6 Prinses Máxima bezoekt FrieslandCampina Vietnam

Transcriptie

1 FrieslandCampina presenteert goede jaarcijfers 2010 Zuivel terug in het middelpunt van belangstelling Duurzaam inkopen en succesvol ondernemen Rotterdam drukt eigen stempel op Continu Verbeteren is het personeelsblad van FrieslandCampina nr.2

2 2 Column 3 28 Nieuwe uitdagingen Het jaar 2011 is inmiddels al vier maanden onderweg, maar er is reden genoeg om nog even stil te staan bij het voorafgaande jaar was een jaar waarin we uitstekende resultaten hebben geboekt. Er is een aanzienlijke winststijging gerealiseerd gecombineerd met een aanzienlijk hogere garantieprijs. We zijn goed op weg met onze strategie, route2020. De synergievoordelen door het samengaan van de twee grote zuivelondernemingen hebben al meer opgebracht dan geraamd. Deze prestaties vormen een solide basis voor de toekomst. De toekomst stelt ons natuurlijk voor nieuwe uitdagingen. De melkprijzen zijn de afgelopen maanden gestegen en verwacht wordt dat ze op een hoog niveau blijven. Dat is goed nieuws voor onze leden-melkveehouders, maar het betekent wel dat wij ervoor moeten zorgen dat een hogere melkprijs kan worden doorvertaald in de prijzen van onze producten. Dat is niet in alle segmenten mogelijk omdat in sommige markten scherp op prijs wordt geconcurreerd. Ik ben verheugd te kunnen constateren dat ons streven naar groei, professionalisering en samenwerking binnen de onderneming zich uitbetaalt. Overal in de onderneming dienen zich hier proof points van aan. Of het nu gaat om het behalen van hoge scores bij audits van productielocaties in Rotterdam (Nederland) of Indonesië of de initiatieven die collega s van Procurement ontpooien op het gebied van duurzaam inkopen: een belangrijke stap bij het op een klimaatneutrale manier realiseren van onze groeistellingen. Een ander voorbeeld van de uitvoering van onze strategie is de nieuwe categorievisie voor kaas, die FrieslandCampina Cheese Specialties heeft opgesteld. Het motto: waardering voor kaas. Uiteraard zijn we ook bezig met nog efficiënter kunnen werken. De business group Cheese&Butter is druk doende met het uitvoeren van de locatiestudies. Deze plannen betekenden naast forse investeringen ook sluiting van een aantal productielocaties en het verlies van arbeidsplaatsen. Bij FrieslandCampina Cheese is inmiddels ruim negentig procent van de kandidaten herplaatst, met dank aan het Mobiliteitscentrum, de leiding op de diverse locaties, Human Resources en de lokale begeleidingscommissies en niet de laatste plaats de herplaatsingskandidaten zelf. Onlangs werd bekend dat minister van Economische Zaken, Maxime Verhagen, tien boegbeelden heeft benoemd voor de topsectoren van zijn nieuwe industriebeleid. De sectoren krijgen deze kabinetsperiode extra geld voor investeringen. Namens de Agrofood-sector mag ik deze rol vervullen. Innovatie staat daarbij centraal. Ieder boegbeeld krijgt een wetenschapper, een topambtenaar en een medewerker van het midden- en kleinbedrijf in Nederland toegewezen die samen hun sector gericht moeten gaan versterken. Ik ga er vanuit dat deze rol nieuwe kansen biedt voor onze sector én voor FrieslandCampina. Cees t Hart CEO FrieslandCampina Nieuwe categorievisie voor Cheese Specialties Koe in de wei sterk punt voor Campina-merk Beilen: investeren in capaciteit en kwaliteit Fruitdrink in Brazilië met ingrediënt van Kievit Succes met bij Maintenance 4 Blueprint Soepele verhuizing naar Amersfoort 6 Prinses Máxima bezoekt FrieslandCampina Vietnam Bij de voorpagina: Ine Roose werkt bij FrieslandCampina Professional in Lummen (België). Samen met haar collega s tekende ze voor de nieuwe koelverse sauzen van Debic voor de professionele keuken. Ine Roose heeft een passie voor eten. Lees meer op pagina 23. Foto: Marcel Bekken Colofon: is het tweemaandelijkse internationale personeelsblad van Royal FrieslandCampina en verschijnt in een oplage van exemplaren in het Nederlands, Engels en Duits. Redactie: Mirelle van Steenderen en Helma de Waardt Redactionele bijdragen: Ronella Bleijenburg, Johan Boonen, Ilse Heemskerk, Theone Joostensz, Esther Krijgsman en Roy Ramaker Vertalingen: Bosch & Bosch, Amsterdam (Nederland), Norbert Zänker & Kollegen, Berlijn (Duitsland), Lisé Nijman, Arnhem (Nederland) en HSM Vertaalbureau, Berkel- Enschot (Nederland) Ontwerp: WAT ontwerpers, Utrecht (Nederland) Druk: Albe de Coker, Hoboken (België) Overname van artikelen is toegestaan onder bronvermelding.

