De positie van jongeren in een vergrijsde samenleving

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "De positie van jongeren in een vergrijsde samenleving"

Transcriptie

1 Van 7 tot 107 De positie van jongeren in een vergrijsde samenleving Eindrapport Intergenerationele solidariteit in opdracht van het Agentschap Sociaal-cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen Mei 2009 Ingeborg Hillaert Promotoren: Hilde Maelstaf (Artesis Hogeschool Antwerpen) Britt Dehertogh (Artesis Hogeschool Antwerpen) Jos Pauwels (Artesis Hogeschool Antwerpen) Prof. D. Mortelmans (Universiteit Antwerpen) Leen Heylen (Universiteit Antwerpen)

2 Van 7 tot 107 De positie van jongeren in een vergrijsde samenleving Eindrapport Intergenerationele solidariteit in opdracht van het Agentschap Sociaalcultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen Mei 2009 Ingeborg Hillaert Inhoud Promotoren: Hilde Maelstaf (Artesis Hogeschool Antwerpen) Britt Dehertogh (Artesis Hogeschool Antwerpen) Jos Pauwels (Artesis Hogeschool Antwerpen) Prof. D. Mortelmans (Universiteit Antwerpen) Leen Heylen (Universiteit Antwerpen)

3 Inhoud INHOUD 2 1 BIJLAGE 1: SCHEMA WEDERZIJDSE INVLOED ONDERZOEKSMETHODEN 5 2 BIJLAGE 2: VERSLAGEN VAN DE STUURGROEPBIJEENKOMSTEN VERSLAG VERGADERING VOORBEREIDING STUURGROEP 23 DECEMBER VERSLAG EERSTE STUURGROEPBIJEENKOMST 15 JANUARI VERSLAG TWEEDE STUURGROEPBIJEENKOMST 24 FEBRUARI VERSLAG DERDE STUURGROEP 07 APRIL INTERVIEWLEIDRADEN INTERVIEWLEIDRAAD VLAAMSE JEUGDRAAD (TESTINTERVIEW) INTERVIEWLEIDRAAD VOOR DE EXPERTEN INTERVIEWLEIDRAAD VOOR DE MIDDENVELDORGANISATIES INTERVIEWLEIDRAAD VAKBONDEN, UNIZO, SERV INTERVIEWLEIDRAAD MUTUALITEITEN INTERVIEWLEIDRAAD SAMENHUIZEN VZW INTERVIEWLEIDRAAD GEZINSBOND INTERVIEWLEIDRAAD VLAAMSE OUDERENRAAD INTERVIEWLEIDRAAD KONING BOUDEWIJNSTICHTING INTERVIEWLEIDRAAD BOND BETER LEEFMILIEU INTERVIEWLEIDRAAD MINDERHEDENFORUM VZW 67 4 VOLLEDIGE VERSIES DIEPTE INTERVIEWS INTERVIEW VLAAMSE JEUGDRAAD, PIETER LIETAER INTERVIEW ABVV, MIL KOOYMAN INTERVIEW SAMENHUIZEN VZW, LUC JONCKHEERE INTERVIEW PROF. ECONOMIE ERIK SCHOKKAERT INTERVIEW LBC NVK, FERRE WYCKMANS INTERVIEW GEZINSBOND, CHRISTEL VERHAS EN ANNE MIE DRIESKENS INTERVIEW STEDENBOUWKUNDIGE TRUI MAES INTERVIEW VLAAMSE OUDERENRAAD, GODDIE DE SMET INTERVIEW KONING BOUDEWIJNSTICHTING, ANNE VAN MEERBEECK INTERVIEW PROF.AGOGIEK DOMINIQUE VERTÉ INTERVIEW POLITIEKE WETENSCHAPPEN TIM DE PAUW INTERVIEW CHRISTELIJKE MUTUALITEIT, RAF MERTENS INTERVIEW ADVOCATE LILIANE VERSLUYS INTERVIEW BOND BETER LEEFMILIEU, JAN TURF INTERVIEW PROF. DEMOGRAFIE JAN VAN BAVEL 328 2

4 4.16 INTERVIEW PEARL DYKSTRA, ONDERZOEKSTER NIDI INTERVIEW UNIZO ANTWERPEN, JERRY CROMBEZ INTERVIEW MINDERHEDENFORUM VZW; HAKIM BENICHOU INTERVIEW SERV, ETIENNE POELVOORDE INTERVIEW PROF. SOCIOLOGIE BEA CANTILLON FOCUSGROEP DRAAIBOEK FOCUSGROEP VOLLEDIG UITGETYPTE VERSIE FOCUSGROEP NIEUWSBRIEVEN EERSTE NIEUWSBRIEF: VAN 7 TOT 107 UITGEGEVEN OP 02 MAART TWEEDE NIEUWSBRIEF VAN 7 TOT 107 UITGEGEVEN OP 13 APRIL DERDE NIEUWSBRIEF VAN 7 TOT 107 UITGEGEVEN OP 13 MEI

5 Bijlagen 4

6 1 Bijlage 1: Schema wederzijdse invloed onderzoeksmethoden Diepte-interviews Film opname onderzoekerswetenschappers Diepte- interviews middenveld Interviews / vragenlijst middenveld -Welzijn -Sociaalcultureel Arbeidsmarkt (door studenten) Scenario-denken Perspectief 2015 film film Focusgroep:sociaal-culturele middenveld Deelname studiedag met rondetafelgesprekken Elementen beleidsaanbevelingen Informatieve video Rapportering Aanbevelingen Vlaams beleid 5

7 2 Bijlage 2: Verslagen van de stuurgroepbijeenkomsten 2.1 Verslag vergadering voorbereiding stuurgroep 23 december 2008 Onderzoek Intergenerationele Solidariteit Verslag vergadering 23 december 2008 Aanwezig: Trees De Bruycker (Agentschap Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen), Johan Van Gaens (Agentschap Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen, Hilde Maelstaf (Artesis Hogeschool), Ingeborg Hillaert (Artesis Hogeschool) Verontschuldigd: Britt Dehertogh (Artesis Hogeschool) 1. Op de agenda. Overlopen onderzoeksvoorstel: Vraag: Sociaal-culturele verenigingen alleen ondervragen in de focusgroepen, en niet mee opnemen in de interviews met middenveldorganisaties = ok? Lijst experten overlopen Lijst middenveldorganisaties overlopen Focusgroepen World-Café Samenstelling stuurgroep Lijst adressen voor de nieuwsbrief Titel = ok? Deadline Aantal bijopmerkingen 2. Sociaal-culturele verenigingen alleen ondervragen in de focusgroepen, en niet mee opnemen in de interviews met middenveldorganisaties = ok? Dit is ok. Misschien één sociaal-culturele vereniging bijdoen. 6

8 3. Lijst experten. Opletten dat er niet alleen vanuit een sociologische hoek gekeken wordt. Zeker verder aanvullen met experten vanuit de criminologie, demografie (Voorstel Trees: Jan Van Bavel, VUB), juridisch, ruimtelijke ordening, communicatiewetenschappen, > niet alleen vissen uit eigen vijver Lijst voorleggen aan stuurgroep, die kiezen er 7 uit. JOP! Tegen eerste stuurgroep wel al een aantal mensen contacteren. 4. Lijst middenveldorganisaties. Onderwijs nog verder uitwerken Zeker werkgevers en werknemers vertegenwoordigen Keuze voor: o Gezinsbond o Unizo o Vakbonden o Mutualiteiten o Minderhedenforum Jongerenvereniging? > nog verder zoeken! 5. Focusgroepen 3-tal modellen voorleggen aan de stuurgroep (alleen jongeren, alleen ouderen, ), met de voor- en nadelen Keuze aan de stuurgroep laten 6. World-Café Publiek? > mensen uit het middenveld, met accent op de welzijnszorg en het sociaalculturele veld o 20-tal mensen o Combinatie uitnodigen en zelf inschrijven o Verspreidingsfunctie Locatie? > Brussel o Gemeenschapscentra aanspreken o Gemakkelijk te bereiken met het openbaar vervoer o Voorstel: gemeenschapscentrum De Markten Datum? > woensdag 29 april (dag van de intergenerationele solidariteit) 7. Samenstelling Stuurgroep Vlaamse Jeugdraad Ouderenraad Studiedienst van de Vlaamse Regering Artesis+ Gustaaf Worden gecontacteerd door de het Sociaal-Cultureel Agentschap Locatie: op het Sociaal-Cultureel Agentschap Vermoedelijke eerste datum: 15 januari

9 8. Lijst adressen nieuwsbrief Verspreidingsfunctie Mogelijkheid tot het geven van feedback (met incentive) Er wordt een e-zine verspreid door Sociaal-Cultureel Agentschap: ong. 500 mensen, vnl jeugd > die adressen kunnen we al gebruiken + Artesis gaat nog gerichter zoeken naar adressen, vnl naar sociaal-culturele verenigingen voor volwassenen Voor verspreiding moet er niet eerst feedback gevraagd worden aan het Sociaal- Cultureel Agentschap, alleen in geval van twijfel 9. Titel Titel Van 7 tot 107. De positie van jongeren in een vergrijsde samenleving. blijft behouden. 10. Deadline Half mei! 11. Bijkomende opmerkingen Verschil positie en status goed benadrukken in het onderzoek o Positie: vnl economisch luik, betalen o Status: uiten van waardering Jong versus Oud, maar ook nog hele groep middenin (40/50+) Speelt mobiliteit grote rol? Rekening houden met de huidige financiële crisis bij de interviews. 8

10 2.2 Verslag eerste stuurgroepbijeenkomst 15 januari 2009 Onderzoek Intergenerationele Solidariteit Verslag Stuurgroep 15 januari 2009 Aanwezig: Johan Van Gaens Agentschap Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen Lieve Vanderleyden Studiedienst van de Vlaamse Regering Kathy Louagie Vlaamse Ouderenraad Pieter Lietaer Vlaamse Jeugdraad Leen Heylen Universiteit Antwerpen Gustaaf Meersman Videokontakt Hilde Maelstaf Artesis Hogeschool Ingeborg Hillaert Artesis Hogeschool Verontschuldigd: Trees De Bruycker - Agentschap Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen Prof. D. Mortelmans Universiteit Antwerpen Britt Dehertogh Artesis Hogeschool 1. Agenda Voorstelling van de medewerkers aan het onderzoek Grote lijnen van het onderzoek uiteenzetten en planning van het onderzoek overlopen Eerste aanzet tot interviewleidraad mbt de interviews met de middenveldorganisaties bespreken Suggesties voor contactpersonen mbt de interviews met middenveldorganisaties en experten Suggesties voor contactpersonen voor het verspreiden van de nieuwsbrief 9

11 2. Suggesties voor contactpersonen? Middenveldorganisaties: o o o Jongerenorganisaties: Vlaamse Jeugdraad gaat informatie opsturen Suggestie jongerenwelzijn: hebben deze ook geen goede kijk op wat jongeren bezighoudt? Jong economische kamer Experten: o Demografie: Jan Van Bavel o Ruimtelijke ordening/ ruimtebeleving: Johan Van Gaens suggereert eventueel nog een naam o SD Worx? Vlaamse Jeugdraad informeert o Leen en Lieve zullen de lijst nog aanvullen o Lieve Vanderleyden neemt de vraag om geïnterviewd te worden in overweging Lijst met contactpersonen die we al hebben doorsturen naar de stuurgroepleden, die kunnen dan gericht aanvullen obv de lijst Adressen nieuwsbrief: o Vlaamse Jeugdraad gaat nog kijken o Vlaamse ouderenraad gaat nog kijken o Johan Van Gaens 3. Discussie Wat wordt er in dit onderzoek juist verstaan onder jongeren? o Wat zijn jongeren en wat zijn ouderen > beter definiëren o In dit onderzoek: aan de sleutelfiguren om te zeggen wat er juist verstaan wordt onder jongeren en ouderen, zelf geen echte afbakening maken o Belangrijk element in de interviews! Is dit allemaal haalbaar in dit korte tijdsbestek? Heel ambitieus onderzoek. Er wordt wel enkel gewerkt wordt met sleutelfiguren Vergrijzing = positief! Positieve focus goed bewaken in het onderzoek, zonder de pessimistische visie volledig te vermijden. Wat met de middenmoot? Er is jong en oud, maar wat met de tussenliggende generatie? Hoe hier enige respons van krijgen? o Dit is geen primair onderzoek. Het accent ligt op het interviewen van experten die rechtstreeks of onrechtstreeks betrokken zijn bij diverse facetten van intergenerationele solidariteit. o De geïnterviewden zullen hun visie op de intergenerationele solidariteit geven en daarin kan/ zal het belang van de middencategorie aan bod komen. Wat is de finaliteit van het onderzoek? o Dialoog op gang brengen bevorderen o Vergelijken van de visies van wetenschappers en middenvelders en op basis daarvan aanbevelingen formuleren voor het beleid 10

