Inleiding. Inleiding. De uitdagingen van renovatie 13/03/2014. Grote diversiteit van situatie: Spreiding van de werken Niet altijd een ontwerper

Transcriptie

1 Met de steun van de Technologische Dienstverlening Ecobouwen en Duurzame ontwikkeling in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gesubsidieerd door het Brussels Instituut voor Onderzoek en Innovatie (InnovIRIS) Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil Inleiding Antoine Tilmans, Projectleider van het Labo Energiekarakteristieken Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 1 Inleiding De uitdagingen van renovatie Bron : C. Kints, 2008, Achitecture et Climat, UCL Répartition Verdeling des van logements woningen Grote diversiteit van situatie: Verschillende bouwperiodes Verschillende bouwmethodes Toestand van het gebouw Erfgoedwaarde Spreiding van de werken Niet altijd een ontwerper Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 2 1

2 Inleiding Sleutels voor een succesvolle energetische renovatie Renovatieplan definiëren Indentificatie van prioriteiten Beoogde prestatieniveau Actieplan opstellen Globale balans: Gebouwschil (muren, vensters, dak, koudebruggen, ) Systemen (verwarming, warm tap water, ) Goede diagnostiek vóór het begin van de werken! Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 3 Inleiding Orkestleider noodzakelijk Niet altijd een architect Voor premies, PAE audit soms vereist in WG : Isolatie van vloeren Isolatie van muren PAE audit en auditeur zijn goede hulpmidellen om de renovatie te plannen! Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 4 2

3 Inleiding Voorbeeld PAE audit 2 in Wallonië Renovatie scenario met prioriteiten Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 5 Inleiding Voorbeeld PAE audit 2 in Wallonië Verbeteringen in detail Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 6 3

4 Inleiding EPB regelgeving en renovatie Belangrijke renovatiewerken Vloeroppervlakte groter dan 1000m² Werken over meer dan 25% van de verliesoppervlakte OF Kost van de werken >25% van de waarde van het gebouw (zonder het terrein in rekening te brengen) Eenvoudige renovatiewerken Werken met bouwvergunning die de energetische prestatie beïnvloedt Functiewijziging Gebouw waarbij na de functiewijziging in tegenstelling tot voordien, energie verbruikt wordt om ten behoeve van mensen een specifieke binnentemperatuur te bekomen. Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 7 Inleiding EPB regelgeving Renovatie Functiewijziging Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 8 4

5 Inleiding EPB regelgeving : isolatie van schildelen Buitenmuur met een buitengevelisolatiesysteem met pleisterafwerking Voor EPS met λ = 0.04 W/mK Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 9 Inleiding Premies in Wallonië Isolatie van het dak (max 100m²) 3,5 R < 4 5/10 /m² 4 R 8/13 /m² Isolatie van vloeren (max 80m²) Door de kelder 2 R < 3.5 5/10 /m² 3,5 R 15/20 /m² Op de vloerplaat 1, 5 R 27 /m² Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 10 5

6 Inleiding Premies in Wallonië Isolatie van muren (max 120m²) Langs binnen 1,5 R 20 /m² Na-isolatie van spouwmuren 1,5 R 10 /m² Langs buiten 2 R < 3,5 30 /m² 3,5 R 50 /m² Vervanging van vensters(max 40m²) Meer info : energie.wallonie.be Uw 2.0 W/m²K 45 /m² Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 11 Inleiding Premies in het Vlaams Gewest Meer info : Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 12 6

7 Inleiding Premies in het Brussels Hoofdstedelijke Gewest Meer info : Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 13 Inleiding Diagnostiek Heel belangrijk om een duurzame prestatie te behalen! Voor elk schildeel Verschillende hulpmiddel: Psychrometer Thermometer IR camera Vochtmeter Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 14 7

8 Inleiding Inhoud Inspectie van alle schildelen: Hellende daken Platte daken Buitenschrijnwerk Buitenmuren Voor elk schildeel : Voorafgaande diagnose Energetische verbeteringstechnieken Details van componenten Renovatie scenario s Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 15 Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil Hellende daken Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 16 8

9 Hellende daken Huidige situatie Totale isolatie Gedeeltelijke isolatie Geen isolatie Minerale wol Kuntstof panelen Natuurlijke materialen Isolatie van hellende daken : aandeel van geïsoleerde daken, materialen en dikte van de isolatie Bron : C. Kints, 2008, Achitecture et Climat, UCL Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 17 Hellende daken Diversiteit van de bestaande daken Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 18 9

10 Hellende daken Het ideale dak Bedekking Dampopen onderdak Grote isolatiedikte Dampscherm Latwerk van voldoende dikte Afwerking Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 19 Hellende daken en de vragen die rijzen bij renovatie Daktimmerwerk aanpassen/vervangen? Esthetische waarde van het daktimmerwerk? Moet de binnenafwerking behouden blijven? Wordt de dakbedekking vervangen? Is er een onderdak? Welk type? Is er reeds thermische isolatie aanwezig? Welke isolatiedikte beoogt men? Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 20 10

11 Info classe durabili 13/03/2014 Hellende daken Daktimmerwerk : diagnostiek Duurzaamheid van het hout Onaanvaardbare vervorming van de houten elementen Verbinding van de houten elementen Verankering van het daktimmerwerk Onderliggende draagconstructie Positie van de pannen Checklist voor het diagnosticeren van het daktimmerwerk beschikbaar in TV 240 Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 21 Hellende daken Daktimmerwerk : diagnostiek Duurzaamheid van het hout 1) Insecten? 2) Zwammen? 3) Hout voldoende duurzaam? Onaanvaardbare vervorming van de houten elementen Verbinding van de houten elementen Verankering van het daktimmerwerk Onderliggende draagconstructie Positie van de pannen Zie WTCB Contact 2013/1 Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 22 11

12 Hellende daken Daktimmerwerk : diagnostiek Duurzaamheid van het hout Onaanvaardbare vervorming van de houten elementen Oplossingen voor de versterking van een bestaand dagtimmerwerk zijn voorgesteld in het artikel : Dimensioneren van houtconstructies. Deel 3 : opname van de door het daktimmerwerk uitgeoefende spatkrachten., WTCB tijdschrift, winter 2002 Verbinding van de houten elementen Verankering van het daktimmerwerk Onderliggende draagconstructie Positie van de pannen Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 23 Hellende daken Daktimmerwerk : diagnostiek Duurzaamheid van het hout Onaanvaardbare vervorming van de houten elementen Verbinding van de houten elementen Zijn de verbindingen in goede staat (geen corrosie, ) In staat om optredende krachten op te nemen Windverband aanwezig Verankering van het daktimmerwerk Onderliggende draagconstructie Positie van de pannen Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 24 12

13 Hellende daken Daktimmerwerk : diagnostiek Duurzaamheid van het hout Onaanvaardbare vervorming van de houten elementen Verbinding van de houten elementen Verankering van het daktimmerwerk Onderliggende draagconstructie Positie van de pannen Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 25 Hellende daken Daktimmerwerk : diagnostiek Duurzaamheid van het hout Onaanvaardbare vervorming van de houten elementen Verbinding van de houten elementen Verankering van het daktimmerwerk Onderliggende draagconstructie 1) Metselwerk in goede staat 2) Scheurvorming in onderliggende muren 3) Draagconstructie aangepast aan het toekomstig gebruik Dimensioneren van houtconstructies. Deel 3 : opname van de door het daktimmerwerk uitgeoefende spatkrachten., WTCB tijdschrift, winter 2002 Positie van de pannen Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 26 13

