Wat zegt de wetenschap?
|
|
- Jacobus Claes
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 2. Wat zegt de wetenschap? Verschillende instituten doen onderzoek naar de effecten van massage. Het TRI (Touch Research Institute) in de Verenigde Staten heeft veel onderzoeken naar de effecten op gezondheid en ontwikkeling op haar naam staan 7. In Zweden doet dr. Kerstin Uvnäs Moberg 8 van het Karolinska Instituut veel onderzoek naar de effecten van tactiele stimulering. Sinds de jaren twintig van de vorige eeuw weten we dat baby s die niet worden aangeraakt ernstige risico s lopen. Zelfs als ze voldoende voeding krijgen, kunnen ze sterven. Jonge katjes groeien niet als de moeders hun buikjes niet kunnen likken en proeven met ratten hebben aangetoond dat strelen, al is het maar met een vochtig penseeltje, onmisbaar is voor de ontwikkeling en de gezondheid van die diertjes. Een eeuw geleden werden ouderloze kinderen naar een vondelingenhuis gestuurd; in feite een doodvonnis. Uit een in 1915 uitgevoerd onderzoek 9 naar tien van zulke instellingen bleek dat op één na alle baby s onder de twee jaar waren gestorven. Het was niet bekend waaraan deze tragedie te wijten was. De kinderen kregen voldoende te eten en de instellingen voldeden aan de hygiënische normen. De angst voor besmettelijke ziekten leidde ertoe dat de kinderen zelden werden aangeraakt of opgepakt. Tot voor kort hadden dergelijke feiten weinig invloed op de ziekenhuisverzorging van te vroeg geboren baby s. Op kinderafdelingen en de intensive care was het gebruikelijk de kinderen zo min mogelijk aan te raken, want dat verminderde het gevaar op besmetting. Men was ook bang dat een kind hierdoor opgewonden raakte en zijn hartje en onderontwikkelde longen te veel werden belast. Dankzij het onderzoek naar tactiele stimulering is er gelukkig veel veranderd. We weten nu dat er in de huid receptoren zijn die bij prikkeling een signaal aan de hersenen geven, die op hun beurt oxytocine produceren. Het is bekend dat oxytocine onder andere een gevoel van welbehagen en de neiging tot verzorgen veroorzaakt. Het is wellicht het hormonale cement waarmee we ons met elkaar verbinden. Een greep uit de onderzoeken Onderzoek van het Touch Research Institute uit Miami laat zien dat te vroeg geboren kinderen die gedurende tien dagen drie keer per dag gemasseerd werden 47% harder groeiden dan een vergelijkbare groep niet-gemasseerde baby s. Ze konden daardoor gemiddeld zes dagen eerder naar huis. Na tien dagen bleek hun gedrag meer gericht 17
2 en reageerden ze alerter op hun omgeving dan de controlegroep. Verzorgers vonden hierdoor de kinderen aantrekkelijk, waardoor ze meer met hen speelden zodat de kinderen meer ervaring opdeden; een sneeuwbaleffect. Zelfs zonder verdere massages was het verschil na acht tot twaalf maanden zichtbaar: de kinderen bleven goed groeien en hun verstandelijke en motorische vermogens waren veel beter ontwikkeld 10. Een ander onderzoek naar regelmatig gemasseerde peuters leert dat zulke kinderen intensiever spelen en beter slapen 11. Ze gedragen zich beter en ze zijn productiever. Dit laatste is ook opgemerkt door grote bedrijven waar werknemers gebruik kunnen maken van stoelmassages. Een test onder werknemers die gedurende vijf weken twee keer per week vijftien minuten werden gemasseerd wees uit dat zij de helft minder fouten maakten en de helft minder tijd nodig hadden dan voorheen. De werknemers zelf merkten op dat ze minder moe waren, helderder konden denken en zich beter konden concentreren. Dit bleek ook uit de verandering in hun hersengolfpatronen op de EEGscan. 12 Een cross-culturele studie tussen culturen waar veel (bijv. in Frankrijk) en weinig (bijv. in de Verenigde Staten) wordt aangeraakt, liet zien dat de vaker aangeraakte kinderen minder agressief tegen hun leeftijdsgenootjes waren. De observaties werden gedaan bij McDonald s en op kleuterspeelplaatsen. 13 Andere studies 14 laten zien dat ook kinderen met aandachtsstoornissen zoals ADD, ADHD of autisme profijt kunnen hebben van gestructureerde aanraking. Vermoedelijk is dat te danken aan een combinatie van structurele positieve aandacht en de veranderingen in de lichaamsbiochemie. Hoe kan dit? De biochemische huishouding wordt door het stimuleren van de huidreceptoren op orde gebracht. De sleutel tot die huishouding zit kennelijk in de huid. Aanraking stimuleert de activiteit van de nervus vagus, de zenuwbaan die de afscheiding van hormonen die een rol spelen bij voedselopname, hartslag en ademhaling, verzorgt. Een kanttekening die ik hierbij wil plaatsen is dat overstimulatie moet worden vermeden; bij overprikkeling kan de schildklier te hard gaan werken waardoor het kind uitgeput raakt. Aanraking is kennelijk een onmisbare sleutel tot gezondheid. Bij onderzoek naar de invloed van aanraking op de gezondheid van aids-, reuma-, kanker- en diabetespatiënten 15 is gebleken dat aanraking hun immuunsysteem versterkt en hun pijn vermindert. Dit leidt tot minder behoefte aan medicijnen en pijnstillers. De hoeveelheid angst en stresshormonen in het bloed neemt af terwijl het niveau van de hormonen 18
