In onze klas is feedback. heel normaal FEED BACK. Leren reflecteren. Leerlingen worden hun eigen leraar
|
|
- Ruth Verhoeven
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Feedback Evaluatie Correctie Team In onze klas is feedback 1 FEED BACK in de klas heel normaal Elkaar als collega s feedback geven, openstaan voor feedback We weten allemaal wel dat dit belangrijk is. In een professionele cultuur leert u van elkaar. Uw collega vraagt waarom u iets doet zoals u het doet. Of hij/zij geeft een suggestie, waardoor u gaat nadenken over uw aanpak. Maar hoe is dat in de klas? Weten de leerlingen hoe u feedback geeft en wat ze daarmee moeten doen? Zijn ze gewend om te leren van feedback? Kunnen ze omgaan met feedback, die ze elkaar geven? In een serie van vijf artikelen gaan we dieper in op het fenomeen feedback. Aflevering 1: over het creëren van een feedbackrijke klas! Leren reflecteren Van leerlingen kunt u echter niet verwachten, dat ze meteen weten wat ze met feedback moeten doen. En feedback geven aan een ander is al helemaal moeilijk. U bent als leerkracht een rolmodel voor de leerlingen. Dus ook in het gebruiken van feedback voor het leren! Feedback is niet weg te denken uit de dagelijkse les: Feedback helpt bij het verduidelijken van wat een goede prestatie is. Feedback geeft informatie over waar en waarom leerlingen fouten hebben gemaakt én geeft informatie, waarmee leerlingen zich kunnen verbeteren. Marléone Goudswaard, Linda Jonkman & Vera Vergunst Over de auteurs Marléone Goudswaard, Linda Jonkman & Vera Vergunst werken als onderzoeker/ ontwikkelaar of organisatie-/ innovatieadviseur bij de CED-Groep in Rotterdam. Feedback ontvangen én geven, in de samenwerking met collega s... We vinden het misschien wel belangrijk, maar vanzelfsprekend is het daarmee nog lang niet altijd. Er is meestal een leerproces aan voorafgegaan. In de opleiding is reflecteren een competentie, waar veel aandacht aan wordt besteed. En in het team staat de professionele leergemeenschap als thema op de agenda. Waarom? Omdat het de sleutel is tot leren. Feedback geeft ons de informatie, waarmee we reflecteren op onszelf en op wat we doen. Leerlingen worden hun eigen leraar Als leerlingen alleen de aanwijzingen van de leerkracht opvolgen, zonder dat ze weten wat de bedoeling ervan is, dan leren ze er niets van. (Black & William, 1998.) Zoals het tellen op de vingers. Dit is in groep 3 nog succesvol, maar op een gegeven moment moeten leerlingen juist niet meer op hun vingers tellen. Dit kan voor leerlingen verwarrend zijn. En het helpt daarom als u dit uitlegt. Bijvoor- 5
2 beeld: Als je boven de 20 komt, dan tel je mis. Het tellen op je vingers duurt langer. Voor grote getallen gaan we dat op een andere manier doen. Leerlingen hebben een begrip nodig van wat feedback betekent, hoe je die feedback krijgt, wat je ermee kunt doen en hoe je die benut om je werk te verbeteren. Wanneer een leerling weet wat hij* moet doen om een taak te volbrengen (én waarom), kan hij ervaren, dat hij controle heeft over zijn leren. Feedback, die gerelateerd is aan de te behalen doelen, kan de leerling laten zien dat: hij een vaardigheid kan leren door te oefenen; inspanning cruciaal is om vaardigheid te verhogen; fouten onderdeel zijn van het leerproces. (Hoska, 1993, in: Shute, 2007.) Gemotiveerd om je in te spannen Motivatie is een belangrijk principe in leren. De kennis, die de leerling heeft opgeslagen over zijn vorige prestaties, doelen, beloningen én over zichzelf beïnvloedt de inspanning, die de leerling doet om te leren. Een leerling kan pas gemotiveerd zijn om te leren, als de beloning in het leren zelf ligt. Daarom is het van belang, om de * Waar hij staat, moet uiteraard steeds hij/zij gelezen worden. Hier is voor gekozen, omdat anders de tekst nodeloos ingewikkeld en onleesbaar wordt. nadruk niet eenduidig op presteren te leggen, maar op het leren zelf : Focus de leerlingen op leerdoelen, in plaats van op prestatiedoelen (of taakdoelen). Geef bijvoorbeeld duidelijk aan, dat de leerlingen gedurende een langere periode gaan oefenen, om het doel te bereiken. Bevorder het geloof van leerlingen dat ze door inspanning iets kunnen bereiken, door hen te laten ervaren, dat ze iets beheersen. Laat de leerlingen hun vooruitgang zien, ook al beheersen ze iets nog niet volledig. U kunt leerlingen bijvoorbeeld Inspanning telkens een stukje van een balk laten kleuren, als ze weer een stap verder zijn gekomen. Of u laat ze voor iedere vooruitgang een briefje vastmaken aan de staart van een vlieger. Praktijkvoorbeeld Peggy Nieuwolt, leerkracht in groep 8 van BS De Oranjehof in Alkmaar maakt voor de evaluatie gebruik van een inspanningsen prestatietabel. (Marzano, 2008.) (Zie: figuur 1.) 4 Ik heb aan de opdracht gewerkt, totdat die klaar was. Ik ben er aan blijven werken, zelfs als het moeilijk was of ik niet direct het antwoord wist. Ik heb geleerd zelf problemen op te lossen. 3 Ik heb aan de opdracht gewerkt, totdat die klaar was. Ik ben er aan blijven werken, zelfs als het moeilijk was of ik niet direct het antwoord wist. 2 Ik heb aan de opdracht gewerkt, maar ben gestopt toen het moeilijk werd. 1 Ik heb bijna niet aan de opdracht gewerkt. Prestatie 4 Ik heb meer bereikt dan de doelen van de opdracht. 3 Ik heb alle doelen van de opdracht bereikt. 2 Ik heb een paar doelen van de opdracht bereikt. Figuur 1 Inspannings- en prestatietabel BS De Oranjehof. (Marzano, 2008.) 1 Ik heb de doelen van de opdracht niet bereikt. 6 In onze klas is feedback heel normaal Feedback Evaluatie Correctie