14 Hellende daken Daktimmerwerk : diagnostiek Duurzaamheid van het hout Onaanvaardbare vervorming van de houten elementen Verbinding van de houten elementen Verankering van het daktimmerwerk Onderliggende draagconstructie Positie van de pannen? Een praktisch detail Positie van de dakvensters? Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 27 Hellende daken Dakbedekking : diagnostiek Beschadigde dakbedekking, ontbrekende elementen, Vervanging opportuun Indien dakbedekking in goede staat : Ingreep via de bovenzijde: risico op beschadigen dakbedekking Beschikbaarheid reservepannen Quid vorstgevoeligheid pannen? Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 28 14

15 Hellende daken Onderdak : functies Tijdelijke regendichtheid verzekeren tijdens de uitvoering van het dak indien er pannen zouden breken of wegwaaien bij uitzonderlijke weeromstandigheden Verbetering van de winddichtheid van de dakpannen Verbetering van de stofdichtheid van de dakopbouw Verzekering van de winddichtheid van dakopbouw en isolatie Drainering van de condensatie onder de pannen ZONDER vochtdiffusie naar buiten te voorkomen Een onderdak is sterk aangeraden! Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 29 Hellende daken Onderdak : diagnostiek Onderdak aanwezig? Staat onderdak en aansluiting? Type onderdak? Geen onderdak Gealuminiseerd onderdak, PE onderdak met microperforaties Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 30 15

16 Hellende daken Het ideale onderdak Basisregels: Plaatsing van thermische isolatie bij afwezigheid van een onderdak is afgeraden! Onderdak moet dampopen zijn (µ d 0,5m) Polyethyleen folie (met of zonder microperforaties) Gealuminise erde of bitumineus Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 31 Hellende daken Aangeraden onderdaken Vezelcement platen Houtvezel panelen Soepel onderdak van het type meerlaags polypropyleen, woven of non-woven weefsel in polypropyleen,... MAAR GEEN polyethyleen of bitumineus of gealauminiseerde folie PUR membraan, Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 32 16

17 Hellende daken Het dampscherm : functies Dampdichtheid verzekeren Type dampscherm afhankelijk van Binnenklimaat Type onderdak Luchtdichtheid verzekeren Luchtdicht materiaal Verzorgde aansluitingen Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 33 Hellende daken Dampscherm : luchtdichtheidsniveaus 3 luchtdichtheidsniveaus L0 : geen aandacht geschonken aan luchtdichtheid niet aanvaardbaar voor verwarmde gebouwen L1: basisregels : De continuïteit van het luchtscherm in het vlak moet gewaarborgd worden door middel van een geschikt product of systeem Eventuele doorboringen van het luchtscherm moeten afgedicht worden met behulp van manchetten of stukken die ter plaatse aangepast worden De aansluitingen van de randen van het luchtscherm op andere bouwcomponenten (bv. een muur) moeten luchtdicht afgewerkt worden (bv. met behulp van kleefband of een kit, een klemlat alleen is niet voldoende) L2: L1 + pressurisatietest (lekken aanpakken) Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 34 17

18 Hellende daken Vochtproblemen voorkomen Om vochtproblemen te voorkomen, moeten de samenstellende lagen van het dak van binnen naar buiten meer en meer dampopen worden - Keuze dampscherm in functie van het aanwezige onderdak - Indien verschillende isolatiematerialen: meest dampdichte materiaal aan de binnenzijde - In geval van twijfel is een hygrothermische studie aangewezen (Glazer berekening bij voorbeeld) Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 35 Hellende daken Keuze en plaatsing van het dampscherm Dampscherm indien sd 2m Keuze dampscherm : Voorbeeld klasse E1 : polyethyleen + papier (Proclima DB+) Voorbeeld klasse E2 : polyethyleen 0.25mm Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 36 18

19 Hellende daken Bestaand onderdak dampdicht In het geval van een dampdicht onderdak (type S0 : PE membraan met microperforaties, gealuminiseerde of bitumineus membraan, ) : Thermische isolatie langs de buitenzijde aanbrengen (isolatie op het onderdak en een nieuw onderdak plaatsen aan de koude zijde van de isolatie) Isolatie tegen de onderzijde van het onderdak met een performant dampscherm en een uitstekende luchtdichtheid (risicovol) Type onderdak S0 s d > 0,5 m ( 2 ) Binnenklima at KK1 L1 : basis( 3 ) KK2 (renovatie) KK3 KK4 Lucht- en dampdichtheidsniveau ( 1 ) L2 : gevalideerd door een meeting E2 : 5 m < s d 25 m Studie nodig Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 37 Hellende daken Het dampscherm : diagnostiek Meestal dampscherm afwezig of onvoldoende performant (geen luchtdichtheid, slechte aansluitingen, ) Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 38 19

20 Hellende daken Thermische isolatie : positionering isolatiemateriaal In functie van het beschermd volume In functie van de positionering tov de draagstructuur a. Isolatie op de kepers (sarking) b. Isolatie tussen de kepers c. Isolatie onder de kepers + combinaties Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 39 Hellende daken Bestaande isolatie : diagnostiek Bestaande isolatie beschadigd verwijderen Bestaande isolatie in goede staat : Isoleren via de buitenzijde : 1. Plaatsing van een dampscherm op buitenkant van bestaande isolatie 2. Plaatsing van een bijkomende isolatielaag op buitenkant, rekening houdend met de volgende criteria : Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 40 20

21 Hellende daken Bestaande isolatie : diagnostiek Bestaande isolatie in goede staat : Renovatie via de binnenzijde : 1. Bestaand dampscherm verwijderen of snijden (10 sneden /m²) 2. Bijgeplaatste isolatie rechtstreeks in contact met de aanwezige isolatie (geen luchtlagen) 3. Nieuw damp- en luchtscherm plaatsen aan de warme zijde van de isolatie Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 41 Hellende daken Isolatietechnieken : isoleren van de zoldervloer Massieve vloer: In het geval van een betonnen draagvloer: dampscherm doorgaans niet nodig Isolatie rechtstreeks op de draagvloer geplaatst Drukvast isolatiemateriaal (vb. stijve panelen, cellenglas, minerale wol met een voldoende densiteit), eventueel met een afwerking om verkeer toe te laten Soepel isolatiemateriaal (vb. minerale wol, cellulose, ) Met dragende structuur + panelen Met een folie om luchtcirculatie in de isolatie te voorkomen Isolerende chape (lichte beton, gespoten PUR, ) Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 42 21

22 Hellende daken Isolatietechnieken : isoleren van de zoldervloer Houten draagvloer : Isolatie tussen de balken Isolatie op de balken Dampscherm Isolatie tussen en op de balken Dampscherm altijd noodzakelijk! Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 43 Hellende daken Isoleren via binnenzijde Toepasbaar indien onderdak en dakbedekking OK Goede combinatie met binnenisolatie van de muren Voordelen : Werken onafhankelijk van weersomstandigheden Beperkte investering Nadelen : Plaatsverlies Koudebruggen niet altijd te vermijden Bestaande binnenafwerking dient verwijderd te worden Daktimmerwerk niet meer zichtbaar Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 44 22