3 FrieslandCampina Indonesia boekt succes bij Maintenance Blueprint 4 Consumer Products International Ingrijpende aanpassingen leiden tot hoge score De fabriek van FrieslandCampina Indonesia is de eerste productieplant die een 4, op een schaal van 5, heeft gehaald voor de Maintenance Blueprint. Dit betekent dat de fabriek in Ciracas hard op weg is om world class (wereldklasse) te worden in de elf cruciale processen in het onderhoud van machines en installaties. Plantmanager Retno Setyawati is trots. Tijdens de eerste maintenance (onderhoud) audit in november 2007 scoorde de plant een 2,4. Sindsdien zijn er veel ingrijpende verbeteringen doorgevoerd. 'Maintenance Blueprint is een blauwdruk voor het onderhoud. Het geeft structuur aan onze onderhoudswerkzaamheden. De invoering van Maintenance Blueprint was een ingrijpend proces voor de hele organisatie. We moesten helemaal opnieuw beginnen met het inventariseren van onze activiteiten en middelen.' Geordend magazijn Een van de belangrijkste verbeterpunten was de organisatie van de reserveonderdelen. Hier hebben we een hele tijd mee geworsteld', bekent Retno Setyawati. We hadden meer dan typen onderdelen en geen registratiesysteem. We wisten dus niet welke onderdelen binnenkwamen en welke het magazijn verlieten. Na een grondige inventarisatie gevolgd door een flinke opruimbeurt beschikt Ciracas nu over een geordend magazijn. In de nieuwe rekken liggen typen onderdelen die de plant echt nodig heeft. Ook wordt in het magazijn nu met een barcodesysteem gewerkt. Elk uitgaand en binnenkomend onderdeel wordt geregistreerd. Het harde werk werd beloond: door het vernieuwde magazijn, plus een hoop andere verbeteringen, scoorde plant Ciracas bij de volgende audit een 3,65. Daarna hebben we een nieuw actieplan opgesteld om score 4 te behalen, zegt Retno Setyawati. Onze focus lag deze keer op planning en werkvoorbereiding. Dit betekent dat de planners alles voorbereiden voor de technici. Niet alleen het werkschema, maar ook de juiste reserveonderdelen. Als het werk is gedaan, checken de planners of de werkorder goed is uitgevoerd. Zo ja, dan sluiten ze de order. Succesfactor Retno Setyawati benadrukt dat ze het management dankbaar is voor hun steun en betrokkenheid. Natuurlijk ben ik ook erg trots op mijn mensen. De samenwerking en de communicatie zijn sterk verbeterd. De betrokkenheid is groot. Ik denk dat betrokkenheid, van hoog tot laag, de belangrijkste succesfactor is voor de invoering van Maintenance Blueprint. Een andere succesfactor is een masterplan voor je hele organisatie en een actieplan waarin je je doelen in stelt. We hebben ons actieplan elke maand bekeken en bijgesteld. Op die manier houd je vinger aan de pols. De derde succesfactor is leiderschap. Als leider moet je zorgen voor ondersteuning, betrokkenheid, luisteren naar ideeën van de werkvloer en mensen uitdagen om resultaten te behalen. Ook al heeft ze nu een 4 op zak, Retno Setyawati leunt zeker niet achterover. We verbeteren onszelf continu. Ons volgende doel is om een 4,5 te scoren. Dit gaan we bereiken door ons te focussen op het elimineren van verliezen. Sergius Bonus, preventief onderhoudsplanner, in het magazijn in Ciracas. Foto: Friesland- Campina Indonesia Na een grondige inventarisatie en een flinke opruimbeurt beschikt Ciracas nu over een geordend magazijn Consumer Products International 5

