een goede behandeling. begint bij de juiste diagnose. Gewichtstoename is te vergelijken met koorts Een goede behandeling begint bij de juiste diagnose U zou heel raar staan te kijken als u bij uw huisarts binnenkwam en uw arts zei, nog voor u ging zitten: U krijgt van mij een ontstekingsremmer, zonder

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

Sugar Addiction Test

Sugar Addiction Test Sugar Addiction Test Hoe is het gesteld met jouw suikerverslaving? Ontdek het met deze test. SUGARCHALLENGE Is een initiatief van Food & Lifestylecoach Carola van Bemmelen Doe de Sugar Addiction test Ben

Nadere informatie

GEZONDER WORDEN, ZIJN & BLIJVEN MET NLP

GEZONDER WORDEN, ZIJN & BLIJVEN MET NLP GEZONDER WORDEN, ZIJN & BLIJVEN MET NLP Voor iedereen die: Gezonder wil eten Wil stoppen met schadelijke verslavingen Meer wil bewegen Minder stress en meer ontspanning wil Inclusief werkboek Leopoldstraat

Nadere informatie

SLIM een revolutionaire visie

SLIM een revolutionaire visie SLIM een revolutionaire visie Heeft u er wel eens aan gedacht dat uw gewichtstoename niets met te veel eten of te weinig beweging te maken hoeft te hebben? Dat klinkt misschien vreemd, maar recent wetenschappelijk

Nadere informatie

Moeilijke eters 800398 / augustus 2012 Ikazia Ziekenhuis

Moeilijke eters 800398 / augustus 2012 Ikazia Ziekenhuis 1 Eetproblemen bij kinderen Sommige kinderen zijn zeer moeilijke eters. Voor ouders en kind kan dit heel lastig zijn. Ouders proberen van alles. Ouders zijn angstig dat hun kind niet genoeg binnen krijgt

Nadere informatie

Online Psychologische Hulp Overspanning & Burn-out

Online Psychologische Hulp Overspanning & Burn-out Online Psychologische Hulp 2 Therapieland 3 Therapieland Online Psychologische Hulp In deze brochure maak je kennis met de online behandeling Overspanning & Burn-out van Therapieland. Je krijgt uitleg

Nadere informatie

Heb ik een eetstoornis?

Heb ik een eetstoornis? Heb ik een eetstoornis? Heb ik een eetstoornis? Eten is voor veel mensen belangrijk: het is gezellig, lekker en een centraal moment van de dag. Ook geeft het de broodnodige energie. Soms eten we wat minder,

Nadere informatie

Wilt u serieus afslanken en goed in uw vel zitten?

Wilt u serieus afslanken en goed in uw vel zitten? 1 Inhoud Wilt u serieus afslanken en goed in uw vel zitten?... 3 Resultaat... 4 Hoe verander ik mijn emotionele dieet... 5 HeartMath Stress en Gewicht Management Programma... 6 2 Wilt u serieus afslanken

Nadere informatie

Informatiebrochure voor patiënten Samen naar een gezond gewicht

Informatiebrochure voor patiënten Samen naar een gezond gewicht Informatiebrochure voor patiënten Samen naar een gezond gewicht De Nederlandse Obesitas Kliniek, het centrum voor patiënten met morbide obesitas De Nederlandse Obesitas Kliniek (NOK) is hét centrum van

Nadere informatie

Inhoud Hoe BRAVO ben jij?

Inhoud Hoe BRAVO ben jij? Inhoud Hoe BRAVO ben jij? Inleiding 2 De behandeling van een aandoening 2 Medicijnen 2 Leefstijl 5 Een verergering van je klachten 6 Jouw behandelplan 8 Bewegen 8 Roken 8 Alcohol en voeding 8 Ontspanning

Nadere informatie

Fors overgewicht en loonsanctie

Fors overgewicht en loonsanctie Fors overgewicht en loonsanctie Machineoperator Tobias meldt zich op 13 februari 2006 ziek in verband met hart- en knieklachten. Hij heeft tevens te kampen met een fors overgewicht. Op 29 mei 2006 wordt

Nadere informatie

Praktijkervaring. Marloes 2012/2013

Praktijkervaring. Marloes 2012/2013 Praktijkervaring Marloes 2012/2013 Inhoud 1) Persoonlijke doelstelling... 2 2) Beschrijving activiteiten... 2 3) Feedback van 1 betrokken persoon... 3 Bijlage 1: Samenvatting Gedachtenmanagement door Herman

Nadere informatie

Waar een wil is, is een Weg!