23 Hellende daken Isolatie langs binnen Isolatie tussen kepers en gordingen : nodige isolatiedikte CE-markering, ATG, Onbekend product (waarden bij ontstentenis) Isolatie tussen kepers en tussen gordingen Toiture inclinée Charpente à pannes et chevrons Isolation entre chevrons et pannes R iso m²k/w MW l = l = 0.05 EPS l = l = 0.05 PUR l = l = PF l = l = WF l = l = 0.06 XPS l = l = CEL l = l = 0.08 Impact van houtfractie of mechanische bevestigingen niet beschouwd (niet verplicht!) Isolatie tussen kepers en tussen gordingen Toiture inclinée Charpente à pannes et chevrons Isolation entre chevrons et pannes U max W/m²K MW l = l = 0.05 EPS l = l = 0.05 PUR l = l = PF l = l = WF l = l = 0.06 XPS l = l = CEL l = l = 0.08 Veronderstellingen : bestaande kepers 55x63mm f kepers = 20% f gordingen = 11% (EPB houtfracties) Zeer lage-energiewoning (U = W/m²K) niet haalbaar met enkel isolatie tussen het daktimmerwerk! Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 45 Hellende daken Isolatie langs binnen Verhoging van kepers T composiete balken Verdubbelling van bestaande kepers Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 46 23

24 Hellende daken Isolatie langs binnen Ophangsysteem Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 47 Hellende daken Isolatie langs binnen Secondaire structuur bevestigd in de gordingen Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 48 24

25 Hellende daken Isolatie langs binnen Dak met gordingen of met draagkepers: isolatiedikte Premie-eis R iso 3.5 Zie tabel voor isolatie tussen kepers en gordingen! (houtfractie niet beschouwd) dak Charpente met sporenspanten à fermettes ou à chevrons of spanten porteurs U max W/m²K MW l = l = 0.05 EPS l = l = 0.05 PUR l = l = PF l = l = WF l = l = 0.06 XPS l = l = CEL l = l = 0.08 dak Charpente met sporenspanten à fermettes ou à chevrons of spanten porteurs U max W/m²K MW l = l = 0.05 EPS l = l = 0.05 PUR l = l = PF l = l = WF l = l = 0.06 XPS l = l = CEL l = l = 0.0 Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 49 Hellende daken Isolatie langs binnen : luchtdichtheid In geval van nieuwbouw vec le pare-vapeur ontraintes pouvant es re-vapeur suffisante étanche avec le nique pour éviter de (longueur des vis de pots encastrés) réaliser un test ntation, placer la celui-ci Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 50 25

26 Hellende daken Isolatie langs binnen : luchtdichtheid In geval van nieuwbouw Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 51 Hellende daken Isolatie langs binnen : luchtdichtheid In geval van renovatie Verkleving van het luchtscherm op bestaande ondergrond Op de bepleistering Op de gordingen Op de metselwerk (pastaachtige coating ) Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 52 26

27 Hellende daken Isolatie langs binnen : luchtdichtheid In geval van renovatie Mogelijk om een droge-droge aansluiting te uitvoeren Lat die het isolatiemateriaal samendrukt luchtdichheid Foto: D. De Vroey Niet-bepleister metselwerk Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 53 Hellende daken Isolatie langs binnen : luchtdichtheid Doorvoeringen : Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 54 27

28 Hellende daken Isolatie langs buiten Voordelen : Binnenafwerking kan blijven Daktimmerwerk is beschermd en blijft zichtbaar Continue thermische isolatielaag mogelijk, weinig koudebruggen Luchtdichtheid in het dakvlak eenvoudig, aansluitingen minder evident Nadelen : Eist een voldoende vlakke ondergrond Luchtdichtheid op de rand van het dak niet gemakkelijk uit te voeren Weersomstandigheden Houtsecties moeten voldoende zijn om dakpanelen te bevestigen (volgens EC5 moet de houtsectie > 8x diameter van de bevestiging!) Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 55 Hellende daken Isolatie langs buiten Sarking : samenstelling 1. Keper 2. Beplanking of beboording 3. Lucht- en dampscherm 4. Isolatie (stevige of semi-stevige) 5. onderdak 6. tengellat 7. panlat 8. dakpan Meilleu (chevron lattes + lar bois en versant mécan Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 56 28

29 Hellende daken Isolatie langs buiten Sarking : isolatiedikte Premie-eis R iso 3.5 Zie tabel voor isolatie tussen kepers en gordingen! (mechanische bevestigingen niet beschouwd) Sarkingdak Toiture sarking (9 (9 bevestigingen fixations 5mm/m²) 5 mm/m²) U max W/m²K MW l = 0.04 l = 0.05 EPS l = l = 0.05 PUR l = l = PF l = l = WF l = l = 0.06 CG l = l = XPS l = l = Sarkingdak Toiture sarking (9 (9 bevestigingen fixations 5mm/m²) 5 mm/m²) U max W/m²K MW l = 0.04 l = 0.05 EPS l = l = 0.05 PUR l = l = PF l = l = WF l = l = 0.06 CG l = l = XPS l = l = Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 57 Hellende daken Isolatie langs buiten Sarking : voorbeeld Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 58 29

30 Hellende daken Isolatie langs buiten Sarking : voorbeeld Detail Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 59 te en rénovation Hellende daken Isolatie langs buiten : luchtdichtheid In geval van nieuwbouw n orteur à régler aisser en attente ent ultérieur à de isolant utilisé, la stique dépend type de finition de de fixation Zijrand van het dak Dakvoet Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 60 30

31 details g?) 13/03/2014 Hellende daken Isolatie langs buiten : luchtdichtheid In geval van renovatie Onderdak PUR-schuim Nieuwe isolatie Dampscherm afwerking Luchtdich theidsba nd keper Vb : Aansluiting tussen het paneel en de bepleistering door de keper en de afwerking Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 61 Hellende daken Isolatie langs buiten Zelfdragende panelen Open of gesloten panelen (sandwich) Vlugge plaatsing Niet geschikt voor complexe daken Aandacht aansluiting tussen panelen (water- en luchtdichtheid) Horizontale aansluiting voorkomen (duurzaamheid van de dichting) Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 62 31

32 details g?) 13/03/2014 Ajou combinai + ss toit adap réno Hellende daken Isolatie langs buiten Zelfdragende panelen Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 63 Hellende daken Combinatie : Sarking + isolatie tussen de kepers Laat grotere isolatiediktes toe U-waarde van 0,1 à 0,15 W/m²K haalbaar Ingreep langs buiten : Indien R-waarde isolatie boven de draagvloer voldoende: dampscherm op de draagvloer 1,5 R Isolatie (type sarking) R Soepele isolatie Indien niet, dampscherm aan de warme zijde van de soepele isolatie Isolatie (type sarking) Soepele isolatie Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 64 32

33 Hellende daken Combinatie : Sarking + isolatie tussen de kepers en de gordingen Thermisch gezien de meest performante oplossing, maar ook de duurste Ingreep zowel langs de binnen- als de buitenzijde Beperkt de meerdikte langs de buitenzijde Laat een gefaseerde renovatie toe 1. Plaatsing van de buitenisolatie en de dakbeddeking 2. Plaatsing van de binnenisolatie (tussen de balken en gordingen) + dampscherm + afwerking Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 65 Hellende daken Referenties TV 240 TV Isolatie van hellende daken in voorbereinding, Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 66 33

34 Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil Platte daken Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 67 Platte daken Problemen in het verleden en bij renovatie Oorzaken Snellere veroudering van oude dakafdichtingen Ongeschikte dakopbouw Isolatie onder de draagvloer Isolatie tussen de draagvloer en de afschotlaag Koud dak Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 68 34

35 Platte daken Afgeraden dakopbouw : isolatie onder de draagvloer Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina Platte daken Afgeraden dakopbouw : isolatie tussen de draagvloer en het afschot Ingesloten bouwvocht risico op omgekeerde condensatie Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