3 oxytocine en serotonine toeneemt. Bij een hoog gehalte oxytocine kunnen we een liefdevolle stemming constateren en neiging tot verzorgen. Ook serotonine is een stemmingshormoon, het heeft daarnaast onder andere een pijnstillende werking. Gunilla Birkestad, die in Zweden de Taktil Stimulering ontwikkelde, vertelt dat patiënten door middel van aanraking gemakkelijker te hanteren waren en zich beter ontspanden, zij durfden zich gemakkelijker toe te vertrouwen aan de vreemde handen van hun verzorgers. De verzorgers rapporteerden meer rust en tevredenheid over hun werk. De effecten van massage werken dus naar twee kanten: zowel bij de gemasseerde als bij degene die masseert. 16 Een onderzoek met ouderen die men verwaarloosde kinderen liet masseren, bevestigt dit. Niet alleen de gemasseerde kinderen knapten ervan op, ook de vrijwilligers! De bejaarden hadden minder last van angst en depressie, hun hartslag verbeterde, het cortisolniveau (stresshormoon) ging omlaag en ze vonden dat zij meer zelfvertrouwen kregen en een beter leven hadden. Zij hadden minder behoefte aan de dokter en kregen meer sociale contacten. Het positieve effect was bij de groep ouderen die kinderen masseerde groter dan bij een groep ouderen die gemasseerd werd. Het liefdevol aanraken met de handen stimuleert ook de aanmaak van oxytocine bij de masseur! Diep verstandelijk gehandicapte mensen of patiënten in coma hebben dikwijls baat bij Basale Stimulatie, ontwikkeld door professor Andreas Fröhlich 17. Sensorische prikkels (horen, ruiken, zien, proeven en tasten) zijn dikwijls de enige manier om deze mensen weer te bereiken en geeft zowel patiënten als verzorgers diepe voldoening. De tastzin helpt bij het ontwikkelen van zenuwbanen die verantwoordelijk zijn voor de informatiestroom tussen de hersencellen waardoor de kwaliteit van de hersenfuncties toeneemt. Huidcontact leidt tot emotionele zekerheid en ondersteunt het vermogen tot communiceren. Uit deze onderzoeken blijkt hoe belangrijk aanraking is voor ons algeheel welbevinden. Gezonde mensen raken zich vanzelf steeds aan. Wassen, afdrogen, krabben of wrijven zijn normale dagelijkse bezigheden waar we niet eens over nadenken. Nu blijkt dat deze handelingen meerdere functies vervullen. Het onderzoek naar huidstimulatie is nog lang niet afgerond, maar voorlopig weten we voldoende om aan te nemen dat huidstimulatie geen luxe maar noodzaak is. 19
4 atactiele stimulatie heeft aantoonbaar positieve effecten op: a de groei a de gezondheid a het welbevinden a het leervermogen a het vermogen tot sociaal gedrag a het lichaamsbesef a het communicatieve vermogen 20
5 3. Tactiele stimulering Huidcontact of tactiele stimulering is een eerste levensbehoefte. Zonder aanraking sterft een zuigeling, zelfs als aan alle andere levensbehoeftes is voldaan. Een gezonde moeder begint onmiddellijk haar baby te strelen en blijft dit doen in elke situatie waar extra steun nodig is. Dat is niet zo gek. Receptoren in de huid reageren op strelingen met de aanmaak van het hormoon oxytocine, de tegenhanger van adrenaline dat wij kennen als het stresshormoon. Oxytocine is een stemmingshormoon dat wij nodig hebben om ons te binden. Oxytocine zet de geboorte in gang. Nesteldrift die een aanstaande moeder vlak voor de geboorte overvalt is natuurlijk gedrag. Oxytocine is dan in grote hoeveelheden in haar bloed te vinden. Ook het zuigen van de baby aan de tepels van de moeder speelt bij de aanmaak van dit hormoon een belangrijke rol. De stimulatie door de zuigreflex maakt dat er oxytocine vrijkomt. Dit veroorzaakt een gevoel van welbehagen. Op deze manier zorgt de natuur ervoor dat moeder de baby graag voedt en dat is een belangrijke voorwaarde voor de overleving van de nieuwe wereldburger. Als je de keuze als moeder hebt, verdient borstvoeding ook daarom de voorkeur boven flesvoeding: de verpakking is niet alleen veel mooier maar ook multifunctioneel! Strelen en huidcontact biedt moeder en kind allerlei nuttige leerervaringen. De moeder ontvangt via huidcontact met haar baby oneindig subtiele boodschappen. Aan een goed gehechte moeder ontgaat geen detail als het om het welbevinden van haar baby gaat. De baby leert via minieme bewegingen met de moeder communiceren. Zo dragen miljarden moeders in Afrika en Azië hun baby s tot ze kunnen lopen. Hoewel veel van hen geen luiers gebruiken, gebeurt het hen zelden dat de baby hen bevuilt. Ze voelen aan een lichte verhoging van de temperatuur, toeneming van de vochtigheid van de huid, onrust of spanning in het babylijfje wanneer het tijd is een plekje voor een plas te zoeken. Dankzij deze nabijheid en gevoeligheid hebben zij geen wegwerpluiers nodig. Baby s die gedragen worden, voelen zich veiliger. Het constante huidcontact is geruststellend, de voortdurende huidstimulatie ontspant. Ouders die hun kinderen dragen, raken afgestemd op de subtiele signalen van hun kind; zij kunnen direct aan de behoeftes van de kleine voldoen. De bewegingservaring sterkt zijn spieren en het 21