12 o Informatieve video Focus van het onderzoek: wat betekent de onmiskenbare vergrijzing en de intergenerationele solidariteit voor de positie en status van jongeren. o dit kan positief zijn voor jongeren > jongeren worden schaars o dit kan bedreigend zijn voor jongeren > hun aandeel in de samenleving wordt kleiner De volgende stuurgroepbijeenkomst staat gepland op 24 februari. Arenbergstraat 9, Brussel. Lokaal 4B15. Bedankt aan iedereen voor de enthousiaste inzet tijdens deze bijeenkomst. 11

13 2.3 Verslag tweede stuurgroepbijeenkomst 24 februari 2009 Onderzoek Intergenerationele Solidariteit Verslag Tweede Stuurgroep 24 februari 2009 Aanwezig Trees De Bruycker - Agentschap Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen Kathy Louagie Vlaamse Ouderenraad Pieter Lietaer Vlaamse Jeugdraad Gustaaf Meersman Videokontakt vzw Stef Hamerlinck stagiair Videokontakt vzw Hilde Maelstaf Artesis Hogeschool Britt Dehertogh Artesis Hogeschool Ingeborg Hillaert Artesis Hogeschool Verontschuldigd: Johan Van Gaens Agentschap Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen Lieve Vanderleyden Studiedienst van de Vlaamse Regering Leen Heylen Universiteit Antwerpen 1. Op de agenda Stand van zaken: o Interviews o Focusgroep o YouTube-film o World Café Enkele krachtlijnen uit de interviews Verdere planning overlopen 12

14 2. Stand van zaken: interviews Tot hier toe 20 interviewafspraken o 14 middenveldorganisaties: ABVV, ACLVB, LBV-NVK, Samenhuizen vzw, Minderhedenforum vzw, Bond Beter Leefmilieu, Koning Boudewijnstichting, Gezinsbond, Unizo, SERV, Lib. Mut. en CM, Vlaamse Jeugdraad, Vlaamse Ouderenraad o 6 wetenschappers: prof. economie, prof. demografie, prof. agogiek, prof. planologie/ruimtelijke ordening, expert politiek, rechten Ruime waaier van verschillende levensdomeinen en wetenschappen Heel enthousiaste en positieve reacties > sneeuwbaleffect Al 7 interviews gedaan: ABVV, LBC- NVK, Gezinsbond, Samenhuizen vzw, Gezinsbond, prof. economie en het testinterview met de Vlaamse Jeugdraad Al de interviews zijn al opgenomen door Videokontakt vzw. Vanaf nu wordt een selectie gemaakt van interviews die we nog gaan opnemen en interviews die we niet opnemen. Dit om ruimte te laten voor sfeerbeelden op bijvoorbeeld de studiedag, de stuurgroep en dergelijke. 3. Stand van zaken: nieuwsbrief Korte voorstelling van het onderzoek Flashes uit de eerste vier interviews ahv citaten Aankondiging World Café Mogelijkheid tot feedback en incentive Ruim adressenbestand: grote verspreiding onder alle belanghebbende sectoren + sociodata! Opmerkingen op de nieuwsbrief: o Duidelijker stellen van bij het begin dat Artesis Hogeschool en Universiteit Antwerpen het onderzoek uitvoeren en dat het Agentschap voor Sociaal- Cultureel werk de opdrachtgever is. o Duidelijker stellen dat het World Café op de eerste Europese dag van intergenerationele solidariteit valt. o Inleiding is te technisch. Meer op maat maken van de lezers, toegankelijker. o Doel van de nieuwsbrief verduidelijken. o Duidelijker stellen waarom er gereageerd moet worden. Ze moeten het gevoel hebben dat er iets met hun opmerkingen wordt gedaan en dat hun reacties zinvol zijn. o Bij het reageren: duidelijke naamvermelding en eventueel antwoordformulier in PDF. o Als ze de nieuwsbrief verder willen verspreiden: doe maar. o Praktische zaken: hoe op de lijst gekomen, mogelijkheid tot uitschrijven, hoeveel maal krijgen ze de brief o Verder door kunnen klikken naar de volledig uitgeschreven interviews Idee voor prijs? o Workshop bij Videokontakt vzw o Fotocamera o 1 grote prijs en enkele kleinere (boekenbon van de fnac voor 25, 15, 10 euro) o Voorstel: in plaats van één prijs geven we er drie of vier (bijvoorbeeld 2 fotocamera s en 2 workshops om een eigen video te maken) en we laten aan de winnaar de keuze. 13

15 4. Stand van zaken: focusgroep Wie? o o o Tot hier toe: Mobiel21, Impact vzw, JOKA, vzw Jong, Solidariteit voor het gezin, Sociare, OCMW Brussel, Kind en Samenleving Uitnodigingen lopen nog Praktisch: 31 maart 14u tot 17u Gebouwen Artesis Zuid Indien grote interesse: twee focusgroepen Nog voorstel: lesgever in personenzorg 5. Stand van zaken: World Café 29 april De Markten, Brussel 10u-10u30 tot 13u Wat? o Informele, ongedwongen sfeer o Eerst: voorstellen van de onderzoeksresultaten (en/of dvd, maar dat kan ook na de tafelgesprekken) o Met 8-tal mensen samen aan tafel zitten en discussiëren over aantal stellingen o Begeleider aan tafel o Na half uur schuift de groep door naar andere tafel o Op het einde debat o Streefdoel een 40-tal maximum omdat we voldoende begeleiders moeten hebben 6. Stand van zaken: varia Eerste YouTube-film op basis van nieuwsbrief Opnames met kinderen lopen Korte half-open interviews door de studenten o Starten in maart o Niet alles zal bruikbaar zijn o Interessante elementen worden mee in de beleidsvoorstellen opgenomen Studiedag 5 maart, van CoViVE > eventueel filmen 7. Enkele krachtlijnen uit de interviews ABVV o Positie en status jongeren grote onzekerheid bij jongeren: flexibeler invullen van het leven en meer keuzes Moeilijker om aan werk te geraken Jongeren = consumenten Op sociaal-economisch vlak heel belangrijk Grote verschillen bij de groep jongeren 14

16 o o Hooggeschoolden anders omgaan met solidariteit dan laaggeschoolden Jongeren en solidariteit Tijdelijke en selectieve solidariteit Reguleringsmechanismen en daarbinnen eigen keuzevrijheid Beleidsvoorstellen Loopbaandenken Zorgen voor bijkomende/andere financiering van het sociale zekerheidssysteem Ontmoetingen creëren en dialoog starten tussen generaties Prof. economie o Niet focussen op jong en oud Andere breuklijnen in de samenleving zijn veel belangrijker, zoals allochtonen en autochtonen Denken in termen van levensfasen: iedereen is ooit jong geweest en iedereen wordt oud o Solidariteit = verzekering/eigenbelang Als jongere nu baat bij het in stand houden van het sociale zekerheidssysteem later Meer duidelijkheid en transparantie nodig o Rechtvaardigheid en solidariteit Solidariteit via sociale, rechtvaardige instituties Maar ook nood aan gevoelens van verbondenheid om deze instituties te blijven ondersteunen Het ontmoeten, sociale contacten zijn hier heel belangrijk o Intergenerationele solidariteit is niet grootste bezorgdheid binnen solidariteit Solidariteit tussen allochtonen en autochtonen zal veel meer op de helling komen te staan o Beleidsvoorstellen Pensioenleeftijd flexibel maken op een rechtvaardige manier Mensen duidelijk maken dat de gezondheidszorg en de stijging van de kosten niet alleen te maken heeft met de vergrijzing Mensen er van overtuigen dat solidariteit niet alleen iets is tussen jongeren en ouderen Samenhuizen vzw o Positie en status van jongeren Jongeren kunnen zich moeilijk projecteren naar de volgende generatie Er is een bruisende, uitbundige jongerencultuur Jongeren hogere status door toenemend economisch belang Gewicht op de samenleving van de jongeren zal niet verminderen doordat de percentuele bevolkingsgroep van jongeren kleiner wordt Jongeren krijgen meer ruimte en durven ook meer: mondiger en geëmancipeerder o Belang samenhuizen, cohousen 15

17 8. Verdere planning februari/maart Interviews o Laatste afspraken vastleggen: vier wetenschappers en twee middenveldorganisaties o Transcriptie en eerste analyse Nieuwsbrief + YouTube-film o Na verwerking feedback stuurgroep de nieuwsbrief verspreiden o en eerste filmfragment op Youtube Focusgroep o Verder uitnodigen o Draaiboek opstellen 9. Bedenkingen/opmerkingen Jonge wetenschappers: moeilijk te pakken te krijgen. Balans tussen senioren en junioren in de wetenschappen is dus scheefgetrokken. Jonge wetenschappers durven niet goed, zitten teveel in hun eigen onderzoek, afgeschrikt o In Nederland misschien? Via Pearl Dykstra, NIDI? Uitnodigen World Café: o Agentschap voor Sociaal-Cultureel Werk, Vlaamse Jeugdraad en Vlaamse Ouderenraad kijken naar interessante mensen o Niet zomaar uitnodigen: de genodigden moeten zinnige dingen kunnen zeggen over vergrijzing en jongeren en mbt de beleidsvoorstellen, goede adviezen kunnen geven De beleidsaanbevelingen: hoe concreet gaan die zijn? o Beter een aantal goede aanbevelingen dan veel kleintjes die minder gedragen zijn: echte essentiële dingen die vaak terugkomen in de interviews. Duidelijk maken waarom het een goede beleidsaanbeveling is. 10. Datum derde stuurgroep 7 april, om 14u? Ingeborg stuurt nog een mail rond Bedankt voor de enthousiaste inzet! 16

18 2.4 Verslag derde stuurgroep 07 april Onderzoek Intergenerationele Solidariteit Verslag Derde Stuurgroep 07 april 2009 Aanwezig Trees De Bruycker - Agentschap Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen Kathy Louagie Vlaamse Ouderenraad Pieter Lietaer Vlaamse Jeugdraad Gustaaf Meersman Videokontakt vzw Hilde Maelstaf Artesis Hogeschool Ingeborg Hillaert Artesis Hogeschool Leen Heylen Universiteit Antwerpen Verontschuldigd: Johan Van Gaens Agentschap Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen Lieve Vanderleyden Studiedienst van de Vlaamse Regering Britt Dehertogh Artesis Hogeschool 17

19 1. Op de agenda: Afronding diepte-interviews Verloop focusgroep Tweede nieuwsbrief Wijzigingen World-Café Scenario film Verdere planning Vragen/opmerkingen? 2. Afronding diepte-interviews. Laatste interviews zijn afgenomen 7 thema s: 1. Definiëring en conceptualisering van sleutelbegrippen i. Wat zijn jongeren? ii. Wat betekent vergrijzing en ontgroening? 2. Positie en status van jongeren i. Hoe staan jongeren in de samenleving? Toenemende druk op jongeren? Meer keuzemogelijkheden? Mondiger en meer vrijheid? Meer verwachtingen? Evoluties in de tijd? ii. Hoe worden ze gewaardeerd? Jong zijn is de norm? Evoluties in de tijd? iii. psychologische component: toenemend aantal depressies en zelfmoorden bij jongeren 3. Visie op intergenerationele solidariteit i. Perceptie en stereotypen van jongeren en ouderen tegenover elkaar ii. Bereidheid, rol en voorwaarden van jongeren bij intergenerationele solidariteit iii. Rol van ouderen bij intergenerationele solidariteit iv. Komt de intergenerationele solidariteit onder druk te staan? Verschil microniveau/macroniveau? 4. Economie/tewerkstelling i. Flexibele loopbaan ii. Pensioenen/pensioenleeftijd/brugpensioen iii. Bedrijven en de uitdaging van de vergrijzing iv. Jonge en oude collega s v. Combinatie gezin/arbeid 5. Ruimtelijke ordening/huisvesting/duurzame ontwikkeling i. Kangoeroewonen/cohousen/intergenerationeel wonen/samenhuizen ii. Publieke ruimte: tegemoet komen aan noden en behoeften van jongeren en ouderen iii. Meer ontmoeting en contact tussen jongeren en ouderen 6. Gezondheidszorg en zorgafhankelijkheid i. Uitgaven gezondheidszorg + waar grens? ii. Zorg meer op microniveau/ tussen families? iii. Combinatie gezin/zorg + eerlijke verdeling mannen en vrouwen! iv. Mantelzorg/ thuiszorg v. Erfrecht vi. Onderhoudsplicht 18