36 Platte daken Afgeraden dakopbouw : Koud dak Luchtdichtheid moelijk uit te voeren Groot risico op inwendige condensatie Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina Platte daken Evolutie van het concept Sinds het einde van de jaren 80 : verlaging van het aantal bouwschade gevalen (van 25 % naar <7 %) : Evolutie van producten Hogere prestaties Duurzamer Publicatie van TV 134 (1980), TV 183 (1992) en uiteindelijk TV 215 (2000) Warm dak Omkeerdak Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 72 36

37 Platte daken Aangewezen dakopbouw Warm dak Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 73 Platte daken Aangewezen dakopbouw Omkeerdak Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 74 37

38 Platte daken Compactdak Een zeker aantal voordelen, maar belangrijke toepassingsvoorwarden : Gelijktijdig aanbrengen isolatie en damprem relatieve vochtigheid binnenlucht bij plaatsing < 75% Houtvochtgehalte bij plaatsing < 18% Controle plaatsing damprem met luchtdichtheidstest Dampopen, vezelig isolatiemateriaal Donkere dakafdichting Goede orientatie en geen beschaduwing Dakhelling > 3% om plasvorming te beperken Geen dampdichte afwerkingsmaterialen langs binnen Max. binnenklimaatklasse III Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 75 Platte daken Type van het dampscherm Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 76 38

39 Platte daken Keuze van het dampscherm Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 77 Platte daken Diagnostiek Bestaande dakopbouw analyseren Aanwezigheid ventilatiepijpjes? Koud dak Aanwezigheid van een of meerdere isolatielagen? Welke dikte Waar bevindt de isolatie zich? Staat? Aanwezigheid van een of meerdere dampdichte laag? Eventueel sondering maken Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 78 39

40 Platte daken Diagnostiek van de dakopbouw voor de werken Type draagstructuur: massieve dakvloer, houten dakvloer, Staat van de structuur: Hout: aantasting (insecten, zwammen, ), vochtproblemen Beton: wapeningscorrosie Overmatige doorbuiging? Referentiewaarde l/250 Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 79 Platte daken Diagnostiek van de dakopbouw voor de werken Hoogte dakopstand > 150 mm? Mogelijkheid tot verhogen dakopstand Helling: minimaal 2 % (in goten minstens 1 % en 3% voor compactdak) Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 80 40

41 Platte daken Noodzakelijke isolatiedikte: warm dak Warm dak Toiture chaude collée Isolatie ou lestée verkleefd R m²k/w MW l = 0.04 l = 0.05 EPS l = l = 0.05 PUR l = l = PF l = l = CG l = l = EPB l = 0.05 l = 0.06 Warm dak Toiture chaude collée Isolatie ou lestée verkleefd U max W/m²K MW l = 0.04 l = 0.05 EPS l = l = 0.05 PUR l = l = PF l = l = CG l = l = EPB l = 0.05 l = 0.06 Warm dak Toiture chaude collée Isolatie ou lestée verkleefd U max W/m²K MW l = 0.04 l = 0.05 EPS l = l = 0.05 PUR l = l = PF l = l = CG l = l = EPB l = 0.05 l = 0.06 Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 81 Platte daken Noodzakelijke isolatiedikte: omkeerdak R m²k/w Omkeerdak Toiture inversée 3.5 XPS l = l = Toiture inversée Omkeerdak plaques - Rechte à bords randen droits, lest ouvert Toiture inversée Omkeerdak Tand en groef plaques à bords rainurés, lest ouvert Toiture inversée Omkeerdak - Groendak végétalisée U max W/m²K XPS l = l = XPS XPS l = l = l = l = Moeilijk te bereiken Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 82 41

42 Platte daken Simulatie renovatie 1 Initiële toestand: Warm dak met betonnen draagvloer 1.1 Warm dak + warm dak - Afdichting - Bestaande isolatie - Dampscherm - Betonnen draagvloer + helling - Nieuwe afdichting - Bijkomende isolatie - Afdichting - Bestaande isolatie - Dampscherm - Betonnen draagvloer + helling 1.2 Warm dak + omkeerdak (duodak) - Ballastlaag - Bijkomende isolatie (XPS) - Afdichting - Bestaande isolatie - Dampscherm - Betonnen draagvloer + helling Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 83 Platte daken Simulatie renovatie 1 Oplossing 1.1 en 1.2 Het plaatsen van bijkomende isolatie is slechts mogelijk indien de dakopstand voldoende hoog is of wanneer de dakopstand kan verhoogd worden Hygrothermisch gedrag: Indien geen inwendige condensatie vastgesteld werd voor de renovatie van het warm dak, zal de toevoeging van isolatie via de buitenzijde de thermische prestaties van het dak enkel ten goede komen Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 84 42

43 Platte daken Simulatie renovatie 2 2 Initiële toestand: Warm dak met houten dakvloer 2.1 Warm dak + omkeerdak (duodak) - Afdichting - Bestaande isolatie - Dampscherm - Houten drager - Draagstructuur - Houten regelwerk - Binnenafwerking 2.3 Isolatie tussen + boven dakvloer - Ballastlaag - Bijkomende isolatie (XPS) - Afdichting - Bestaande isolatie Warm dak + warm dak 1,5 R R - Afdichting - Bestaande isolatie - Dampscherm - Houten drager - Draagstructuur + isolatie - Dampscherm - Houten regelwerk - Binnenafwerking - Nieuwe afdichting - Bijkomende isolatie - Afdichting - Bestaande isolatie - Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 85 Platte daken Simulatie renovatie 2 : aandachtspunten Oplossing 2.1 en 2.2: dakopstand aanpassen Oplossing 2.3 (duodak): Enkel toepassen in geval dat de isolatie van het warm dak voldoende doorgedreven is (warmteweerstand isolatie boven de dakstructuur = 1,5 maal warmteweerstand isolatie tussen de draagstructuur) zelden het geval in de praktijk OF indien uit een hygrothermische studie blijkt dat het kan OF indien aan alle voorwaarden van een compactdak voldaan is Voor een zeer hoge performantie kunnen oplossing 2.2 en 2.3 gecombineerd worden Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 86 43

44 Platte daken Simulatie renovatie 2: voorbeeld Vb: warm dak isolatie tss en boven dakvloer ~2/5 R R - Afdichting - Thermische isolatie 6 cm dik (λ=0,037 W/mK) - Dampscherm E3 - Dakbeschot - Thermische isolatie 18 cm dik tussen de draagstructuur (λ=0,040 W/mK) - Dampscherm E2 - Binnenafwerking 200 g/m² U = 0.16 W/m²K Max hoeveelheid condensaat 200g/m² : Geen residueel condensaat OK Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 87 Platte daken Simulatie renovatie 3 Initiële toestand: Koud dak - Afdichting - Houten drager - Geventileerde luchtlaag - Bestaande isolatie - Dampscherm - Houten regelwerk - Binnenafwerking 3.3 Isolatie tussen + boven dakvloer 1,5 R R warm dak 1,5 R - Nieuwe afdichting - Bijkomende isolatie - Afdichting = dampscherm - Houten drager - Niet-geventileerde luchtlaag - Bestaande isolatie - Dampscherm Warm dak R - Nieuwe afdichting - Bijkomende isolatie - Afdichting = dampscherm - Houten drager - Geventileerde luchtlaag - Houten draagstructuur + isolatie - Dampscherm - - Nieuwe afdichting - Bijkomende isolatie - Dampscherm - Houten drager - Niet-geventileerde luchtlaag - Bestaande isolatie - Dampscherm - Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 88 44