3 De leerlingen stellen resultaatgerichte doelen. Bijvoorbeeld: 10 van de 12 werkwoorden goed. Peggy evalueert die doelen om de andere dag. Het gesprek met de leerlingen duurt 5-10 minuten. Bij de evaluatie stelt Peggy de volgende vragen: Wat is de inspanning/moeite, die je ervoor gedaan hebt? Hoe ben je daarbij gekomen? (Aan twee leerlingen.) Wat is de prestatie/het resultaat? Aan het eind van het gesprek zegt Peggy wat haar aan sterke punten is opgevallen, wat de leerlingen de volgende keer mee kunnen nemen. Ze rondt af met een algemene kwaliteit (of een pluspunt) die/ dat haar is opgevallen. Tips voor een feedbackvriendelijke klas Tip 1 Betrek de leerlingen bij de instructie, lok reacties uit en laat ze input geven Feedback volgt de instructie: pas nadat de leerstof is uitgelegd, besproken en ingeoefend, krijgt u bij het verwerken van de leerstof zicht op wat er goed gaat en wat verbeterd kan worden. Een goede instructie is dus basaal. Er zijn handige technieken, waarmee u de leerlingen actief bij de instructie betrekt, zoals (bijvoorbeeld): goed is goed. Bij deze techniek legt u de lat hoog bij het beoordelen van de juistheid van een antwoord en handhaaft die hoge standaard. Pas als het antwoord écht goed is, bent u tevreden. Andere voorbeelden van technieken zijn: de bliksembeurt, de formulering telt en weet niet geldt niet. (Lemov, 2012). Tip 2 Laat leerlingen op hun taak vooruitkijken en geef daarover feedback U kunt leerlingen vooraf hun taak laten inschatten. Leerlingen denken na over wat er komt, wat ze verwachten. Als ze daar van u feedback op krijgen, leren ze beter hun eigen mogelijkheden in te schatten. Bovendien geeft dit u informatie over de beginsituatie. U kunt dit praktisch organiseren, door op de weektaak naast de taken ook de doelen te zetten. Of door bijvoorbeeld op de datamuur de doelen zichtbaar te maken. Tip 3 Laat het zien en doe het voor! Leerlingen leren (onder andere) vaardigheden, door het goede voorbeeld te zien en dit na te doen (modelleren). Dit geldt ook voor feedback. Geef zelf kwalitatief goede feedback, die betrekking heeft op de gestelde leerdoelen. Laat zien hoe u met feedback ook uw eigen werk nog eens bekijkt en verbetert. Door hardop te denken, neemt u de leerlingen mee in de denkstappen die u maakt. Bijvoorbeeld: Even kijken, het doel van deze opdracht is om de hoofdletters op de juiste plek te schrijven Hoe zal ik dat eens gaan doen? Ik ga elke zin lezen en kijk dan waar een hoofdletter moet staan. Maaike, ja, dat is goed, een naam, ja, die moet met een hoofdletter Hé, ik zie hier nedeland. Nederland is een naam, dus die moet met een hoofdletter Ik zet hier een streepje onder, want ik zie dat de letter r vergeten is. Maar daar let ik nu niet op Ik let nu alleen maar op de hoofdletters. Figuur 2 Stappenplan Nieuwsrekenen (CED- Groep). Stappenplan Nieuwsrekenen (CED-Groep) 1 Voor je begint Begrijp de tekst. Controleer of je de juiste stappen hebt genomen. 2 Model, tekening, som? Model: theeglazen schepjes suiker Of teken: Of maak er een som van: + x : Controleer of je het goed hebt begrepen. 3 Reken uit Controleer of je het goed hebt begrepen en uitgerekend. 7
4 Tip 4 Geef de leerlingen een actieve rol in het nakijken en controleren van hun eigen werk Stappenplan Hier kunt u in veel gevallen het antwoordenboek van de methode voor gebruiken. Ook vindt u in het methodemateriaal verweven controlemomenten voor de leerling. Zoals bij de methode Nieuwsrekenen, waarbij je eigen werk nakijken en verbeteren deel uitmaakt van het stappenplan. (Zie: figuur 2, op pagina 7.) Toegepaste spelling Groep: Periode: 1 Ik lees mijn verhaal goed door, van het begin tot het einde. Heb ik misschien woorden vergeten? Ik kijk of ik alle hoofdletters en punten op de goede plaats heb staan. 2 Zie ik net als-woorden met de fopletter r? Door de letter r klinkt het woord vaak anders. Wat moet ik doen? (Aanpak noemen.) veer: Je hoort i, maar je schrijft ee. deur: Je hoort u, maar je schrijft eu. oor: Je hoort o, maar je schrijft oo. Heb ik de woorden goed geschreven? Figuur 3 Spellingchecker (Neels, Uitgeverij Eduforce). Spellingwijzer Zo zijn er nog meer handige hulpmiddelen. Bijvoorbeeld: de Spellingwijzer voor toegepaste spelling. Dit is een stappenplan, waarmee leerlingen hun eigen werk kunnen nakijken op spellingfouten. (Zie: figuur 3.) Leerlingen bouwen een spellingbewustzijn op, als u ze traint om kritisch te kijken naar hun werk. U moet ze hier uiteraard wel de tijd voor geven. Let erop, dat u per keer maar één of twee aanwijzingen geeft, om het werk op na te kijken. U kunt groepsaandachtspunten geven, maar