20 vii. Nieuw samengestelde gezinnen? 7. Varia/symboliek 3. Focusgroep Grote opkomst en veel enthousiasme Wie aanwezig? o o o 11 deelnemers Goede mix jongeren en ouderen aan de tafel Goede mix organisaties JOKA, Impact vzw, S-plus vzw, welzijnszorg, familiehulp, solidariteit voor het gezin, Socius, Mobiel 21, Kind en Samenleving, Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen, Vereniging Vlaamse Jeugddiensten en consulenten Zelfde 7 thema s laten terugkomen Complementair met de interviews, grote bevestiging, verdere verwerking loopt nog 4. Tweede nieuwsbrief. Aantal leuke reacties op de eerste nieuwsbrief Tweede nieuwsbrief o o Minder algemeen Twee thema s uitgelicht Economie/tewerkstelling Onderwijs 5. World-Café. Aansluiten bij andere rondetafelgesprekken op 29 april o Nodeloze concurrentie vermijden o Dialoog op gang brengen belangrijkste doel! o Wel nog de mogelijkheid om eigen beleidsaanbevelingen af te toetsen bij de deelnemers o Groter bereik o Voorstellen voor jeugdwerkers? Eigen presentatiemoment, eventueel met panelgesprek midden mei o Nog verder te bespreken 19

21 6. Verdere planning Dataverzameling is afgerond Verwerking o Literatuurstudie afronden o Analyse van de interviews en de focusgroepen en opstellen beleidsaanbevelingen o Aftoetsen beleidsaanbevelingen op rondetafelgesprekken Uitgave tweede en derde nieuwsbrief (begin mei) Laatste opnames en montage film Van 7 tot 107 Eigen presentatiemoment + voorstelling video Vragen/opmerkingen: Onderwijs = gecontacteerd: redenen om niet mee te doen kan beleidsaanbeveling worden (nu niet meer contacteren) Voorstellen voor jeugdwerkers bij rondetafelgesprekken? Intergenerationeel contact/ontmoeten => zeker bij publieke ruimte Film: aantal uitspraken rond de thema s, gekoppeld aan uitspraken van kinderen en beeldmateriaal Blijvend oproepen voor beeldmateriaal voor de film! o Pieter: dvd van activiteiten van Vlaamse Jeugdraad o Kathy: veel foto s over activiteiten met jongeren en ouderen Doelpubliek film? => mensen die vrij weinig bezig zijn met intergenerationele solidariteit Hoe film verspreiden? Opmaak van film via het Internet? => leveren in quick time, film ter beschikking op website: mensen die met de video willen werken zijn mensen die er naar vragen, via dvd gaat hij in de kast, via website essentieel => moet aangeleverd worden voor website! Vraag: analyse van de interviews, hoe komen tot beleidsaanbevelingen? => diepteinterviews analyseren => aantal mensen hebben hetzelfde gezegd, specifieke beleidsaanbevelingen Opdracht studenten is nog lopende, hier gaan de thema s terugkomen Logboek van mensen die hebben meegedaan! Iedereen: interviews, ook door de studenten, aangevers van contactpersonen, Beleidsaanbevelingen op andere domeinen => meenemen? Thema intergenerationele solidariteit wordt als overkoepelend gezien. Niet als randfenomeen. Hoe wordt onderzoek vrijgegeven? Op presentatiemoment + op website (en eventueel verstuurd in tekstvorm). => nieuwe website rond intergenerationele solidariteit in de zomer Bedankt allemaal voor de inzet!! 20

22 3 Interviewleidraden 3.1 Interviewleidraad Vlaamse Jeugdraad (testinterview) Leidraad interviews Intergenerationele Solidariteit De positie van jongeren in de huidige en toekomstige ontgroende en vergrijsde samenleving. INLEIDING Jezelf en Gustaaf voorstellen Eigen taak binnen Artesis Hogeschool Videokontakt Korte schets geven van het onderzoek Opdrachtgever Sociaal-Cultureel Agentschap Positie van jongeren in de huidige en toekomstige ontgroende en vergrijsde samenleving Eerste stap: diepte-interviews met ervaringsdeskundigen Waarom gekozen voor deze organisatie? Ervaring met intergenerationele solidariteit en vergrijzing en jongeren Ook specifieke visie op bepaalde domeinen. Vakbonden: belang sociale zekerheid, pensioenen, tewerkstelling. Mutualiteiten: gezondheidszorg. Op gemak stellen voor de opnames Geen anonimiteit! Film maken van alle interviews voor het publiekelijk maken van het onderzoek Interviews worden ook in tekstvorm (nieuwsbrief) verspreid OPENINGSVRAAG Indien er geen duidelijke functie is: Wat is uw functie/plaats binnen de organisatie? Wat is uw taak binnen deze organisatie? 21

23 Indien wel duidelijke functie: weten welke functie de geïnterviewde uitoefent! Dan vraag anders formuleren. Bijvoorbeeld: u bent voorzitter van deze organisatie, wat is uw taak juist binnen de organisatie? OVERGANGSVRAAG: vergrijzing en ontgroening Korte inleiding: We weten allemaal dat onze samenleving vergrijst en ontgroent. Ondanks de recent gestegen geboorteaantallen, verwachten we een verdere vergrijzing en ontgroening (= kinderen en jongeren zullen, in verhouding tot de ouderen een kleinere maatschappelijke groep vormen) de komende jaren. Wat betekent deze toenemende vergrijzing en ontgroening voor de organisatie? Welke invloed heeft de vergrijzing en ontgroening op de samenleving, volgens u? Welke trends en verschuivingen merkt u op mbt vergrijzing en ontgroening in de samenleving? Hoe zal dit verder evolueren in de toekomst, denkt u? KERNVRAGEN: Algemeen Met de volgende vragen willen we te weten komen wat uw visie is op de positie van jongeren in een vergrijsde en ontgroende samenleving, en welke verschuivingen je hier ziet bij een toenemende vergrijzing en ontgroening. Met de positie van jongeren bedoelen we de plaats die de jongeren innemen in de maatschappij in verhouding tot anderen. Hoe ziet u de positie van jongeren in een vergrijsde en ontgroende samenleving? Ziet u daar evoluties/veranderingen in bij een toenemende vergrijzing en ontgroening? Denkt u dat er verschillen op te merken zullen zijn tussen de verschillende groepen van jongeren (bv laaggeschoolden, allochtonen, )? In dit onderzoek maken we een duidelijk onderscheid tussen de positie van jongeren en de status van jongeren in een vergrijsde en ontgroende samenleving. De status is de waardering die de jongeren krijgen, samenhangend met de positie die ze innemen in een vergrijsde en ontgroende samenleving. Welke status hebben de jongeren nu volgens u in de samenleving? Wat bepaalt nu voor u de status van jongeren? Zullen hier veranderingen/verschuivingen plaatsvinden, omwille van de toenemende vergrijzing en ontgroening, volgens u? Denkt u dat er verschillen op te merken zullen zijn tussen de verschillende groepen van jongeren (bv laaggeschoolden, allochtonen, )? 22

24 Heel dit onderzoek kadert binnen het ruimere thema intergenerationele solidariteit. Wat betekent voor u intergenerationele solidariteit? Hoe verhouden jongeren zich tegenover ouderen in een vergrijsde en ontgroende samenleving, volgens u? Denkt u dat er hier verschuivingen/veranderingen zullen plaatsvinden bij een toenemende vergrijzing en ontgroening? Welke positieve aspecten ziet u en welke negatieve? Hoe zien jongeren, volgens u, hun rol in een vergrijsde en ontgroende samenleving tov de oudere generatie? Wat denkt u dat de bereidheid zal zijn van de jongeren om deze rol op te nemen in de toekomst, bij een toenemende vergrijzing en ontgroening? Denkt u dat er verschillen op te merken zullen zijn tussen de verschillende groepen van jongeren (bv laaggeschoolden, allochtonen, )? Wat is uw mening tov sociale controle/sociale verplichting mbt intergenerationele solidariteit? Indien tegen: hoe moet intergenerationele solidariteit in de toekomst dan wel ingevuld worden, volgens u? KERNVRAGEN: Algemeen Beleid Intergenerationele solidariteit komt meer en meer in de belangstelling. Dit jaar wordt bijvoorbeeld voor de eerste maal een dag van de solidariteit georganiseerd. Denkt u dat deze (kleinschalige) intergenerationele projecten iets kunnen bijdragen? Welke beleidsaanbevelingen zou u nog doen in verband met vergrijzing/ontgroening en intergenerationele solidariteit? Waarom wel/niet? Wat zijn voor u goede projecten? Zijn er levensdomeinen waar nog te weinig actie wordt ondernomen? Welke? En waarom? 23

25 KERNVRAGEN: Beleid, specifiek voor de organisatie Hebt u beleidsvoorstellen die bedrijven en organisaties zouden helpen om te gaan met de uitdaging van de vergrijzing? AFSLUITER: Tot slot leggen we u graag nog een aantal stellingen voor. Bent u het met deze stellingen eens of oneens? Waarom wel/niet? Stel dat de technologie nog verder toeneemt, dan zullen de mensen liever door een robot verzorgd worden. Het is de keuze van jongeren of ze zich inzetten voor de ouderen in de samenleving. Ouderen die niet meer in staat zijn voor zichzelf te zorgen, moeten hun plan dan maar trekken. Leeftijd is een nieuwe discriminerende factor, naast geslacht, etniciteit, enzovoort. 24

26 3.2 Interviewleidraad voor de experten Leidraad interviews Intergenerationele Solidariteit De positie van jongeren in de huidige en toekomstige ontgroende en vergrijsde samenleving. INLEIDING Jezelf en Gustaaf voorstellen Eigen taak binnen Artesis Hogeschool Videokontakt Korte schets geven van het onderzoek Opdrachtgever Agentschap voor Sociaal- Cultureel werk Positie van jongeren in de huidige en toekomstige ontgroende en vergrijsde samenleving Eerste stap: diepte-interviews met ervaringsdeskundigen Op gemak stellen voor de opnames Geen anonimiteit! Film maken van alle interviews voor het publiekelijk maken van het onderzoek Interviews worden ook in tekstvorm (nieuwsbrief) verspreid OPENINGSVRAAG Kan u kort even vertellen hoe u uw functie invult? 25

27 OVERGANGSVRAGEN: vergrijzing en ontgroening Korte inleiding: We weten allemaal dat onze samenleving vergrijst en ontgroent. Ondanks de recent gestegen geboorteaantallen, verwachten we een verdere vergrijzing en ontgroening (= kinderen en jongeren zullen, in verhouding tot de ouderen een kleinere maatschappelijke groep vormen) de komende jaren. Als u het begrip jongeren hoort, waar denk je dan aan? Wat verstaat u onder het begrip jongeren? Wat betekent vergrijzing en ontgroening voor u? Welke invloed heeft de vergrijzing en ontgroening op de samenleving, volgens u, gebaseerd op uw onderzoekservaring? Welke trends en verschuivingen merkt u op mbt vergrijzing en ontgroening in de samenleving? Hoe zal dit verder evolueren in de toekomst, denkt u? Zijn hier verschillen op te merken tussen verschillende levensdomeinen, volgens u? KERNVRAGEN: Algemeen Met de volgende vragen willen we te weten komen wat uw visie is op de positie van jongeren in een vergrijsde en ontgroende samenleving, en welke verschuivingen je hier ziet bij een toenemende vergrijzing en ontgroening. De positie (of ook rol/functie) is een verzameling van taken, rechten en plichten voor een persoon binnen een bepaald domein. De positie bepaalt de plaats die jongeren innemen in de samenleving in verhouding tot anderen, en bepaalt hoeveel invloed ze hebben, welke rechten, welke verantwoordelijkheden, hoeveel ze bijdragen aan de samenleving, enzovoort. Hier willen we uw visie op de positie van jongeren te weten komen op het domein van vergrijzing en ontgroening. Hoe ziet u de positie van jongeren in een vergrijsde en ontgroende samenleving? Welke criteria bepalen volgens u de positie van jongeren in een vergrijsde en ontgroende samenleving? Ziet u daar evoluties/veranderingen in bij een toenemende vergrijzing en ontgroening? Hoe merkt u dit? En specifieker de sociaal-economische positie van jongeren, hoe ziet u deze in de huidige samenleving? Ziet u daar veranderingen/evoluties bij een toenemende vergrijzing en ontgroening? Denkt u dat er verschillen op te merken zullen zijn tussen verschillende groepen van jongeren (vb. laaggeschoolden, allochtonen, 26