6 meeleven met de volwassenen verschaft een baby een schat aan informatie over de wereld waarin hij is terechtgekomen. Door onze westerse, veranderende levensgewoonten doen kinderen steeds minder tactiele ervaringen op. Denk maar aan luiers en slobpakjes, wipstoeljes en plastic speelgoed. Ook door het gebruik van steeds meer technologie verarmt de gelegenheid tot tactiele ervaringen. We kunnen spreken van tastarmoede. Ik denk dat de huid ons belangrijkste zintuig is, zeker de eerste jaren. Kortom: te weinig huidstimulatie heeft vermoedelijk, gezien de tot nu toe gehouden onderzoeken, nadelige gevolgen voor de fysieke, emotionele, sociale en cognitieve ontwikkeling. Laten we dus daar waar dat mogelijk is bewust zoeken naar gewoonten die mogelijkheden bieden tactiele ervaringen op te doen. Ik beperk me hier tot de groepsopvoeding. Een groot deel van de opvoeding speelt zich tegenwoordig af in groepen. Dat kun je goed of slecht vinden. De grote gezinnen van vroeger waren ook een vorm van groepsopvoeding, met alle voor- en nadelen van dien. Ik stel voor uitgaande van de omstandigheden te zoeken naar de beste omstandigheden die we een kind kunnen aanbieden. Huidstimulatie en -contact binnen de groepsopvoeding Hoe ga je om met huidcontact in groepen? Crèche, kinderdagverblijf, buitenschoolse opvang, school of gezin, elke groep biedt gelegenheid het domein van het lichaam te heroveren, het tastzintuig te ontwikkelen en de tastzin als communicatiemiddel te leren gebruiken. Juist de groepsopvoeding kan via onder andere onderlinge kindermassage een bijdrage leveren aan het leggen van een stevige basis voor de cognitieve, emotionele en fysieke ontwikkeling van het kind in relatie tot zichzelf, de ander en de wereld. Het gevoel van verbondenheid en het afnemen van agressie door het verminderen van angst en eenzaamheid zijn belangrijke stappen in de richting van een harmonieuze en intelligente samenleving. Ik zou op deze plaats willen pleiten voor het zoeken naar een evenwichtige ontwikkeling van cognitieve, emotionele en fysieke vermogens binnen een rijke en warme leeromgeving: IQ, EQ en FQ, de vitale driehoek voor gezond leven. 22
Aandacht voor jezelf. - Aanraken is een eerste levensbehoefte
Aandacht voor jezelf - Aanraken is een eerste levensbehoefte - Aanraking stimuleert de activiteit van de nervus vagus, de zenuwbaan die de afscheiding van de hormonen die een rol spelen bij de voedselopname,
Nadere informatie1157a. Massages in de zorg Aanraken, een levensbehoefte. Over massage
Massages in de zorg Aanraken, een levensbehoefte Het is algemeen bekend dat intense en liefdevolle aandacht groot effect heeft op het welzijn van patiënten. Daarom heeft het Flevoziekenhuis de laatste
Nadere informatieWORKSHOP BABYMASSAGE PRAKTIJK WOORDELOOS EEN
WORKSHOP BABYMASSAGE PRAKTIJK WOORDELOOS EEN COBY REDEKER 57 JAAR BABYMASSEUR LENTE 4 MAANDEN BABY MASSAGE IN OUDE CULTUREN BABYMASSAGE Bewust en gericht aanraken Liefdevol en aandachgg contact met elkaar
Nadere informatieMIND BODY M A S S A G E P R A K T I J K. Kindermassage
BODY & MIND M A S S A G E P R A K T I J K Kindermassage Kindermassage Waarom een massage ook (juist!!) voor kinderen heerlijk is... We zijn in de huidige maatschappij allemaal druk en staan vaak niet stil
Nadere informatieDe AA methode van 2Touch Daar waar aandacht en aanraking centraal staan!
AANDACHT EN AANRAKING Aandacht en aanraking zijn primaire levensbehoeften: knuffelen, warmte, genegenheid, een luisterend oor. 1. Zowel iemand aanraken, als aangeraakt worden; 2. Het geven van positieve
Nadere informatieInleiding Polariteitsmassage
Polariteitsmassage Inleiding Een pasgeboren baby heeft niet alleen melk nodig. Iedere baby wordt geboren met behoefte aan lichamelijk contact. Het is dan ook heel normaal dat uw baby graag in de armen
Nadere informatieInformatieavond voor ouders TOUCHING CHILD CARE. Onderlinge Kindermassage in de Klas. geraakt door het kind
Informatieavond voor ouders geraakt door het kind TOUCHING CHILD CARE Onderlinge Kindermassage in de Klas 1 Programma informatieavond Opening en voorstellen Theorie van de fysiologie Pedagogische toepassing
Nadere informatieMELATONINE. Het natuurlijke slaapmiddel
MELATONINE Het natuurlijke slaapmiddel Wat is Melatonine Melatonine is een hormoon dat in de pijnappelklier (epifyse) geproduceerd wordt uit serotonine (neurotransmitter betrokken bij stemming en pijn)
Nadere informatieen waar is de gebruiksaanwijzing?? Over de eerste spannende dagen met je
en waar is de gebruiksaanwijzing?? Over de eerste spannende dagen met je baby Verwachtingen Wordt dit jullie eerste, tweede, volgende kindje? Weet je al hoe je je baby gaat voeden? Als je al een kind hebt:
Nadere informatieKennismaken met uw baby De fysiologische blauwdruk van uw baby
Kennismaken met uw baby De fysiologische blauwdruk van uw baby Patiënteninformatie Kennismaken met uw baby Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 Fysiologische blauwdruk van uw baby 3 De eerste ontmoeting 4 De eerste
Nadere informatieBabymassage 800394 / augustus 2012 Ikazia Ziekenhuis
1 Ieder mens wordt geboren met behoefte aan lichamelijk contact. Het is dan ook heel normaal dat een baby graag in de armen genomen wordt. Warmte, aanraking, lichamelijk contact en streling zijn voor een
Nadere informatieMaak kennis met A.L.A. in 3 stappen naar Rust, Kracht en Zelfvertrouwen; Wat het lichaam verwerkt heeft kan het hoofd loslaten.
Maak kennis met A.L.A. in 3 stappen naar Rust, Kracht en Zelfvertrouwen; Wat het lichaam verwerkt heeft kan het hoofd loslaten. Om je zeker en krachtig te voelen zijn geen ingewikkelde technieken nodig.