Waar een wil is, is een Weg! 5 tips om moeiteloos voor jezelf te kiezen en een stap te zetten. Waar een wil is, is een Weg! - Lifecoach http://www.facebook.com/arlettevanslifecoach 0 Je bent een ondernemende 40+ vrouw die vooral gericht

Nadere informatie

Online Basistraining Eten naar Behoefte. ande schriftelijke toestemming van de auteur

Online Basistraining Eten naar Behoefte. ande schriftelijke toestemming van de auteur Online Basistraining Eten naar Behoefte ande schriftelijke toestemming van de auteur Waanzin is altijd hetzelfde blijven doen en toch een ander resultaat verwachten. ( Einstein) Inhoudsopgave Inhoudsopgave

Nadere informatie

Doen wat werkt! Workshop 19 en 26 juni Puur Jezelf voor professionals dr. Heidi Stiegelis

Doen wat werkt! Workshop 19 en 26 juni Puur Jezelf voor professionals dr. Heidi Stiegelis Doen wat werkt! Workshop 19 en 26 juni Puur Jezelf voor professionals dr. Heidi Stiegelis Even voorstellen dr. Heidi Stiegelis psycholoog in de gezondheidszorg trainer Psychologiepraktijk Trainingen www.puurjezelfprofessionals.nl

Nadere informatie

RAMM Intensief Anja van de Zand Ambachtstraat 1 5481 SM Schijndel Tel: 06-40367499

RAMM Intensief Anja van de Zand Ambachtstraat 1 5481 SM Schijndel Tel: 06-40367499 Ik bied gespecialiseerde hulp aan vrouwen én mannen die al jaren jojoën, om hun gewicht en leven te stabiliseren, zodat ze zich weer lekker in hun eigen vel voelen. Zowel letterlijk als figuurlijk. RAMM

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

4.1 Omcirkel het juiste antwoord.

4.1 Omcirkel het juiste antwoord. 4.1 Vraag 1 Het begrip vitaliteit heeft vooral te maken met... A. aankomen en afvallen B. gezondheid en geluk C. dansen en bewegen D. werk en carrière Vraag 2 Hoe vind je de meest betrouwbare informatie

Nadere informatie

Sancties bij tekortschietende re-integratieverplichtingen

Sancties bij tekortschietende re-integratieverplichtingen Sancties bij tekortschietende re-integratieverplichtingen van werkgever mr. J.M. (Annemarie) Lammers-Sigterman advocaat Kantoor Mr. van Zijl B.V. Korvelseweg 142, 5025 JL Tilburg Postbus 1095, 5004 BB

Nadere informatie

De Budget Ster: omgaan met je schulden

De Budget Ster: omgaan met je schulden De Budget Ster: omgaan met je schulden Budget Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Budget Ster MOTIVATIE EN VERANTWOORDELIJKHEID STRESS DOOR SCHULDEN BASISVAARDIGHEDEN STABILITEIT FINANCIEEL ADMINISTRATIEVE

Nadere informatie

Netwerk Ouderenzorg Regio Noord

Netwerk Ouderenzorg Regio Noord Netwerk Ouderenzorg Regio Noord Vragenlijst Behoefte als kompas, de oudere aan het roer Deze vragenlijst bestaat vragen naar uw algemene situatie, lichamelijke en geestelijke gezondheid, omgang met gezondheid

Nadere informatie

Gezonde Mama s & Co: Toolkit voor de verschillende type eters

Gezonde Mama s & Co: Toolkit voor de verschillende type eters Gezonde Mama s & Co: Toolkit voor de verschillende type eters Kun jij de verleiding niet weerstaan als je versgebakken cake ruikt? Ga je eten als je verdrietig, boos, of gespannen bent? Lukt het je niet

Nadere informatie

Zelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld.

Zelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Zelfbeeld Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Een kind dat over het algemeen positief over zichzelf denkt, heeft meer zelfvertrouwen.

Nadere informatie

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo. Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan

Nadere informatie

Alles wat je wilt weten over gezond en gelukkig leven

Alles wat je wilt weten over gezond en gelukkig leven Alles wat je wilt weten over gezond en gelukkig leven Gezonde voeding en een healthy lifestyle? Mijn naam is Fardau Wijbenga, oprichtster van The Healthy Life Company. Ik ben ervan overtuigd dat gezonde

Nadere informatie

Overgewicht Wat is een gezond gewicht en hoe bereik ik dat?

Overgewicht Wat is een gezond gewicht en hoe bereik ik dat? Overgewicht Wat is een gezond gewicht en hoe bereik ik dat? Overgewicht Een gezond gewicht en een gezond lijf gaan hand in hand. Als je te veel weegt, heb je overgewicht. Dat is niet goed voor je gezondheid.

Nadere informatie

Denk je te weten wat je wilt, blijkt het een idee van anderen te zijn. Wat doe je dan?

Denk je te weten wat je wilt, blijkt het een idee van anderen te zijn. Wat doe je dan? Denk je te weten wat je wilt, blijkt het een idee van anderen te zijn. Wat doe je dan? Jolanda gaat op pad met onze Wandelcoach Tineke Franssen Jolanda (33) werkt als hypotheekadviseur in het bankwezen.

Nadere informatie

Onderzoek je energiebalans*

Onderzoek je energiebalans* Onderzoek je energiebalans* Om je gevoel van stress aan te pakken, is het van belang dat je eerst ziet hoe je energiebalans er uit ziet op 5 gebieden: Lichamelijk, mentaal, emotioneel, werk en privé. Het

Nadere informatie

Mindfulness Mindfulness is een vorm van meditatie en een levenshouding die zich kenmerkt door acceptatie van onvermijdelijke negatieve en positieve

Mindfulness Mindfulness is een vorm van meditatie en een levenshouding die zich kenmerkt door acceptatie van onvermijdelijke negatieve en positieve Mindfulness Mindfulness is een vorm van meditatie en een levenshouding die zich kenmerkt door acceptatie van onvermijdelijke negatieve en positieve ervaringen, oftewel: aanvaarding. Door aanvaarding leer

Nadere informatie

Training - Begeleiding - Coaching BALANS DE BAAS VOOR VROUWEN DIE MAMA ZIJN OF WORDEN

Training - Begeleiding - Coaching BALANS DE BAAS VOOR VROUWEN DIE MAMA ZIJN OF WORDEN Training - Begeleiding - Coaching BALANS DE BAAS VOOR VROUWEN DIE MAMA ZIJN OF WORDEN HERKEN JE DIT? Heb je steeds het gevoel het net niet goed genoeg te doen voor iedereen? Zijn de dagen te kort voor

Nadere informatie

Les 2, Je werkelijke behoefte

Les 2, Je werkelijke behoefte Les 2, Je werkelijke behoefte In de eerste les heb je geleerd hoe je jouw innerlijke saboteurs kunt herkennen en deze gedachten kunt ombuigen. Het zal zeker niet in één keer lukken, het heeft tijd nodig

Nadere informatie

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF

Nadere informatie

Je motivatie vormt de basis om dingen te veranderen.