28 man/vrouw, enzovoort)? Ziet u verschillen in de positie van jongeren op verschillende levensdomeinen? In dit onderzoek maken we een duidelijk onderscheid tussen de positie van jongeren en de status van jongeren in een vergrijsde en ontgroende samenleving. De status van jongeren hangt sterk samen met de positie die ze bekleden. Het is de waardering die jongeren krijgen (samenhangend met de positie die ze innemen in een vergrijsde en ontgroende samenleving). Belangrijk hierbij is het psychologische element dat heel sterk speelt, de zelfwaardering die jongeren uit de status halen. Hoe ziet u de status van jongeren in een vergrijsde en ontgroende samenleving? Heel dit onderzoek kadert binnen het ruime thema intergenerationele solidariteit. Welke status hebben de jongeren nu volgens u in de samenleving? Wat bepaalt voor u in de huidige maatschappij de status van jongeren? Zullen hier veranderingen/verschuivingen plaatsvinden, omwille van de toenemende vergrijzing en ontgroening, volgens u? Denkt u dat er verschillen op te merken zullen zijn tussen verschillende groepen van jongeren (vb. laaggeschoolden, allochtonen, man/vrouw, enzovoort)? Ziet u verschillen in de status van jongeren op verschillende levensdomeinen? Wat betekent voor u intergenerationele solidariteit? Hoe staan jongeren ten opzichte van ouderen in een vergrijsde en ontgroende samenleving, volgens u? (in het algemeen, niet alleen in de context van intergenerationele solidariteit) Denkt u dat er hier verschuivingen/veranderingen zullen plaatsvinden bij een toenemende vergrijzing en ontgroening? Welke positieve aspecten ziet u en welke negatieve? Denkt u dat er verschillen op te merken zullen zijn tussen verschillende groepen van jongeren (vb. laaggeschoolden, allochtonen, enzovoort)? Welke vormen van solidariteit kunnen er tussen jongeren en ouderen bewerkstelligd worden? Hoe zien jongeren, volgens u, hun rol binnen deze vormen van solidariteit? Wat denkt u dat de bereidheid zal zijn van de jongeren om deze rol op te nemen in de toekomst, bij een toenemende vergrijzing en ontgroening? 27

29 Stellen jongeren hier iets tegenover, volgens u? En zo ja, welke voorwaarden zullen ze hier dan aan koppelen? Denkt u dat er verschillen op te merken zullen zijn tussen de verschillende groepen van jongeren (vb. laaggeschoolden, allochtonen, )? Tot aan het begin van de 20 ste eeuw was er een sterke solidariteit op te merken binnen een klasse, over de leeftijden heen. Hoe ervaart u dit nu? Bestaat dit nog volgens u? Wat is uw mening tov sociale verplichting/ sociale controle mbt intergenerationele solidariteit? Vb. de onderhoudsplicht, het generatiepact? Indien tegen: hoe moet intergenerationele solidariteit in de toekomst dan wel ingevuld worden, volgens u? Indien voor: hoe zou u dit dan aanpakken? KERNVRAGEN: Algemeen Beleid Intergenerationele solidariteit komt meer en meer in de belangstelling. Dit jaar wordt bijvoorbeeld voor de eerste maal een dag van de solidariteit georganiseerd. Denkt u dat deze (kleinschalige) intergenerationele projecten iets kunnen bijdragen? Waarom wel/niet? Wat zijn voor u goede projecten? Zijn er levensdomeinen waar nog te weinig actie wordt ondernomen? Welke beleidsaanbevelingen zou u nog doen in verband met vergrijzing/ontgroening en intergenerationele solidariteit? Welke? En waarom? AFSLUITER: Tot slot leggen we u graag nog een aantal stellingen voor. Bent u het met deze stellingen eens of oneens? Waarom wel/niet? Stel dat de technologie nog verder toeneemt, dan zullen de mensen liever door een robot verzorgd worden. Het is de keuze van jongeren of ze zich inzetten voor de ouderen in de samenleving. Ouderen die niet meer in staat zijn voor zichzelf te zorgen, moeten hun plan dan maar trekken. Leeftijd is een discriminerende factor, naast geslacht, etniciteit, enzovoort. 28

30 3.3 Interviewleidraad voor de middenveldorganisaties Interviewleidraad vakbonden, Unizo, SERV Leidraad interviews Intergenerationele Solidariteit De positie van jongeren in de huidige en toekomstige ontgroende en vergrijsde samenleving. INLEIDING Jezelf en Gustaaf voorstellen Eigen taak binnen Artesis Hogeschool Videokontakt Korte schets geven van het onderzoek Opdrachtgever Agentschap voor Sociaal- Cultureel werk Positie van jongeren in de huidige en toekomstige ontgroende en vergrijsde samenleving Eerste stap: diepte-interviews met ervaringsdeskundigen Op gemak stellen voor de opnames Geen anonimiteit! Film maken van alle interviews voor het publiekelijk maken van het onderzoek Interviews worden ook in tekstvorm (nieuwsbrief) verspreid OPENINGSVRAAG Kan u kort even vertellen hoe u uw functie binnen de vakbond/organisatie invult? 29

31 OVERGANGSVRAGEN: vergrijzing en ontgroening Korte inleiding: We weten allemaal dat onze samenleving vergrijst en ontgroent. Ondanks de recent gestegen geboorteaantallen, verwachten we een verdere vergrijzing en ontgroening (= kinderen en jongeren zullen, in verhouding tot de ouderen een kleinere maatschappelijke groep vormen) de komende jaren. Als u het begrip jongeren hoort, waar denk je dan aan? Wat verstaat u onder het begrip jongeren? Wat betekent vergrijzing en ontgroening voor u? Wat betekent deze toenemende vergrijzing en ontgroening voor de vakbond/organisatie? Welke invloed heeft de vergrijzing en ontgroening op de samenleving, volgens u? Welke trends en verschuivingen merkt u op mbt vergrijzing en ontgroening in de samenleving? Hoe zal dit verder evolueren in de toekomst, denkt u? Zijn hier verschillen op te merken tussen verschillende levensdomeinen, volgens u? KERNVRAGEN: Algemeen Met de volgende vragen willen we te weten komen wat uw visie is op de positie van jongeren in een vergrijsde en ontgroende samenleving, en welke verschuivingen je hier ziet bij een toenemende vergrijzing en ontgroening. De positie (of ook rol/functie) is een verzameling van taken, rechten en plichten voor een persoon binnen een bepaald domein. De positie bepaalt de plaats die jongeren innemen in de samenleving in verhouding tot anderen, en bepaalt hoeveel invloed ze hebben, welke rechten, welke verantwoordelijkheden, hoeveel ze bijdragen aan de samenleving, enzovoort. Hier willen we uw visie op de positie van jongeren te weten komen op het domein van vergrijzing en ontgroening. Hoe ziet u de positie van jongeren in een vergrijsde en ontgroende samenleving? Welke criteria bepalen volgens u de positie van jongeren in een vergrijsde en ontgroende samenleving? Ziet u daar evoluties/veranderingen in bij een toenemende vergrijzing en ontgroening? Hoe merkt u dit? En specifieker de sociaal-economische positie van jongeren, hoe ziet u deze in de huidige samenleving? Ziet u daar veranderingen/evoluties bij een toenemende vergrijzing en ontgroening? Denkt u dat er verschillen op te merken zullen zijn tussen verschillende groepen van 30

32 jongeren (vb. laaggeschoolden, allochtonen, man/vrouw, enzovoort)? Ziet u verschillen in de positie van jongeren op verschillende levensdomeinen? In dit onderzoek maken we een duidelijk onderscheid tussen de positie van jongeren en de status van jongeren in een vergrijsde en ontgroende samenleving. De status van jongeren hangt sterk samen met de positie die ze bekleden. Het is de waardering die jongeren krijgen (samenhangend met de positie die ze innemen in een vergrijsde en ontgroende samenleving). Belangrijk hierbij is het psychologische element dat heel sterk speelt, de zelfwaardering die jongeren uit de status halen. Hoe ziet u de status van jongeren in een vergrijsde en ontgroende samenleving? Heel dit onderzoek kadert binnen het ruime thema intergenerationele solidariteit. Hoe staan jongeren ten opzichte van ouderen in een vergrijsde en ontgroende samenleving, volgens u? (in het algemeen, niet alleen in de context van intergenerationele solidariteit) Welke status hebben de jongeren nu volgens u in de samenleving? Wat bepaalt voor u in de huidige maatschappij de status van jongeren? Zullen hier veranderingen/verschuivingen plaatsvinden, omwille van de toenemende vergrijzing en ontgroening, volgens u? Denkt u dat er verschillen op te merken zullen zijn tussen verschillende groepen van jongeren (vb. laaggeschoolden, allochtonen, man/vrouw, enzovoort)? Ziet u een verschil tussen jongeren die syndicaal geëngageerd zijn tegenover jongeren die dat niet zijn? Ziet u verschillen in de status van jongeren op verschillende levensdomeinen? Wat betekent voor u intergenerationele solidariteit? Wordt uw visie beïnvloed door uw vakbondservaring? Denkt u dat er hier verschuivingen/veranderingen zullen plaatsvinden bij een toenemende vergrijzing en ontgroening? Welke positieve aspecten ziet u en welke negatieve? Denkt u dat er verschillen op te merken zullen zijn tussen verschillende groepen van jongeren (vb. laaggeschoolden, allochtonen, enzovoort)? Welke vormen van solidariteit kunnen er tussen 31

33 jongeren en ouderen bewerkstelligd worden? Hoe zien jongeren, volgens u, hun rol binnen deze vormen van solidariteit? Wat denkt u dat de bereidheid zal zijn van de jongeren om deze rol op te nemen in de toekomst, bij een toenemende vergrijzing en ontgroening? Stellen jongeren hier iets tegenover, volgens u? En zo ja, welke voorwaarden zullen ze hier dan aan koppelen? Denkt u dat er verschillen op te merken zullen zijn tussen de verschillende groepen van jongeren (vb. laaggeschoolden, allochtonen, )? Tot aan het begin van de 20 ste eeuw was er een sterke solidariteit op te merken binnen een klasse, over de leeftijden heen. Hoe ervaart u dit nu? Bestaat dit nog volgens u? Wat is uw mening tov sociale verplichting/ sociale controle mbt intergenerationele solidariteit? Vb. de onderhoudsplicht, het generatiepact? Indien tegen: hoe moet intergenerationele solidariteit in de toekomst dan wel ingevuld worden, volgens u? Indien voor: hoe zou u dit dan aanpakken? KERNVRAGEN: specifiek voor de organisatie. Indien al eerder aan bod geweest in het interview, vraag overslaan. Deze vragen zullen iets specifieker doorvragen naar vergrijzing/ontgroening en intergenerationele solidariteit op het domein van bedrijven/organisaties en de arbeidsmarkt. Eerder hebben we het al gehad over de positie van jongeren in een vergrijsde en ontgroende samenleving. Ziet u veranderingen/verschuivingen in de positie van jongeren op een arbeidsmarkt die moet omgaan met een toenemende vergrijzing en ontgroening? Zal de vergrijzing/ontgroening van de samenleving een invloed hebben op de arbeidsloopbaan van jongeren denkt u? We hebben het ook al gehad over hoe jongeren zich verhouden tot de oudere generatie in een vergrijsde en ontgroende samenleving. Meer specifiek, hoe staan, denkt u, jonge collega s tgo hun oudere collega s? Denkt u dat er verschillen zullen zijn tussen verschillende sectoren op de arbeidsmarkt? Denkt u dat er verschillen zullen zijn tussen laaggeschoolde en hooggeschoolde jongeren? Kan de jongerenafdeling van de vakbond hier een rol in spelen? Ziet u hier een verschil bij verschillende soorten jobs? Denkt u dat er hier verschillen zijn tussen verschillende sectoren op de arbeidsmarkt? Denkt u dat er hier verschillen zijn tussen laaggeschoolde en hooggeschoolde jongeren? 32

34 Bedrijven staan voor een uitdaging: ze moeten rekening houden met een krimpende en verouderende beroepsbevolking en beperktere netwerken. Hoe kunnen volgens u bedrijven/organisaties het beste omgaan met een vergrijzende en ontgroende samenleving? Hoe gaan bedrijven volgens u het beste om met de interactie tussen jonge en oude werknemers? Vindt u dat bedrijven/organisaties al voldoende gebruik maken van de mogelijkheden van leeftijdsdiversiteit, gemengde taakoverdrachten, kennisoverdracht, enzovoort. In hoeverre komen deze zaken aan bod in onderhandelingen? KERNVRAGEN: Algemeen Beleid Intergenerationele solidariteit komt meer en meer in de belangstelling. Dit jaar wordt bijvoorbeeld voor de eerste maal een dag van de solidariteit georganiseerd. Denkt u dat deze (kleinschalige) intergenerationele projecten iets kunnen bijdragen? Welke beleidsaanbevelingen zou u nog doen in verband met vergrijzing/ontgroening en intergenerationele solidariteit? Waarom wel/niet? Wat zijn voor u goede projecten? Zijn er levensdomeinen waar nog te weinig actie wordt ondernomen? Welke? En waarom? KERNVRAGEN: Beleid, specifiek voor de organisatie Het generatiepact is door de vakbonden eensgezind afgekeurd. Ziet u andere mogelijkheden om de toekomstige problemen rond de pensioenen aan te pakken? Kan volgens u een betere combinatie van het gezins en beroepsleven een oplossing bieden aan de problemen rond de vergrijzing/ontgroening? Hoe kunnen jonge werknemers volgens u in staat gesteld worden te werken, in hun loopbaanbehoeften te voorzien en het aantal kinderen te krijgen dat ze wensen? Wat vindt u van de flexibele aanpak dat ouderen meer en langer kunnen werken indien ze dit wensen? Zo ja, welke dan? Zo ja, hoe ziet u dit dan? Zo niet, waarom niet? Welke beleidsmaatregelen ziet u hier om dit te bewerkstelligen? Indien voor: Hoe denkt u dat ouderen in de gelegenheid gesteld kunnen worden om meer en langer te werken, indien ze dit wensen? Welke beleidsmaatregelen ziet u hier om dit 33