45 Platte daken Simulatie renovatie 3 : aandachtspunten Elimineren van de ventilatiebuisjes noodzakelijk! Oplossing 3.1 Bestaande afdichting kan rol van dampscherm opnemen Enkel toepassen in geval dat de isolatie van het warm dak voldoende doorgedreven is (warmteweerstand isolatie boven de dakstructuur = 1,5 maal warmteweerstand isolatie tussen de draagstructuur) OF indien uit een hygrothermische studie blijkt dat het kan Oplossing 3.3 : zie opmerkingen oplossing 2.3 Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 89 Platte daken Simulatie renovatie 3 : voorbeeld Voorbeeld: koud dak + warm dak 8 cm isolatie R R - Afdichting - Thermische isolatie 8 cm dik (λ=0,037 W/mK) - Dampscherm E3 - Dakbeschot - Niet-geventileerde luchtlaag - Thermische isolatie 8 cm dik tussen de draagstructuur (λ=0,037 W/mK) - Binnenafwerking U = 0.2 W/m²K Max hoeveelheid condensaat 200g/m² : Geen residueel condensaat 200 g/m² NOK Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 90 45

46 Platte daken Simulatie renovatie 3 : voorbeeld Voorbeeld: koud dak + warm dak 8 cm isolatie 1.37 R - Afdichting - Thermische isolatie 8 cm dik (λ=0,027 W/mK) - Dampscherm E3 - Dakbeschot - Niet-geventileerde luchtlaag - Thermische isolatie 8 cm dik tussen de draagstructuur (λ=0,037 W/mK) - Binnenafwerking U = 0.17 W/m²K R Max hoeveelheid condensaat 200g/m² : Geen residueel condensaat 200 g/m² OK Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 91 Platte daken Simulatie renovatie 3 : voorbeeld Voorbeeld: Isolatie tussen + boven dakvloer 1.6 R R - Afdichting - Thermische isolatie 14 cm dik (λ=0,027 W/mK) - Dampscherm E3 - Dakbeschot (panelen) - Niet-geventileerde luchtlaag - Thermische isolatie 12 cm dik tussen de draagstructuur (λ=0,037 W/mK) - Binnenafwerking U = 0.11 W/m²K Max hoeveelheid condensaat 200g/m² : Geen residueel condensaat 200 g/m² OK Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 92 46

47 Platte daken Simulatie renovatie 4 : voorbeeld Initiële toestand: Omkeerdak - Ballastlaag - Isolatie (XPS) - Afdichting - Draagvloer Niet evident om de thermische prestaties van een omkeerdak te verhogen zonder de bestaande isolatiepanelen te vervangen Opgelet: Niet zonder meer isolatie bijplaatsen! Water kan stagneren tussen de isolatieplaten en aanleiding geven tot een permanente bevochtiging Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 93 Platte daken Impact van bouwknopen Voorbeeld dakrand Voorbeeld : 3-gevelwoning, 20m x 20m, U dak = 0.23 W/m²K Lineair warmteverlies: Ψ e = 0.50 W/mK 60m dakrand = 130 m² dakoppervlak! Ψ e = 0.16 W/mK 60m dakrand = 40 m² dakoppervlak Koudebruggen niet aanpakken = verhogen van het dakoppervlak met 90m² (22%) Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 94 47

48 Platte daken Impact van bouwknopen Voorbeeld dakrand Risico op oppervlakte condensatie (schimmels, ) f 0.25 = 0.68 < 0.7 f 0.25 = 0.78 f 0,25 T T min int T T ext ext Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 95 Platte daken Referenties TV 229 WTCB Dossier 2012/2.6 TV 215 TV 244, Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 96 48

49 Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil Buitenschrijnwerk Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 97 Buitenschrijnwerk Huidige situatie Isolerende beglazing Geen isolerende beglazing Drievoudige beglazing Isolerende dubbele beglazing Gewone dubbele beglazing Totaal Gedeeltelijk Eigenschappen van de vensters : aandeel en type van isolerende beglazingen Bron : C. Kints, 2008, Achitecture et Climat, UCL Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 98 49

50 Buitenschrijnwerk Verschillende functies Zonnewinsten Thermische isolatie Intensieve ventilatie Regeling van binnenklimaat Gezicht naar buiten Winddichtheid Waterdichtheid Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 99 Buitenschrijnwerk Verschillende situaties Bron : Stadswinkel, Brussells Trio architecture Bron : Stadswinkel, Brussells Profiel: hout, staal, aluminium, PVC, Enkele-, dubbele-, superisolerende beglazing, Uitzicht van belang (beschermd gebouw?) Schrijnwerk in goede staat? Aanpassingen mogelijk? Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

51 Buitenschrijnwerk Evolutie: oude vensters Geringe profielsectie Enkele beglazing Beperkte waterafvoer Beperkte luchtdichtheid Afvoer oppervlaktecondensatie Hoge lichttransmissie Hoge zonnewinsten Hoge esthetische waarde (handwerk) Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 101 Buitenschrijnwerk Evolutie: huidige vensters Brede profielsectie Bijkomende thermische isolatie Dubbele of driedubbele beglazing Principe van de dubbele dichting Performante luchtdichtheid Drainering van de glassponning Inbraakweerstand Lagere lichttransmissie Lagere zonnewinsten Menuiserie Coene Zonregulering Minder esthetische mogelijkheden Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

52 Buitenschrijnwerk Mogelijke opties Vervanging van bestaande vensters Alternatieve oplossingen Verbetering luchtdichtheid Dubbele ramen Verbetering van de prestaties van de beglazing Vervanging door een isolerende beglazing Voorzetraam Folie of verbeterde enkele beglazing, Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 103 Buitenschrijnwerk Thermische prestatie Beglazing U g [W/m²K] NBN EN 673 ; NBN EN 674 ; NBN EN 675 Prestatie van het venster: A g l g Afstandhouders Ψ g [W/mK] NBN EN ISO ; NBN EN ISO U w [W/m²K] NBN EN ISO NBN EN ISO EPB regelgeving A f Raamprofiel U f [W/m²K] NBN EN ISO ; NBN EN Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

53 Trio architecture 13/03/2014 Buitenschrijnwerk Oplossingen: vervanging Voordelen: Prestaties: Gegarandeerd Geschikt voor de specifieke behoeften Duurzaamheid Nadelen: Uitzicht veranderd Binnenafwerking (kost) Lagere zonnewinsten (licht en energie) Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 105 Buitenschrijnwerk Oplossingen: verbetering van de luchtdichtheid Voordelen: Vermindering van energetische verliezen Verbetering van thermisch comfort Verbetering van akoestisch comfort Verbetering van waterdichtheid Nadelen: Beperkte impact Demontage van het vleugelprofiel Impact op binnenklimaat ventilatie! Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

54 Buitenschrijnwerk Oplossingen: dubbele ramen Plaatsing van een tweede raam op binnenkant Soms enige oplossing! Voordelen: Hoge prestaties: Akoestisch Thermisch, Bestaande vensters blijven behouden Goede combinatie met binnenisolatie van muren Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 107 Buitenschrijnwerk Oplossingen: dubbele ramen Nadelen: Dure oplossing Bestaande vensters in nadeligere hygrothermische condities Risico op condensatie: Zorgen voor de luchtdichtheid van het nieuwe venster Ventilatie tussen de twee ramen voorzien Vermindering van de lichttransmissie en de zonnewinsten Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

55 Bron : Stadswinkel, Brussels 13/03/2014 Buitenschrijnwerk Oplossingen: vervanging van de beglazing Verbreden van de aanslag en plaatsing van nieuwe glaslatten OF profiel (dubbele beglazing) Dubbele belgazing met beperkte dikte: Bron : Saint-Gobain Glass Bron : Saint-Gobain Glass In de toekomst, Vaccum Insulating Glass?! Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 109 Buitenschrijnwerk Oplossingen: vervanging van de beglazing Voordelen: Goede verbetering van de prestatie (thermisch en eventueel akoestisch) Bestaande raamkader blijft behouden Beperkte ingreep Lage kost Nadelen: Gewicht Esthetisch aangepast Vermindering van lichttransmissie en zonnewinsten Drainering van de glassponning en duurzaamheid Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