Je motivatie vormt de basis om dingen te veranderen. Je motivatie vormt de basis om dingen te veranderen. Om iets te bereiken moet je actie ondernemen. Je moet vanuit jezelf iets doen. Om iets te doen moet je gemotiveerd zijn. Je zou dus kunnen stellen dat

Nadere informatie

Mindfulness omgaan met wat er is workshop Parkinson café

Mindfulness omgaan met wat er is workshop Parkinson café Mindfulness omgaan met wat er is workshop Parkinson café Yvonne Kuijsters Kennismaken met mindfulness Wat is mindfulness Wat brengt het mij, wat heb ik eraan? Aandacht Aandacht is een vorm van oplettendheid.

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,

Nadere informatie

Blijvend beter met de leefstijlcoach

Blijvend beter met de leefstijlcoach Blijvend beter met de leefstijlcoach Blijvend beter met de leefstijlcoach Overvolle agenda? In gevecht met de kilo s of sigaretten? Steeds minder plezier in werk en leven? Tijd voor verandering! Wilt u

Nadere informatie

Present. Gezond en vitaal aan het werk

Present. Gezond en vitaal aan het werk Present Gezond en vitaal aan het werk Uw werkgever heeft naast de collectieve zorgverzekering ook Present afgesloten bij Zilveren Kruis Achmea. Present biedt een compleet pakket aan diensten en maatregelen

Nadere informatie

Onderzoek je energiebalans*

Onderzoek je energiebalans* Onderzoek je energiebalans* Om je gevoel van stress aan te pakken, is het van belang dat je eerst ziet hoe je energiebalans er uit ziet op 5 verschillende gebieden. Met deze vragenlijst krijg je inzicht

Nadere informatie

Gezond gewicht. Wat kunt u er zelf aan doen? altijd dichtbij. Vraag ons gerust om advies.

Gezond gewicht. Wat kunt u er zelf aan doen? altijd dichtbij. Vraag ons gerust om advies. Gezond gewicht Wat kunt u er zelf aan doen? Vraag ons gerust om advies altijd dichtbij www.alphega-apotheek.nl Gezond gewicht De meeste mensen willen graag een aantal kilo s afvallen. Maar is dat wel nodig?

Nadere informatie

Heb ik een depressie?

Heb ik een depressie? Heb ik een depressie? 2 Heb ik een depressie? Iedereen voelt zich wel eens somber of neerslachtig. Wanneer het niet botert met collega s, je piekert over je relatie of wanneer je de tentamenweek hebt verpest,

Nadere informatie

OOK ZO N GEZONDE EETLUST?

OOK ZO N GEZONDE EETLUST? OOK ZO N GEZONDE EETLUST? dé specialist in arbeid en gezondheid Test: weet jij wat je eet? 1. Waar zitten meer calorieën in, in pasta of in aardappels? a Pasta b Aardappels 2. Wat is vetter, een kippenpoot

Nadere informatie

Dit doe je zelf tegen stress. Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress

Dit doe je zelf tegen stress. Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress Dit doe je zelf tegen stress Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress 1 Inhoud Inleiding 3 A Pak stress op tijd aan 4 - Herken eerst wanneer stress ongezond wordt - Tips

Nadere informatie

Programma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf

Programma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf Programma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf Vijf woensdagmiddagen kunnen jongens en meiden tussen de 10 en 14 jaar op avontuur naar zichzelf. Het kind leert zichzelf

Nadere informatie

Als je nog steeds hoopt dat oplossingen buiten jezelf liggen dan kun je dit boekje nu beter weg leggen.

Als je nog steeds hoopt dat oplossingen buiten jezelf liggen dan kun je dit boekje nu beter weg leggen. Theoreasy de theorie is eenvoudig. Je gaat ontdekken dat het nemen van verantwoordelijkheid voor je eigen denken en doen dé sleutel is tot a beautiful way of life. Als je nog steeds hoopt dat oplossingen

Nadere informatie

zorgwijzer Zorg of advies nodig? CZ wijst u de weg 2012/2013 Weet u waar u de beste zorg kunt krijgen? Uw verzekering snel en digitaal regelen

zorgwijzer Zorg of advies nodig? CZ wijst u de weg 2012/2013 Weet u waar u de beste zorg kunt krijgen? Uw verzekering snel en digitaal regelen zorgwijzer 2012/2013 Weet u waar u de beste zorg kunt krijgen? Uw verzekering snel en digitaal regelen Zorg of advies nodig? CZ wijst u de weg Medische vraag? Stel hem aan onze deskundigen Toen mijn vriendin

