NKSDO. Op je gezondheid! Preventie- ŭ handhavingsplan. gerente QoSterllOUt

Transcriptie

1 NKSDO gerente QoSterllOUt Op je gezondheid! Preventie- ŭ handhavingsplan Alcohol en jeugd Oosterhout,

2 Inhoud Samenvatting 3 1. Inleiding 4 2. Probleemschets 5 3. Doelstellingen 8 4. Uitgangspunten 9 5. Reacties van jongeren, ouders en verstrekkers Overzicht van uitgevoerde en lopende activiteiten 15 (stand van zaken 1 maart 2014) 7. Voorstel activiteiten Evaluatie en bewaking voortgang 24 Bijlage 1. Gebruikte bronnen 25 2

3 Samenvatting Met dit preventie- en handhavingsplan alcohol en jeugd geeft de gemeente Oosterhout uitvoering aan doelen uit de lokale gezondheidsnota Verbindenŭ verankeren en het lokale handhavingsbeleid. Preventie staat hierbij voorop. Het meest effectief is een afgestemde inzet van acties op het gebied van educatie, regelgeving en handhaving. Samen met betrokken partijen uit de samenleving, onder meer jongeren, ouders, jongerenwerk, scholen, politie, (sport)verenigingen, horeca, evenementenorganisaties en supermarkten, gaan wij in de periode in verschillende settings deze acties uitwerken en uitvoeren. Samengevat: Setting Doel Voorbeeldacties (zie hfst. 7) Op school Bij evenementen In de horeca Op straat Bij de sportclub en in het activiteitencentrum (en andere paracommerciële instellingen) In supermarkten, slijterijen, niet vergunningsplichtige cafetaria's, benzinepompen en bij (pizza-) koeriers en andere bezorgdiensten Thuis Jongeren en hun ouders kennen de gevolgen van te vroeg en te veel alcoholgebruik en handelen daarnaar (normverschuiving) Tijdens evenementen drinken jongeren tot 18 jaar niet en jongeren van 18 t/m 23 jaar niet te veel In alle gelegenheden met een horecavergunning (café, restaurant, sportkantine) drinken jongeren tot 18 jaar niet en overige bezoekers niet te veel Op straat is contact met de jongeren over hun drinkgedrag (te vroeg, te veel) en wordt desgewenst ook contact met hun ouders gezocht In alle gelegenheden met een horecavergunning, dus ook sportkantines, drinken jongeren tot 18 jaar niet en overige bezoekers niet te veel Jongeren tot 18 jaar zijn niet in staat alcohol te verkrijgen ŭ Het nalevingpercentage van de bedrijven is o. Jongeren en hun ouders kennen de gevolgen van te vroeg en te veel alcoholgebruik en handelen daarnaar (normverschuiving) Structurele aandacht samen met werkgroep De Veilige school Jongeren denken en doen mee in activiteiten Ervaringen met preventieve activiteiten delen Beleidsregels Handhaving leeftijdsgrens Afspraken ter bevordering van nalevinggedrag Alcoholvrij café of andere vormen van jongerenontmoeting Preventieve activiteiten (o.a. IVA) Handhaving 'Optreden' gefaseerd aanpakken SUS teams Monitoring o.a. via social media Handhaving Nulmeting met vervolgaanpak Handhaving Afspraken met de bedrijven Handhaving Aanpak hokken en keten Uitgaansopvoeding, ouderavond Puberbrein Preventieve aanpak i.s.m. verloskundigen De acties worden met en door onze maatschappelijke partners uitgevoerd. Wij bewaken de samenhang en voortgang. Hiertoe komen structurele afstemmingsmomenten waar de voortgang in beeld wordt gehouden, acties worden geëvalueerd, risicoanalyses worden verricht, trends in beeld worden gebracht en wordt bepaald waar aanvullende acties moeten worden ingezet. 3

4 1. Inleiding Op 1 januari 2014 is de leeftijdsgrens voor de verkoop en het (openbaar) gebruik van alcohol verhoogd van 16 naar 18 jaar. Tegelijkertijd kregen gemeenten de verplichting om elke vier jaar een lokaal preventie- en handhavingsplan alcohol vast te stellen. Artikel 43a van de Drank- en Horecawet (DHW) 1. De gemeenteraad stelt uiterlijk zes maanden na inwerkingtreding van dit artikel (1 januari 2014) voor de eerste maal een preventie- en handhavingsplan alcohol vast. Vervolgens wordt dit plan elke vier jaar gelijktijdig met de vaststelling van de lokale nota gezondheidsbeleid, bedoeld in artikel 13, tweede lid, van de Wet Publieke Gezondheid, vastgesteld. Het plan kan tussentijds worden gewijzigd. 2. Het plan bevat de hoofdzaken van het beleid betreffende de preventie van alcoholgebruik, met name onder jongeren, en de handhaving van de wet. 3. In het plan wordt in ieder geval aangegeven: a. wat de doelstellingen zijn van het preventie- en handhavingsbeleid alcohol; b. welke acties worden ondernomen om alcoholgebruik, met name onder jongeren, te voorkomen, al dan niet in samenhang met andere preventieprogramma's als bedoeld in artikel 2, tweede lid, onderdeel d, van de Wet Publieke Gezondheid; c. de wijze waarop het handhavingsbeleid wordt uitgevoerd en welke handhavingsacties in de door het plan bestreken periode worden ondernomen; d. welke resultaten in de door het plan bestreken periode minimaal behaald dienen te worden. Natuurlijk is het thema 'alcohol' al onderwerp van ons gemeentelijk beleid. Met dit plan leggen we vast wat we nu al doen en nog willen gaan doen om schadelijk alcoholgebruik, met name onder jongeren, te voorkomen. In onze werkwijze sluiten we aan bij de aanpak uit de Gezondheidsnota Oosterhout , Verbindenŭ verankeren. Samen mét partners uit de samenleving, burgers, vrijwilligersorganisaties, bedrijven en voorzieningen, werken we aan het voorkomen van schadelijk alcoholgebruik door jongeren. Hiermee zijn we al begonnen en deze samenwerking breiden wij verder uit met de uitvoering van dit beleid. Ook dit plan is tot stand gekomen op basis van gesprekken met betrokken partners. We spraken met jongeren, ouders, de werkgroep De Veilige school, de politie, het Horecaoverleg, Novadic-Kentron en intern met de beleidsterreinen jeugd, veiligheid, economische zaken, communicatie, evenementenbeleid, sport, JONG, handhaving, vergunningverlening en de verschillende GGD teams. 4