u kunt ook in overleg met de leerling een individuele wijzer maken. Focus op leerdoel Spellingwijzers kunnen ook goed worden ingezet bij andere vakken. Als leerlingen klaar zijn met hun werk, dan kijken ze zélf met hun spellingwijzer of ze spelfouten hebben gemaakt. U hebt hierdoor de mogelijkheid te focussen op het leerdoel, in plaats van voortdurend spelfouten te moeten verbeteren. Een les topografie kan hierdoor een les topografie blijven. U focust op het leerdoel/lesdoel: leerlingen kennen de hoofdsteden van Europa. Tip 5 Oefen samen in stappen het nakijken van andermans werk Wilt u dat leerlingen elkaars werk nakijken en bespreken? Geef ze dan voldoende gelegenheid om dit te leren. Blijf wél betrokken bij het werk, ook als u leerlingen elkaars werk laat nakijken! Begeleidt u leerlingen hier niet bij? Dan kunnen ze negatieve ervaringen opdoen. Zoals blijkt uit onderstaand voorbeeld van Miguel. Miguel Miguel is overstuur thuisgekomen, want een klasgenootje heeft zijn geschiedeniswerk nagekeken. En Miguel is nu bang dat hij een onvoldoende krijgt, omdat zijn klasgenoot alle antwoorden als fout heeft gemarkeerd. Terwijl hij ervan overtuigd is, dat zijn antwoorden goed zijn. Wat blijkt nu? Het klasgenootje heeft niet de antwoorden op de geschiedenisvragen nagekeken (die waren goed), maar heeft alle schrijffouten onderstreept en geteld. Eva, de juf van Miguel, besluit om direct vanmiddag het werk én het nakijken met de klas te bespreken. Ze wil de volgende keer de opdracht rond het nakijken beter verwoorden. Oefen samen, bijvoorbeeld met een stappenplan. Oefen de stappen van het stappenplan een voor een. Bijvoorbeeld als volgt: - Leer de leerlingen eerst om te letten op het positieve, door een algemeen compliment te laten geven over het werk van een ander. - Leer de leerlingen daarna om het werk schriftelijk positief te beoordelen op het doel. - En leer de leerlingen tot slot om correcties te noteren, daar waar het doel van de taak niet is bereikt. 8 In onze klas is feedback heel normaal Feedback Evaluatie Correctie
5 Maak er gebruik van! Feedback werkt! Figuur 4 Feedbackposter, gebaseerd op de studentenbrochure Feedback, make it work for you. Advice for students. (ASKe, Oxford Brooks University.) Tip 6 Maak met de leerlingen afspraken over wat belangrijk is Voordat leerlingen elkaars werk nakijken én bespreken, is het nodig om samen met de klas afspraken te maken. Als u de leerlingen erbij betrekt, zullen ze ook meer geneigd zijn zich aan de afspraken te houden. Feedbackposter Feedback is meer dan alleen maar een cijfer of een beoordeling. Je kunt er je werk mee verbeteren! Met een feedbackposter kunt u benadrukken, dat feedback er helemaal bij hoort in de klas! (Zie: figuur 4.) Feedback is bedoeld om jou na te laten denken. Je leert zelf te bedenken hoe het beter kan! Feedback gaat niet over dat ene werk, maar kan gaan over ál je werk. Wat je verbetert, kun je ook bij een ander vak gebruiken! Meer lezen Dit artikel is een vervolg op het boekje Alles is data. (Goudswaard & Vergunst, 2011.) Als u de data van uw leerlingen goed op orde hebt, dan hebt u de juiste informatie in handen om zo effectief mogelijk feedback te geven. En dat is van het grootste belang. Want effectieve feedback is een van de beste voorspellers van hoge leeropbrengsten! Veel succes! Literatuur P. Black & D. Wiliam, Assessment and classroom learning, opgenomen in: Assessment in Education 5 (1), 7-74, D. Lemov, Teach like a champion. 49 technieken om leerlingen te laten excelleren, CED-Groep, Rotterdam, R. J. Marzano, Wat werkt in de klas?, Bazalt, Middelburg, D. F. Shell, D. W. Brooks, G. Trainin, K. M. Wilson, D. F. Kauffman & L. M. Herr, The Unified Learning Model: How Motivational, Cognitive, and Neurobiological Sciences Inform Best Teaching Practices, Springer, Dordrecht/Heidelberg/London/ New York, V. J. Shute, Focus on Formative Feedback, Educational Testing Service (ETS), Princeton, New Jersey, USA, Volgende keer In het volgende nummer van het Praxisbulletin (nummer 9, mei 2013) zal de rubriek Feedback in de klas weer worden opgenomen. Het betreft dan aflevering 2: Nakijkwerk in uitvoering. 9
Nakijkwerk in uitvoering
Feedback Evaluatie Correctie Nakijkwerk in uitvoering 2 FEED de BACK Een grote stapel schriften ligt te wachten op uw rode pen. Elke dag weer. i n Team klas Voelt u zich wel eens schuldig, als u werk van
Nadere informatieEn, wat hebben we deze les geleerd?
Feedback Evaluatie Team 5 En, wat hebben we deze les geleerd? FEED BACK in de klas En, wat hebben we deze les geleerd? Leerkracht Marnix wijst naar het doel op het bord. De leerlingen antwoorden in koor:
Nadere informatieBijlage interview meisje
Bijlage interview meisje Wat moet er aan de leerlingen gezegd worden voor het interview begint: Ik ben een student van de Universiteit van Gent. Ik wil met jou praten over schrijven en taken waarbij je
Nadere informatie3 Hoogbegaafdheid op school
3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit
Nadere informatieHoe rijk is een GP ervaring? Proeven en Opbrengst Gericht Werken: Hoe zit dat?
