Kunst van Lezen Bibliotheek in de basisschool OPZET EN BEHEER VAN DE SCHOOLBIBLIOTHEEK

Transcriptie

1 Kunst van Lezen OPZET EN BEHEER VAN DE SCHOOLBIBLIOTHEEK De schoolbibliotheek is de motor van de leesbevordering: leesbeleving en leesinteresse. Zonder goede boekencollecties ontbreekt de stimulans om te gaan lezen. De schoolbibliotheek bestaat uit verschillende deelcollecties. Sommige deelcollecties zijn centraal geplaatst, andere bevinden zich in een klas. Alvorens met de aanschaf van nieuwe boeken te beginnen dient de aanwezige collectie gesaneerd te worden. Om functionele en actuele boeken over te houden worden de volgende criteria gehanteerd om boeken uit de collectie te verwijderen: kapotte of beschadigde boeken; verouderde uitstraling: kaft, lettertype, papierverkleuring; verhaal of taalgebruik dat hedendaagse kinderen niet aanspreekt; afgeschreven boeken van de Openbare Bibliotheek; niet bestemd voor de betreffende leeftijdsgroep. Het saneren kan beter door een externe deskundige gebeuren van Openbare Bibliotheek of kinderboekwinkel. Dat bespaart tijd en moeite. Leerkrachten kunnen moeilijk boeken verwijderen. Elk boek wordt gewikt en gewogen, er komen herinneringen boven. Een buitenstaander kan zonder gehinderd te worden door sentimenten de collectie snel en goed saneren. Het beheer van de boekencollecties De boekencollecties kunnen m.b.v. een geautomatiseerd systeem worden beheerd. Daarbij moet bedacht worden dat het invoeren van de titels nog een heel werk is en of de kosten van zo n systeem wel opwegen tegen het gebruik ervan. Een groot voordeel is wel dat het leesgedag met zo n systeem goed gevolgd kan worden en de leerkracht inzicht heeft in wat de voorkeuren van individuele kinderen zijn. Ook kunnen kinderen elkaar onderling d.m.v. zo n systeem enthousiasmeren en tippen. Als een school kiest voor een geautomatiseerd systeem, sluit Educat Wise het beste aan bij de manier waarop leesbevordering in Open Boek vorm krijgt. De Openbare Bibliotheek kan ondersteuning bieden bij de implementatie van zo n systeem. Per subcollectie wordt aangegeven hoe de collectie handmatig kan worden beheerd. Het is vaak voldoende als er van iedere deelcollectie overzichtslijsten beschikbaar zijn. Op een overzichtslijst staan de auteur, de titel, het jaar van aanschaf en indien van toepassing- het thema. Ieder boek wordt op een eenvoudige manier gecodeerd: kleurcode voor een subcategorie, eerste letter van de achternaam van de auteur en evt. een aanvullend item. Het werken met uitleenkaartjes in de boeken is niet noodzakelijk, maar kan voor extra controle zorgen en informatie verstrekken over de lezers. Indien er wordt gekozen voor handmatig beheren van de collectie kan het leesgedrag door kinderen worden bijgehouden in logboekjes. 1