Nadere informatiehart Ouderschap vanuit je Lida van Ruijven-Bank Een natuurlijke visie op ouderschap dragen van je kind
Ouderschap vanuit je hart ouderschap dragen van je kind Een natuurlijke visie op slapen borst(op)voeding voedselallergie en vele andere onderwerpen Lida van Ruijven-Bank Uitgeverij Akasha Inhoud Voorwoord
Nadere informatieWAT VERWACHT UW BABY FRANCISCUS GASTHUIS & VLIETLAND
WAT VERWACHT UW BABY FRANCISCUS GASTHUIS & VLIETLAND Inleiding Deze folder is bedoeld voor aanstaande ouders. Er is een baby op komst, misschien wel meer dan één? Ouder worden is een prachtige ervaring
Nadere informatieDe Kracht van Aanraking
De Kracht van Aanraking Baby s hebben een aangeboren behoefte aan lichamelijke intimiteit. Niets is belangrijker voor hun emotionele, lichamelijke en intellectuele ontwikkeling dan een warme knuffel of
Nadere informatieDoula opleiding In Bloei. Integer. Betrouwbaar. Loyaal. Ondernemend. Eerlijk. Inventief
Doula opleiding In Bloei Integer. Betrouwbaar. Loyaal. Ondernemend. Eerlijk. Inventief Zaterdag 28 januari 9.30u Welkom en Opening 10.oou Het Gouden Uur 11.00u Koffie/thee pauze 11.15u Rugmassage 12.30u
Nadere informatieVan harte welkom. Lezing Massage bij kanker Estelle Smits Directeur Instituut Massage bij Kanker. AVL Symposium 15 juni 2017
Van harte welkom Lezing Massage bij kanker Estelle Smits Directeur Instituut Massage bij Kanker AVL Symposium 15 juni 2017 Een aanraking met liefdevolle aandacht zegt soms meer dan 1000 woorden PROGRAMMA
Nadere informatie7 Handvatten voor je dagelijks leven.
Via 3 Wegen naar Rust, Kracht en Zelfvertrouwen 7 Handvatten voor je dagelijks leven. Wieneke Timmermans www.jeoorsprong.nl Om je zeker, goed en krachtig te voelen zijn geen ingewikkelde technieken nodig.
Nadere informatieBorstvoeding bij te vroeg geboren baby s. Adviezen voor ouders en verzorgers. www.nwz.nl
Borstvoeding bij te vroeg geboren baby s Adviezen voor ouders en verzorgers www.nwz.nl Omdat uw kindje te vroeg geboren is, is het opgenomen op de afdeling neonatologie van de Noordwest Ziekenhuisgroep
Nadere informatieWanneer kan kangoeroeën toegepast
Kangoeroeën Normaal wordt een baby onmiddellijk na de geboorte op de buik van de moeder gelegd. Even later krijgt de vader doorgaans ook de kans om de baby in zijn armen te sluiten. Dit zijn voor de meeste
Nadere informatieB1 B2 B3 B4 B5 B6 B7 B8. Menselijke prestaties verbeteren. Ons lichaam. Wat zou jij. Het leven is. willen verbeteren? van binnen veranderen?
Menselijke prestaties verbeteren Ons lichaam Wat zou jij Het leven is B1 B2 B3 B4 van binnen veranderen? willen verbeteren? een geschenk Met hulp van technologie is er oneindig veel te verbeteren aan de
Nadere informatieAANRAKEN als eerste en als laatste taal
AANRAKEN als eerste en als laatste taal Brabantse Kennisdag Dementie 5 november 2015 Drs. Marieke Schoenmakers 1 Voorstellen Marieke Schoenmakers Geestelijk verzorger Afgestudeerd op aanraken Aanraken
Nadere informatieProblemen in de prikkelverwerking op school. Aranka Altena Onderwijskundig Begeleider LWOE
Problemen in de prikkelverwerking op school Aranka Altena Onderwijskundig Begeleider LWOE Doel workshop Informatie geven vanuit de fysiotherapie over prikkelverwerking Voorbeelden vanuit de praktijk kort
Nadere informatieDe verpleegkundige zal u helpen bij het uitvoeren van het huid-ophuidcontact.
Huid-op-huidcontact Inleiding pag. 2 Wat is huid-op-huidcontact? pag. 3 Voordelen van huid-op-huidcontact pag. 4 Voordelen voor het kind pag. 4 Voordelen voor de moeder pag. 4 Huid-op-huidcontact bij te
Nadere informatieLaad je met rust en vertrouwen
tactiel stimulering & geboortezorg Laad je met rust en vertrouwen www.praktijktrusten.nl Tactiel Stimulering Een behandeling bestaat uit zorgzame, respectvolle aanrakingen van je lichaam, waardoor van
Nadere informatieHuilen & troosten. Folder: 1106 Dit is een uitgave van het Flevoziekenhuis Afdeling Verloskunde September 2015 1-8
Huilen & troosten Folder: 1106 Dit is een uitgave van het Flevoziekenhuis Afdeling Verloskunde September 2015 1-8 2-8 Huilen en troosten Alle baby s huilen. Huilen hoort bij baby s. Maar waarom huilen
Nadere informatieVragenlijst patiëntgerapporteerde uitkomsten en ervaringen Zwangerschap en Geboorte Meetmoment 5: 6 maanden na de bevalling. Goed.