Hoe rijk is een GP ervaring? Proeven en Opbrengst Gericht Werken: Hoe zit dat? GP goes OGW Met OGW willen we de ontwikkeling van leerlingen zo goed mogelijk stimuleren. Dat vraagt van de docent én school
Nadere informatieLESBESCHRIJVING HOGESCHOOL ROTTERDAM PABO. Hoofdfase
HOGESCHOOL ROTTERDAM PABO Hoofdfase LESBESCHRIJVING Jongere kind - Oudere kind Semester 1-2 - 3-4 - 5* Student: Linda Ouwendijk Studentnummer: 0813937 Paboklas: 2F Datum: 19-01-2010 Stageschool + BRIN:
Nadere informatieD.1 Motiveren en inspireren van leerlingen
DIDACTISCHE BEKWAAMHEID D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen Resultaat De leraar motiveert leerlingen om actief aan de slag te gaan. De leraar maakt doel en verwachting van de les duidelijk zorgt
Nadere informatieLeerkrachtcommunicatie - Effectieve feedback aan leerlingen
Doelen Leerkrachtcommunicatie - Effectieve feedback aan leerlingen Congres OinO Donderdag 6 november 2014 Apeldoorn t.stokhof@oino-advies.nl U kent de algemene definitie van feedback. U weet dat een duidelijk
Nadere informatieStap 1 Doelen vaststellen
Stap 1 Doelen vaststellen! Lesdoelen staan altijd in relatie tot langere termijn doelen. Zorg dat je de leerlijn of opbouw van doelen op schoolniveau helder hebt! Groepsdoelen staan altijd in relatie tot
Nadere informatieStap 3 Leeractiviteiten begeleiden
Stap 3 Leeractiviteiten begeleiden Bij het begeleiden van leeractiviteiten kun je twee aspecten aan het gedrag van leerkrachten onderscheiden, namelijk het pedagogisch handelen en het didactisch handelen.
Nadere informatieDoelstellingen van PAD
Beste ouders, We kozen er samen voor om voor onze school een aantal afspraken te maken rond weerbaarheid. Aan de hand van 5 pictogrammen willen we de sociaal-emotionele ontwikkeling van onze leerlingen
Nadere informatieChecklist Sollicitatiebrief schrijven 2F - handleiding
Checklist Sollicitatiebrief schrijven 2F - handleiding Inleiding De checklist Sollicitatiebrief schrijven 2F is ontwikkeld voor leerlingen die moeten leren schrijven op 2F. In deze handleiding wordt toegelicht
Nadere informatieJuf, heb ik het goed gedaan?
Feedback Team 4 Juf, heb ik het goed gedaan? FEED BACK in de klas Roos is een meisje dat regelmatig om bevestiging vraagt. Vooral bij rekenen. Iedere keer dat ze zelfstandig werkt, kijkt ze richting juf
Nadere informatieFabel Positieve feedback in het schrijfschrift zorgt ervoor dat kinderen leesbaar leren schrijven.
Fabel of feit? Auteurs: Annelies de Hoop & Johannes Noordstar Goed zo! Kinderen leren leesbaar schrijven door positieve feedback. Kerndoel van het schrijfonderwijs is dat leerlingen gedurende de basisschool
Nadere informatieZelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld.
Zelfbeeld Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Een kind dat over het algemeen positief over zichzelf denkt, heeft meer zelfvertrouwen.
Nadere informatieEFFECTIEF LEIDINGGEVEN. Een gave of een vak?
EFFECTIEF LEIDINGGEVEN Een gave of een vak? Een training van COMMUNICERENENZO Mensen zijn belangrijk. Resultaten ook Mensen zijn belangrijk en waardevol. Resultaten worden behaald dankzij mensen. Zij voegen
Nadere informatieWerkboek LEVEL BLOK NAAM GROEP
Werkboek LEVEL BLOK NAAM GROEP Dit leerlingwerkboek is een onderdeel van Levelwerk, een uitgave van Eduforce. Auteur: Jan Kuipers Vormgeving: Eduforce Druk: Cedin Eduforce 2014 Uitgeverij Eduforce Lavendelheide
Nadere informatieogen en oren open! Luister je wel?
ogen en oren open! Luister je wel? 1 Verbale communicatie met jonge spelers Communiceren met jonge spelers is een vaardigheid die je van nature moet hebben. Je kunt het of je kunt het niet. Die uitspraak
Nadere informatieSmoesjes. TipsforTrouble HOME TROUBLE MEER WETEN < > EXTRA PITTIG
geef haar gelijk dat zij het zwaar heeft en dat de crechemedewerkers zodat ze alles op tijd af kan krijgen. Collega zal in de slachtofferrol terecht komen en wellicht in tranen uitbarsten. voel dat ik
Nadere informatieH u i s w e r k b e l e i d
H u i s w e r k b e l e i d Voor maken. sommige een Voor kinderen aantal anderen kinderen een is complexe het levert huiswerk huiswerk taak echter waarbij geen een zij problemen bron een beroep van op,
Nadere informatieopbrengstgericht werken in en door de sectie Met leerlingen reflecteren op de (gemaakte) toets
opbrengstgericht werken in en door de sectie Met leerlingen reflecteren op de (gemaakte) toets APS en KPC-groep Colofon Deze uitgave maakt onderdeel uit van de publicatie Opbrengstgericht werkin in en
Nadere informatieattitudes zelfstandig leren kennis vaardigheden
zelfstandig leren Leren leren is veel meer dan leren studeren, veel meer dan sneller lijstjes blokken of betere schema s maken. Zelfstandig leren houdt in: informatie kunnen verwerven, verwerken en toepassen
Nadere informatieProtocol Nakijken van leerlingenwerk
Protocol Nakijken van leerlingenwerk PCBO Het Mozaïek Middelwijk 2 9202 GV Drachten 0512 544530 info.hetmozaiek@pcbosmallingerland.nl www.pcbo-hetmozaiek.nl Documenteigenaar Team PCBO Het Mozaïek Datum
Nadere informatieHuiswerk Spreekbeurten Werkstukken
Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken - 2 - Weer huiswerk? Nee, deze keer geen huiswerk, maar een boekje óver huiswerk! Wij (de meesters en juffrouws) horen jullie wel eens mopperen als je huiswerk opkrijgt.