4 6 Consumer Products International Consumer Products International 7 Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Máxima, staatssecretaris Henk Bleker van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie (EL&I) en een delegatie van het Nederlands bedrijfsleven hebben op woensdag 30 maart een bezoek gebracht aan een aantal projecten van FrieslandCampina Vietnam, gericht op de ontwikkeling van de plaatselijke gemeenschap en de ontwikkeling van de melkveehouderij. Friso wint terrein in Maleisië Prinses Máxima bezoekt Friesland Campina Vietnam Op bezoek bij de modelboerderij. Naast prinses Maxima staatssecretaris Henk Bleker. Foto: FrieslandCampina Vietnam Tijdens het bezoek kregen de gasten een rondleiding op de modelboerderij in Binh Duong (nabij Ho Chi Min City) waar duizenden Vietnamese boeren zijn opgeleid in het kader van het FrieslandCampina Dairy Development Program. Dit programma biedt plaatselijke melkveehouders kennis aan op het gebied van melken, hygiëne, diergezondheid, fokprogramma s en de bouw van stallen. Prinses Máxima bezocht ook leerlingen van de Vo Thi Sau school in de provincie Binh Phuoc. Dit is een van de zes scholen die binnen het Den Dom Dom scholingsproject zijn gebouwd. FrieslandCampina Vietnam levert met dit programma een bijdrage aan de scholingsmogelijkheden van kinderen in de afgelegen gebieden van Vietnam. Trots Mark Boot, managing director van FrieslandCampina is verheugd met het bezoek van de prinses: Wij hebben Prinses Máxima en de delegatie kunnen laten zien welke rol FrieslandCampina speelt in het dagelijks leven in Vietnam. Nguyen Ngoc Kinh Luan, public relations manager bij FrieslandCampina in Vietnam; Het was een grote eer om prinses Maxima te mogen ontvangen. We waren natuurlijk erg trots dat ze projecten van FrieslandCampina Vietnam kwam bekijken. Tal van Vietnamese en Nederlandse kranten berichtten over het bezoek van de prinses. Handelsbetrekkingen Het bezoek is onderdeel van de reis naar Vietnam van het prinselijk paar en de economische delegatie om de handelsbetrekkingen tussen Nederland en Vietnam te versterken. De Vietnamese economie groeit met gemiddeld 7 procent per jaar. Ook voor FrieslandCampina is Vietnam een van de belangrijkste groeimarkten. De omzet verdubbelde tot bijna 300 miljoen euro in 2010 ten opzichte van Friesland- Campina Vietnam heeft medewerkers en behoort tot de top van de zuivelbedrijven in Vietnam. Friso, het merk voor kindervoeding, wint ondanks de beperkte omvang snel terrein in Maleisië. Het afgelopen jaar is een dubbelcijferige groei bereikt. In december 2010 was Friso met een stijging van 35 procent ten opzichte van het jaar daarvoor het snelst groeiende premium Infant Follow on and Toddler (IFT) merk in Maleisië. Volgens marketing manager Debby Ho is het succes te danken aan de gezamenlijke inspanning van het team. Het begon bij de basis: de behoeften van de klant achterhalen. Toen we die waardevolle informatie boven tafel hadden, gingen we aan de slag met de ontwikkeling van Supergrow Friso. Onder het motto Friso goede tegenover slechte bacteriën is een geïntegreerde marketingcampagne geïntroduceerd. Deze is gericht op het vergroten van de merkbekendheid van Friso en het vestigen van de aandacht op de superieure bestanddelen die het immuunsysteem van kinderen versterken. Er werd gebruik gemaakt van tv-commercials, advertenties, advertorials, winkelreclamemateriaal, een website en een nieuw Friso Facebookaccount, legt Debby Ho uit. Beter imago Op verschillende manieren hebben we gewerkt aan het versterken van het Friso-merk. We zijn begonnen bij onze medewerkers en gezondheidsdeskundigen en eindigden bij de distributeurs en de retailers. In heel Maleisië keek het medisch marketingteam onder leiding van Geraldine Lee naar manieren om hun medische marketingactiviteiten te versterken om zo te werken aan een beter imago van het merk Friso onder gezondheidsdeskundigen. FrieslandCampina Maleisië onderzocht ook op welke manier Friso-producten de consument bereiken en of deze aanpak kon worden verbeterd. Debby Ho en haar marketing team ontwikkelden