Vragenlijst patiëntgerapporteerde uitkomsten en ervaringen Zwangerschap en Geboorte Meetmoment 5: 6 en na de bevalling De volgende vragen gaan over uw gezondheid over het algemeen 1. Hoe vindt u over het
Nadere informatieVragenlijst patiëntgerapporteerde uitkomsten en ervaringen Zwangerschap en Geboorte Meetmoment 4: 6 weken na de bevalling
Vragenlijst patiëntgerapporteerde uitkomsten en ervaringen Zwangerschap en Geboorte Meetmoment 4: 6 weken na de bevalling De volgende vragen gaan over uw gezondheid over het algemeen 1. Hoe vindt u over
Nadere informatieContact maken, verbinding houden Auteur: Lidy Evertsen
1 Contact maken, verbinding houden Auteur: Lidy Evertsen Contact maken, verbinding hebben: we praten er vaak over, net als over liefhebben en houden van. Maar, voor velen van ons is het niet altijd eenvoudig
Nadere informatieVragenlijst patiëntgerapporteerde uitkomsten en ervaringen Zwangerschap en Geboorte Meetmoment 2: rond de 28 e week van de zwangerschap
Vragenlijst patiëntgerapporteerde uitkomsten en ervaringen Zwangerschap en Geboorte Meetmoment 2: rond de 28 e week van de zwangerschap De volgende vragen gaan over uw gezondheid over het algemeen 1. Hoe
Nadere informatieHet hechtingsproces. bij kinderen tussen de 0 en 2 jaar. Kindergeneeskunde. Hechting. Hoe verloopt het hechtingsproces?
Het hechtingsproces bij kinderen tussen de 0 en 2 jaar Kindergeneeskunde In deze brochure leest u meer over de hechtingsprocessen bij baby s in de leeftijd van 0 tot 12 maanden. Daar waar ouders staat
Nadere informatieIk wil de eerste dagen 8 tot 12 keer aan de borst
Ik wil de eerste dagen 8 tot 12 keer aan de borst omdat mijn maagje niet groter dan een knikker is; omdat ik vaak kleine beetjes voedsel beter kan verteren; hoe meer en hoe vaker ik drink, hoe meer melk
Nadere informatiePijn bij kanker. Interne Geneeskunde / Oncologie IJsselland Ziekenhuis
Pijn bij kanker Interne Geneeskunde / Oncologie IJsselland Ziekenhuis Wat is pijn? Pijn is een onaangenaam gevoel. Het kan op verschillende manieren ontstaan en het kan op verschillende manieren worden
Nadere informatieTaalvaardigheden van baby tot kleuter
7 Hoera, ik praat! Taalvaardigheden van baby tot kleuter We staan er nauwelijks bij stil, maar contact is een levensbehoefte. Baby s die verzorgd en gevoed worden terwijl zij geen contact met hun verzorgers
Nadere informatieFysiotherapie voor kinderen. Afdeling Fysiotherapie
00 Fysiotherapie voor kinderen Afdeling Fysiotherapie 1 Spelenderwijs ontwikkelen kinderen hun zintuigen en motoriek. Meestal gaat dat goed en bijna ongemerkt. Maar bij sommige kinderen duurt het langer
Nadere informatiePsychosociale ontwikkeling
Psychosociale ontwikkeling De psychosociale ontwikkeling van het kind Reeds in de baarmoeder ontstaat er een wisselwerking tussen ouder en kind. De baby is al vertrouwd geraakt met de stem van de ouder
Nadere informatieMIND BODY M A S S A G E P R A K T I J K. Ontspanningsmassage
BODY & MIND M A S S A G E P R A K T I J K Ontspanningsmassage Ontspanningsmassage De beleving van een heerlijke ontspanningsmassage Een ontspanningsmassage is een algehele lichaamsmassage waarbij lichaam
Nadere informatieLees meer over. Nieuwsbrief februari 2013. Leer de rust in jezelf herkennen Nieuwsbrief september 2012
Nieuwsbrief februari 2013 Leer de rust in jezelf herkennen Nieuwsbrief september 2012 Praktijk voor massagetherapie & begeleiding bij persoonlijke veranderingstrajecten Lees meer over 2 3 3 4 5 Aanraken
Nadere informatieMIND BODY M A S S A G E P R A K T I J K. Zwangerschapsmassage
BODY & MIND M A S S A G E P R A K T I J K Zwangerschapsmassage Zwangerschapsmassage Als je zwanger bent verandert er veel in je lichaam. Deze veranderingen zijn een bijzondere ervaring, tijd voor jezelf
Nadere informatieOver slapen, (teveel) huilen en regelmaat
VERZORGING Over slapen, (teveel) huilen en regelmaat voor ouders met een baby tot 3 maanden 2 Waarom huilt een baby? Alle baby s huilen en dat is een gezonde zaak. Het is normaal. Huilen hoort bij de ontwikkeling
Nadere informatieWelke voeding gaat u uw baby geven?
Welke voeding gaat u uw baby geven? Inleiding Nu u zwanger bent, heeft u veel keuzes te maken. Zo gaat u bijvoorbeeld kiezen welke voeding u aan uw baby gaat geven. De beste voeding voor uw baby is borstvoeding.
Nadere informatiePijn bij kinderen Afdeling D/ kinderafdeling
Uw kind is waarschijnlijk opgenomen in het ziekenhuis of dit gaat binnenkort gebeuren. Deze folder is bedoeld om u als ouder(s)/ verzorger(s) te informeren over pijn bij kinderen en tips te geven hoe hier
Nadere informatieTen slotte wens ik je veel plezier bij het lezen. Hopelijk geeft het de kennis en de inspiratie om ook zelf met je kinderen aan de slag te gaan!