2 Samenstelling van de schoolbibliotheek Om praktische redenen is het zinvol de boekencollecties centraal te plaatsen geordend op boekensoort: een schoolbibliotheek en geen klassenbibliotheek. Centrale plaatsing en een duidelijke herkenbare ordening maken de schoolbibliotheek overzichtelijk en beheersbaar. Aanschaf en beheer worden eenvoudiger en er kan optimaal van de boeken gebruik gemaakt worden. Gezien het gebruik van de boeken in relatie tot de doelgroep is er sprake van drie centraal geplaatste en beheerde boekencollecties: 1. Schoolbibliotheek voor groep 1 t/m 4 Deze boekencollecties worden uitsluitend gebruikt door de leerkrachten die daaruit de boeken voor hun groep selecteren. De collectie bestaat uit: prentenboeken, kleine prentenboekjes, voorleesboeken, dichtbundels en liedjesboeken, aanwijsboeken, kijk- en zoekboeken, informatieve boeken, oriëntatie op leren lezen, eerste leesboekjes. 2. Schoolbibliotheek voor groep 5 t/m 8 Deze boekencollecties worden gebruikt door de leerlingen en ook door de leerkrachten. De collectie bestaat uit: vrijleesboeken, informatieve boeken, kijk- en zoekboeken, prentenboeken, voorleesboeken, dichtbundels. 3. Boekencollectie voor Voortgezet Technisch Lezen (groep 3 t/m 6 en zwakke lezers bovenbouw) De boeken staan geordend op AVI niveau en worden voor duo- en/of tutorlezen gebruikt door de leerlingen. De collectie bestaat uit leesboekjes op één niveau, samenleesboeken, boeken voor makkelijk lezen, dyslexieserie. Het opzetten van een schoolbibliotheek Boekensoorten Per boekencollectie wordt aangegeven uit welke boekensoorten de collectie bestaat, welke normen er voor een basiscollectie gelden, op welke wijze de boeken gecodeerd kunnen worden en hoe de overzichtslijsten opgesteld kunnen worden. Voor de kenmerken en de functie van de boekensoorten wordt verwezen naar bijeenkomst 1 in de cursus Open Boek. Normgetallen De normen voor de aantallen zijn gebaseerd op een modale achtklassige basisschool met 200 leerlingen (gemiddeld 25 per groep). Kleinere scholen kunnen de normen naar beneden bijstellen, mits er voldoende keus blijft. Grotere scholen hoeven de aantallen niet evenredig naar boven bij te stellen. Ook hier geldt het criterium van voldoende keus. Scholen met de omvang van tweemaal een modale basisschool wordt geadviseerd om per bouw een 2

3 schoolbibliotheek samen te stellen. Dat geldt ook voor scholen die logistiek onhandig in elkaar zitten. De loopafstand voor de gebruiker is dan doorslaggevend. In de praktijk zal het lastig zijn om een bibliotheek in een keer compleet op te zetten. Het vereist een flinke financiële impuls. Om toch de gewenste omvang te bereiken kan er een meerjarenplan worden gemaakt waarin stapsgewijs de collectie wordt opgebouwd en de hiaten bv tijdelijk kunnen worden opgevuld met wisselcollecties van de bibliotheek. Jaarlijkse aanvulling Iedere deelcollectie wordt jaarlijks met 10% van het aantal aangevuld. Er kunnen het best twee vaste aanschafmomenten ingevoerd worden: In januari: voor de voorleesdagen en de kinderjury. Vlak voor of na de zomervakantie: voor de Kinderboekenweek. Beheer Een modale schoolbibliotheek kan handmatig beheerd worden. De boeken krijgen dan een kleur- en/of lettercode. Grotere scholen kunnen het beheer automatiseren bij voorbeeld m.b.v. Educat B, verkrijgbaar via Openbare Bibliotheken. De gehanteerde indeling sluit het best aan bij de opzet van een schoolbibliotheek, zoals aangegeven in de cursus Open Boek. Kleinere scholen kiezen soms ook bewust voor dit systeem vanwege de extra mogelijkheden voor leesbevordering. Presentatie Aantrekkelijk geplaatste boeken nodigen uit om gelezen te worden. Meubels als het Makkelijk Lezen Plein, waarin veel boeken frontaal kunnen worden geplaatst verdienen de voorkeur. Ook de uitstraling van een boekenhoek of bibliotheek op school moet uitnodigen om lekker te gaan lezen. De bibliotheek kan bij de inrichting en de keuze van meubels adviseren. Schoolbibliotheek voor groep 1 t/m 4: Codering: Alle boeken uit deze collectie krijgen een kleurcode: Geel + een letter van de boekensoort. Samenstelling: Boekensoort: Bestemd voor: Aantal: Codering: Prentenboeken Groep 1 t/m P Kleine prentenboeken Groep 1/2 30 p Voorleesboeken Groep 1 t/m 4 20 V Dichtbundels Groep 1 t/m 4 12 D Aanwijsboeken Groep 1/2 15 A Kijk- en zoekboeken Groep 1 t/m 4 8 K Informatieve boeken Groep 1 t/m 4 60 I Oriëntatie op lezen Groep 2 15 O 3