Nadere informatieChristel Wolterinck (Marianum en Universiteit Twente), Kim Schildkamp (Universiteit Twente), Wilma Kippers (Universiteit Twente)
Vragenlijst formatief toetsen - Docent Deze vragenlijst is ontwikkeld door de Universiteit Twente op basis van bestaande vragenlijsten* en heeft als doel te onderzoeken in welke mate de docenten en leerlingen
Nadere informatieVoorwoord. Hoogbegaafdheid in kaart
Voorwoord In de afgelopen jaren is er meer aandacht gekomen voor hoogbegaafde kinderen in het onderwijs. We staan daarmee aan het begin van een leerproces en deze kaarten leveren daar een bijdrage aan
Nadere informatieHoe leer ik uit... Naam: Klas:
Hoe leer ik uit... Naam: Klas: 1 Inhoud Woorden... 3 Flashcards... 3 Opschrijven... 3 WRTS... 3 Tekenen... 4 Stones... 5 Flashcards Opschrijven - WRTS... 5 Het thema van de Stone... 5 Stukjes combineren...
Nadere informatieFeedback. Soorten feedback Evaluatieve feedback: Goed gewerkt. Descriptieve feedback: Goed gewerkt. Je hebt alle belangrijke elementen opgenomen.
Feedback Wat is feedback? Feedback gaat over het terugkoppelen van informatie. Nicolien van Hamel 1 legt het kort en bondig uit: Feedback betekent letterlijk: terugkoppeling. Bij feedback hoor je van de
Nadere informatieCompetenties De Fontein
Competenties De Fontein We werken met de volgende 4 competenties: 1. Verantwoordelijkheid 2. Samenwerken 3. Organisatie en planning, zelfstandigheid 4. Motivatie - In klas 1 wordt gewerkt aan de volgende
Nadere informatie2.4 Tekstopbouw In deze paragraaf oefen je in het schrijven van een tekst met een indeling in inleiding, kern en slot.
Fase.4 Tekstopbouw In deze paragraaf oefen je in het schrijven van een tekst met een indeling in inleiding, kern en slot. 1 1 Lees onderstaande tekst. Daarna ga je zelf een soortgelijke tekst schrijven.
Nadere informatieHoe observeer je in de klas?
Hoe observeer je in de klas? Een vliegende start Donderdag 15 oktober 2015 Rosanne Zwart Welkom en voorstellen Ik begeleid startende docenten Ik werk op een school Ik werk op een universiteit of Hogeschool
Nadere informatieOpbrengstgericht werken bij andere vakken. Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan
Opbrengstgericht werken bij andere vakken Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan Doel Leerkrachten kunnen een les tekenen of geschiedenis ontwerpen volgens de uitgangspunten van OGW die ze direct
Nadere informatieleer-actief werkboek Naam: www.leer-actief.nl 1
leer-actief werkboek Naam: www.leer-actief.nl 1 actief leren WWW.leer-actief.nl Dit is Wybo. Wybo was vroeger een heel gewoon jongetje, maar hij was wel erg lui. En dat...werd zijn redding. Hij had nooit
Nadere informatieOPDRACHT FORMATIEF EVALUEREN: VAN CONTROLEREN NAAR INFORMEREN
OPDRACHT FORMATIEF EVALUEREN: VAN CONTROLEREN NAAR INFORMEREN BESCHRIJVING OPDRACHT In deze opdracht leer je hoe je door meer en beter formatief te evalueren toetsen onderdeel van het leerproces kan maken,
Nadere informatieDoel van deze presentatie is
Doel van deze presentatie is Oplossingsgericht? Sjoemelen? Evaluatie van de praktische oefening. Verbetersuggesties qua oplossingsgerichtheid (niet met betrekking tot de inhoud van de gebruikte materialen)
Nadere informatieNieuwsbrief groep 3 december 2014
Nieuwsbrief groep 3 december 2014 Hierbij ontvangt u van ons de nieuwsbrief van december. Nieuws uit de groep: We hebben de woorden van kern 5 bijgevoegd in de nieuwsbrief. Het is belangrijk om deze woorden
Nadere informatieOuderavond Bataafs Lyceum 4H/V. Executieve vaardigheden. Welkom! Nancy Lussing
Ouderavond Bataafs Lyceum 4H/V Executieve vaardigheden Welkom! Nancy Lussing Even voorstellen 25 jaar voor de klas (speciaal en regulier) 10 jaar achterin de klas Ondersteuning algemeen Coördinator masterclass
Nadere informatieHoe vind ik het juiste boek voor mijn kind?
Hoe vind ik het juiste boek voor mijn kind? De AVI-niveaus zijn veranderd. Wat nu? Informatie voor ouders 2013 Lieven Coppens Versie VL 1.2 Nieuw, maar niet slechter! De leesniveaus op de boekjes worden
Nadere informatieSPELVARIANTEN. Bonus: Ondertussen oefen je met het geven en ontvangen van feedback en bouw je aan het vertrouwen in jouw team.
SPELVARIANTEN Wil jij weten waar je in jouw huidige werk goed in bent? Hoe jij communiceert en je gedraagt en vooral hoe de ander dat ziet? En wil jij dit graag uitwisselen met je teamgenoten zodat jullie
Nadere informatieChecklist Gesprek voeren 2F - handleiding
Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding Inleiding De checklist Gesprek voeren 2F is ontwikkeld voor leerlingen die een gesprek moeten kunnen voeren op 2F. In deze handleiding wordt toegelicht hoe de
Nadere informatieJuf Sabine en juf Maaike
Je moet daar heel wat voor kunnen: - Je moet goed kunnen lezen - En ook goed begrijpen wat je leest - Je moet goed kunnen opzoeken - En goed kunnen kiezen wat je wel en niet nodig hebt. - Je moet je verhaal
Nadere informatieVRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN DOCENT
VRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN VRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN DOCENT EEN FEEDBACK INSTRUMENT VOOR DOCENTEN EEN FEEDBACK INSTRUMENT VOOR DOCENTEN CHRISTEL WOLTERINCK C.H.D.WOLTERINCK@UTWENTE.NL CHRISTEL C.H.D.WOLTERINCK@UTWENTE.NL
Nadere informatieMisschien VIND je het vervelend, maar het is wel echt nodig om hier goed mee bezig te zijn. Waarom? Daarover hieronder en op de volgende dia s meer!