5 2. Probleemschets Risico's Als jongeren te vroeg, te veel en te vaak alcohol drinken ^ schadelijk alcoholgebruik) zijn er individuele en maatschappelijke risico's. 01 İ i JÌ 4 De gezondheid van jongeren loopt gevaar door onder andere hersen- en leverbeschadigingen. Daarnaast is de kans op leerproblemen, agressie (criminaliteit), overlast, seksueel risicogedrag (onveilig vrijen) en verkeersongevallen (van zichzelf én anderen) groter. Door schadelijk alcoholgebruik verminderen de participatiekansen van de jongeren. 'Alcoholgebruik hoort bij onze cultuur': dat maakt preventie lastig. Het probleem wordt vaak 'kleiner gemaakt' (wij dronken vroeger ook), hoewel de laatste jaren langzaam sprake is van een maatschappelijke omslag. Dat komt onder meer door de kennis die beschikbaar is gekomen over hersenschade bij jongeren als gevolg van alcohol en de getallen over comazuipen en ziekenhuisopnames. Alcohol en jongeren Ook in Oosterhout drinken jongeren te vroeg en te veel. Onderstaande cijfers zijn afkomstig uit de Gezondheidsmonitor van de GGD West-Brabant (Jongerenenquête 2011, Volwassenenenquête 2012). 12- tot en met 15-jarigen - Een kwart van deze Oosterhoutse jongeren heeft wel eens alcohol gedronken. - Een op de acht (1300)) is actueel drinker (dat wil zeggen dat zij alcohol dronken in de vier weken voorafgaand aan de gezondheidsenquête van de GGD). Bij een derde vinden hun ouders dat goed. - Een op de twaalf (6000 is bingedrinker. Dat wil zeggen dat zij in de vier weken voorafgaand aan de enquête bij minstens één gelegenheid 5 glazen of meer gebruikten. 16- tot en met 18-jarigen - Ruim acht op de tien van deze Oosterhoutse jongeren (83000 is actueel drinker. - Zes op de tien is bingedrinker. 5

6 - 440/b zegt in de vier weken voorafgaand aan de gezondheidsenquête dronken of aangeschoten te zijn geweest. We hebben het dan over 910 jongeren; dat zijn ongeveer 30 schoolklassen vol. Genoemde cijfers voor de groep 12 tot en met 15 jaar zijn lager dan gemiddeld in West-Brabant. Die voor de groep 16 tot en met 18 zijn vergelijkbaar. Aandacht voor te jong en te veel alcohol drinken, onder meer via deelname aan het regionale alcoholmatigingsproject 'Think before you drink', lijkt resultaat op te leveren. Tussen 2007 en 2011 is het aantal jonge drinkers in Oosterhout gedaald. In 2007 dronk van de 12 t/m 18 jarigen 590/b wel eens alcohol, waarvan 910 onder de 16 jaar (toen nog de leeftijdsgrens); in 2011 dronk 530 waarvan 790 onder de 16. In 2015 worden opnieuw cijfers over de gezondheid van jongeren verzameld. In Nederland belandden 706 jongeren onder de 18 jaar vanwege alcoholvergiftiging op de spoedeisende eerste hulp van ziekenhuizen. Dat aantal is 70/b lager dan in De gemiddelde leeftijd van de opgenomen jongeren ligt rondom de 15 jaar. Verstrekking Als jongeren aan drank willen komen is dat relatief eenvoudig in Nederland. Meer dan de helft van de verkooppunten (530) leefde in 2013 de oude leeftijdgrens van 16 jaar niet na (Roodbeen, e.a., 2014). In West-Brabant hield in datzelfde jaar slechts 120 van drankverstrekkers, zoals horeca, slijterijen, cafetaria's en supermarkten, zich aan deze grens. In maart 2013 heeft het Bureau Horeca Bijzonder Wetten een onderzoek in Oosterhout uitgevoerd. Toen was de leeftijdsgrens nog 16 jaar. Van de veertig aankooppogingen door jongeren onder de 16 jaar, zijn dertig aankooppogingen geslaagd. Het nalevingspercentage is daarmee 250. De aankooppogingen zijn op twintig verschillende locaties (supermarkten, horecabedrijven, slijterijen, cafetaria's en paracommerciële instellingen) gedaan. Slijterijen en supermarkten hadden een hoger slagingspercentage. Inmiddels is de leeftijdsgrens verhoogd naar 18 jaar. Mede naar aanleiding daarvan en omdat wij per 1 januari 2013 bevoegd gezag zijn voor vergunningverlening, toezicht én handhaving van de DHW, is er door ons veelvuldig met de ondernemers gesproken over naleving van de wet- en regelgeving. Volwassenen Ouders dragen verantwoordelijkheid voor het gezond opvoeden en opgroeien van kinderen. Uit onderzoek blijkt dat duidelijke en strikte regels van ouders een positieve invloed hebben op het beginnen met alcohol drinken. Ouders onderschatten systematisch hoeveel hun kinderen drinken. Ze denken bovendien vaak dat het gedrag van hun puber volledig wordt bepaald door peers ^ leefstijlgenoten, waarmee ze eigenschappen zoals leeftijd, etniciteit of cultuur en gelijke ervaringen delen en tot eenzelfde groep behoren), terwijl zij wel degelijk ook zelf invloed kunnen hebben op het alcoholgebruik van hun kinderen (van der 6