56 Buitenschrijnwerk Oplossingen: voorzetraam Voordelen: Verbetering van prestaties Eenvoudige ingreep Bestaande vensters blijven behouden Nadelen: Gewicht Uitzicht aangepast (binnen) Vermindering van lichttransmissie en zonnewinsten Risico op condensatie tussen de beglazingen Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 111 Buitenschrijnwerk Oplossingen: folie of verbeterde enkele beglazing Vermindering van energieverlies door straling door vervanging van de beglazing (of plaatsing van een folie) Voordelen: Snel uitgevoerd Kost Beperkte esthetische impact Nadelen: Vermindering van de lichttransmissie Beperkte thermische impact Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

57 Buitenschrijnwerk Simulatie renovatie: houten buitenschrijnwerk 1. Initiële toestand: - Raam 1,23m x 1,48 m - 70% beglazing - Eiken profiel van 45 mm - Enkele beglazing U w = 4,7 W/m²K 1.4 Dubbel raam Plaatsing van een venster met U w = 1.6 W/m²K U w = 1,2 W/m²K (-75%) Risico op condensatie op de bestaande beglazing 1.1 Folie (of verbeterde enkele beglazing) Lage emisiviteitsfolie aan binnenzijde (ε = 0.15) U w = 3,3 W/m²K (-30%) 1.2 Voorzetraam Lage emisiviteit beglazing toegevoegd Risico op condensatie tussen beglazingen U w = 2,1 W/m²K (-55%) 1.3 Vervanging van de beglazing Dubbele beglazing Ug 1.1 met aanpassingsprofiel U w = 1,7 W/m²K (-64%) Dubbele beglazing (16mm) in de bestaande sponning (Ug 1.7) U w = 2,1 W/m²K (-57%) Glassponning draineren Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 113 Buitenschrijnwerk Simulatie renovatie: metalen buitenschrijnwerk 2. Initiële toestand: - Raam 1,23m x 1,48 m - 80% beglazing - Stalen raamprofiel - Enkele beglazing U w = 5.7 W/m²K 2.4 Dubbel raam Plaatsing van een venster met U w = 1.6 W/m²K U w = 1,3 W/m²K (-78%) Risico op condensatie op de bestaande beglazing 2.1 Folie (of verbeterde enkele beglazing) Lage emisiviteitsfolie aan binnenzijde (ε = 0.15) U w = 4.1 W/m²K (-30%) 2.2 Voorzetraam Lage emisiviteit beglazing toegevoegd Risico op condensatie tussen beglazingen U w = 2,76 W/m²K (-52%) 2.3 Vervanging van de beglazing Dubbele beglazing Ug 1.1 met aanpassingsprofiel U w = 2,3 W/m²K (-60%) Dubbele beglazing (16mm) in de bestaande sponning (Ug 1.7) U w = 2,8 W/m²K (-52%) Glassponning draineren Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

58 Buitenschrijnwerk Risico op oppervlaktecondensatie 20 C 10 C 0 C 9 C 9,3 C 13,8 C 15,2 C -1,6 C -2,4 C -6,4 C -7,9 C -8,4 C T ext : -10 C Binnenklimaat: 20 C 50% RV Bestaand buitenschrijnwerk Voorzetraam Vervanging van beglazing Gemetselde muur (30 cm dikte): temperatuur binnenoppervlakte = 11 C Dubbel raam Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 115 Buitenschrijnwerk Impact op het binnenklimaat Oude vensters hebben een belangrijke impact op het binnenklimaat (ongecontroleerde) ventilatie door luchtlekken Ontvochtiging door condensatie op de beglazing Verbetering van de energetische prestatie verplaatsing van de condensatie naar andere koude oppervlakken Het is belangrijk om een ventilatiesysteem te voorzien! Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

59 Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil Buitenmuren Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 117 Buitenmuren Huidige situatie 70 % Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

60 Buitenmuren Inleiding Verschillende technieken: Buitenisolatie: Houtbebording Bepleistering (ETICS) Harde bekledingen (vetage) Prefab harde bekledingen (veture) Na-isolatie van spouwmuren Binnenisolatie Combinatie mogelijk! Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 119 Buitenmuren Inleiding: buitenisolatie Voordelen: Gunstig hygrotermisch gedrag Bestaande muur is beschermd Beperkte koudebruggen Thermische massa blijft behouden Grote diktes mogelijk Geen impact op binnenafwerking Geen plaatsverlies langs binnen Nadelen: Wijziging van het uitzicht langs buiten Hoge kost Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

61 Buitenmuren Inleiding: na-isolatie van spouwmuren Voordelen: De binnen- en buitenafwerking blijven behouden Geen ruimte-inname Groot potentieel Korte uitvoeringstermijn Relatief goedkope techniek Kwaliteitssysteem Nadelen: Isolatiedikte is beperkt Hygrische belasting van de gevel Niet altijd toepasbaar Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 121 Buitenmuren Inleiding: binnenisolatie Voordelen: Uitzicht langs buiten blijft ongewijzigd Groot potentieel Fasering van de werken Relatief goedkope techniek Trio architecture Nadelen : Hygrische belasting van het metselwerk Binnenvolume vermindert Thermische massa vermindert Koudebruggen Niet altijd toepasbare Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

62 Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil Buitenmuren Buitenisolatie Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 123 Buitenisolatie Twee categorieën Gevelbekleding met luchtspouw (2-3 cm) achter de bekleding Gevelbekleding zonder luchtspouw luchtspouw (2-3 cm) achter de bekleding relatieve dichtheid: dubbele barrière (de luchtspouw vormt een capillaire onderbreking en kan een decompressiekamer vormen) belang van de relatieve dichtheid van de enige barrière tegen de weersomstandigheden (gelijmde bekleding) hygrothermisch gedrag! Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

63 Buitenisolatie: houten gevelbekledingen TV 243 Type van bekledingen en materiaalkeuze Eisen voor gevelbekledingen Werking van de opbouw Houtbescherming Uitvoering Detaillering Oplevering Pathologie Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 125 Buitenisolatie: houten gevelbekledingen Uitvoering Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

64 Buitenisolatie: houten gevelbekledingen Uitvoering Principe van de tweetrapsdichting: Binnen: onderdruk Buiten: overdruk Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 127 Buitenisolatie: houten gevelbekledingen Uitvoering: luchtspouw Functies Rechtstreeks contact vermijden (infiltratie) Afvoeren van water Drogen van eventueel aanwezig vocht Instandhouden van equivalente hygrothermische voorwaarden aan beide zijden Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

65 Buitenisolatie: houten gevelbekledingen Uitvoering: luchtspouw Openingen moeten voorzien worden aan de onder- en bovenzijde Gebruik rooster aanbevolen! Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 129 Buitenisolatie: houten gevelbekledingen Uitvoering: luchtspouw Drainagemogelijkheid niet verhinderen! Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

66 Buitenisolatie : houten gevelbekledingen Uitvoering : regenscherm Voldoende overlapping Horizontale voegen : 5cm Verticale voegen : 10cm Opengewerkte gevelbekleding UV-bestendigheid Aanbevolen verlijming overlapping Gevelopeningen omgeplooid naar het buitenschrijnwerk Regenscherm moet dampopen zijn (s d 0.5)! Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 131 Buitenisolatie: houten gevelbekledingen Uitvoering: plaatsing van isolatie Isolatie tussen kepers en gebruik van (voldoende breedte) dwarslatten om isolatie op haar plaats te houden Isolatie tegen de draagmuur aangebracht met kepers (gebruik van metalen klemmen) Verlijming van de isolatie Gebruik van pluggen Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