4 Eerste leesboekjes AVI 1 t/m 6 Groep 3/4 180 AVI codering Begroting: ca 3.000,- Opmerkingen: Het is niet zinvol om de boeken per thema van een VVE programma (Piramide, Ik en Ko, Schatkist e.d.) te ordenen, omdat de boeken meerdere thema s bevatten en ook buiten de themaperiode kunnen worden gebruikt. De VVE thema s kunnen op de overzichtslijsten worden aangegeven. Het valt te overwegen om de boeken die horen bij een specifiek feest, zoals sinterklaas, kerstmis bij elkaar te zetten, omdat ze maar eenmaal per jaar worden gebruikt. De overzichtslijsten dienen er ook voor om ideeën voor aan te schaffen boeken te noteren. Een keer per jaar zorgt de leescoördinator dan voor een aanvulling. Overzichtslijsten: Per boekensoort wordt in Excel een overzichtslijst gemaakt. Enkele voorbeelden: (Let ook op de mogelijkheden van rubricering in Educat Wise) 1. Prentenboeken: Met name bij prentenboeken zijn andere media vervaardigd, die tot verdieping van de beleving kunnen leiden. Dat betekent dat de collectie uit meer dan alleen boeken bestaat: verhalende prentenboeken (gewoon formaat = A4), verhalende prentenboeken (groot formaat), DVD s en video s van prentenboeken (Levende boeken), Vertelkastje of kamishibai knuffels bij prentenboeken, kleine prentenboekjes. Titel: Illustrator/auteur: Jaar: SE thema s: Info thema s: Hoe Tito zijn neus kwijtspeelde Genechten, Guido 2005 Iets kwijt zijn Kleur en vorm Kleine Ezel en het boebeest Kromhout, Rindert Van Haeringen, A 2007 Vrienden maken, niet mee mogen doen Storm 2. Kleine prentenboekjes: Titel: Auteur/illustrator: Jaar: Kenmerken/ begrippen: Nellie en Cezar In de tuin Jan van Coillie, 2006 Rijmpjes, tuinbegrippen, leren lezen Ingrid Godon 3. Voorleesboeken: Titel: Auteur: Jaar: Kenmerken: Olifantje in het bos Bos, Burny e.a Korte verhalen, versjes 4. Dichtbundels Titel: Auteur: Jaar: Kenmerken: Klapzoen Van Os, Erik 2007 Versjes over liefde. van Lieshout, Elle, Zelf lezen. 4

5 van den Hurk, Nicolle 5. Aanwijsboeken: Titel: Auteur/illustrator: Jaar: Begrippen Het woordenboek van Cousins, Lucy woorden, leren lezen Muis 6. Kijk- en zoekboeken: Titel: Auteur/illustrator: Jaar: Begrippen Ik zie, ik zie een boek vol Cousins, Lucy woorden, leren lezen geheimen 7. Informatieve boeken: Titel: Serie: Jaar: Info thema s: Konijn Ik groei 2006 Konijnen 8. Oriëntatie op leren lezen: Titel: Auteur: Jaar: Thema: Letterwinkeltje Busser/ Schröder 2008 Letters en letterkennis Het boek van ei 2009 Samenleesboeken Peuters 9. Eerste leesboekjes: Titel: Serie: Auteur: Jaar: AVI niveau: Wee wee wee muis punt nl Van Os/van Lieshout M3 AVI 1 Schoolbibliotheek voor groep 5 t/m 8: Codering: Alle boeken uit deze collectie krijgen een kleurcode en/of een letter van de boekensoort. Samenstelling: Boekensoort: Bestemd voor: Aantal: Codering: Vrijleesboeken (fictie) Groep 5 t/m /6 groen 7/8 rood + letter auteur Informatieve boeken Groep 5 t/m Iedere rubriek een eigen kleur Kijk- en zoekboeken Groep 5 t/m 8 20 K Prentenboeken Groep 5/6 12 P 5