35 Hoe zou u de organisatie van de arbeid moderniseren om ze meer rekening te laten houden met de specifieke behoeften van elke leeftijdsgroep? te bewerkstelligen? Welke beleidsmaatregelen ziet u hier om dit te bewerkstelligen? AFSLUITER: Tot slot leggen we u graag nog een aantal stellingen voor. Bent u het met deze stellingen eens of oneens? Waarom wel/niet? Stel dat de technologie nog verder toeneemt, dan zullen de mensen liever door een robot verzorgd worden. Het is de keuze van jongeren of ze zich inzetten voor de ouderen in de samenleving. Ouderen die niet meer in staat zijn voor zichzelf te zorgen, moeten hun plan dan maar trekken. Leeftijd is een discriminerende factor, naast geslacht, etniciteit, enzovoort. Bij de vakbonden worden de inactieven vaak als onloyale concurrenten gezien tgo de actieven, die wel op post zijn. 34

36 3.3.2 Interviewleidraad mutualiteiten Leidraad interviews Intergenerationele Solidariteit De positie van jongeren in de huidige en toekomstige ontgroende en vergrijsde samenleving. INLEIDING Jezelf en Gustaaf voorstellen Eigen taak binnen Artesis Hogeschool Videokontakt Korte schets geven van het onderzoek Opdrachtgever Sociaal-Cultureel Agentschap Positie van jongeren in de huidige en toekomstige ontgroende en vergrijsde samenleving Eerste stap: diepte-interviews met ervaringsdeskundigen Op gemak stellen voor de opnames Geen anonimiteit! Film maken van alle interviews voor het publiekelijk maken van het onderzoek Interviews worden ook in tekstvorm (nieuwsbrief) verspreid Openingsvraag: vergrijzing en ontgroening Hoe vult u uw taak binnen de mutualiteit in, en wat is in dit verband uw ervaring met vergrijzing en ontgroening? 35

37 OVERGANGSVRAGEN: vergrijzing en ontgroening Korte inleiding: We weten allemaal dat onze samenleving vergrijst en ontgroent. Ondanks de recent gestegen geboorteaantallen, verwachten we een verdere vergrijzing en ontgroening (= kinderen en jongeren zullen, in verhouding tot de ouderen een kleinere maatschappelijke groep vormen) de komende jaren. Als u het begrip jongeren hoort, waar denk je dan aan? Wat verstaat u onder het begrip jongeren? Wat betekent vergrijzing en ontgroening voor u? Welke invloed heeft de vergrijzing en ontgroening op de samenleving, volgens u, gebaseerd op uw onderzoekservaring? Welke trends en verschuivingen merkt u op mbt vergrijzing en ontgroening in de samenleving? Hoe zal dit verder evolueren in de toekomst, denkt u? Zijn hier verschillen op te merken tussen verschillende levensdomeinen, volgens u? KERNVRAGEN: Algemeen Met de volgende vragen willen we te weten komen wat uw visie is op de positie van jongeren in een vergrijsde en ontgroende samenleving, en welke verschuivingen je hier ziet bij een toenemende vergrijzing en ontgroening. De positie (of ook rol/functie) is een verzameling van taken, rechten en plichten voor een persoon binnen een bepaald domein. De positie bepaalt de plaats die jongeren innemen in de samenleving in verhouding tot anderen, en bepaalt hoeveel invloed ze hebben, welke rechten, welke verantwoordelijkheden, hoeveel ze bijdragen aan de samenleving, enzovoort. Hier willen we uw visie op de positie van jongeren te weten komen op het domein van vergrijzing en ontgroening. Hoe ziet u de positie van jongeren in een vergrijsde en ontgroende samenleving? Welke criteria bepalen volgens u de positie van jongeren in een vergrijsde en ontgroende samenleving? Ziet u daar evoluties/veranderingen in bij een toenemende vergrijzing en ontgroening? Hoe merkt u dit? En specifieker de sociaal-economische positie van jongeren, hoe ziet u deze in de huidige samenleving? Ziet u daar veranderingen/evoluties bij een toenemende vergrijzing en ontgroening? Denkt u dat er verschillen op te merken zullen zijn tussen verschillende groepen van jongeren (vb. laaggeschoolden, allochtonen, man/vrouw, enzovoort)? 36

38 Ziet u verschillen in de positie van jongeren op verschillende levensdomeinen? In dit onderzoek maken we een duidelijk onderscheid tussen de positie van jongeren en de status van jongeren in een vergrijsde en ontgroende samenleving. De status van jongeren hangt sterk samen met de positie die ze bekleden. Het is de waardering die jongeren krijgen (samenhangend met de positie die ze innemen in een vergrijsde en ontgroende samenleving). Belangrijk hierbij is het psychologische element dat heel sterk speelt, de zelfwaardering die jongeren uit de status halen. Hoe ziet u de status van jongeren in een vergrijsde en ontgroende samenleving? Welke status hebben de jongeren nu volgens u in de samenleving? Wat bepaalt voor u in de huidige maatschappij de status van jongeren? Zullen hier veranderingen/verschuivingen plaatsvinden, omwille van de toenemende vergrijzing en ontgroening, volgens u? Denkt u dat er verschillen op te merken zullen zijn tussen verschillende groepen van jongeren (vb. laaggeschoolden, allochtonen, man/vrouw, enzovoort)? Ziet u verschillen in de status van jongeren op verschillende levensdomeinen? Heel dit onderzoek kadert binnen het ruime thema intergenerationele solidariteit. Wat betekent voor u intergenerationele solidariteit? Hoe staan jongeren ten opzichte van ouderen in een vergrijsde en ontgroende samenleving, volgens u? Denkt u dat er hier verschuivingen/veranderingen zullen plaatsvinden bij een toenemende vergrijzing en ontgroening? Welke positieve aspecten ziet u en welke negatieve? Denkt u dat er verschillen op te merken zullen zijn tussen verschillende groepen van jongeren (vb. laaggeschoolden, allochtonen, enzovoort)? Welke vormen van solidariteit kunnen er tussen jongeren en ouderen bewerkstelligd worden? Hoe zien jongeren, volgens u, hun rol binnen deze vormen van solidariteit? Wat denkt u dat de bereidheid zal zijn van de jongeren om deze rol op te nemen in de toekomst, bij een toenemende vergrijzing en ontgroening? 37

De ingewonnen informatie moet de dialoog bevorderen en leiden tot het formuleren van aanbevelingen voor het Vlaamse beleid.

De ingewonnen informatie moet de dialoog bevorderen en leiden tot het formuleren van aanbevelingen voor het Vlaamse beleid. 1 is de titel die we meegeven aan het onderzoek rond intergenerationele solidariteit van de Artesis Hogeschool en Universiteit Antwerpen. Het Agentschap Sociaal Cultureel werk voor Jeugd en Volwassenen

Nadere informatie

29 april komt naderbij Intergenerationele Solidariteit nader bekeken. Economie en arbeidsmarkt Onderwijs

29 april komt naderbij Intergenerationele Solidariteit nader bekeken. Economie en arbeidsmarkt Onderwijs is de titel die we meegeven aan het onderzoek rond intergenerationele solidariteit van de Artesis Hogeschool en Universiteit Antwerpen. Het Agentschap Sociaal-Cultureel werk voor Jeugd en Volwassenen (Vlaamse

Nadere informatie

Senior. Voorbeeldboek woongemeenschappen van ouderen. Luc Steenkiste - Wonen in Veelvoud Luk Jonckheere - Samenhuizen vzw April 2013

Senior. Voorbeeldboek woongemeenschappen van ouderen. Luc Steenkiste - Wonen in Veelvoud Luk Jonckheere - Samenhuizen vzw April 2013 Senior Voorbeeldboek woongemeenschappen van ouderen Luc Steenkiste - Wonen in Veelvoud Luk Jonckheere - Samenhuizen vzw April 2013 1 [ SENIOR SAMENHUIZEN ] Senior Samenhuizen Voorbeeldboek woongemeenschappen

Nadere informatie

praktijkseminarie de operationele aanpak valorisatieproblematiek

praktijkseminarie de operationele aanpak valorisatieproblematiek praktijkseminarie de operationele aanpak valorisatieproblematiek SBO maatschappelijke finaliteit Prof. Dr. Ann Jorissen (UA) IWT, 11 januari 2010 1 Effective Governance of Private Enterprises: the influence

Nadere informatie

Hoge Raad voor Vrijwilligers over het EYAA 2012 (European Year of Active Ageing 2012)

Hoge Raad voor Vrijwilligers over het EYAA 2012 (European Year of Active Ageing 2012) Hoge Raad voor Vrijwilligers over het EYAA 2012 (European Year of Active Ageing 2012) De Hoge Raad voor Vrijwilligers (HRV) kijkt relatief tevreden terug op 2011, het Europees Jaar voor het Vrijwilligerswerk.

Nadere informatie

Aanwezig : Julien Bogaert, Herman De Backer, Rik Sagaert, Ingrid Vyvey, Silvie Vanhoutteghem, Jeroen Terryn en Ann De Bruyckere. 1 Verwelkoming...

Aanwezig : Julien Bogaert, Herman De Backer, Rik Sagaert, Ingrid Vyvey, Silvie Vanhoutteghem, Jeroen Terryn en Ann De Bruyckere. 1 Verwelkoming... Dagelijks Bestuur W.O.A.S. Verslag Datum vergadering : Betreft : Dagelijks bestuur W.O.A.S. 8 november 2010, Provinciehuis Boeverbos Brugge, 10.00 uur Onze ref.: P10/8/2/14/6 Verslaggever: Ann De Bruyckere

Nadere informatie

Gezin en arbeid: naar een win-win relatie. 22 februari 2013. Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen Hogeschool-Universiteit Brussel

Gezin en arbeid: naar een win-win relatie. 22 februari 2013. Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen Hogeschool-Universiteit Brussel Gezin en arbeid: naar een win-win relatie 22 februari 2013 Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen Hogeschool-Universiteit Brussel Gezin en arbeid: naar een win-winrelatie Tewerkstelling betekent een

Nadere informatie

Publieksforum: 30 burgers in dialoog over genetische tests

Publieksforum: 30 burgers in dialoog over genetische tests Z I T H E T I N MIJN GENEN? Publieksforum: 30 burgers in dialoog over genetische tests BELGIË 2003 Wetenschap en samenleving dagen elkaar uit Citaten uit het colloquium Testen van mensen, georganiseerd

Nadere informatie

Publiciteit en werving OSA

Publiciteit en werving OSA Publiciteit en werving OSA Bereik de ouders persoonlijk Het is belangrijk om veel aandacht aan werving en publiciteit te besteden. In het bijzonder als u met open inschrijving werkt. Denkt u hierbij aan

Nadere informatie

Draaiboek voor het uitwerken van activiteiten 1

Draaiboek voor het uitwerken van activiteiten 1 Draaiboek voor het uitwerken van activiteiten 1 Je hebt als groep ouders een idee van wat je rond cultuur, ouderbetrokkenheid en taalstimulering zou willen doen op de school van je kind(eren)? Dit doe

Nadere informatie

Werken in Teamverband Vragen voor een groepsgesprek

Werken in Teamverband Vragen voor een groepsgesprek Werken in Teamverband Vragen voor een groepsgesprek Don Boscocollege Hechtel Hieronder vind je een tekst en bijbehorende vragen waarmee de gangmakers in Hechtel een gesprek op gang willen brengen in verschillende

Nadere informatie

Communiceren met ouders. Silke Jansen Orthopedagoog Gezin en Gedrag REC 4 Vierland

Communiceren met ouders. Silke Jansen Orthopedagoog Gezin en Gedrag REC 4 Vierland Communiceren met ouders Silke Jansen Orthopedagoog Gezin en Gedrag REC 4 Vierland Inhoud van de workshop 1. Kind binnen systeem 2. School en ouders gelijkwaardig? 3. Richtlijnen bij oudercontacten 4.