67 Buitenisolatie: houten gevelbekledingen Uitvoering: noodzakelijke isolatiedikte Isolation par l'extérieur Buitenisolatie Bardage Houten gevelbekleding R min m²k/w MW WF EPS l = l = l = l = 0.05 l = 0.05 l = 0.06 XPS l = l = PUR l = l = PF l = l = Isolation Buitenisolatie par l'extérieur Houten Bardage gevelbekleding R min m²k/w MW l = l = 0.05 WF l = l = 0.06 EPS l = l = 0.05 XPS l = l = PUR l = l = PF l = l = Isolation par l'extérieur Buitenisolatie Bardage Blocs Houten creux de gevelbekleding béton lourds 14cm U max W/m²K MW WF EPS l = l = l = l = 0.05 l = 0.05 l = 0.06 XPS l = l = PUR l = l = PF l = l = Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 133 Buitenisolatie: houten gevelbekledingen Afwerking en onderhoud Men kan het hout voorzien van een afwerkingsbehandeling (beits, olie of verf), of men kan het op natuurlijke wijze laten vergrijzen Geen afwerking voorzien kan leiden tot niet homogene verkleuring van de gevel Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

68 Buitenisolatie: houten gevelbekledingen Ook andere gevelbekledingsmaterialen! Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 135 Buitenisolatie Systemen zonder luchtspouw Bepleistering op isolatie (ETICS) Harde bekledingen die in situ is wordt aangebracht (vetage) Prefabsystemen (veture) Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

69 Buitenisolatie Referenties TV TV in voorbereiding Zie en Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 137 Buitenisolatie: ETICS Samenstelling van het systeem Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

70 Buitenisolatie: ETICS Noodzakelijke isolatiedikte Isolation Buitenisolatie par l'extérieur R min m²k/w MW l = l = 0.05 EPS l = l = 0.05 PUR l = l = CG l = l = Isolation Buitenisolatie par l'extérieur R min m²k/w MW l = l = 0.05 EPS l = l = 0.05 PUR l = l = CG l = l = Isolation par l'extérieur Buitenisolatie ETICS sur blocs creux de béton lourds 14cm U max W/m²K MW l = l = 0.05 EPS l = l = 0.05 PUR l = l = CG l = l = Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 139 Buitenisolatie: ETICS Uitvoering: isolatie Voornamelijk EPS of minerale wol Diktes tot 40 cm beschikbaar (EPS) Verlijming: Noppenmethode Kambedmethode Strokenmethode Eventueel mechanische bevestiging Randen volledig verlijmen! Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

71 Buitenisolatie: ETICS Uitvoering: isolatie Aandachtspunten: Vlak Geen niveauverschillen tussen panelen en open voegen Verspringende voegen en vertanding in de hoeken Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 141 Buitenisolatie: ETICS Uitvoering: isolatie Aandachtspunten: Ter hoogte van openingen: isolatie uit één geheel Dorpel voorzien van een opstand Druiplijst van de dorpel minstens 30 mm uit het gevelvlak Afdichtingsstrip: Raamkozijn Rondom de vensterbanken Doorboringen van de isolatie Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

72 Buitenisolatie: vetage/veture Harde op de isolatie verlijmde bekledingen Drie systemen: Prefabsystemen Directe verlijmingstechniek op aangepaste isolatie Op buitenbepleisteringssystemen op isolatie (gewapende grondlaag + harde bekleding) Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 143 Buitenisolatie: vetage/veture Verschillende types van bekleding Steenstrips Natuursteen Keramische tegels Onderzoeksproject Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

73 Buitenisolatie: ETICS Case study Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 145 Buitenisolatie: ETICS Case study Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

74 Buitenisolatie: ETICS Case study Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 147 Buitenisolatie : ETICS Case study Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

75 Buitenisolatie: ETICS Case study Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 149 Buitenisolatie: ETICS Case study Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

76 Buitenisolatie: ETICS Case study Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 151 Buitenisolatie: ETICS Case study Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

77 13/03/2014 Buitenisolatie: ETICS Case study Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 153 Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil Buitenmuren Na-isolatie van spouwmuren Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

78 Na-isolatie van spouwmuren Referenties TV 246 Zie en Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 155 Na-isolatie van spouwmuren Kwaliteitssysteem Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

79 Na-isolatie van spouwmuren Beoordeling van de geschiktheid van een spouwmuur Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 157 Na-isolatie van spouwmuren Vochtbelasting op de gevels In aanmerking te nemen ruwheidscategorie Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

80 Na-isolatie van spouwmuren Maximale gevelhoogte ifv de ruwheidscategorie Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 159 Na-isolatie van spouwmuren Vochtbelasting van de gevels: bescherming Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

81 Na-isolatie van spouwmuren Binnenklimaat Na-isoleren van spouwmuren wordt afgeraden voor gebouwen met een binnenklimaatklasse IV Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 161 Na-isolatie van spouwmuren Beoordeling van de geschiktheid van een spouwmuur Materiaaleigenschappen van de gevel Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

82 Na-isolatie van spouwmuren Materiaaleigenschappen van de gevel Na-isoleren van spouwmuren wordt afgeraden in het geval van metselstenen met een open structuur of open voegen tussen de metselstenen Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 163 Na-isolatie van spouwmuren Materiaaleigenschappen van de gevel: gevelsteen Technische fiche? Vorstschade zichtbaar (waar, beeld van de schade, ) In het geval van vorstschade of zichtbare afschilfering kan men de spouwmuur na-isoleren wanneer de gevel van een bescherming voorzien wordt (vb. bebording, ETICS, ) eventueel in combinatie met een buitenisolatie Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

83 Na-isolatie van spouwmuren Materiaaleigenschappen van de gevel: stel- en voegmortel Indien de stelmortel vorstgevoelig is dient men een regendichte gevelbekleding te voorzien (bebording, ETICS, ) In het geval de voegmortel vorstgevoelig is, volstaat het om het metselwerk opnieuw te voegen met een vorstbestendige mortel Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 165 Na-isolatie van spouwmuren Materiaaleigenschappen van de gevel: afwerking In het geval van dampremmende gevelafwerkingen (vb. geëmailleerde baksteen) is na-isolatie van de spouwmuur niet aangewezen Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

84 Na-isolatie van spouwmuren Materiaaleigenschappen van de gevel: afwerking Wanneer de gevel van een dampdichte verf voorzien is, kan na-isolatie slechts overwogen worden wanneer het metselwerk zeer vorstbestendig is Het gebruik van dampopen verven ( d < 0,05 m) levert normaalgesproken geen problemen op Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 167 Na-isolatie van spouwmuren Materiaaleigenschappen van de gevel Toestand van de luchtspouw Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

85 Na-isolatie van spouwmuren Materiaaleigenschappen van de gevel Spouwankers Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 169 Na-isolatie van spouwmuren Beoordeling van de geschiktheid van een spouwmuur Detaillering / schade Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

86 Na-isolatie van spouwmuren Detaillering / schade Spouwdrainering Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 171 Na-isolatie van spouwmuren Detaillering / schade Scheuren Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

87 Na-isolatie van spouwmuren Luchtdichtheid Om infiltraties te vermijden, dient het binnenspouwblad van een luchtdichte afwerking (vb. bepleistering, cementering, ) te zijn voorzien Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 173 Na-isolatie van spouwmuren Isolatieproducten Kunststofschuim Polyurethaan Ureumformaldehyde Granulaten EPS Perliet Silicaatschuimkorrels Vezels Rotswol Glaswol Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