7 Vorst, 2006). De beschikbaarheid van alcohol in huis en het stellen van regels zijn geschikte instrumenten om alcoholgebruik tegen te gaan. Vanuit de kennis dat ouders zelf grote invloed hebben op het gedrag van hun kinderen op het gebied van alcohol, is het ook goed om ook in te gaan op wat we weten van het alcoholgebruik van volwassenen in Oosterhout (19 tot en met 64 jaar): van hen drinkt alcohol; voldoet niet aan de norm voor verantwoord alcohol drinken (ten tijde van de enquête: voor mannen maximaal 21 glazen/week of maximaal 5 glazen/drinkdag of maximaal 5 drinkdagen per week; voor vrouwen maximaal 14 glazen/week of maximaal 3 glazen/drinkdag of maximaal 5 drinkdagen/week); - van alle volwassenen drinkt 50 overmatig (ten tijde van de enquête: mannen > 21 glazen/ week; vrouwen > 14 glazen/ week); - een op de twaalf moeders zegt tijdens (een deel van) de zwangerschap alcohol gedronken te hebben. Alcoholgebruik door zwangere vrouwen kan invloed hebben op de ontwikkeling van de vrucht. Ook geeft het meer kans op schadelijk drinkgedrag bij de kinderen als die alweer volwassen zijn (Baer et al., 2003, A 21-year longitudinal analysis of the effects of prenatal alcohol exposure on young adult drinking). Bovenstaande probleemschets onderbouwt de noodzaak van preventieve activiteiten. 7

8 3. Doelstellingen Een van de vier inhoudelijke prioriteiten van de Gezondheidsnota Oosterhout , Verbindenŭ verankeren, is 'het voorkomen van schadelijk alcohol en drugsgebruik door jongeren'. Doelstellingen met betrekking tot alcohol uit deze nota zijn: - Jongeren en hun ouders kennen de gevolgen van te vroeg (vóór 18 jaar) en te veel alcohol drinken en zijn zelf in staat een gezonde keuze te maken/ gezond op te voeden. - Alcoholpreventie, regelgeving en handhaving worden in verbinding met elkaar uitgevoerd. In dit plan voegen we daar als doelstelling aan toe: - Verstrekkers van alcohol kennen de gevolgen van te vroeg (vóór 18 jaar) en te veel alcohol drinken, werken mee aan preventieve activiteiten en houden zich aan de wettelijke regels met betrekking tot de leeftijdsgrens, doorschenken en toelaten van dronken personen. De doelstelling met betrekking tot handhaving is gebaseerd op de algemene doelstelling zoals geformuleerd in het handhavingsbeleidsplan Fysieke Leefomgeving : - Via integraal, programmatisch handhaven te komen tot een effectieve en efficiënte inzet van middelen, met als doel de naleving van de wet en regelgeving op het vlak van drank en horeca te bereiken en/ of te bevorderen. 8

9 4. Uitgangspunten In dit plan hanteren we de volgende uitgangspunten: - De verantwoordelijkheidsvolgorde is als volgt: 1. Jongeren en ouders. Hierbij ligt tot 18 jaar de nadruk meer op de ouders. Bij 18 t/m 23 jaar ligt de verantwoordelijkheid bij de jongere zelf (t/m 23 jaar = definitie 'jeugdige' uit Jeugdwet) 2. Verstrekkers 3. Toezicht en handhaving Wij vinden dat in hoofdzaak ouders en jongeren zelf verantwoordelijkheid dragen voor hun eigen handelen. We gaan uit van de eigen kracht van jongeren én hun ouders en het aanspreken van het netwerk, van ondermeer ouders van vrienden. - Preventie voorop: Wij vinden dat schadelijk alcoholgebruik zoveel mogelijk voorkomen moet worden, dat regelgeving kaders stelt en dat handhaving het sluitstuk van beleid is. Aangezien uit onderzoek (Babor e.a., Alcohol no ordinary commodity, Oxford University Press, 2010) gebleken is dat van het stellen van regels en van handhavend optreden een sterk preventieve werking uitgaat, wordt met dit plan een versterkende en sluitende aanpak tussen deze drie onderdelen nagestreefd. Aanpak van schadelijk alcoholgebruik heeft de meeste (preventieve) kracht op het punt waar educatie, regelgeving en handhaving samenkomen. Dit wordt wel het preventiemodel van Reynolds genoemd: I RegelgevinĮj / Handhaving \ \ Z \ Preventie \ j \ Educatie J Integrale aanpak: Dit impliceert dat meerdere afdelingen binnen de gemeenten (onder andere jeugd, veiligheid en economische zaken) en verschillende partijen uit de samenleving (onder andere jongerenwerk, scholen, politie, verenigingen, horeca en evenementenorganisaties) worden ingezet bij de aanpak van de alcoholproblematiek. Alcoholgebruik is het resultaat van een combinatie van factoren: de persoon, de ouders, de sociale omgeving, het aanbod van drank en overheidsbeleid vormen samen een systeem dat uiteindelijk de keuze van de gebruiker bepaalt. Alcoholpreventie zal daarom nooit alleen op het individu gericht zijn, maar ook de omgeving van de drinker beïnvloeden. Versterken 9