Nadere informatie

Gezond gewicht. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg

Gezond gewicht. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg Gezond gewicht Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud Overgewicht 3 Oorzaken 4 Gezond gewicht 4 Tailleomvang 5 Voorkomen van overgewicht 6 Wat kun je

Nadere informatie

Emotie-eten de baas. Versie

Emotie-eten de baas. Versie Emotie-eten de baas Versie 2017 www.fuego.nl Emotie-eten de baas, dat lukt jou ook! Sandra, 36 jaar 'Dit pakket is een cadeautje voor jezelf als je worstelt met emotie-eten!' Heb jij de neiging om naar

Nadere informatie

De 5 stappen om goede voornemens te laten slagen

De 5 stappen om goede voornemens te laten slagen De 5 stappen om goede voornemens te laten slagen Op 1 januari worden volop goede voornemens gemaakt. We willen stoppen met roken, afvallen, meer bewegen, gezonder leven en ga zo maar door. Afvallen is

Nadere informatie

P Doe de risicotest P Laat uw bloedsuikerwaarde meten P Lees wat u zelf kunt doen

P Doe de risicotest P Laat uw bloedsuikerwaarde meten P Lees wat u zelf kunt doen Diabetes en uw apotheek Als bij u diabetes is vastgesteld, dan kunt u natuurlijk terecht bij uw apotheek. Het apotheekteam zorgt ervoor dat u: Op tijd het juiste medicijn krijgt. Medicijnen krijgt die

Nadere informatie

Voorwaarden voor gedragsverandering

Voorwaarden voor gedragsverandering Voorwaarden voor gedragsverandering Naast het geven van adviezen of instructies (wat kan ik precies doen?) en het veranderen van de omgeving, indien mogelijk, (het wordt me gemakkelijk gemaakt) is het

Nadere informatie

Doe de Sugar Addiction test!

Doe de Sugar Addiction test! Doe de Sugar Addiction test! Geniet je van af en toe suiker of ben je de hele dag bezig met hoeveel koekjes er nog in de trommel zitten? Weet je tot op de gram hoeveel snoep er nog in huis is en waar het

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,

Nadere informatie

Jouw Belang Jouw ouders bespreken gezamenlijk over én met jou wat jouw belang is. Zodat jouw ouders

Jouw Belang Jouw ouders bespreken gezamenlijk over én met jou wat jouw belang is. Zodat jouw ouders - Dit basis Kindplan kan als onderdeel worden ingevoegd in het ouderschapsplan of los worden gebruikt door ouders al dan niet met hulp van een professional - Ouders ga na de eerste afspraak met een professional

Nadere informatie

Doe de Sugar Addiction test!

Doe de Sugar Addiction test! Doe de Sugar Addiction test! Geniet je van af en toe suiker of ben je de hele dag bezig met hoeveel koekjes er nog in de trommel zitten? Weet je tot op de gram hoeveel snoep er nog in huis is en waar het

Nadere informatie

Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering.

Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. Bij SNAP leren we ouders en kinderen vaardigheden om problemen op te lossen en meer zelfcontrole te ontwikkelen. Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. SNAP (STOP

Nadere informatie

Doorbreek je belemmerende overtuigingen!

Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als

Nadere informatie

DE BURN-OUT SPECIALIST

DE BURN-OUT SPECIALIST DE BURN-OUT SPECIALIST Naar de wortels van het probleem voor een snel en duurzaam herstel BROCHURE bestemd voor MEDEWERKERS MET EEN BURN-OUT De Burn-out Specialist Marne 55-1186 PC AMSTELVEEN E. info@deburnoutspecialist.nl

Nadere informatie

HOE JE IN 5 STAPPEN ECHT ZELFVERTROUWEN OPBOUWT

HOE JE IN 5 STAPPEN ECHT ZELFVERTROUWEN OPBOUWT HOE JE IN 5 STAPPEN ECHT ZELFVERTROUWEN OPBOUWT DOOR ANN VAN RIET WWW.ALTHEA-COACHING.BE Hallo! In dit e-book ga je leren hoe je echt zelfvertrouwen kan opbouwen. En daarmee bedoel ik dus niet gewoon denken

Nadere informatie

PDS B e l a n g e n v e r e n

PDS B e l a n g e n v e r e n r a b l D e PDS B e l a n g e n v e r e n r m S y n d r o a o m i g e i n g k k i r P PDS in relatie tot anderen 2 PDS in relatie tot anderen Bij het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) is één van de symptomen

Nadere informatie

LEEFREGELS EN IK-BEN OPVATTINGEN HERKENNEN

LEEFREGELS EN IK-BEN OPVATTINGEN HERKENNEN In deze huiswerkopdracht wordt uitgelegd wat leefregels en ik-ben-opvattingen zijn en het belang ervan bij het doorbreken van gewoontepatronen. Een voorbeeld van Marjolijn illustreert hoe leefregels en

Nadere informatie

Behandeling van kinderen en jongeren met overgewicht

Behandeling van kinderen en jongeren met overgewicht Het Obesitas Centrum Behandeling van kinderen en jongeren met overgewicht Deze folder is bedoeld voor ouders van kinderen en jongeren met ernstig overgewicht, die hier samen onder professionele begeleiding

Nadere informatie

Vitaliteit en inzetbaarheid: mensen in beweging brengen

Vitaliteit en inzetbaarheid: mensen in beweging brengen Vitaliteit en inzetbaarheid: mensen in beweging brengen Volwassen beleid leidt tot volwassen resultaten (deel 1) Door: Pauline Miedema en Annette Aarts Medewerkers vitaal, gezond en inzetbaar houden. Succesvol

Nadere informatie

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen +

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen + > vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik JEUGDIGEN Heb jij seksueel misbruik meegemaakt of iemand in jouw gezin, dan kan daarover praten helpen. Het kan voor jou erg verwarrend zijn hierover te praten,

Nadere informatie

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld:

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: hoofdstuk 10 Hoe je je voelt Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: zenuwachtig wakker worden omdat je naar school moet, vrolijk

Nadere informatie

UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Pijnrevalidatie voor kinderen en jongeren

UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Pijnrevalidatie voor kinderen en jongeren UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Pijnrevalidatie voor kinderen en jongeren Informatie voor kinderen, jongeren en ouders Wat staat er in deze folder? Inleiding voor ouders 1 Informatie

Nadere informatie

5,7. Samenvatting door S woorden 25 januari keer beoordeeld. [Naam] klas: [Datum] Vakdocent: Mentor: Inleiding

5,7. Samenvatting door S woorden 25 januari keer beoordeeld. [Naam] klas: [Datum] Vakdocent: Mentor: Inleiding Samenvatting door S. 1663 woorden 25 januari 2016 5,7 3 keer beoordeeld Vak Biologie [Naam] klas: [Datum] Vakdocent: Mentor: Inleiding In dit verslag ga ik het hebben over wat gezond leven is en hoe je

Nadere informatie

Breng je onbewuste belemmeringen in beeld! Orang Malu Coaching

Breng je onbewuste belemmeringen in beeld! Orang Malu Coaching Breng je onbewuste belemmeringen in beeld! Orang Malu Coaching Ik zou die studie wel willen beginnen maar Ik weet niet waarom ik in deze baan blijf hangen Ik wil mijn leven drastisch omgooien maar ik kom

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Problemen? Praat erover! Zo werk je prettiger!