samen met het sales team betere programma s voor de tussenhandel. Ook werd gekeken naar manieren om de zichtbaarheid van het Friso-merk te verbeteren. Om de dubbelcijferige groei verder door te zetten, worden de investeringen in het merk naar verwachting voortgezet. Debby Ho: Voor Friso hebben we ambitieuze groeiplannen. Ook staat er een grote herintroductie op het programma. We zijn optimistisch over de Supergrow Friso-plannen en hebben er alle vertrouwen in dat FrieslandCampina Maleisië in drie jaar tijd Friso naar de vierde plaats in de premium IFT-categorie in Maleisië gaat brengen. Een consument krijgt uitleg over Friso. De nieuwe campagne moet de merkbekendheid van het merk vergroten. Foto: Friesland- Campina Malaysia

5 8 9 Op 1 juni vindt de jaarlijkse World Milk Day plaats. Op deze dag wordt aandacht gevraagd voor melk en vinden diverse activiteiten rondom melk plaats. FrieslandCampina zal op World Milk Day de goede eigenschappen van melk extra onder de aandacht brengen. Zuivel terug in het middelpunt van belangstelling Melk is een drank met unieke eigenschappen. Het bevat meer dan vierhonderd verschillende nutriënten (voedingsstoffen) en is uit oogpunt van voedingswaarde een ongeëvenaard geconcentreerd product. Deze eigenschappen zijn het afgelopen decennium een beetje ondergesneeuwd geraakt. Het programma Goodness of Milk (Al t goede van melk) gaat daar, onder leiding van Jan Bles en Jan Steijns, een einde aan maken. Melk is bijzonder Melk is een mix van vet, eiwit, suiker, vitaminen en mineralen. Veel stoffen versterken elkaars werking. Zo zorgt de combinatie van calcium, eiwit en fosfor in melk voor optimale botgroei Melkeiwit wordt beschouwd als een van de meest hoogwaardige voedingstoffen ter wereld. De mix van bouwstenen (aminozuren) in melkeiwit is uniek. Het wordt toegepast in ziekenhuizen (sondevoeding), door sporters (melkeiwit zorgt voor snel herstel van spieren) en in kindervoeding (melkeiwit wordt gemakkelijk verteerd) Wat is de meest spectaculaire wetenschappelijke ontdekking rond melk van de afgelopen drie jaar? Nutritional scientist Jan Steijns: Dat je door regelmatig zuivel te consumeren waarschijnlijk langer leeft. Hij houdt, als wetenschapper, een slag om de arm. Duidelijk is wel dat het beeld rond zuivel in wetenschappelijke kringen ten goede aan het veranderen is. Er zitten stoffen in melk die de bloeddruk verlagen en de kans op diabetes en darmkanker verkleinen en consumptie van zuivel blijkt goed voor het geheugen op latere leeftijd. Tien jaar geleden werden melk, kaas en boter vereenzelvigd met verzadigd vet, met een verhoogd cholesterolgehalte en met hart- en vaatziekten. Dat beeld is achterhaald. Belangrijkste oorzaak van hart- en vaatziekten is overgewicht, niet melkvet. Unieke eigenschappen Binnen FrieslandCampina is de afdeling Centre for Dairy Nutrition op het central office in Amersfoort (Nederland) opgericht. Onder leiding van Jan Bles, corporate director, gaat deze afdeling er via een proactief communicatieprogramma voor zorgen dat de unieke, waardevolle eigenschappen van melk en zuivel weer in het middelpunt van de belangstelling komen te staan. Bij de medewerkers van FrieslandCampina, bij leden-melkveehouders, bij consumenten en bij zogeheten key-opinionleaders (wetenschappers en beleidsmakers die belangrijk zijn voor de publieke opinie, red.). Jan Steijns houdt zich al jaren bezig met de voedingskundige aspecten van melk. Jan Bles werkte decennialang voor FrieslandCampina in het buitenland, onder meer in Afrika en Azië. Samen met Toon van Hooijdonk *, hoogleraar aan Wageningen Universiteit, vormen zij de stuwende kracht achter Goodness of Milk. Goodness of Milk is voor FrieslandCampina een ongelooflijk belangrijk