inleiding Voor al mijn kinderen schrijf ik hun ontwikkelingen op in een schrift. Ik schrijf op wanneer en hoelang ze sliepen, wat ze aten, hoe ze speelden en hoe we samen de dag doorbrachten. Dat lijkt
Nadere informatieTips voor een geslaagde relaxerende massage thuis Marianne Baudenelle www.mariannebaudenelle.be
Tips voor een geslaagde relaxerende massage thuis Marianne Baudenelle www.mariannebaudenelle.be Tips om thuis een relaxerende massage te geven Page 1 Relaxerende massage thuis Mensen maken vaak het voornemen
Nadere informatieLees meer over. Praktijk voor massagetherapie & begeleiding bij persoonlijke veranderingstrajecten. Nieuwsbrief september 2012
Nieuwsbrief september 2012 Leer de rust in jezelf herkennen Nieuwsbrief september 2012 Praktijk voor massagetherapie & begeleiding bij persoonlijke veranderingstrajecten Lees meer over 2 3 4 5 6 Workshop
Nadere informatieNetwerk Ouderenzorg Regio Noord
Netwerk Ouderenzorg Regio Noord Vragenlijst Behoefte als kompas, de oudere aan het roer Deze vragenlijst bestaat vragen naar uw algemene situatie, lichamelijke en geestelijke gezondheid, omgang met gezondheid
Nadere informatieAlcoholintoxicatie bij jongeren
Alcoholintoxicatie bij jongeren Beter voor elkaar Informatie voor ouders na opname van hun kind vanwege alcoholintoxicatie ( comazuiper ) Inleiding Uw zoon of dochter is met een alcoholvergiftiging in
Nadere informatieOpleiding Integrale Massage en Ontspanningsmassage
Opleiding Integrale Massage en Ontspanningsmassage De opleiding integrale massage van Positive Touch is een opleiding voor mensen die van massage hun beroep willen maken en zich op een inspirerende manier
Nadere informatieRESULTATEN INHIBITIE PRIMAIRE REFLEXEN
RESULTATEN INHIBITIE PRIMAIRE REFLEXEN Uitgave van de Praktijk voor Beweging, 2010 www.praktijkvoorbeweging.nl info@praktijkvoorbeweging.nl Margaret Mulder Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd
Nadere informatieSEH Spoedeisende hulp
Afdeling: Onderwerp: SEH Spoedeisende hulp 1 Wat is hyperventilatie Wanneer u gespannen of angstig bent, kunnen daardoor verschillende lichamelijke klachten ontstaan. is één van die klachten. wil zeggen
Nadere informatieHoe ontstaat hyperventilatie?
Hyperventilatie Wat is hyperventilatie? Ademhalen is een handeling die ieder mens verricht zonder er bij na te denken. Het gaat vanzelf en volkomen onbewust. Ademhaling is de basis van onze gezondheid.
Nadere informatieAls je het niet meer ziet zitten...
Infobrochure Als je het niet meer ziet zitten... Omgaan met een huilende baby mensen zorgen voor mensen Inhoud Als je het niet meer ziet zitten...4 Huilen...5 Als huilen een probleem is...6 Voeden...6
Nadere informatieRSV Risicogroep Oorzaak Symptomen van RSV
RS virus Uw kind is opgenomen op de kinderafdeling van het VUmc in verband met een infectie van RSV. Opname in het ziekenhuis vindt plaats bij ernstige benauwdheid en als zich voedingsproblemen voordoen.
Nadere informatieSamenvatting Mensen ABC
Samenvatting Mensen ABC Week 1ABC: Wie zijn wij? Info: Wie zijn wij mensen Mensen zijn verschillend. Iedereen is anders, niemand is hetzelfde. Dat noem je uniek. Een mens heeft een skelet van botten. Daarom
Nadere informatieKanker. Inhoud. Inleiding. Wat is kanker? Inleiding
Kanker Inhoud Inleiding Inleiding Wat is kanker? Soorten kanker In het kinderziekenhuis Wat kan je doen tegen kanker? Afsluiting Bronvermelding Ik houd mijn werkstuk over kanker, omdat het mij een moeilijk
Nadere informatieGefeliciteerd. De allerbelangrijkste regel als we het hebben over kinderen en honden is:
Gefeliciteerd. Je bent zwanger en je hebt één of meerdere honden. Het wordt jullie eerste kind. Je bent net bij de verloskundige geweest, het gaat goed met je kindje, en je hebt deze folder meegekregen.
Nadere informatieNiet veel mensen krijgen deze ziekte en sommige volwassenen hebben er vaak nog nooit van gehoord of weten er weinig vanaf.
Je leest waarschijnlijk dit boekje omdat je mama of papa of iemand anders speciaal in je familie Amyotrofische Lateraal Sclerose heeft. Het is een lang woord en het wordt vaak afgekort tot ALS. Niet veel
Nadere informatieVereenvoudigde Nederlandse samenvatting
Vereenvoudigde Nederlandse samenvatting 151 152 Vroeggeboorte In de westerse wereld wordt 5 tot 13 procent van alle kinderen te vroeg geboren, waarbij vroeggeboorte wordt gedefinieerd als een zwangerschapsduur
Nadere informatieregio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl
regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl n Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid We slapen gemiddeld zo n zeven tot acht uur per nacht. Dat
Nadere informatieVerschil tussen Alzheimer en dementie
Inhoudsopgave Verschil tussen Alzheimer en Dementie blz. 1 De fasen van Dementie blz. 2 Verschijnselen van Dementie blz. 3 Verschil tussen gezond en dementerend, waardoor? Blz. 4 Benaderingswijze blz.
Nadere informatieIk heb een postnatale/postpartum depressie
Ik heb een postnatale/postpartum depressie Ik kan nu volledig zeggen dat ik last heb van een postnatale/postpartum depressie. Dit durfde ik niet hardop te zeggen omdat mijn huisarts de eerste keer toen
Nadere informatieBabylichaamstaal. Van te vroeg geboren baby s
Babylichaamstaal Van te vroeg geboren baby s Inleiding Voor een pasgeboren baby is lichaamstaal de eerste en enige manier om te vertellen wat hij wel of niet prettig vindt. Omdat hij nog niet kan praten,
Nadere informatieWANNEER EEN SPECIAAL IEMAND ALS HEEFT
WANNEER EEN SPECIAAL IEMAND ALS HEEFT 1 Je leest waarschijnlijk dit boekje omdat je mama of papa of iemand anders speciaal in je familie Amyotrofische Laterale Sclerose heeft. Het is een lang woord en
Nadere informatieDe Shantala methode Shantala
De Shantala methode Shantala Shantala Contact Wetenschappelijk onderzoek en Oxytocine Het brein Voor iedereen Jij bent goed zoals je bent De huid (tastzintuigen) Contact is een gevoelsmaege verbinding
Nadere informatieVisie op kinderen en volwassenen met psychische klachten: Grote mensen zijn net kinderen, liever niet andersom
Viki s View Viki s View is een methodiek die ontwikkeld is vanuit de orthopedagogiek. De benadering is klachtgericht en de therapie richt zich op het terug in balans brengen van mensen die zichzelf zijn
Nadere informatieDE KRACHT VAN JE ADEM tijdens de zwangerschap en als bevallingsmethode
DE KRACHT VAN JE ADEM tijdens de zwangerschap en als bevallingsmethode The Mysticus DE KRACHT VAN JE ADEM, tijdens de zwangerschap en als bevallingsmethode Inhoudsopgave Inleiding 3 Wat is Transformational
Nadere informatieHet oxytocine effect.