Wat is huiswerk? Misschien VIND je het vervelend, maar het is wel echt nodig om hier goed mee bezig te zijn. Waarom? Daarover hieronder en op de volgende dia s meer! Eérst even wat huiswerk echt IS: -
Nadere informatie6.2.1 Dealen met afleiding onderweg
Stap 6: Deel 2 6.2.1 Dealen met afleiding onderweg In het tweede deel van jullie experiment ga je verder met het ondernemen van ACTies die je met de anderen hebt afgesproken te doen. Daarnaast krijg je
Nadere informatieBlok 1 - Introductie
Reflectie jaar 1 Algemeen Aan het begin van het eerste jaar kwamen een hoop nieuwe dingen op mij af. Na een jaar reizen had ik veel zin om aan de studie Voeding en Diëtetiek te beginnen en was erg benieuwd
Nadere informatieBegeleide interne stage
Ik, leren en werken Begeleide interne stage Deel 2 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Marian van der Meijs Inhoudelijke redactie: Titel: Ik, leren
Nadere informatieDocenten beschouwen als professionals en ze toch leren verbeteren
Docenten beschouwen als professionals en ze toch leren verbeteren Geppie Bootsma g.bootsma@aps.nl Naam Datum Deze workshop Professionals en Leren verbeteren Samenhang in visie: de bedoeling Instrumenten:
Nadere informatieEen onderzoek naar het effect van een zelfcorrectiemethode tijdens het stellen.
Een onderzoek naar het effect van een zelfcorrectiemethode tijdens het stellen. Frans van Bruggen leerkracht van de Borgmanschool e-mail adres f.vanbruggen@borgmanschool.nl 9 mei 2009. Hoofdstuk 1. 1.1
Nadere informatiePOP Martin van der Kevie
Naam student: Martin van der Kevie Studentnr.: s1030766 Studiefase: leerjaar 1 Datum: 18 okt 2009 Interpersoonlijk competent Overzicht wat leerlingen bezig houdt dit kun je gebruiken tijdens de les. Verder
Nadere informatieBasisdocument instructie in een stamgroep. Instructie en groepsnormen
Basisdocument instructie in een stamgroep Instructie en groepsnormen Onderzoek naar effectief onderwijzen heeft een aantal onderwijsgedragingen geïdentificeerd, die tezamen kunnen worden getypeerd als
Nadere informatiePlanmatig samenwerken met ouders
Ouderparticipatie Team Planmatig samenwerken met ouders Samen vooruit! Tamara Wally Tamara Wally (MSc.) is werkzaam bij de CED- Groep. Ze werkte mee aan de publicatie Samen vooruit, over planmatig werken
Nadere informatieSelectie-instrument HARRIE
Selectie-instrument HARRIE 1 Inleiding Voor u ligt het selectie-instrument HARRIE ; een vragenlijst die u als collega van een medewerker met autisme kan invullen om voor uzelf inzichtelijk te maken of
Nadere informatieWelke ruimte en skills hebben leerlingen nodig om bevlogen en gemotiveerd te werken. Astrid van den Hurk 22 januari 2015
Welke ruimte en skills hebben leerlingen nodig om bevlogen en gemotiveerd te werken Astrid van den Hurk 22 januari 2015 Doelen Zicht op basisbehoeftes van leerlingen om gemotiveerd te kunnen werken; Zelfdeterminatietheorie
Nadere informatieOnderwijstechnieken.nl. Opbrengstgericht Werken zonder Groepsplan? Dat Kan!
Opbrengstgericht Werken zonder Groepsplan? Dat Kan! 1 Inhoudsopgave: Voorwoord pagina 3 Inleiding pagina 4 Hoofdstuk 1 Hoe een middel een doel werd pagina 5 Hoofdstuk 2 Waar het eigenlijk om gaat pagina
Nadere informatie- Leerlijn Leren leren - CED groep. Leerlijn Leren leren CED groep
Leerlijn Leren leren CED groep 1 1. Taakaanpak Leerlijn leren leren CED groep Groep 1 a. Luistert en kijkt naar de uitleg van een opdracht in een één op één situatie b. Wijst aan waar hij moet beginnen
Nadere informatie- Duploblokjes en legoblokjes (nodig bij het oplossen van de rekenvraag)
Handleiding en opgaven niveau A1 Thema: Tentoonstelling met lego Een uitgebreide uitgeschreven aanpak vindt u in de Instapmodules: www.nieuwsbegrip.nl Download & prints Instapmodules Nieuwsrekenen. materiaal
Nadere informatieFEEDBACKRIJKE SCHOOL. Wat is dat. Hoe bereik je dat. Ria van der Sar,
FEEDBACKRIJKE SCHOOL Wat is dat Hoe bereik je dat Ria van der Sar, r.vandersar@cedgroep.nl Inspectie Goede feedback blijkt forse opgave Een van de belangrijkste aanknopingspunten om de kwaliteit van het
Nadere informatieCOMMUNICATIE training. effectief communiceren met iedereen
COMMUNICATIE training effectief communiceren met iedereen Een training van COMMUNICERENENZO Mensen zijn belangrijk. Resultaten ook Mensen zijn belangrijk en waardevol. Resultaten worden behaald dankzij
Nadere informatieMotivatie: presteren? Of toch maar leren?
Arjan van Dam Motivatie: presteren? Of toch maar leren? Een van de lastigste opgaven van managers is werken met medewerkers die niet gemotiveerd zijn. Op zoek naar de oorzaken van het gebrek aan motivatie,
Nadere informatieFeedback aan leerkrachten
Feedback aan leerkrachten Studiedag Leerlingenparticipatie 24 april 2013 Paleizenstraat Saskia 90 > 1030 Vandeputte Brussel T 02 215 32 29 > F 02 215 41 78 > www.vsknet.be Wie ben ik? Saskia Vandeputte
Nadere informatieFormatief toetsen: Randvoorwaarden & concrete handvaten voor in de klas
Formatief toetsen: Randvoorwaarden & concrete handvaten voor in de klas Kim Schildkamp Contact: k.schildkamp@utwente.nl Programma Formatief toetsen Voorwaarden voor formatief toetsen Voorbeelden van technieken
Nadere informatieDwerggras 30, Rotterdam. 1. Schrijf tijdens het kijken dingen op die jou belangrijk lijken. Je hebt dit later nodig.