10 van weerbaarheid, 'Nee' leren zeggen en Groepsdruk weerstaan doen een appèl op de eigen kracht van jongeren. Aandacht voor flankerend beleid: Door de leeftijdsmaatregel verandert de omgeving van de jongeren (onder andere verminderde toegang tot cafés) en zullen jongeren de grenzen opzoeken van de situatie die ontstaan is. We denken dan onder andere aan: o thuis (in)drinken o samenkomen en drinken in hokken en keten o compensatie met andere middelen, zoals (soft) drugs Volgens het proces van Verbinden verankeren: De gemeente heeft een publieke en wettelijke verantwoordelijkheid voor gezondheid van burgers (zeker van hen die extra risico lopen), maar wil én kan het niet alleen. We bepalen mét de samenleving (burgers, bedrijven, maatschappelijke partners, voorzieningen, verenigingsleven en vrijwilligers) wat we gaan doen om alcohol gebruik door minderjarigen en overmatig alcohol gebruik te voorkomen en voeren samen uit. Daarbij worden verstrekkers van alcohol gestimuleerd om de regels na te leven (bevorderen nalevingsgedrag). We willen op deze wijze 'gezondheid' verankeren in de samenleving. Communicatiebeleid: o Het beleid is tot stand gekomen op basis van gesprekken met onze partners en met de doelgroep (verstrekkers, ouders, jongeren en hun netwerk). Gedurende de gehele beleidsperiode blijven wij ook in gesprek met onze partners en de doelgroep om bestaande acties uit te voeren en te evalueren en nieuwe acties te ontwikkelen. o Bij alle acties speelt communicatie een belangrijke rol. Acties worden aangegrepen om direct of indirect te communiceren over de beoogde effecten van dit beleid. o We maken gebruik van communicatiemiddelen die de doelgroep bereiken, zoals Twitter en Facebook. o We maken gebruik van materialen die aansluiten bij de doelgroepen en zetten daarbij ook het beeldmerk van de landelijke Nix18 campagne (zie en in. Gebruik van evidence based interventies: Zoveel mogelijk maken we gebruik van onderbouwde, goed omschreven interventies van het landelijk Loket Gezond Leven ( Goede voorbeelden zijn de Barcode, de Haltafdoening, de Homeparty en het alcoholcontract. Evenredig toezicht en handhaving: o Wij hebben de wettelijke taak om toezicht te houden en te handhaven op de naleving van de DHW. o Daarbij streven wij zo veel mogelijk naar een zo uniform mogelijke aanpak op regionaal niveau. o Toezicht is onderverdeeld in drie type controles. De basiscontrole (1) vindt plaats bij bedrijven die alcohol mogen verkopen of juist niet. Gecontroleerd wordt op de vergunningsbepalingen en in het geval van een 10

11 alcoholverkoopverbod op de naleving daarvan. De leeftijdsgrenzencontrole (2) is gericht op zowel de verstrekker als de gebruiker en wordt uitgevoerd op locaties waar veel jongeren komen en daar proberen alcohol te kopen, de zogenaamde hotspots. De bijzondere controle (3) is gericht op overige aspecten zoals op dronken personen in de openbare ruimte en het bij zich hebben van drank door minderjarigen of op plekken waar dit niet is toegestaan. o Bij toezicht wordt gebruik gemaakt van de regionale toezichthouderspool, zodat de toezichthouders langer onherkenbaar blijven, een uniforme aanpak in de regio wordt bevorderd en kwetsbaarheid ten aanzien van het lokaal aantal bevoegde toezichthouders wordt gecompenseerd. o Bij overtredingen van wet- en regelgeving wordt in beginsel altijd opgetreden, met als doel de overtreding op te heffen en herhaling te voorkomen door jongeren, ouders en verstrekkers inzicht te verschaffen in nut en noodzaak van de regelgeving (secundaire preventie). o De sanctie op het niet naleven van wet- en regelgeving staat in verhouding met de zwaarte van de overtreding en de beoogde werking van de maatregel. Binnen de beschikbare financiële middelen: Binnen de bestaande budgetten (programma Veilig -programma 4 onder andere Handhaving- en programma Maatschappelijke Zorg -programma 11 onder andere Gezondheidszorg-) hebben we ruimte gereserveerd voor het regisseren van de acties uit voorliggend plan. 11

12 5. Reacties van jongeren, ouders en verstrekkers In dit hoofdstuk gaan we in op de reactie van verschillende betrokkenen waarmee we gesproken hebben. Jongeren Een ontwerpversie van dit plan is door JONG voorgelegd aan enkele scholieren. In het kader van hun maatschappelijke stage gaven zij duidelijke reacties. Activiteiten die volgens de jongeren wél werken zijn: - De ID check, bandjes en stempels, maar dan wel consequent en systematisch uitgevoerd en gecontroleerd. - Een alcoholvrij café voor onder de 16 jaar (opmerking: de jongeren geven aan dat 16- en 17-jarigen zich niet aangesproken voelen door dit aanbod). - Meer toezicht/ controle. Een boete is effectief omdat dit volgens hen afschrikt. - Nazorg bij comazuipen. Activiteiten die volgens de jongeren niét werken zijn: - De campagne Nix18. In elk geval niet voor jongeren, mogelijk wel voor ouders. Het is beter materiaal van jongeren voor jongeren gebruiken. - Burgemeestersbrief. Een verplichte ouderavond werkt beter. - Voorlichting op school. Het zou mogelijk wel effect hebben als er heftige beelden worden getoond van risico's door alcoholgebruik. De jongeren geven aan dat wel uitgelegd moet worden waaróm de leeftijdsgrens verhoogd is en dat dit het beste door jongeren van rond de 20 jaar kan gebeuren. Een van de jongeren geeft aan te schrikken van de alcoholcijfers voor volwassenen. 'Wij als pubers hebben een voorbeeld nodig. Ouderen moeten dit goede voorbeeld geven'. Het is belangrijk hén goede voorlichting te geven, en te wijzen op hun verantwoordelijkheden, ook voor het indrinken, 'want dat neemt toe'. Nadrukkelijk wordt ons gevraagd met jongeren in gesprek te blijven over dit onderwerp. Ook tijdens een les maatschappijleer hebben we over het plan mogen spreken. Enkele opvallende zaken: - Van ouders (thuis) mag het (meestal) wel. - Als we het niet mogen, maar het in het café wel kunnen krijgen klopt er iets niet. - We zoeken onze plek wel: in een keet, thuis ('kijk hoeveel fietsen er zaterdag 's avonds soms voor één huis staan '). - Gevolgen van té veel drinken zijn je eigen verantwoordelijkheid. - Er is een risico: als we 18 jaar worden mag opeens alles. 12