88 Na-isolatie van spouwmuren Voorbereidende werken Doorboringen van de spouw (vb. ventilatie- en afvoerkanalen) afdichten aan de omtrek Vermijden dat isolatiemateriaal via de doorvoeren kan ontsnappen Voorkomen dat de doorvoeropening door het isolatiemateriaal verstopt raakt Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 175 Na-isolatie van spouwmuren Voorbereidende werken Spouwafsluitingen Niet de bedoeling om aangrenzende spouwen mee te isoleren Gebruik maken van: spouwafdichting (vb. kettingborstels) verticaal boven elkaar geplaatst vulopeningen injecteren (bij gebruik van isolatieschuim) Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

89 Na-isolatie van spouwmuren Voorbereidende werken Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 177 Na-isolatie van spouwmuren Verbetering van het isolatieniveau Spouwdikte meestal tussen 50 en 70 mm Warmtegeleidbaarheid van isolatiematerialen: W/mK Warmtedoorgangscoëfficiënt kan met een factor 2 tot 3 afnemen Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

90 Na-isolatie van spouwmuren Controle Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 179 Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil Buitenmuren Binnenisolatie Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

91 Binnenisolatie Referenties Zie en energie.wallonie.be Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 181 Binnenisolatie Aandachtspunten Impact van de binnenisolatie Energiebesparing MAAR Verlaging gemiddelde metselwerktemperatuur Toename amplitude temperatuurvariaties Vochtbelasting (beperkte droging) Risico op inwendige condensatie Koudebruggen Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

92 Binnenisolatie Beperkte droging Bestaande gevel Geïsoleerde gevel Regenabsorptie tijdens regenbui Gereduceerde droging Krus, M., Sedlbauer, K., Künzel, H.M., (2005), Innendämmng aus Bauphysikalischer Sicht, Fachtagung Innendämmung, Münster, 21. April Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 183 Binnenisolatie Risico s Binnenisolatie Vorstschade Scheurvorming Vochtproblemen (schimmels, rot, ) Vorstschade van installaties (waterleidingen, ) Koudebruggen Voorafgaande diagnose noodzakelijk! Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

93 Binnenisolatie Diagnostiek: zichtbare schade Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 185 Binnenisolatie Diagnostiek: Blootstelling aan vocht en vorst Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

94 Binnenisolatie Regenbelasting van de gevels NW SE: Geringe regenbelasting Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 187 Binnenisolatie Regenbelasting van de gevels: voorbeeld Oriëntatie SSW matige tot hoge regenbelasting Verdieping: anderhalve baksteen (29cm) Gelijkvloers: 2 bakstenen (39cm) Dorpel, daklijst, plint bijkomende bescherming Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

95 Binnenisolatie Diagnostiek: blootstelling aan vocht en vorst Trio architecture Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 189 Binnenisolatie Diagnostiek: blootstelling aan vocht en vorst Trio architecture Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

96 Binnenisolatie Diagnostiek: materiaaleigenschappen Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 191 Binnenisolatie Diagnostiek: materiaaleigenschappen Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

97 Binnenisolatie Diagnostiek: materiaaleigenschappen Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 193 Binnenisolatie Diagnostiek: binnenklimaat Klasse 3 Klasse 1 Klasse 4 Klasse 2 Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

98 Binnenisolatie Gelijmde systemen 1. Bestaande gevel 2. Kleefmiddel 3. Isolatie 4. Dampscherm 5. Binnenafwerking Aandachtspunten: Vlakheid Ondergrond voldoende draagkrachtig, vrij van verontreinigingen, behang, loszittende delen Vochtbestendige ondergrond geen gips- of kalkgebonden bepleistering of behangpapier Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 195 Binnenisolatie Gelijmde systemen: plaatsing van panelen Volvlakkige verkleving Plaatsing met noppen Goede vlakheid van de ondergrond is noodzakelijk Minder kans op luchtrotatie indien correct toegepast Kan vlakheidsafwijkingen in de bestaande muur opvangen Doorlopende verlijming voorzien aan de rand van de platen om luchtcirculatie te vermijden Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

99 Binnenisolatie Gelijmde systemen: voorbeeld Trio architecture Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 197 Binnenisolatie Gelijmde systemen: geïntegreerde prefabsystemen 1. Binnenafwerking (+ dampscherm) 2. Isolatie (EPS, PUR, XPS, minerale wol, ) 3 & 4. Kleefmiddel Geïntegreerde prefabsystemen: Beschikbaar voor volledige verdiepingshoogte Aandacht voor bouwdetails (aansluiting met vensters, enz.) Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

100 Binnenisolatie Voorzetwand bevestigd op bestaande muur Aandachtspunten: Vlakheid Geen luchtspouwen achter de isolatie Indien houtskelet, is verduurzamingsbehandeling noodzakelijk Dampopen isolatie dampscherm nodig Indien er technische uitrustingen voorzien moeten worden in de wand, dient men deze laatste te voorzien van een technische ruimte Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 199 Binnenisolatie Voorzetwand bevestigd op bestaande muur: voorbeeld Isoproc cvba Isoproc cvba Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

101 Binnenisolatie Systemen met onafhankelijke voorzetwand Voordeel: Interessant voor metselwerk dat grote vlakheids- of verticaliteitsgebreken vertoont Aandachtspunt: Geen luchtspouwen tussen het isolatiemateriaal en de bestaande muur Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 201 Binnenisolatie Systemen met onafhankelijke voorzetwand Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

102 Binnenisolatie Dampscherm Doel van het dampscherm Dampdiffusie in de muuropbouw beperken en inwendige condensatie vermijden Convectieve luchtstromingen rond isolatie uitsluiten Niet steeds noodzakelijk: afhankelijk van het type isolatie, de isolatiedikte, de bestaande muuropbouw, de afwerking, Gekarakteriseerd door de waterdampdiffusieweerstand µ d [m] Laat toe een luchtdichtheid te bekomen Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 203 Binnenisolatie Dampscherm: dimensioneringsmethode Vereenvoudigde methode toepasbaar indien: Gevel geschikt om te isoleren Thermische weerstand van de aanvullende isolatie beperkt tot 2,5 m²k/w Binnenklimaatklasse 1 of 2 Voorbeeld: Een volle gevelmuur met een dikte van 29 cm die langs de buitenzijde voorzien werd van een cementbepleistering en die langs de binnenzijde geïsoleerd werd met EPS-platen. De bestaande binnenafwerking werd verwijderd. Het isolatiemateriaal heeft de volgende eigenschappen: Dikte (d): 6 cm Lambda-waarde (λ): 0,04 W/mK -> warmteweerstand R (=d/ λ) = 1,5 m²k/w Waterdampdiffusieweerstandsfactor (µ): 60 -> Waterdampdiffusieweerstand (µ d ) = 3,6 m Minimaal te voorziene dampdiffusieweerstand voor het systeem = 1,7 m -> Dampscherm niet noodzakelijk Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina

103 Binnenisolatie Isolatiematerialen EPS XPS Cellen-glas PUR Minerale wol Cellulose Hout-vezel Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina 205 Binnenisolatie Isolatiedikte Isolation Binnenisolatie par l'intérieur R min m²k/w MW l = l = 0.05 WF l = l = 0.06 CG l = l = EPS l = l = 0.05 XPS l = l = PUR l = l = PF l = l = Technische cyclus 2014 Energetische renovatie van de gebouwschil 11/03/2014 Pagina