programma. Het speelt een essentiële rol binnen route2020, stelt Jan Bles. Eerlijk product De goede eigenschappen van melk zijn het afgelopen decennium ondergesneeuwd geraakt. Volgens Jan Bles moeten zuivelondernemingen voor een deel de hand in eigen boezem steken. De blik van zuivelbedrijven op de markt was soms te beperkt. Men keek alleen naar zuivel, terwijl wij in werkelijkheid moeten concurreren met bronwater, frisdrank, thee en koffie. De positie van zuivel is ijzersterk omdat melk een drank is met unieke eigenschappen. Volgens Jan Bles beschikt melk over een aantal troefkaarten. Het productieproces van melk is heel goed geborgd. Van gras tot glas is sprake van een strenge kwaliteitscontrole. Dat is bij veel concurrerende producten veel minder het geval. Dat aspect van voedselveiligheid is met name in Azië momenteel actueel. Bovendien is melk een eerlijk product. Mensen keren zich in toenemende mate af van geïndustrialiseerd voedsel. De consument wil weer echt eten en daarin past zuivel heel goed. Wetenschappers mogen dan steeds nieuwe en goede eigenschappen van melk ontdekken, dat geeft zuivelondernemingen nog niet het recht om die claims op hun producten te plakken. Dat heeft alles met wetgeving te maken. Met name in Europa en de Verenigde Staten is die wetgeving heel streng. Daar willen ze wetenschappelijk bewijs zien, op basis van onderzoeksmethodieken uit de farmaceutische industrie. Voor voeding werkt dat echter niet, omdat de effecten vaak kleiner zijn en pas na langere tijd merkbaar en meetbaar worden, vertel Jan Steijns. Ambassadeurs De wetenschappers van FrieslandCampina hebben alle beschikbare literatuur over de voedingskundige aspecten van zuivel bestudeerd en samengevat. Ze gaan deze kennis delen met marketeers, productmanagers, communicatiespecialisten van FrieslandCampina in Europa, Afrika en Azië. Jan Bles: Ons onderzoek heeft veel nieuwe inzichten opgeleverd. We hebben ambassadeurs nodig, die dat verhaal gaan vertellen. Vervolgens zullen de unieke eigenschappen van melk, meer dan nu, doorklinken in de productconcepten en reclamecampagnes van de artikelen van FrieslandCampina. Of het nu gaat om Campina in Nederland, Peak in Nigeria, Dutch Lady in Vietnam of Landliebe in Duitsland: de gezonde eigenschappen van onze producten zullen meer worden benadrukt. Jan Steijns ontdekte overigens dat voedingscentra over de hele wereld een consequente boodschap hebben rond zuivel. Overal luidt de strekking: nuttig twee tot drie porties zuivel per dag. Dat is ook mijn antwoord aan critici: zoveel verschillende deskundigen in zoveel verschillende landen kunnen het niet allemaal verkeerd zien. * Toon van Hooijdonk is per 1 mei 2011 afgetreden. Op 1 april is Emmo Meijer als zijn opvolger in dienst gekomen. Vlnr. Ria van der Peet, Margot Logman, Barbara de Klerk, Jan Bles, Ronald Luijckx, Jan Steijns, Voorste rij: Marieke Lugt, Conny Dassen en Zsuzsuan Huijsmans. Niet op de foto: Petra Dekker. Foto: Marcel Bekken

6 10 Cheese, Butter & Milkpowder 11 Uitbreiding in Noordwijk: Cheese, Butter & Milkpowder Meer producten maken voor meer industriële klanten De overname van de specialiteiten van Klerken gebeurt in vier fasen: Fase 1, januari 2011: boterconcentraat in dozen. Hiervoor zijn geen investeringen nodig, wel worden extra manuren gedraaid Fase 2, april 2011: gestandaardiseerde boter(concentraten). Hiervoor zijn nieuwe kristallisatietanks en een filterpers nodig. Fase 3: september 2011: mengsels die bestaan uit boterolie en plantaardige oliën (zoals kokos-, palm- en sojaolie). Hiervoor is overplaatsing van de vatenlijn en mengtanks nodig Fase 4: eind 2011: specialiteiten in dozen en emmers. Hiervoor worden de proces- en verpakkingslijn uit Klerken overgeplaatst. De