13 * Beleid maakt indruk als er consequenties aan verbonden zijn. Wat werkt is om bij overtredingen in gesprek te gaan met jongeren én hun ouders in te lichten.» De jongeren hebben wél afspraken met hun ouders over roken ('niet tot je 18 e, dan rijbewijs') en drugs ('mag helemaal NIET').» De vraag om tips voor een campagne leverde een beeld op waarin verschillende zaken samengebracht werden: \ į \ }! Ouders Ouders brachten de volgende zaken naar voren:» Het is lastig, zeker voor de groep jongeren in de overgangsleeftijd (16-17 jaar).» We maken er wel afspraken over.» Moeders gaan er anders mee om (zorgzaam), dan vaders (stoer).» Als wij als ouders kinderen verbieden alcohol te drinken, dan moeten horecaondernemers inderdaad ook niet verstrekken en er handhavend opgetreden worden. Zo ondersteun je elkaars 'beleid'.» Er is een risico: als ze 18 jaar worden mag opeens alles.» Ouders zijn zoekende wat betreft hun eigen voorbeeldrol.» Drinken zelf alcohol met enige regelmaat.» Er wordt verschillend gehandeld als het om roken (slecht voor je gezondheid), drugs (nooit doen) of alcohol gaat.» Met voorlichtingsactiviteiten bereik je vaak de ouders die toch al betrokken zijn; niet de ouders die het hard nodig hebben Dat er aandacht aan alcohol wordt besteedt werkt wel mee aan een stuk bewustwording. Een quote van één van de ouders waarmee gesproken is: "Ik was trots op mezelf, strijk weggewerkt en kamers gepoetst. In de koelkast lag een lekker fruitbiertje over van een verjaardagsfeestje. Even vond ik dat ik dat biertje wel verdiende vanwege het harde werken. Maar ik bedacht me. De 13

14 kinderen waren thuis en wat voor voorbeeld gaf ik ze als ik voor het strijken mezelf een biertje gaf. Op een gewone dinsdagmiddag. Alle aandacht rondom alcohol had op dat moment zijn positieve invloed." (Moeder van drie kinderen, 9, 11 en 15 jaar) Verstrekkers Tijdens het horecaoverleg is ondermeer naar voren gebracht: - Heb aandacht voor flankerend beleid (drugs). - Het kan een keer mis gaan met verstrekken. Heb oog voor de inspanningen die wij leveren en ondersteun ons daarin en treedt op als wij stelselmatig overtreden en niet op basis van incidenten. - Wij willen zelf graag meewerken aan preventieve activiteiten. De inbreng van de jongeren, de ouders en de verstrekkers gebruikten we bij de formulering van de acties in dit plan en zullen we ook bij de uitvoering en nog te ontwikkelen acties als input meenemen. Wij blijven gedurende de hele beleidsperiode in gesprek met onze partners en onze doelgroep. 14

15 6. Overzicht van uitgevoerde en lopende activiteiten (stand van zaken per 1 maart 2014) Sinds de vaststelling van Verbinden ŭ verankeren in oktober 2013 is, in samenspraak met partijen uit de samenleving, gewerkt aan preventieve acties. Onderstaand overzicht geeft de stand van zaken van deze activiteiten per 1 maart 2014 voor verschillende settings weer. Per setting streven we naar preventieve educatieve, regelgevende (cursief) en handhavende (vet) activiteiten. Dat betekent dat per setting gewerkt wordt aan alle onderdelen. Setting Acties Onderwijs - Burgemeestersbrief aan alle VO scholen (januari 2014) - Op verschillende scholen is voorafgaand aan carnaval 2014 op maat tijdens de lessen aandacht besteed aan alcohol (Hanzecollege, Warandecollege en de Zwaaikom) - Alle VO scholen gaven/ stuurden/ mailden vóór carnaval 2014 een flyer aan ouders - Geen alcohol tijdens schoolfeesten; ook niet bij diploma uitreiking Evenementen - Overleg (februari 2014) met bestuur Paaspop Den Hout over te treffen preventieve maatregelen (o.a. polsbandjes, ID check, blaastest en E-learning barvrijwilligers). - Afspraken met Parkfeest, die als voorbeeld dienden voor Factsheet TBYD over evenementen (2012) - Blaastest voor bestuurders van carnavalswagens vóór en ná de optocht (2013, 2014) Horeca - Burgemeestersbrief aan alle horecabedrijven met vergunning (januari 2014) - Initiatief voor alcoholvrij café tijdens carnaval Verstrekking van rode en groene polsbandjes tijdens carnaval Horeca gaat z.s.m. in overleg met Novadic-Kentron en GGD om preventieve activiteiten, zoals Happy Ouders, te bespreken (lopend). - Op 7 februari 2014 vond, op initiatief van de VVD, de avond 'Uit met ouders' plaats (m.m.v. horeca, politie en Novadic- Kentron) - Gemeente, horeca, politie en OM werken samen aan veilig 15