Anne Marie van Bilsen, www.praktijk-deregenboog.nl 1 Titel: Het oxytocine effect. Wat doet het met kinderen die bang, boos, gevoelig of onzeker zijn? Auteur: Anne Marie van Bilsen Redactie: Sabine Holleman
Nadere informatieUw kleinkind en borstvoeding
Uw kleinkind en borstvoeding T +32(0)89 32 50 50 F +32(0)89 32 79 00 info@zol.be Campus Sint-Jan Schiepse bos 6 B 3600 Genk Campus Sint-Barbara Bessemerstraat 478 B 3620 Lanaken Medisch Centrum André Dumont
Nadere informatieSchildklierproblemen 4-3-2011 T4 80% TSH. De schildklier maakt schildklierhormoon * Een man van een jaar of 60 vertelde dit verhaal
Schildklierproblemen Bruce H.R. Wolffenbuttel, internist endocrinoloog Universitair Medisch Centrum Groningen De schildklier maakt schildklierhormoon * Een man van een jaar of 60 vertelde dit verhaal T4
Nadere informatieBASALE STIMULATIE IN HET DAGELIJKS LEVEN
BASALE STIMULATIE IN HET DAGELIJKS LEVEN BIJEENKOMST VSBS NAJAAR 2017 MIEKE LECOMPTE HET BASAAL CONCEPT BASALE STIMULATIE - ANDREAS FRÖHLICH DRIE PIJLERS: BEWEGEN WAARNEMEN COMMUNICATIE PERSONEN MET EMB:
Nadere informatieCommunicatie, intimiteit en seksualiteit bij mensen met een nieraandoening. Niervereniging zaterdag 16 januari 2016
Communicatie, intimiteit en seksualiteit bij mensen met een nieraandoening Niervereniging zaterdag 16 januari 2016 Even voorstellen Claudia van der Wel Consulent seksuele gezondheid in Deventer Inhoud
Nadere informatieWoonadres :. E-mail:.
Gegevens van (aangemeld) kind en ouder(s)/verzorger(s) Naam kind :. Geslacht: M / V Geboortedatum: Woonadres :. Postcode :.. Woonplaats :.. Tel.nr(s).:...... E-mail:. Naam vader:. Naam moeder:. Geboortedatum:../../..
Nadere informatieNieuwsbrief praktijk de groene vlinder
Nieuwsbrief praktijk de groene vlinder De vogeltjes fluiten, de krokusjes bloeien al weer in verschillende kleuren en het is al weer wat langer licht. De lente komt eraan! Dit betekent dat de winter weer
Nadere informatieProtocol huilen Gastouderbureau Herzien: Maart
Protocol huilen Gastouderbureau Herzien: Maart 2016 1 1. Waarom huilen baby s Huilen is normaal voor een baby. Het is zijn eerste communicatiemiddel. Een baby huilt omdat er een reden is. Er is vaak onenigheid
Nadere informatieInhoud. - Hechting - Werkplek - Visie - Video-interactiebegeleiding - Tot slot
Wie Ben ik? Inhoud - Hechting - Werkplek - Visie - Video-interactiebegeleiding - Tot slot Kind en ziekenhuis Ouderparticipatie september 1993 Kind en ziekenhuis kindgericht = gezinsgericht februari 2009
Nadere informatieBorstvoeding voor een prematuur geboren baby
KRAAMAFDELING Borstvoeding voor een prematuur geboren baby 1. Inleiding Borstvoeding voor een prematuur geboren baby 2. De melkproductie op gang brengen na de bevalling Afkolven voor een premature baby
Nadere informatieHuilen als communicatiemiddel
Huilen als communicatiemiddel Vanaf de geboorte hebben baby s mogelijkheden om te communiceren. Het communiceren verloopt in het begin heel onbeholpen: door te huilen, zuigen en kijken. Later door zich
Nadere informatieback to vitality meer energie? Ondersteuning bij vermoeidheid bij en na kanker
back to vitality meer energie? Ondersteuning bij vermoeidheid bij en na kanker In deze brochure vindt u een overzicht van de behandelingen die Cancer Care Center biedt om vermoeidheid tijdens en na afloop
Nadere informatieBaby s die veel huilen. Informatie voor ouders
Baby s die veel huilen Informatie voor ouders Inleiding Als uw baby veel huilt gaat u van alles proberen om de oorzaak te vinden. Zeker als uw baby zich nauwelijks laat troosten. Dit kan allerlei gevoelens
Nadere informatievoor Maatschappelijk Werkers en Ouderconsulenten
voor Maatschappelijk Werkers en Ouderconsulenten Maatschappelijk werkers en ouderconsulenten kunnen aan de hand van TOLK praten met je kind!: Ouders bewust maken van het belang van veel praten. Ouders
Nadere informatieSensorische Integratie. Betere interactie met jezelf en omgeving door juiste waarneming én beweging. www.stichtingnovo.nl
Sensorische Integratie Betere interactie met jezelf en omgeving door juiste waarneming én beweging www.stichtingnovo.nl Inleiding Deze folder is bedoeld voor ouders, verzorgers en begeleiders van mensen
Nadere informatieEerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik.