locatie Noordwijk kan pas na 1 juni over de apparatuur uit Klerken beschikken. Daarna volgen de opbouw- en testfasen. Om ervoor te zorgen dat er geen gat in de productie ontstaat en klanten kunnen worden beleverd, bouwt Klerken een voorraad op. De organisatieaanpassing van FrieslandCampina Butter die eind 2009 werd aangekondigd, heeft grote gevolgen voor een aantal locaties. Voor Klerken (België) betekent het de sluiting van de locatie terwijl de locatie in Noordwijk (Nederland) gaat uitbreiden. Herman Toenhake, plantmanager van de boterfabriek in Noordwijk: Aan de buitenkant van de fabriek is niks te zien, maar binnen gebeurt heel veel om te zorgen voor een soepele overgang. De locatie in Klerken gaat eind juni sluiten. De productie van de standaardproducten wordt verplaatst naar locatie Lochem (Nederland), terwijl Noordwijk de productie van specialiteiten overneemt. Dit gaat gepaard met investeringen en met elf nieuwe arbeidsplaatsen. Maar de footprint is meer dan dat: we moeten onze klanten informeren, onze systemen aanpassen, ons personeel opleiden en de kosten bewaken. Alle disciplines zijn er daardoor bij betrokken', zegt Herman Toenhake. Bakker De klanten van de locaties in Klerken en Noordwijk zijn boter(olie) verwerkende bedrijven. Zij gebruiken het ingrediënt in bijvoorbeeld koek, cake, chocolade, ijs, brood, croissants en bladerdeeg. Iedere klant stelt andere eisen en wil een ander soort vet: voor croissants is vet met een ander smeltpunt nodig dan voor ijs. Een nieuw proces voor onze locatie is het voor de tweede en derde keer fractioneren. Bij fractioneren worden zachte en harde vetten gescheiden. Hoe vaker je fractioneert, hoe zuiverder het eindresultaat. Hiervoor zijn extra kristallisatietanks en een filterpers nodig. Klaas-Jan Willems van Development in Amersfoort (Nederland) ondersteunt ons bij de optimalisering van productieprocessen. Tijdens testproducties wordt gecontroleerd of de functionaliteit van de boter optimaal is: kan de bakker er goed mee werken? Dit kan in de proefbakkerij in Noordwijk worden getest.' Heldere olie Ter voorbereiding op de nieuwe taken is in Noordwijk op een nieuwe verdiepingsvloer gebouwd voor productie en verpakking. Daarnaast is het centrifugelokaal aangepast zodat de productiecapaciteit stijgt en heldere olie kan worden geproduceerd. Ook zijn er opslagtanks geplaatst. Herman Toenhake: Noordwijk gaat meer producten maken en meer klanten beleveren. Ook gaan we volcontinu produceren. Door uitbreiding van de capaciteit en het aantal verpakkingenlijnen stijgt de productie van naar ton boter en boterconcentraat. Een andere ambitie is om een verliesloze fabriek te worden. Melkvet is een dure grondstof, dus het is zaak om zo min mogelijk van die grondstof te verspillen. Een voorbeeld: als er een nieuwe boterstroom op een lijn gaat draaien zorgen we ervoor dat bij het reinigen geen boter verloren gaat. De boter van de vorige stroom wordt opgevangen, opgeslagen en op een later moment gebruikt. Deze werkwijze is al ingeburgerd, maar het is belangrijk om ons niveau vast te houden. Hierboven: Verpakkingsoperator Jan-Dirk Hovenga is via het Mobiliteitscentrum overgestapt van kaaslocatie Dronrijp naar Noordwijk. Hij werkt er sinds vorig jaar september. Het bevalt me hier goed, er hangt een leuke sfeer en ik vind het interessant om me te verdiepen in de wereld van boterolie. Linkerpagina: Plantmanager Herman Toenhake (links) in gesprek met procestechnoloog Jan Hendrikx bij de filterpers. Foto s: Marten Aukes Een kernteam met vertegenwoordigers uit de disciplines: verkoop, klantenservice, logistiek, kwaliteit, financiën en een projectmanager van Butter zorgen er samen met Herman Toenhake voor dat de aanpassingen goed verlopen.