16 Setting Acties uitgaan in het centrum (convenant ) Straat - Inzet SUS teams (sinds 2010 bij speciale festiviteiten in centrumgebied) - HALT-afdoening (sinds 2011) Sport verenigingen - Burgemeestersbrief aan alle sportverenigingen (januari 2014) - Workshop 'Nix18, BOB en sport' tijdens gemeentebrede bijeenkomst met sportverenigingen (7 april 2014) Thuis - Burgemeestersbrief aan alle ouders van 16- en 17 jarigen (januari 2014) - Jongerenwerk is in contact met grote groep jongeren en delen met hen actualiteit rondom alcohol o.a. via Facebook (voortdurend) Supermarkten en slijterijen - Nix18 logo is duidelijk aanwezig in het bedrijf en ID controle bij aankoop Gemeente, algemeen - Voorbereiding lokaal preventie- en handhavingsplan alcohol en jeugd - Alcohol was een van de thema's van het jongerendebat op 10 maart 2014 en tijdens kennismakingslessen gemeentepolitiek - Verbinding van de verschillende preventieve initiatieven - Regels rondom paracommercie en happy hours opgenomen in de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) m m Vastgesteld alcohol- en horecasanctiebeleid 2014 Toezichthouderspool DHW is opgericht - Toezicht- en handhavingsacties DHW worden uitgevoerd 16

17 7. Voorstel activiteiten Op basis van de probleemschets uit hoofdstuk 2 en in aansluiting op de doelen uit hoofdstuk 3, de uitgangspunten uit hoofdstuk 4 en de input van jongeren, ouderen en verstrekkers, worden (in aanvulling op de acties uit hoofdstuk 6) activiteiten voorgesteld voor de beleidsperiode Het is belangrijk om blijvend in gesprek te zijn met ouders, jongeren en onze maatschappelijke partners om te toetsen of de activiteiten de gewenste effecten bereiken en om waar nodig nieuwe activiteiten te formuleren. In onderstaande paragrafen staan activiteiten waar we in 2014 en volgende jaren mee aan de slag gaan. We streven daarbij zoveel mogelijk naar krachtige verbindingen tussen preventieve educatieve, regelgevende en handhavende activiteiten. Per setting geven we aan welk hoofddoel uit hoofdstuk 3 we met de betreffende acties beogen te realiseren. In hoofdstuk 8 'Evaluatie en bewaking voortgang', geven we aan hoe we de realisaties van de doelstellingen monitoren en wanneer we kunnen spreken van een geslaagde aanpak Op school Doel s 'Jongeren en hun ouders kennen de gevolgen van te vroeg en te veel alcoholgebruik en handelen daarnaar (normverschuiving).' Doelgroep Jongeren en ouders. Partners Scholen, GGD, CJG, Novadic-Kentron, werkgroep Veilige school, jongeren, ouders, politie en gemeente Acties - Samen met de werkgroep Veilige school werken we een plan uit voor structurele aandacht voor alcohol (en drugs); voorlichting over regelgeving en handhaving is hier een onderdeel van. (2014) - Mogelijk inzet van 'rolmodellen'. (Uitwerking in 2014) - CJG en Preventieve jeugdgezondheidszorg zetten in op alcohol en jeugd o.a. tijdens preventieve gezondheidsonderzoeken (Doorlopend) - In gesprek met ouders. (Doorlopend) - Jongerenparticipatie; jongeren denken mee over en doen mee aan activiteiten. (Doorlopend) 17

18 7.2. Bij evenementen s Doel 'Tijdens evenementen drinken jongeren t/m 18 jaar niet en overige bezoekers niet te veel.' Doelgroep Organisator en bezoekers. Partners Organisator, jongerenwerk, jongeren, Novadic-Kentron, politie en gemeente. Acties - De ervaringen van Paaspop Den Hout en Parkfeest met preventieve alcoholmaatregelen worden besproken en gedeeld met organisatoren van andere evenementen. Gezamenlijk worden afspraken gemaakt. (Doorlopend tijdens de voorbereiding van een evenement.) - In de beleidsregels voor evenementen worden regels gesteld ter voorkoming van alcoholgebruik door minderjarigen en overmatig alcoholgebruik. (2014) - De organisatie van het evenement is verantwoordelijk voor het naleven van de regels, houdt daarop toezicht en treedt indien nodig handhavend op. Dit wordt voor aanvang van het evenement besproken met de organisatie. Zij weten handhavers van de gemeente en de politie te bereiken indien dit nodig is. Aanvullend daarop houden gemeente ambtenaren en politie toezicht op naleving van de vergunningsvoorschriften, beleidsregels, APV en DHW en treden indien nodig handhavend op. Evenementen zijn een zogenaamde hotspot. Dat betekent dat toezicht op naleving van de leeftijdsgrenzen een speerpunt is. (Doorlopend) 7.3. In de horeca s Doel 'In alle gelegenheden met een horecavergunning (café, restaurant, sportkantine) drinken jongeren t/m 18 jaar niet en overige bezoekers niet te veel.' Doelgroep 18