Les 1: Een Wikitekst schrijven Waarom ga je schrijven: het Jeugdjournaalfilmpje bekijken Bekijk met de klas het Jeugdjournaalfilmpje over koningin Beatrix op www.nieuwsbegrip.nl 1. Schrijf tijdens het
Nadere informatieOntdekken hoe je je tijd goed kunt beheren, bestaat voor. Jezelf voorbereiden op succes. Hoofdstuk 1. Leer jezelf kennen.
Hoofdstuk 1 Jezelf voorbereiden op succes In dit hoofdstuk: Een solide timemanagementsysteem opbouwen De grootste uitdagingen van timemanagement het hoofd bieden Het verband zien tussen doelen stellen
Nadere informatieReflectiegesprekken met kinderen
Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen
Nadere informatieGrip krijgen op de ontwikkeling van leesbegrip
Grip krijgen op de ontwikkeling Karin van de Mortel, taal- en leesexpert bij CPS van leesbegrip E-book Grip krijgen op de ontwikkeling van leesbegrip Grip krijgen op de ontwikkeling van leesbegrip karin
Nadere informatieVragenlijst leerlingen Eureka! Oberon & Eureka!, januari 2012
Vragenlijst leerlingen Eureka! Oberon & Eureka!, januari 2012 Toelichting Beste leerling, Jij zit in de Eureka!-klas. We zijn benieuwd naar jouw mening. Die kun je geven in deze vragenlijst. Die bestaat
Nadere informatieECHTE. Het belang van open vragen in de rekenles VRAGEN KRIS VERBEECK
ECHTE VRAGEN KRIS VERBEECK Vragen naar de Het belang van open vragen in de rekenles Tijdens de rekenles worden veel vragen gesteld die geen echte vragen zijn. Het gaat dan om het reproduceren van één antwoord
Nadere informatieHET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN
HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF
Nadere informatieFormative assessment: leerlingen helpen de regie te nemen over eigen leren
Formative assessment: leerlingen helpen de regie te nemen over eigen leren SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Nationaal Congres Engels Ede, 17 maart 2017 Daniela Fasoglio & Bas Trimbos
Nadere informatieJuf, wat gaan we eigenlijk leren? Jouw vakkennis - hun basis
Juf, wat gaan we eigenlijk leren? Jouw vakkennis - hun basis Inleiding: Al eerder schreef ik het ebook `het kan zonder groepsplan`. In veel scholen ervaren leerkrachten het maken van groepsplannen als
Nadere informatieOmgaan met gedrag op Basisschool De Bareel
1. Uitgangspunten gedrag Omgaan met gedrag op Basisschool De Bareel Schooljaar 2013 Inhoud 2. Preventief handelen om te komen tot gewenst gedrag 3. Interventies om te komen tot gewenst gedrag 4. Stappenplan
Nadere informatieVul voor u zelf vraag 1 tot en met 11 in van de checklist zichtbaar leren (Hattie 2013).
Werkblad Profesionele leergemeenschap CNV Schoolleiders Opdracht 1 Checklist Visibele learning Hattie 2013 Vul voor u zelf vraag 1 tot en met 11 in van de checklist zichtbaar leren (Hattie 2013). Wat is
Nadere informatieLesopzet docent- en zelffeedback gericht op verder leren door het schrijven van een beschouwende tekst 'Digitaal lesmateriaal'
Lesopzet docent- en zelffeedback gericht op verder leren door het schrijven van een beschouwende tekst 'Digitaal lesmateriaal' Klas: 4 vmbo-t Leerdoelen door docent geformuleerd: Leerlingen gebruiken het
Nadere informatieOpdracht Inleiding Doel Benodigdheden Voorkennis Stappenplan Een les voorbereiden en achterhalen waar je leerlingen staan Voorbeeld Doel Resultaat
Opdracht Formatief evalueren met digitale tools Inleiding Niet alleen de resultaten tellen, het leerproces zelf is minstens zo belangrijk. Bij formatief evalueren willen alle betrokkenen bij het leerproces
Nadere informatieHet verbeteren van zelfwerkzaamheid van 2 havo/vwo leerlingen.
Bonaventuracollege Leiden Het verbeteren van zelfwerkzaamheid van 2 havo/vwo leerlingen. Advies voor docenten Sanne Macleane 2015 Inhoudsopgave Inleiding... 3 De opbouwende leerlijn van het zelfstandig
Nadere informatieBorgloschool, locatie Groenewold, Deventer, Leerlingen
Borgloschool, locatie Groenewold, Deventer, Leerlingen Aantal respondenten: 60 01-04-2011 Borgloschool, locatie Groenewold, Deventer, Leerlingen 1 / 10 Welkomstblad Fijn dat je mee wilt werken aan dit
Nadere informatieIntroductie 1. Waarvoor hebben de studenten een mentor nodig? 2. Wie kan mentor worden? Iemand die:
Mentor informatie Introductie Het Mentoringprogramma is voor studenten die een begeleidingsvraag hebben. Deze begeleidingsvraag kan zeer divers van aard zijn en heeft te maken met schoolse-, persoonlijke
Nadere informatieWat heeft dit kind nodig?