6 Voorleesboeken Groep 5 t/m 8 15 V Dichtbundels Groep 5 t/m 8 8 D Begroting: ca 8.700,- Opmerkingen: Vrijleesboeken De collectie bestaat uit de drie categorieën boeken: recreatieve boeken, Kinderjuryboeken en Griffeljuryboeken in de verhouding zoals die past bij het leesniveau van de school. Leesniveau: Recreatieve boeken: Kinderjuryboeken: Griffeljuryboeken: Laag 25% 65% 10% Gemiddeld 15% 65% 20% Hoog 10% 60% 30% Zorg voor een gevarieerde samenstelling wat betreft genres en auteurs. Informatieve boeken De collectie wordt onderverdeeld in zeven rubrieken. Binnen de rubrieken wordt bekeken of er naast boeken met informatie in beeld en woord, ook doe-boeken en verhalend informatieve boeken worden opgenomen. Rubriek: Aantal: Kleurencode: Algemeen 15 titels Wit Natuur en Milieu 60 titels Donkergroen Aarde en Heelal 60 titels Blauw Geschiedenis 50 titels Bruin Mens en Maatschappij 60 titels Oranje Techniek en Wetenschap 50 titels Zwart Kunst en Cultuur 20 titels Rose Totaal: 315 titels Overzichtslijsten: Per boekensoort wordt in Excel een overzichtslijst gemaakt. Enkele voorbeelden: 1. Vrijleesboeken: Auteur Titel: Jaar: Genre Categorie: Francine Oomen Het geheim van Lena Lijstje 2007 Realistische verhalen Kinderjuryboek J.K.Rowling Harry Potter en de vuurbeker 2008 Fanrtasy Griffeljuryboek 2. Informatieve boeken: Titel: Serie: Jaar: Info thema s: 6

7 Robots Gottmet Jong geleerd Kijk- en zoekboeken Titel: Auteur/illustrator: Jaar: Kenmerken: Ik zie, ik zie een boek vol geheimen Walter Wick 2007 Beeldraadsels op rijm 4. Prentenboeken: Titel: Illustrator/auteur: Jaar: SE thema s: Beer is op Vlinder Annemarie van Haeringen 2006 Communicatie Meneer Brom snapt er niks van Daniël Napp 2005 Iets kwijt zijn 5. Voorleesboeken: Titel: Auteur: Jaar: Kenmerken: Mees Kees op de kast Mirjam Oldenhave 2008 Korte verhalen over een klas 6.Dichtbundels Auteur: Titel: Jaar: Kenmerken: Erik van Os Koe en daarmee koe 2008 Korte humoristische gedichten. Boeken voor Voortgezet Technisch Lezen: duolezen en/of tutorlezen Bestemd voor groep 3 t/m 6 Codering: Niveauvermelding op de boeken: oud en/of nieuw AVI niveau. Plaatsing: Een verrijdbare kar of een centrale plaats. Samenstelling: AVI niveau (oud) AVI niveau (nieuw) Aantal: AVI 0 AVI start AVI 1 M3 25 AVI 2 M3 en E3 25 AVI 3 E3 25 AVI 4 M4 20 AVI 5 E4 en M5 20 AVI 6 M5 20 AVI 7 E5 20 AVI 8 M6 15 AVI 9 E6 en M7 10 Totaal: 180 in tweevoud 7

8 Begroting: ca 3.200,- Overzichtslijsten: Per niveau wordt een overzichtslijst gemaakt: AVI 1 of AVI start Serie: Titel: Auteur: Jaar: Aantal: Beginnende lezers Saar en de koe Brigitte Minne Zwakke lezers Zwakke lezers (AVI 3 t/m 6) in groep 6 t/m 8 worden gericht naar de betreffende boeken gewezen door IB er of leerkracht. Per niveau is er minimaal een tiental titels nodig. Plaatsing: Aparte collectie bij IB-er. Codering: Leesniveau op de rug samen met ML. Uit: Cursus Open Boek, opleiding leescoördinator. Auteur: Jos Walta, adviseur leesbevordering Kinderboekwinkel de Boekenberg. De cursus wordt uitgegeven door Stichting Lezen en de Boekenberg. Bewerking: Lea Kessels, Kunst van Lezen augustus