19 Horecaondernemers en bezoekers. Partners Horecaondernemers, jongeren, ouders, jongerenwerk, Novadic-Kentron, SUS teams, politie en gemeente. Acties Het alcoholvrij café tijdens carnaval wordt geëvalueerd en indien mogelijk de komende jaren voortgezet door de ondernemer. (2014 en verder) Alternatieven voor groepen jongeren om bijeen te komen worden samen mét jongeren onderzocht en uitgewerkt. Voorbeelden zijn MASMAS ( en Teenage Sensation. (2014 en verder) In overleg met de horeca worden structurele preventieve acties, zoals Happy Drinks en training vroegsignalering alcohol, afgesproken en uitgevoerd. (Start in 2014) Ter bevordering van het nalevingsgedrag van de ondernemer zelf worden afspraken met de horeca gemaakt (2014) Toezicht en handhaving op naleving vergunningsvoorschriften, DHW en APV conform het Oosterhoutse alcohol- en horecasanctiebeleid, met bijzondere aandacht voor de leeftijdsgrenzen. (Doorlopend) 7.4. Op straat s Doel 'Op straat is contact met de jongeren over hun drinkgedrag (te vroeg, te veel) en wordt desgewenst ook contact met hun ouders gezocht' Doelgroep Jongeren en ouders. Partners Ouders, jongeren, jongerenwerk, SUS teams, politie, Novadic-Kentron en horecaondernemers (portiers), GGD en gemeente. Acties Regelmatige inzet van SUS teams tijdens speciale festiviteiten (o.a. Carnaval; ca. 20x jaar; onderdeel van convenant Veilig uitgaan in het centrum). (2014 en verder) 19

20 In gesprek met jongeren op straat (door bijvoorbeeld politie, handhavers n/of jongerenwerkers), onder andere om te achterhalen waar zij naartoe gaan als ze niet worden binnengelaten bij de reguliere horeca, zodat wij weten wat er zich waar afspeelt. Voor dit laatste kan ook gebruik gemaakt worden van screeningsinstrumenten voor Sociale Media. (Doorlopend) In de eerstvolgende aanbesteding van reclameborden in de gemeente worden afspraken rondom alcohol gemaakt Wat is optreden? 'Optreden' wordt nader uitgewerkt en gefaseerd beschreven (oplopende schaal). Hierin liggen kansen om preventie en handhaving op individueel niveau te verbinden. Voorbeelden: gesprek door agenten, HALT afdoening, betrekken van ouders, middelengesprek met Novadic-Kentron, gebiedsverboden en COJOR (Casuïstiek Overleg Jongeren in de Openbare Ruimte). (Na ervaring opgedaan te hebben, wordt dit in 2015 vastgelegd en doorlopend uitgevoerd.) Training vroegrepressie politie, waarbij de politie in gesprek gaat met publiek dat richting het uitgaansgebied komt en in dat stadium al voorkomen dan bezoekers die gedronken hebben het uitgaansgebied in komen en overige bezoekers kunnen wijzen op de 'gedragsregels' voor een leuke en veilige avond. (Training 2014 en uitvoering doorlopend.) Toezicht en handhaving op naleving DHW en APV en is met name gericht op het in bezit hebben van alcohol door minderjarigen en door meerderjarigen op plekken waar dit niet is toegestaan. De politie houdt toezicht op openbare dronkenschap en treedt handhavend op. (Doorlopend) 7.5. Bij de sportclub en in het activiteitencentrum (en andere paracommerciële instellingen) Doel s 'In alle gelegenheden met een horecavergunning, dus ook sportkantines, drinken jongeren t/m 18 jaar niet en overige bezoekers niet te veel.' Doelgroep Jongeren, ouders, het bestuur en de vrijwilligers van de instelling en eventueel de exploitant van de kantine. Partners Het bestuur en de vrijwilligers van de instelling, ouders, jongeren, GGD, politie 20

21 en de gemeente Acties - Omdat de workshop 'Nix18, BOB en sport' met sportverenigingen wegens uitblijvende belangstelling niet is doorgegaan wordt gestart met een nulmeting onder de Oosterhoutse sportverenigingen. Op basis daarvan vinden zowel educatieve als handhavende acties plaats. (2014 en volgende jaren) - Toezicht en handhaving op de vergunningsvoorschriften, de APV en de DHW, met bijzondere aandacht voor de leeftijdsgrenzen. (Doorlopend) 7.6. In supermarkten, slijterijen, niet-vergunning plichtige cafetaria's, benzinepompen en bij (pizza-) koeriers en andere bezorgdiensten Doel s 'Jongeren tot 18 jaar zijn niet in staat alcohol te verkrijgen.' s 'Het nalevingspercentage van de bedrijven is zb.' Doelgroep Ondernemers (verstrekkers) Partners Ondernemers (verstrekkers), jongeren, ouders, GGD en gemeente Acties - Samen met supermarkten, slijterijen en andere bedrijven wordt afgesproken over hoe zij kunnen bereiken dat zij (hun medewerkers) de regels 1000 naleven. (2014 startgesprekken) - Toezicht en handhaving op naleving bepalingen DHW, met bijzondere aandacht voor het verstrekken van alcoholische drank aan minderjarigen. (Doorlopend) 7.7. Thuis Doel s 'Jongeren en hun ouders kennen de gevolgen van te vroeg en te veel 21