Nadere informatie

> NASLAG WERKWINKEL LEERLINGEN IN DE SCHOOLRAAD Studiedag Leerlingen en school: partners in crime? 24-04-3013

> NASLAG WERKWINKEL LEERLINGEN IN DE SCHOOLRAAD Studiedag Leerlingen en school: partners in crime? 24-04-3013 > NASLAG WERKWINKEL LEERLINGEN IN DE SCHOOLRAAD Studiedag Leerlingen en school: partners in crime? 24-04-3013 Leerlingen uit het secundair onderwijs mogen vertegenwoordigd zijn als partner op de schoolraad.

Nadere informatie

ZORGEN VOOR MORGEN Over woonkeuzes en zorgen voor elkaar

ZORGEN VOOR MORGEN Over woonkeuzes en zorgen voor elkaar ZORGEN VOOR MORGEN Over woonkeuzes en zorgen voor elkaar Interpolis 7-9-2015 Doel- en probleemstelling 7-9-2015 2 Samenvatting en conclusies (1/6) De overheid is verantwoordelijk voor de zorg voor ouderen,

Nadere informatie

Vrienden, ik wil eindigen met een driedubbele oproep:

Vrienden, ik wil eindigen met een driedubbele oproep: Beste vrienden, We zijn aan het einde gekomen van een gevulde dag, met interessante sprekers. Over generaties heen en tussen generaties in, het debat voeren over solidariteit is niet evident. Maar waar

Nadere informatie

Onderzoek naar het verband tussen de betaling van onderhoudsgelden en het risico voor armoede in de gezinnen

Onderzoek naar het verband tussen de betaling van onderhoudsgelden en het risico voor armoede in de gezinnen Onderzoek naar het verband tussen de betaling van onderhoudsgelden en het risico voor armoede in de gezinnen Project uitgevoerd in opdracht van de Staatssecretaris voor Gezinsbeleid door: Gezinsbond vzw

Nadere informatie

Bediende in de logistieke sector: kansen voor vrouwen?

Bediende in de logistieke sector: kansen voor vrouwen? Bediende in de logistieke sector: kansen voor vrouwen? Welke percepties leven er bij werknemers en studenten omtrent de logistieke sector? Lynn De Bock en Valerie Smid trachten in hun gezamenlijke masterproef

Nadere informatie

Vroeg vreemd (buur)taalonderwijs

Vroeg vreemd (buur)taalonderwijs Vroeg vreemd (buur)taalonderwijs in het basisonderwijs met ELENA Ellen Rusman & Stefaan Ternier Welten instituut, Open Universiteit 7 november 2014 Evoluon, Eindhoven http://www.elena learning.eu/ Programma

Nadere informatie

Verslag werkgroep ontslagmanagement GGZ Datum van overleg: 4 december 2012 van 9u 11u Locatie: PC Sint-Hieronymus, Dalstraat 84, 9100 Sint-Niklaas

Verslag werkgroep ontslagmanagement GGZ Datum van overleg: 4 december 2012 van 9u 11u Locatie: PC Sint-Hieronymus, Dalstraat 84, 9100 Sint-Niklaas Verslag werkgroep ontslagmanagement GGZ Datum van overleg: 4 december 2012 van 9u 11u Locatie: PC Sint-Hieronymus, Dalstraat 84, 9100 Sint-Niklaas Aanwezig: Bike Hendrickx/ Linda Van de AZ Nikolaas, PAAZ

Nadere informatie

VTV-2014: Participatie als rode draad

VTV-2014: Participatie als rode draad 1 VTV-2014: Participatie als rode draad Opzet VTV-2014 Basisinformatie op websites Vier themarapporten Gezondheid en maatschappelijke participatie Preventie in de zorg Maatschappelijke kosten en baten

Nadere informatie

Belgian Ageing Studies 10 jaar onderzoek door en voor ouderen

Belgian Ageing Studies 10 jaar onderzoek door en voor ouderen Belgian Ageing Studies 10 jaar onderzoek door en voor ouderen Dominique Verté, Nico De Witte, Liesbeth De Donder, Sarah Dury, An-Sofie Smetcoren, Dorien Brosens, Emily Verté, Sofie Van Regenmortel, Deborah

Nadere informatie

Biomonitoring en sensoring op de werkplek ethische aspecten

Biomonitoring en sensoring op de werkplek ethische aspecten Biomonitoring en sensoring op de werkplek ethische aspecten Bijeenkomst Contactgroep Gezondheid en Chemie, i.s.m. de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde Den Bosch, 13 juni 2019

Nadere informatie

Afspraak met de medewerker van morgen EEN TOEKOMSTBESTENDIG HR- BELEID VOOR DE VLAAMSE OVERHEID

Afspraak met de medewerker van morgen EEN TOEKOMSTBESTENDIG HR- BELEID VOOR DE VLAAMSE OVERHEID Afspraak met de medewerker van morgen EEN TOEKOMSTBESTENDIG HR- BELEID VOOR DE VLAAMSE OVERHEID Werknemer in de toekomst? Welke werkgever moeten we zijn om: Het nodige talent aan te trekken & te houden

Nadere informatie

Methoden van het Wetenschappelijk Onderzoek: Deel II Vertaling pagina 83 97

Methoden van het Wetenschappelijk Onderzoek: Deel II Vertaling pagina 83 97 Wanneer gebruiken we kwalitatieve interviews? Kwalitatief interview = mogelijke methode om gegevens te verzamelen voor een reeks soorten van kwalitatief onderzoek Kwalitatief interview versus natuurlijk

Nadere informatie

SPEELWIJZE LEIDERSCHAPSSPEL

SPEELWIJZE LEIDERSCHAPSSPEL SPEELWIJZE LEIDERSCHAPSSPEL Bij werken, zowel betaald als vrijwillig, hoort leiding krijgen of leiding geven. De vraag wat effectief leiderschap is houdt dan ook veel mensen bezig. De meningen hierover

Nadere informatie

Secundaire arbeidsvoorwaarden van primair belang. Sandra Terwolbeck, Amstelveen 8 oktober 2008

Secundaire arbeidsvoorwaarden van primair belang. Sandra Terwolbeck, Amstelveen 8 oktober 2008 Secundaire arbeidsvoorwaarden van primair belang Sandra Terwolbeck, Amstelveen 8 oktober 2008 Secundaire arbeidsvoorwaarden van primair belang Huidige uitdagingen voor organisaties Veranderd werknemersperspectief

Nadere informatie

Van de berg en de. muis. Gebruikersoverleg Handicap, Chronische Ziekte en Arbeid

Van de berg en de. muis. Gebruikersoverleg Handicap, Chronische Ziekte en Arbeid Van de berg en de muis Over de berg en de muis * Enkele vragen om te starten * Wie ben ik? * Feiten en cijfers * (centrale) uitgangspunten * Denken over handicap * Wetgeving en discriminatie * De manier

Nadere informatie

Enquête ACV Voeding en Diensten - Jouw stem, Onze toekomst!

Enquête ACV Voeding en Diensten - Jouw stem, Onze toekomst! ACV Voeding en Diensten wil weten wat je bezighoudt. Met deze enquête komen we naar je toe om te vragen welk soort politiek beleid je wil voor de toekomst. Het invullen van deze enquête neemt maar enkele

Nadere informatie

i-scan 2.0 Informatiebeheer van werkvloer tot beleid. Begeleiding voor

i-scan 2.0 Informatiebeheer van werkvloer tot beleid. Begeleiding voor Informatiebeheer van werkvloer tot beleid. Begeleiding voor gemeenten en OCMW s Waarom I-scan 2.0? De uitbouw van e-government en het toenemend gebruik van ICT-toepassingen leveren niet altijd de voorspelde

Nadere informatie

VEILIG EN GEZOND WERKEN IN EEN VERANDERENDE ARBEIDSMARKT. Jos Sanders & collega s, TNO

VEILIG EN GEZOND WERKEN IN EEN VERANDERENDE ARBEIDSMARKT. Jos Sanders & collega s, TNO VEILIG EN GEZOND WERKEN IN EEN VERANDERENDE ARBEIDSMARKT Jos Sanders & collega s, TNO MEGATRENDS & ONTWIKKELINGEN ARBEID 1. Demografie: meer en diverser 2. Economie: grilliger en globaler 3. Sociaal-cultureel:

Nadere informatie

online enquête acv-openbare diensten

online enquête acv-openbare diensten online enquête acv-openbare diensten actie voeren dienstverlening lidmaatschap opdracht taken Resultaten Mei 2015 waarden resultaten mei 2015 Naar aanleiding van het congres van ACV-Openbare Diensten in

Nadere informatie

=> maak een keuze / stel prioriteiten

=> maak een keuze / stel prioriteiten Vlaamse Ouderenraad Communiceren vanuit de adviesraad Eric Goubin September-oktober 2014 1 Wie wil je bereiken met je communicatie? => maak een keuze / stel prioriteiten 2 1 1. 2. 3. 3 Wie wil je bereiken?

Nadere informatie

Huishoudelijk Reglement van de Stuurgroep. Green Deal. <001> <Gedeelde Mobiliteit>

Huishoudelijk Reglement van de Stuurgroep. Green Deal. <001> <Gedeelde Mobiliteit> Huishoudelijk Reglement van de Stuurgroep Green Deal Doelstelling van de Stuurgroep De Stuurgroep fungeert als klankbord voor de initiatiefnemende partijen en stuurt de werking

Nadere informatie

Vormingsaanbod voor universiteiten en hogescholen 2014/2015

Vormingsaanbod voor universiteiten en hogescholen 2014/2015 Vormingsaanbod voor universiteiten en hogescholen 2014/2015 Inhoud 3 Vooraf 5 Een andere kijk op spijbelen 6 Over de diepere betekenis van kinderspel 7 Kinderen hebben zo hun kijk op quality time 8 Plan

Nadere informatie

Startmoment traject Jeugdwerk in de Stad, 27 september Didier Reynaert Lector sociaal werk, HoGent Gastlector kinderrechten, Odisee

Startmoment traject Jeugdwerk in de Stad, 27 september Didier Reynaert Lector sociaal werk, HoGent Gastlector kinderrechten, Odisee Startmoment traject Jeugdwerk in de Stad, 27 september 2016 Didier Reynaert Lector sociaal werk, HoGent Gastlector kinderrechten, Odisee Goedkeuring Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK, 1989).

Nadere informatie

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W 1 Naam student: Studentnummer: Datum: Naam leercoach: Inleiding Voor jou ligt het meetinstrument ondernemende houding. Met dit meetinstrument

Nadere informatie

Kindvriendelijke publieke ruimte in Turnhout. Kind & Samenlevings vzw & Fris in het landschap

Kindvriendelijke publieke ruimte in Turnhout. Kind & Samenlevings vzw & Fris in het landschap Kindvriendelijke publieke ruimte in Turnhout Kind & Samenlevings vzw & Fris in het landschap Waar moet het naartoe met de publieke ruimte voor kinderen en jongeren? Kind & Samenlevings vzw & Fris in het

Nadere informatie

Dit moet gemotiveerd worden in het projectvoorstel en wordt mee beoordeeld bij de evaluatie.

Dit moet gemotiveerd worden in het projectvoorstel en wordt mee beoordeeld bij de evaluatie. 0 OP ESF Vlaanderen 2014-2020 FAQ oproep 315 Innovatie door adaptatie Prioriteit uit OP: 5 Innovatie en Transnationaliteit 1. Moeten de promotor en partners Vlaamse dienstverleners zijn? De promotor en

Nadere informatie

Vragenlijst Leeftijdsscan

Vragenlijst Leeftijdsscan De leeftijdsscan Dit document is een blanco vragenlijst ter voorbereiding van het invullen van de leeftijdsscan op www.leeftijdsscan.be. Die website helpt u in real time om een duidelijk beeld te vormen

Nadere informatie

De dienstencheques 360 doorgelicht

De dienstencheques 360 doorgelicht Contact: daphne.valsamis@ideaconsult.be - 02/300.85.00 De dienstencheques 360 doorgelicht Persconferentie 5.07.2018 Doelstellingen van het onderzoek 360 zicht op de dienstencheques: Analyse van de vraagzijde

Nadere informatie

1,9 miljoen Belgen hebben nog nooit een computer gebruikt; 2,6 miljoen Belgen hebben nog nooit op het internet gesurft.

1,9 miljoen Belgen hebben nog nooit een computer gebruikt; 2,6 miljoen Belgen hebben nog nooit op het internet gesurft. ALGEMENE DIRECTIE STATISTIEK EN ECONOMISCHE INFORMATIE PERSBERICHT 8 november 2006 1,9 miljoen Belgen hebben nog nooit een computer gebruikt; 2,6 miljoen Belgen hebben nog nooit op het internet gesurft.