7 12 Cheese, Butter & Milkpowder Supertrots dat wij het AEO-certificaat hebben Cheese, Butter & Milkpowder 13 Reorganisatie bij FrieslandCampina Cheese: Ruim negentig procent kandidaten herplaatst In december 2009 en 2010 werd bekendgemaakt dat de organisatie van FrieslandCampina Cheese zou worden aangepast. Deze plannen betekenden naast forse investeringen ook sluiting van een aantal productielocaties en het verlies van arbeidsplaatsen. Wat is nu de stand van zaken en is er oplossing gevonden voor de betrokken medewerkers? We vragen het Jac König, manager Mobiliteitscentrum, en Jan Helms, HR manager Cheese *. Met een grote taart en de muziek van het Douane Combo hebben ze het uitgebreid gevierd: de toekenning van het AEO-certificaat (Authorised Economic Operator) aan FrieslandCampina Cheese & Butter eerder dit jaar. We zijn echt blij dat we het certificaat in handen hebben. Het is belangrijk voor onze exportpositie. Ons strategisch doel van route2020 is uitbreiding van ons werk in nieuwe afzetgebieden (geografische expansie). Daar hebben we dit certificaat hard bij nodig, vertelt Lenie van der Avoird, customs & financial specialist bij FrieslandCampina Cheese & Butter in Amersfoort (Nederland). C&B: Leerdam Rijkevoort Born Den Bosch Amersfoort Wolvega CPE: Maasdam Eindhoven Nuenen Ingredients: Borculo Veghel Wageningen Extern prepensioen Drachten Tilburg Campina Prepack Cheese Tilburg Campina Holland Cheese C&B: Balkbrug Bedum Wolvega Workum Noordwijk Marum Gerkesklooster CPE: Leeuwarden Ingredients: Meppel Dronrijp DOMO Beilen Lochem Corporate: Wolvega Extern prepensioen Op deze landkaart is te zien waar de herplaatsingskandidaten vanuit de productieen verpakkingsbedrijven terecht zijn gekomen. 100% 75% 50% 25% 0% 60 Drachten Dronrijp 88 Dronrijp 109 Tilburg CPC % Nog te herplaatsen % Intern % Extern 85 Tilburg CHC In dit overzicht is te zien hoeveel procent van de kandidaten is herplaatst. Kostenverlaging door schaalvergroting en efficiencyverbetering zijn onderdeel van FrieslandCampina s strategie, route2020. Om dit te bereiken is na de fusie onderzocht hoe binnen FrieslandCampina Cheese nog efficiënter kan worden gewerkt in de productie, veredeling en verpakking. Het bleek dat sprake was van een grote overlap tussen de verschillende bedrijven. Intussen zijn de verpakkingslocatie en de productielocatie in Tilburg (Nederland) en de verpakkingslocatie in Drachten (Nederland) gesloten. Rond de zomer zal ook de productielocatie in Dronrijp (Nederland) sluiten. Onzekerheid Het was een grote schok voor de medewerkers van deze locaties toen op 10 december de sluiting werd aangekondigd, vertelt Jan Helms. In de zuivelbranche zijn wij intussen gewend aan sluitingen, maar het blijft een zeer ingrijpende ervaring voor de betrokken medewerkers en de leiding van de locatie die sluit. Vooral de onzekerheid wordt als zeer vervelend ervaren. Samen met de het medezeggenschapsorgaan van de werkmaatschappij streven we ernaar om deze onzekere periode zo kort mogelijk te houden. Het Mobiliteitscentrum, de locatieleiding, Human Resources (HR) en de lokale begeleidingscommissie spelen hierbij een belangrijke rol. Jac König: Sinds de fusie werken we met een zogenoemd matchingsproces. Dit houdt in dat we het vraag en aanbod van vacatures binnen FrieslandCampina in kaart brengen. De leiding en HR van locaties met veel vacatures gaan om tafel met de leiding van te sluiten locaties. Op basis van de regels van het Sociaal Plan worden herplaatingskandidaten en vacatures aan elkaar gematched. Hierbij is cruciaal dat dit een helder proces is. Dit is in het belang van zowel het bedrijf als de medewerker. Kandidaten met een match