22 alcoholgebruik en handelen daarnaar (normverschuiving).' Doelgroep Jongeren, ouders en het netwerk van deze jongeren en ouders. Partners Ouders, het netwerk van de ouders, jongeren, CJG, GGD, Novadic- Kentron, politie, verloskundigen en gemeente Acties Via het CJG en tijdens GGD contacten krijgen ouders handvatten aangereikt over uitgaansopvoeding (waaronder alcoholgebruik). Onder andere actief aanbod van ouderavond Puberbrein (Doorlopend) Met verloskundigen wordt in gesprek gegaan over mogelijkheden voor preventieactiviteiten (2015) 'Nazorg' als sprake is geweest van overmatig alcoholgebruik, bijvoorbeeld na ziekenhuisbezoek ^ uitvoering alcoholintoxicatieprotocol met West- Brabantse ziekenhuizen) of naar aanleiding van constatering door toezichthouder. Hiermee wordt een verbinding gelegd tussen preventie en handhaving. (Wordt in 2015 verder doorontwikkeld.) Zowel vanuit de preventie kant als vanuit toezicht en handhaving wordt de aanpak rondom hokken en keten uitgewerkt (o.a. signalen oppikken, situatie in beeld brengen, regels vaststellen). (2015) Vroegrepressie en handhaving naar aanleiding van signalen van onrechtmatige drankverstrekking (verstrekking anders dan om niet) en onrechtmatig drankgebruik. (Doorlopend) 7.8. Gemeente algemeen s s Doel 'Realisatie van de doelstellingen van dit plan.' 'Onze taakuitvoering als bevoegd gezag naar behoren uitvoeren.' Acties De samenhang bewaken tussen de verschillende activiteiten. (Doorlopend) Overleg tussen de verschillende interne en externe disciplines stimuleren en faciliteren. (Doorlopend) De uitvoering van dit plan monitoren en acties blijvend afstemmen op de 22

23 behoeftes van de samenleving. Om dit te kunnen realiseren wordt vanuit diverse disciplines gedurende de gehele beleidsperiode op verschillende momenten gesproken met jongeren, hun ouders, verstrekkers en (maatschappelijke) partners. (Doorlopend) - Handhavingscapaciteit blijvend afstemmen op de omvang van de problematiek, rekening houdend met de beschikbare capaciteit in relatie tot andere handhavingstaken. (Dit wordt jaarlijks beoordeeld en vastgelegd in het 'Uitvoeringsprogramma handhaving Fysieke Leefomgeving'.) - Ontwikkelen systeemtoezicht (minder controle bij sluitend systeem inclusief zelfcontrole). (Vanaf 2016) - Samenwerking met de politie onderhouden (Doorlopend) Na vaststelling van dit plan wordt er in het najaar 2014 een kick-off bijeenkomst gepland. Veel acties zijn al in uitvoering, maar we hechten er waarde aan om met alle partners die hebben meegewerkt aan het plan en bij de verdere uitvoering betrokken zijn een officieel aftrapmoment te hebben. Studenten communicatie zullen gevraagd worden deze kick-off voor te bereiden. 23

24 8. Evaluatie en bewaking voortgang Het is van groot belang om de aanpak levend te houden. Zoals eerder aangegeven, leggen we met dit plan vast waar we in Oosterhout op dit moment al met onze (maatschappelijke) partners mee bezig zijn. Om de aanpak levend te houden en om ervoor te zorgen dat de acties bijgesteld worden als de situatie daarom vraagt, zal er regelmatig afstemming moeten zijn tussen de partners en met de jongeren, ouders en verstrekkers. De gemeente initieert hiertoe structurele afstemmomenten tussen gemeente (zowel vanuit preventie, als ook met de handhavers), politie, jongerenwerk, Novadic-Kentron, GGD en eventuele andere partners om concreet: - De voortgang van het plan in beeld te houden - De acties te evalueren - Risicoanalyse aan de voorkant te verrichten - Trends in beeld te hebben - Te bepalen waar aanvullende acties moeten worden ingezet Het onderwerp alcohol en jeugd borgen we op onze overleggen met de meest belangrijke partners: o.a. het horecaoverleg, het overleg veilige school en het (maatwerk)overleg met de GGD. We streven niet naar een convenant, maar naar een warm contact over dit thema tussen partijen in de samenleving. De cijfers uit hoofdstuk 2 vormen de nulmeting. Aan de hand van de cijfers die gedurende de beleidsperiode bekend worden en aan de hand van gesprekken met jongeren, ouders, vertrekkers en partners, wordt het effect van ons beleid getoetst en wordt het beleid waar nodig bijgesteld. Aan het einde van deze beleidsperiode wordt het plan geëvalueerd. Dan wordt het alcoholgebruik van jongeren en volwassenen en het naleefgedrag van verstrekkers onderzocht en wordt beoordeeld in hoeverre dit plan een positieve bijdrage heeft geleverd aan de realisatie van de doelstellingen. 24

25 Bijlage 1. Gebruikte bronnen Model Preventie Handhavingsplan Voor de uitvoering van de Drank en Horecawet Periode , Versie 1.0, Trimbos Instituut, januari 2014 Model Preventie Handhavingsplan Voor de uitvoering van de Drank en Horecawet Periode , Versie 2.0, Trimbos Instituut, maart 2014 Preventie- en handhavingsplan alcohol Think Before You Drink, december 2013 Verankeren ŭ verbinden, Gezondheidsnota Oosterhout , oktober 2013 Gezondheidsmonitor GGD West-Brabant, Jongerenenquête 2012 Gezondheidsmonitor GGD West-Brabant, Enquête 0 tot en met 11 jarigen, 2009 Regionaal Kompas West-Brabant, gemeente Oosterhout, Regionaal Kompas West-Brabant, gemeente Oosterhout, thema alcohol, Handreiking gezonde gemeenten, lokaal alcoholbeleid Evaluatie SUS teams Gemeente Oosterhout, Plan van aanpak: Implementatie Drank- en Horecawet, P.F.D. Roumen en P.T. Veerman, Bureau Horeca Bijzondere Wetten, maart 2013 Het convenant 'Veilig en in balans uitgaan centrum Oosterhout ' 25