ADHD PDD-NOS Leerstoornis Gedragsstoornis Team Wat heeft dit kind nodig? Lynn leest in haar leesboek. Tegelijkertijd tikt ze constant met haar pen op haar tafel. Dat doet ze wel vaker. De kinderen van
Nadere informatieHenk De Reviere Schoolbegeleider Regio Oost-Vlaanderen
Wat werkt in binnenklasdifferentiatie? Tips en technieken voor een goede les! Henk De Reviere Schoolbegeleider Regio Oost-Vlaanderen 0495 53 30 66 henk.dereviere@katholiekonderwijs.vlaanderen 1 Ideeën
Nadere informatieO&O cyclus. Onderzoeken en ontwerpen
O&O cyclus Onderzoeken en ontwerpen O&O cyclus Waslijn O&O Deze platen kun je aan de muur hangen bij een onderzoeksopdracht of ontwerpopdracht. Tijdens het onderzoeken of ontwerpen staat het leerproces
Nadere informatiePersoonlijke ontwikkeling
Zomer Persoonlijke ontwikkeling GEDRAG Je houdt je aan regels en afspraken Je kunt je beurt afwachten Het omgaan met teleurstelling lukt Je komt er altijd eerlijk voor uit als er iets fout is gegaan OMGAAN
Nadere informatieGeef een. Over rapportgesprekken en eigenaarschap
Over rapportgesprekken en eigenaarschap Geef een Het is voor een kind heel fijn om te weten waar het staat, hoe het daar gekomen is, waar het naartoe gaat werken én hoe het daar kan komen. Renée van Eijk
Nadere informatieDominique Filion s prestatiemix
Dominique Filion s prestatiemix Dominique over de 7 factoren die haar prestaties beïnvloeden Geschreven door Marlon van Wissen en Dominique Filion Er zijn 7 factoren die de prestaties van een ruiter beïnvloeden
Nadere informatieProjectdefinitie. Plan van aanpak
Projectplan DOT2 Projectdefinitie ICT is niet meer weg te denken uit ons onderwijs (Hasselt, 2014). Als (toekomstige) leerkracht is het belangrijk dat je daar op inspeelt en kennis hebt van de laatste
Nadere informatieHoofdstuk 15 - Spellingfouten voorkomen
Hoofdstuk 15 - Spellingfouten voorkomen 15.1. Inleiding 205 15.2. Hoorfouten opsporen met voorleessoftware 207 15.3. Gelijkende woorden controleren met de homofonenfunctie 209 Deel 4 - ICT als brug tussen
Nadere informatieGESPREKKEN VOEREN NEDERLANDS AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG:
AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG: - Kun je een verzorgde brief schrijven. - Kun je op een juiste manier werkwoorden vervoegen. - Schrijf je op een juiste manier in meervoud. - Gebruik je hoofdletters op een
Nadere informatieLeerjaar 3: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A
Leerjaar 3: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A Thema 11: Mijn vrije tijd besteden Praktijkkern d: Leuke dingen doen in je vrije tijd Thema Praktijkkern 11. Mijn vrije tijd besteden
Nadere informatieHoofdstuk 7 Evaluatieformulier
Hoofdstuk 7 Evaluatieformulier U print dit formulier uit en vult het in nadat u alle hoofdstukken heeft gemaakt. Zo mogelijk bespreekt u het met uw mede-cursisten en uw docent. Bewaar alle evaluatieformulieren
Nadere informatieWorkshop voorbereiden Authentieke instructiemodel
Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel Workshop voorbereiden Uitleg Start De workshop start met een echte, herkenbare en uitdagende situatie. (v.b. het is een probleem, een prestatie, het heeft
Nadere informatieASSERTIVITEIT. beter communiceren vanuit jezelf
ASSERTIVITEIT beter communiceren vanuit jezelf Een training van COMMUNICERENENZO Mensen zijn belangrijk. Resultaten ook Mensen zijn belangrijk en waardevol. Resultaten worden behaald dankzij mensen. Zij
Nadere informatieMedewerker interne dienst. Persoonlijke effectiviteit: 2. Accuratesse
Persoonlijke effectiviteit: 2. Accuratesse Werkt gedurende langere periode nauwkeurig en zorgvuldig, met oog voor detail, gericht op het voorkómen van fouten en slordigheden, zowel in eigen als andermans
Nadere informatieLeerjaar 2: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A
Leerjaar 2: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A Thema 9: : Thema 9 1 Introles ONMISBAAR links met/ gebruik van de website www.nibud.nl De leerling benoemt eigen ervaringen m.b.t.
Nadere informatieVoordoen (modelen, hardop denken)
Voordoen (modelen, hardop denken) Waarom voordoen? Net zoals bij lezen, leren leerlingen heel veel over schrijven als ze zien hoe een expert dit (voor)doet. Het voordoen (modelen) van het schrijven van
Nadere informatieWat is Snappet? Connected Learning
Wat is Snappet? Connected Learning Voordelen voor leerlingen en leerkrachten Verbeterd leerresultaat Snappet leidt tot betere leerresultaten door verhoogde motivatie en concentratie van de leerlingen,
Nadere informatieATTRIBUEREN OF TOESCHRIJVEN
ATTRIBUEREN OF TOESCHRIJVEN De meeste mensen, en dus ook leerlingen, praten niet alleen met anderen, maar voeren ook gesprekken met en in zichzelf. De manier waarop leerlingen over, tegen en in zichzelf
Nadere informatieCLIL Toolkit voor het basisonderwijs
CLIL Toolkit voor het basisonderwijs Auteurs: Alessandra Corda, Eke Krijnen, Wibo van der Es Redactie: Jan Willem Chevalking, Tine Stegenga 2012 Expertisecentrum mvt, Leiden Een digitale versie van deze
Nadere informatieeen functioneringsgesprek verschilt naar aard en doel van een evaluatie of beoordelingsgesprek
Het functioneringsgesprek Wat Een functioneringsgesprek is een periodiek gesprek tussen de medewerker en de direct leidinggevende over het werk (inhoud en uitvoering van het werk, werksfeer en werkomstandigheden)
Nadere informatieLESBESCHRIJVINGSFORMULIER
LESBESCHRIJVINGSFORMULIER Beroepstaak 1 Omgaan met kinderen in een leersituatie Stageschool Plaats Stagementor Stagegroep Aantal kinderen Gegevens Stageschool Datum Naam student Groep Vakgebied Gegevens
Nadere informatieIk-Wijzer Ik ben wie ik ben
Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,
Nadere informatie