Nadere informatie

Ontwikkeling van een instrument voor arbeidsmarkt- en competentieprognoses

Ontwikkeling van een instrument voor arbeidsmarkt- en competentieprognoses Ontwikkeling van een instrument voor arbeidsmarkt- en competentieprognoses VIONA-onderzoeksprogramma WSE Arbeidsmarktcongres 16 december 2010 Daphné Valsamis Ingrid Vanhoren Inhoudstafel Deel 1: Ontwikkeling

Nadere informatie

INTERVIEWVRAGEN Mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid

INTERVIEWVRAGEN Mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid INTERVIEWVRAGEN Mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid INTERVIEWVRAGEN MANTELZORGVRIENDELIJK PERSONEELSBELEID Korte omschrijving: Dit is een overzicht van mogelijke interviewvragen voor een semi-gestructureerd

Nadere informatie

Een brug naar de toekomst PCOB manifest heeft oog voor solidariteit tussen generaties

Een brug naar de toekomst PCOB manifest heeft oog voor solidariteit tussen generaties Een brug naar de toekomst PCOB manifest heeft oog voor solidariteit tussen generaties Inleiding De huidige financiële en economische crisis maakt pijnlijk duidelijk dat de houdbaarheid van de overheidsfinanciën

Nadere informatie

Werkgevers Ondernemers. In gesprek over de inhoud van het onderwijs

Werkgevers Ondernemers. In gesprek over de inhoud van het onderwijs Werkgevers Ondernemers In gesprek over de inhoud van het onderwijs 1 Algemeen Doe mee en praat mee! Antwoord of reactie op deze vraag? Dé landelijke dialoog over ons onderwijs en de toekomst. Deel gedachten,

Nadere informatie

E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU?

E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU? E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU? Thuis en op school heb je allerlei waarden meegekregen. Sommigen passen bij je, anderen misschien helemaal niet. Iedereen heeft waarden. Ken

Nadere informatie

Klanttevredenheid. Vereenzaming Ouderen Soest VOS

Klanttevredenheid. Vereenzaming Ouderen Soest VOS 2011 Klanttevredenheid Vereenzaming Ouderen Soest VOS Stichting Welzijn Ouderen Soest Molenstraat 8c 3764 TG Soest 035 60 23 681 info@swos.nl www.swos.nl KvK 41189365 Klanttevredenheidsonderzoek Vereenzaming

Nadere informatie

Evaluatie Vlaamse Jonge Ondernemingen vzw

Evaluatie Vlaamse Jonge Ondernemingen vzw 7 oktober 2013 Evaluatie Vlaamse Jonge Ondernemingen vzw Managementsamenvatting www.technopolis-group.com Evaluatie Vlaamse Jonge Ondernemingen vzw Managementsamenvatting technopolis group, oktober 2013

Nadere informatie

Pedagogische Begeleidingsdienst Basisonderwijs GO! wereldoriëntatie

Pedagogische Begeleidingsdienst Basisonderwijs GO! wereldoriëntatie & Pedagogische Begeleidingsdienst Basisonderwijs GO! wereldoriëntatie E HO DIT T RK AL E W ITA? G I D IER H CA mens & maatschappij specifieke visie van leerlijn naar methodiek van methodiek naar leerlijn

Nadere informatie

Toekomstgericht antwoord geven op de uitdagingen van de vergrijzing

Toekomstgericht antwoord geven op de uitdagingen van de vergrijzing Toekomstgericht antwoord geven op de uitdagingen van de vergrijzing Cijfers en feiten 2011: 1,86 miljoen 65 plussers 2020: 2,22 miljoen De volgende 10 jaar groeit de groep van 80-plussers tot bijna 577.000,

Nadere informatie

we zijn in beeld VPTZ-ZU/ Hospice Nieuwegein

we zijn in beeld VPTZ-ZU/ Hospice Nieuwegein we zijn in beeld VPTZ-ZU/ Hospice Nieuwegein Beleid 2012-2013 Inleiding Dit beleidsstuk is geschreven om in beeld te brengen wat onze organisatie doet, waar we voor staan en waar we goed in zijn, hoe we

Nadere informatie

Toegankelijke kinderopvang. Jef Scheirlinck & Christine Faure Didelle

Toegankelijke kinderopvang. Jef Scheirlinck & Christine Faure Didelle Toegankelijke kinderopvang Jef Scheirlinck & Christine Faure Didelle Programma» Een diversiteit aan gezinnen» Functies in kinderopvang» Sociale functie in kinderopvang» Wat is toegankelijk zijn?» Toegankelijkheid

Nadere informatie

Rapport 833 Derriks, M., & Kat, E. de. (2020). Jeugdmonitor Zeeland Amsterdam: Kohnstamm Instituut.

Rapport 833 Derriks, M., & Kat, E. de. (2020). Jeugdmonitor Zeeland Amsterdam: Kohnstamm Instituut. Samenvatting Rapport 833 Derriks, M., & Kat, E. de. (2020). Jeugdmonitor Zeeland Amsterdam: Kohnstamm Instituut. De Jeugdmonitor Zeeland De Jeugdmonitor Zeeland is een plek waar allerlei informatie bij

Nadere informatie

Sterk door overleg. Adviesfunctie

Sterk door overleg. Adviesfunctie De Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) brengt de Vlaamse werkgevers- en werknemersorganisaties samen voor overleg en advies over tal van Vlaamse beleidsthema s. De sociale partners adviseren

Nadere informatie

Beste ondernemer, hoe ziet uw zaak eruit in 2025?

Beste ondernemer, hoe ziet uw zaak eruit in 2025? Beste ondernemer, hoe ziet uw zaak eruit in 2025? Het detailhandelslandschap evolueert snel. Internet is alomtegenwoordig. Sociale media, e-commerce, m-commerce, etc. zetten de klassieke, fysieke detailhandelszaken

Nadere informatie

1. Doel: de themagesprekken kunnen inzichten verschaffen over de werkmotieven (wie ben ik en wat wil ik) en zijn kwaliteiten (wat kan ik).

1. Doel: de themagesprekken kunnen inzichten verschaffen over de werkmotieven (wie ben ik en wat wil ik) en zijn kwaliteiten (wat kan ik). 1.16. Themagesprek A. Situering Wie ben ik? Wat wil ik? Wat kan ik? Wat zijn mijn opties? Wat is mijn actieplan? B. Gebruik 1. Doel: de themagesprekken kunnen inzichten verschaffen over de werkmotieven

Nadere informatie

Stand van zaken. Algemene afspraken. Verslag vergadering Ethisch Verantwoorde Zorg & Basisattitude

Stand van zaken. Algemene afspraken. Verslag vergadering Ethisch Verantwoorde Zorg & Basisattitude Datum: 31 mei 2011 Aanwezig: Vicky Snauwaert (RESOC SERR ZWVL), Inge Vromant (RESOC SERR MWVL), Chloë Devreese (RESOC SERR Brugge), Michèle Delbecque (RTC WVL). Stand van zaken Wat is reeds gebeurd? -

Nadere informatie

Word een participatie-expert!

Word een participatie-expert! Word een participatie-expert! Coaching bij extern participatietraject van een klimaatactie Van juli tot mei 2017 coacht Bond Beter Leefmilieu (BBL), in samenwerking met de provincie Antwerpen, gemeenten

Nadere informatie

Evaluatie Nieuwsbrief Duurzame Mobiliteit

Evaluatie Nieuwsbrief Duurzame Mobiliteit Evaluatie Nieuwsbrief Duurzame Mobiliteit De Nieuwsbrief Duurzame Mobiliteit bestaat 1 jaar. In dat jaar verschenen 20 edities van onze nieuwsbrief. Tijd om eens te zien wat we kunnen verbeteren aan het

Nadere informatie

Project leerkrachten en jeugdinformatie

Project leerkrachten en jeugdinformatie PROJECTFICHE Project leerkrachten en jeugdinformatie Datum: 22 januari 2015 1 Vaststellingen vooraf We hebben als De Ambrassade al heel wat expertise opgebouwd rond jeugdinformatie. We willen vanuit deze

Nadere informatie

TIJD EN VRIJE TIJD EEN WERELD VAN VERSCHIL EEN ZOEKTOCHT NAAR KWALITEITSVOLLE VRIJE TIJDSBELEVING BIJ KINDEREN.

TIJD EN VRIJE TIJD EEN WERELD VAN VERSCHIL EEN ZOEKTOCHT NAAR KWALITEITSVOLLE VRIJE TIJDSBELEVING BIJ KINDEREN. TIJD EN VRIJE TIJD EEN WERELD VAN VERSCHIL EEN ZOEKTOCHT NAAR KWALITEITSVOLLE VRIJE TIJDSBELEVING BIJ KINDEREN. INHOUD EN AANPAK VAN DEZE WORKSHOP VERLOOP 1. Wat is vrije tijd eigenlijk? Een kader. 2.

Nadere informatie

Welkom op deze focusgroep!

Welkom op deze focusgroep! Focusgroep 02/02/06 1 Mobiliseren, dynamiseren en enthousiasmeren van onze (toekomstige) zilvervloot op de arbeidsmarkt Welkom op deze focusgroep! Focusgroep 02/02/06 2 www.flandersdc.be FDC heeft de volgende

Nadere informatie

Ouderbetrokkenheid: interviewschema

Ouderbetrokkenheid: interviewschema Ouderbetrokkenheid: interviewschema Contactinformatie: Prof. dr. Johan van Braak, Lien Ghysens en Ruben Vanderlinde Vakgroep Onderwijskunde Universiteit Gent Inleiding Met dit interview willen we meer

Nadere informatie

FUSION TEAMS. Tewerkstelling en diversiteit in het jeugdwelzijnswerk. April 2014 december 2015

FUSION TEAMS. Tewerkstelling en diversiteit in het jeugdwelzijnswerk. April 2014 december 2015 FUSION TEAMS Tewerkstelling en diversiteit in het jeugdwelzijnswerk. April 2014 december 2015 Aanleiding van het onderzoek; observaties uit de praktijk Eerder weinig jongeren met niet Belgische achtergrond

Nadere informatie

Interim als opstap voor. Young Graduates. Régis Birgel Jobat Career Launch 27/03/2013

Interim als opstap voor. Young Graduates. Régis Birgel Jobat Career Launch 27/03/2013 Interim als opstap voor Young Graduates. Régis Birgel Jobat Career Launch 27/03/2013 AGENDA 1. De arbeidsmarkt in cijfers. 2. Wat is uitzendarbeid? 3. Wanneer doen bedrijven beroep op een uitzendkracht?

Nadere informatie

Bijlage 1: Stappenplan hoe werknemers te

Bijlage 1: Stappenplan hoe werknemers te Bijlage 1: Stappenplan hoe werknemers te bewegen tot scholing en opleiding Doel van dit stappenplan is aan te geven hoe P&O leidinggevenden kan helpen bij het selecteren van de doelgroep, het voeren van

Nadere informatie

Feedback aan leerkrachten

Feedback aan leerkrachten Feedback aan leerkrachten Studiedag Leerlingenparticipatie 24 april 2013 Paleizenstraat Saskia 90 > 1030 Vandeputte Brussel T 02 215 32 29 > F 02 215 41 78 > www.vsknet.be Wie ben ik? Saskia Vandeputte

Nadere informatie

Positief assertief, kiezen voor jezelf, betekent niet kiezen tegen de ander

Positief assertief, kiezen voor jezelf, betekent niet kiezen tegen de ander Workshop Positief assertief Positief assertief, kiezen voor jezelf, betekent niet kiezen tegen de ander Opkomen voor jezelf, is in de praktijk vaak lastiger dan het lijkt. Je wilt graag iedereen te vriend

Nadere informatie

Lokale besturen werken aan etnisch-culturele diversiteit

Lokale besturen werken aan etnisch-culturele diversiteit Invulformulier voor goede praktijkvoorbeelden Lokale besturen werken aan etnisch-culturele diversiteit 1. Naam van uw stad, gemeente of OCMW OCMW Gent 2. Praktijkvoorbeeld 2.1 Titel van het initiatief

Nadere informatie

Studenten lerarenopleiding. In gesprek over de inhoud van het onderwijs

Studenten lerarenopleiding. In gesprek over de inhoud van het onderwijs Studenten lerarenopleiding In gesprek over de inhoud van het onderwijs 1 Algemeen Doe mee en praat mee! Antwoord of reactie op deze vraag? Dé landelijke dialoog over ons onderwijs en de toekomst. Deel

Nadere informatie

Wegwijs in de social profit

Wegwijs in de social profit 8/10/2015 Trefdag Gent Wegwijs in de social profit SPREKER: Tine Winnelinckx - VIVO Wegwijs in de social profit Even kennismaken? ONDERWIJS ARBEIS- MARKT LEVENSLANG LEREN DIVERSITEIT FOSEN SAINCTELETTESQUARE

Nadere informatie

Voor de paboopleider. Werkvorm 9: voor de opleider (1) Reageren op discriminatie

Voor de paboopleider. Werkvorm 9: voor de opleider (1) Reageren op discriminatie Werkvorm 9: voor de opleider (1) Hoe kun je reageren op discriminatie op school? Iedereen in het onderwijs krijgt er vroeg of laat mee te maken: vooroordelen en discriminatie. Het is zaak om hier goed

Nadere informatie

Communicatie voor & door je club of vereniging. Eric Goubin

Communicatie voor & door je club of vereniging. Eric Goubin Communicatie voor & door je club of vereniging Eric Goubin Je ziet deze foto in de krant. Wat vertelt die foto over deze KVLV-afdeling? Je vindt deze folder in je brievenbus. Wat vertelt dit over deze

Nadere informatie

Krachtlijnen voor opvang en vrije tijd van kinderen

Krachtlijnen voor opvang en vrije tijd van kinderen Krachtlijnen voor opvang en vrije tijd van kinderen Lutgard Vrints Studiedienst Gezinsbond Vlaams Parlement Commissie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin hoorzitting 4 mei 2016 Bisconceptnota: organisatie

Nadere informatie

Workshop opleiding op leeftijd. Margreet Verbeek

Workshop opleiding op leeftijd. Margreet Verbeek Workshop opleiding op leeftijd Margreet Verbeek Workshop opleiding op leeftijd Werken aan een gezonde toekomst Kom in beweging! 2 Wat gaan we doen? Kennismaking: Wie zijn wij? Actieve kennismaking Ik ga

Nadere informatie

Reflectiegesprekken met kinderen

Reflectiegesprekken met kinderen Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen

Nadere informatie

Inhoudstafel Leermeermoment Chicago Jongeren Lees dit alvorens te beginnen... 2 Doelstelling van de activiteit... 2 Overzicht...