Problemen? Praat erover! Zo werk je prettiger! Problemen? Praat erover! Zo werk je prettiger! Vooraf Problemen. Iedereen heeft ze wel eens. Je zit de hele dag te piekeren en slaapt slecht. Gelukkig lossen veel problemen zich vanzelf op. En hoeft je

Nadere informatie

Gesprekswijzer Duurzame Inzetbaarheid

Gesprekswijzer Duurzame Inzetbaarheid Gesprekswijzer Duurzame Inzetbaarheid Deze gesprekswijzer Duurzame Inzetbaarheid is gemaakt door Berenschot in opdracht van A+O in het kader van het Sectorplan Metalektro. Inleiding Deze gesprekswijzer

Nadere informatie

Light up your fire voordat burnout toeslaat. Muriël Van Langenhove Psycholoog Coach Dienst Welzijn Personeel UZ Gent

Light up your fire voordat burnout toeslaat. Muriël Van Langenhove Psycholoog Coach Dienst Welzijn Personeel UZ Gent Light up your fire voordat burnout toeslaat Muriël Van Langenhove Psycholoog Coach Dienst Welzijn Personeel UZ Gent Wat is jouw droom? Vuur - energie Waarden, zaken die voor jou belangrijk zijn in je leven

Nadere informatie

Behandeling chronische pijn en vermoeidheid bij tieners

Behandeling chronische pijn en vermoeidheid bij tieners Behandeling chronische pijn en vermoeidheid bij tieners Afdeling revalidatie mca.nl Inhoudsopgave Wat is chronische pijn en vermoeidheid? 3 Chronische pijn en vermoeidheid bij tieners 4 Rustig aan of toch

Nadere informatie

Vitaliteit en inzetbaarheid: mensen in beweging brengen

Vitaliteit en inzetbaarheid: mensen in beweging brengen Vitaliteit en inzetbaarheid: mensen in beweging brengen Medewerkers vitaal, gezond en inzetbaar houden. Succesvol beleid realiseren op dit vlak is een hele uitdaging. Leidinggevenden ervaren dit thema

Nadere informatie

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week onderbouw Les 1 Online Dit ben ik! Besef van jezelf Forming Ik kan mezelf voorstellen aan een ander. Ken je iemand nog niet? Vertel hoe je heet. Les 2 Online Hoe spreken we dit af? Keuzes maken Norming

Nadere informatie

Zwangerschapsdiabetes

Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes U bent zwanger en halverwege de zwangerschap krijgt u te horen dat u diabetes heeft. Er komt dan veel op u af. U wilt weten wat zwangerschapsdiabetes precies

Nadere informatie

Zingeving op MAAT. Wat zijn de effecten van aandacht voor levensvragen en hoe meet je dat?

Zingeving op MAAT. Wat zijn de effecten van aandacht voor levensvragen en hoe meet je dat? Zingeving op MAAT Wat zijn de effecten van aandacht voor levensvragen en hoe meet je dat? Hoe maken we het hard? Aandacht voor levensvragen en ouderen in zorg en welzijn Expertisenetwerk Levensvragen en

Nadere informatie

Startdatum:... Gewicht:... BMI:... Streefgewicht:... Motivatie:

Startdatum:... Gewicht:... BMI:... Streefgewicht:... Motivatie: Startdatum:... Gewicht:... BMI:... Streefgewicht:... Motivatie:.................. Gezond afvallen betekent een verandering in je levensstijl, want blijvend afvallen bereik je niet met een crashdieet. Zo

Nadere informatie

Motiverende gespreksvoering

Motiverende gespreksvoering Motiverende gespreksvoering Naam Saskia Glorie Student nr. 500643719 SLB-er Yvonne Wijdeven Stageplaats Brijder verslavingszorg Den Helder Stagebegeleider Karin Vos Periode 04 september 2013 01 februari

Nadere informatie

Ontdek je kracht voor de leerkracht

Ontdek je kracht voor de leerkracht Handleiding les 1 Ontdek je kracht voor de leerkracht Voor je ligt de handleiding voor de cursus Ontdek je kracht voor kinderen van groep 7/8. Waarom deze cursus? Om kinderen te leren beter in balans te

Nadere informatie