juni 2014 Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie Eerste nummer Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. INHOUD juni 2014 Eten als een kind Op kamers
Nadere informatiePatiënteninformatie. Kangoeroeën. Gynaecologie / Verloskunde Kraamafdeling Neonatologie. Huid-op-huidcontact met uw pasgeboren baby
Gynaecologie / Verloskunde Kraamafdeling Neonatologie Kangoeroeën i Patiënteninformatie Huid-op-huidcontact met uw pasgeboren baby Slingeland Ziekenhuis Wat is kangoeroeën Kangoeroeën is een unieke manier
Nadere informatieMEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave
Nadere informatieSusanne Hühn. Het innerlijke kind. angst loslaten
Susanne Hühn Het innerlijke kind angst loslaten Inhoud Inleiding 7 Hoe ontstaat angst? 11 Wegen uit de angst 19 Het bange innerlijke kind leren kennen 35 Meditatie Het bange innerlijke kind leren kennen
Nadere informatieTactus Verslavingszorg. Programma. Tactus op De Rede. Gamen & Internet. Gamen. Bianca Swart Preventiewerker
Tactus Verslavingszorg Stedendriehoek, Twente, Zwolle/Noord Veluwe en Flevoland Informatie, advies en hulp Alcohol, drugs, medicijnen, gamen, gokken Bianca Swart Preventiewerker Preventie basisonderwijs
Nadere informatieUtrecht, Gooi & Vecht. Ondersteuning bij leven met een beperking. Zeer moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een zeer moeilijk lerend kind
Utrecht, Gooi & Vecht Ondersteuning bij leven met een beperking Zeer moeilijk lerend Uitleg over het leven van een zeer moeilijk lerend kind Inhoudsopgave Wat betekent het dat uw kind zeer moeilijk lerend
Nadere informatie0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1
Zwanger Ik was voor het eerst zwanger. Ik voelde het meteen. Het kon gewoon niet anders. Het waren nog maar een paar cellen in mijn buik. Toch voelde ik het. Deel 1 0-3 maanden zwanger Veel te vroeg kocht
Nadere informatieWaarom Wetenschap en Techniek W&T2015
Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015 In het leven van alle dag speelt Wetenschap en Techniek (W&T) een grote rol. We staan er vaak maar weinig bij stil, maar zonder de vele uitvindingen in de wereld van
Nadere informatieInleiding Waarom bewegen tijdens chemotherapie?
BEWEGEN BIJ KANKER Inleiding De ziekte kanker, maar ook de behandeling, zoals chemotherapie, operatie, bestraling en hormonale therapie, kunnen aanleiding geven tot langdurige vermoeidheid en conditieverlies.
Nadere informatieGeboortecentrum. Tips bij borstvoeding. Gezien vanuit uw kindje
Geboortecentrum Tips bij borstvoeding Gezien vanuit uw kindje Tips bij borstvoeding Als je besluit om je kindje borstvoeding te geven dan wil je dit ook zo goed en prettig mogelijk doen voor je kindje,
Nadere informatieMijn verslaving (Bijlage PowerPoint-presentatie)
1 Ik ben met niets geboren. 2 Ik zucht en neem een eerste hap naar adem, doe mijn ogen open en hoor en ruik van alles. Welkom op deze aarde! 3 Ik bezit niets, ik heb niets en ik mis niets. 4 Als ik om
Nadere informatieBorstvoeding opbouwen, bijvoeding afbouwen
Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Borstvoeding opbouwen, bijvoeding afbouwen z Uw baby heeft in het ziekenhuis bijvoeding gekregen, dat wil zeggen, flesvoeding
Nadere informatieVragenlijst patiëntgerapporteerde uitkomsten en ervaringen Zwangerschap en Geboorte Meetmoment 1: rond de 11 e week van de zwangerschap
Vragenlijst patiëntgerapporteerde uitkomsten en ervaringen Zwangerschap en Geboorte Meetmoment 1: rond de 11 e week van de zwangerschap Deze vraag gaat over hulp in uw omgeving 1. Hoeveel mensen kunnen
Nadere informatieSTRESS EN HARTCOHERENTIE
Dendermondsesteenweg 29 9270 LAARNE-KALKEN 0474 30 85 84 www.dekrachtbron.be info@dekrachtbron.be MASSAGECENTRUM DE KRACHTBRON STRESS EN HARTCOHERENTIE Het autonome zenuwstelsel is verantwoordelijk voor
Nadere informatieBABYWIJS : PROFESSIONELE BABYOPVANG
BABYWIJS : PROFESSIONELE BABYOPVANG Met korting via Gastouderland De IKK-erkende online scholing van KinderWijs TV voor beroepskrachten in de kinderopvang die werken met 0-jarigen. De ontwikkeling van
Nadere informatieOntwikkeling versus degeneratie
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Wordt de groei van kinderen beïnvloed door de ZvH mutatie? Kleine
Nadere informatiePsychosociale ontwikkeling
Psychosociale ontwikkeling De psychosociale ontwikkeling van het kind Reeds in de baarmoeder ontstaat er een wisselwerking tussen ouder en kind. De baby is al vertrouwd geraakt met de stem van de ouder
Nadere informatie7 Epilepsie. 1 Inleiding. In dit thema komen aan de orde: 2 Wat is epilepsie? 3 Leven met epilepsie. 4 Epilepsie-aanvallen. SAW DC 7 Epilepsie
DC 7 Epilepsie 1 Inleiding In dit thema komen aan de orde: 2 Wat is epilepsie? 3 Leven met epilepsie 4 Epilepsie-aanvallen 1 1 2 Wat is epilepsie? Een epileptische aanval is een plotselinge kortsluiting
Nadere informatie4 communicatie. Ik weet welke informatie anderen nodig hebben om mij te kunnen begrijpen. Ik vertel anderen wat ik denk of voel.
4 communicatie Communicatie is het uitwisselen van informatie. Hierbij gaat het om alle informatie die je doorgeeft aan anderen en alle informatie die je van anderen krijgt. Als de informatie aankomt,
Nadere informatie