Inhoudstafel Leermeermoment Chicago Jongeren Lees dit alvorens te beginnen... 2 Doelstelling van de activiteit... 2 Overzicht... Inhoudstafel Leermeermoment Chicago Jongeren Lees dit alvorens te beginnen... 2 Doelstelling van de activiteit... 2 Overzicht... 2 Praktische voorbereiding... 2 Tijd (duur)... 2 Locatie... 2 Materiaal...

Nadere informatie

Sensoren en maatschappij

Sensoren en maatschappij PROJECT Sensoren en maatschappij Informatie voor de leerlingen Inhoud 1 De opdracht 2 Het beroep 3 De organisatie 4 Begeleiding 5 Beoordeling en evaluatie [1] PROJECT Sensoren en maatschappij [Technasium]

Nadere informatie

Waar en hoe begint het verhaal?

Waar en hoe begint het verhaal? Brede School Helmet Coördinator: Tina Smout Email: tsmout@klaveren7.be Waar en hoe begint het verhaal? Helmet = wijk in Schaarbeek, Brussel veel kleuren en geuren, maar ook veel maatschappelijke uitdagingen

Nadere informatie

Nieuwe tijden, nieuwe collectieve pensioenen

Nieuwe tijden, nieuwe collectieve pensioenen Nieuwe tijden, nieuwe collectieve pensioenen Werkgevers en werknemers aan het woord Onderzoek verricht in opdracht van Nationale-Nederlanden door Motivaction. Wat vinden werkgevers en werknemers van pensioenen.

Nadere informatie

Aan de slag met duurzame inzetbaarheid 3 november 2015

Aan de slag met duurzame inzetbaarheid 3 november 2015 Duurzame inzetbaarheid uitgangspunt personeelsbeleid Het voorstel is duurzame inzetbaarheid centraal te stellen in het personeelsbeleid om medewerkers van alle levensfasen optimaal inzetbaar te houden

Nadere informatie

koopzondagen 2012 def KOOPZONDAGEN EN KOOPAVONDEN DE MENING VAN DE BURGER

koopzondagen 2012 def KOOPZONDAGEN EN KOOPAVONDEN DE MENING VAN DE BURGER koopzondagen 2012 def KOOPZONDAGEN EN KOOPAVONDEN DE MENING VAN DE BURGER Oktober 2012 2 Opdrachtnemer: Opdrachtgever: Team Financieel Advies, Onderzoek & Statistiek Camiel De Bruijn Ard Costongs Economie

Nadere informatie

Vrijetijdsbeleving van kinderen in armoede

Vrijetijdsbeleving van kinderen in armoede 28 juni 2011 Vrijetijdsbeleving van kinderen in armoede Voorstelling van het onderzoek Dagprogramma 9u00 9u30 9u45 10u45 11u00 12u30 14u00 16u30 Onthaal Verwelkoming en toespraak door Pascal Smet Vlaams

Nadere informatie

BEÏNVLOEDENDE FACTOREN VAN THERAPIETROUW EN ZELFMANAGEMENT BIJ ORALE TKIs: EEN KWALITATIEF ONDERZOEK. Mathieu Verbrugghe Prof. dr.

BEÏNVLOEDENDE FACTOREN VAN THERAPIETROUW EN ZELFMANAGEMENT BIJ ORALE TKIs: EEN KWALITATIEF ONDERZOEK. Mathieu Verbrugghe Prof. dr. BEÏNVLOEDENDE FACTOREN VAN THERAPIETROUW EN ZELFMANAGEMENT BIJ ORALE TKIs: EEN KWALITATIEF ONDERZOEK Mathieu Verbrugghe Prof. dr. Ann Van Hecke INLEIDING THERAPIEONTROUW Een patiënt wordt therapieontrouw

Nadere informatie

De VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft)

De VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft) De VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft) Inleiding Veel mensen ervaren moeilijkheden om werk te vinden te behouden, of van baan / functie te veranderen. Beperkingen, bijvoorbeeld

Nadere informatie

Besluit Geen globale terugval in actieve lidmaatschappen, wel onderlinge verschuivingen tussen verenigingen

Besluit Geen globale terugval in actieve lidmaatschappen, wel onderlinge verschuivingen tussen verenigingen Verenigingen (evolutie 1996 tot 2015) Meer dan de helft van de Vlamingen minstens actief in 1 vereniging, een kwart is minstens in 2 verenigingen actief: stabiele cijfers > bevolking tussen 18 en 75 jaar:

Nadere informatie

Advies. over het ontwerp van kaderdecreet Vlaamse ontwikkelingssamenwerking

Advies. over het ontwerp van kaderdecreet Vlaamse ontwikkelingssamenwerking Brussel, 5 juli 2006 050706_Advies_kaderdecreet_Vlaamse_ontwikkelingssamenwerking Advies over het ontwerp van kaderdecreet Vlaamse ontwikkelingssamenwerking 1. Inleiding Op 24 mei 2006 heeft Vlaams minister

Nadere informatie

Doelstelling BOV Meer bewegen op maat van de deelnemer Bewegen als continuüm Gezondheidswinst op fysiek, mentaal en sociaal vlak

Doelstelling BOV Meer bewegen op maat van de deelnemer Bewegen als continuüm Gezondheidswinst op fysiek, mentaal en sociaal vlak LL Doelstelling BOV Meer bewegen op maat van de deelnemer Bewegen als continuüm Gezondheidswinst op fysiek, mentaal en sociaal vlak Doelgroep Doelgroep: volwassenen met een verhoogd beïnvloedbaar gezondheidsrisico

Nadere informatie

Langer thuis in eigen huis

Langer thuis in eigen huis Langer thuis in eigen huis Hoe passen we de bestaande woningbouw aan voor de senioren van nu en de toekomst? 14 januari 2016 Programma 10:00 Welkom en korte inleiding op de ontwerpstudie: Jutta Hinterleitner,

Nadere informatie

Oncologie Kempen 2013 5 oktober 2013 Cultureel Centrum t Schaliken- Herentals Guido Van Hal Centrum voor Kankeropsporing vzw Afdeling Antwerpen

Oncologie Kempen 2013 5 oktober 2013 Cultureel Centrum t Schaliken- Herentals Guido Van Hal Centrum voor Kankeropsporing vzw Afdeling Antwerpen Oncologie Kempen 2013 5 oktober 2013 Cultureel Centrum t Schaliken- Herentals Guido Van Hal Centrum voor Kankeropsporing vzw Afdeling Antwerpen Centrum voor Kankeropsporing Voorheen: hetconsortium van

Nadere informatie

Vragenlijst deelnemers Vlaams Lerend Netwerk STEM SO

Vragenlijst deelnemers Vlaams Lerend Netwerk STEM SO Vragenlijst deelnemers Vlaams Lerend Netwerk STEM SO 1. Persoonlijke gegevens Naam school:.. Provincie school: o Antwerpen o Limburg o Oost- Vlaanderen o Vlaams- Brabant o West- Vlaanderen Wat is je functie?

Nadere informatie

Buiten Gewone Buurt. Voor bewoners die zich engageren voor hun buurt of dorp. Projectoproep

Buiten Gewone Buurt. Voor bewoners die zich engageren voor hun buurt of dorp. Projectoproep Buiten Gewone Buurt Voor bewoners die zich engageren voor hun buurt of dorp Dien een dossier in vóór 12/10/2009 Projectoproep Wil u, samen met andere buurt- of dorpsbewoners, het initiatief nemen om het

Nadere informatie

Congres VELOV Elementen voor de toespraak van Pascal Smet Vlaams minister van Onderwijs, Jeugd, Gelijke Kansen en Brussel Mechelen, 26 maart 2014

Congres VELOV Elementen voor de toespraak van Pascal Smet Vlaams minister van Onderwijs, Jeugd, Gelijke Kansen en Brussel Mechelen, 26 maart 2014 Congres VELOV Elementen voor de toespraak van Pascal Smet Vlaams minister van Onderwijs, Jeugd, Gelijke Kansen en Brussel Mechelen, 26 maart 2014 Nieuwe ontwikkelingen en impulsen op sociaal, cultureel,

Nadere informatie

Praktijkgericht W&T onderzoek door leerkrachten: een case study

Praktijkgericht W&T onderzoek door leerkrachten: een case study Praktijkgericht W&T onderzoek door leerkrachten: een case study Martijn Weesing, ipabo Amsterdam Erna van Hest, Vrije Universiteit Amsterdam St. Jan School, Amsterdam EWT Conferentie, NEMO, 22 mei 2013

Nadere informatie

CREATIEF VERMOGEN. Andrea Jetten, Hester Stubbé

CREATIEF VERMOGEN. Andrea Jetten, Hester Stubbé CREATIEF VERMOGEN Andrea Jetten, Hester Stubbé OPDRACHT Creativitief vermogen meetbaar maken zodat de ontwikkeling ervan gestimuleerd kan worden bij leerlingen. 21st century skills Het uitgangspunt is

Nadere informatie

Het effect van deelname aan ouderenactiviteiten van Timpaan Welzijn op gevoelens van eenzaamheid. Onderzoek in de Gemeente Steenwijkerland

Het effect van deelname aan ouderenactiviteiten van Timpaan Welzijn op gevoelens van eenzaamheid. Onderzoek in de Gemeente Steenwijkerland Het effect van deelname aan ouderenactiviteiten van Timpaan Welzijn op gevoelens van eenzaamheid. Onderzoek in de Gemeente Steenwijkerland 0 Dit onderzoek is in 2012 uitgevoerd door Nanda Knol, 3 e jaars

Nadere informatie

Opdrachtsverklaring Missie - Visie

Opdrachtsverklaring Missie - Visie Opdrachtsverklaring Missie - Visie 1. Missie Sint-Lodewijk biedt aangepast onderwijs en/of begeleiding op maat aan kinderen, jongeren en volwassenen met een motorische beperking. Ook het gezin en breder

Nadere informatie

Gebruikersparticipatie

Gebruikersparticipatie Gebruikersparticipatie Ik ben de Communicatiedienst van K&G Voor de onderstaande informatiebrochures hebben we een project gebruikersparticipatie opgezet: - Kind in Beeld - Voeding en beweging - Taalstimulering

Nadere informatie

Verslag focusgroep ouders met jongeren in secundaire scholen

Verslag focusgroep ouders met jongeren in secundaire scholen Verslag focusgroep ouders met jongeren in secundaire scholen Doelgroep Methodiek Thema s 11 ouders van jongeren in secundaire scholen (2014) Waarderende benadering Ouderbetrokkenheid- Communicatie Ondersteuning

Nadere informatie

Je kind kan winnen, los van het wedstrijdresultaat. Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen

Je kind kan winnen, los van het wedstrijdresultaat. Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen WORKSHOP Opvoedingsondersteuning van ouders in jeugdsportclubs Je kind kan winnen, los van het wedstrijdresultaat. Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen Deze workshop is het resultaat van het PWO-project

Nadere informatie