moeten vervolgens solliciteren op de betreffende functie. Daarin worden zij ondersteund door adviseurs van Randstad HR Solutions en Lee Hecht Harrison. Jan Helms vult aan: De ervaring leert dat FrieslandCampina zo n proces op een professionele wijze uitvoert. Dat is niet alleen een compliment voor de locaties die dicht gaan, maar ook voor de locaties met openstaande vacatures. Het matchen leidt niet in alle gevallen tot een interne oplossing, maar voor ruim 93 procent van de herplaatsingskandidaten is nu een interne of externe oplossing gevonden. Met 23 medewerkers wordt nog naar een oplossing gezocht. Investeringen Intussen heeft een nieuwe studie uitgewezen dat een volgende organisatieaanpassing noodzakelijk is. Hiervoor is recent overeenstemming bereikt met de ondernemingsraad. De productielocatie Varsseveld en kaasveredelings- en verpakkingslocatie Leerbroek (beide Nederland) worden gesloten. Daarnaast zal worden geïnvesteerd in Marum, Gerkesklooster, Workum, Balkbrug en Leerdam (alle Nederland). In Marum en Gerkesklooster leidt dit ook tot het vervallen van arbeidsplaatsen. In totaal gaat het om 139 herplaatsingskandidaten. Het matchingsproces is momenteel in volle gang. Deze organisatieaanpassing gaat gepaard met een investering van 47 miljoen euro. * Sinds 1 april is Jan Helms HR manager Supply Point Leeuwarden. De business group Cheese, Butter & Milkpowder gaat de hele wereld over met haar producten: kaas en boter worden niet alleen in Europa maar ook in Azië, Afrika en de Verenigde Staten afgezet. De export van levensmiddelen gaat gepaard met controles van de douane en de nodige documenten, vertelt Lenie van der Avoird. Die controles hebben voor een belangrijk deel te maken met veiligheid. Niet zozeer met de voedselveiligheid maar met fysieke veiligheid. Dat is een uitvloeisel van de gebeurtenissen van 11 september Als je een audit aanvraagt voor een AEO certificaat moet je aantonen dat de onderneming financieel solide is, dat de administratieve processen op orde zijn, dat de productiebedrijven zijn beveiligd en er niet kan worden geknoeid met de producten. Als je dat certificaat in handen hebt, heeft dat enorme voordelen in de afhandeling van je producten door de douane. De export verloopt sneller en minder gecompliceerd. Voor je afnemers is het een plus als je over het certificaat beschikt. Lenie van der Avoird is vol lof over de medewerking die alle betrokkenen hebben verleend. De audits zijn uitgevoerd in de productiebedrijven in Bedum en Leerdam (beide Nederland). Daar is er alles gedaan om ervoor te zorgen dat we aan de eisen voldoen en dat geldt ook voor de collega s van andere afdelingen in het central office in Amersfoort. Wij waren niet de eersten binnen FrieslandCampina die een certificaat hebben binnengehaald, maar ik ben supertrots dat wij het ook hebben. Dat is te danken aan de samenwerking tussen veel collega s. Een feestelijke uitreiking: vlnr. Peter Piersma, Lina Bink, Froukje Meindersma, Lenie van Avoird en Piet Hilarides. Foto: Bram Petraeus Simon Hoogenkamp op bezoek bij een schoolproject dat wordt gesteund door het Catharinafonds. Klimmen voor het goede doel Sportieve uitdagingen aangaan en grenzen verleggen. Simon Hoogenkamp, international sales manager Consumer Products bij FrieslandCampina Butter, is er dol op. Het beklimmen van de Kilimanjaro, met meter de hoogste berg van Afrika, is zijn recentste ervaring. Dit deed hij niet alleen voor zichzelf, maar ook voor het goede doel. Het behalen van de top leverde in totaal euro op voor de stichting Catharina Fonds. Met een groep van dertig klimmers reisde Simon Hoogenkamp naar Kenia en vervolgens naar Tanzania. De klim nam vijf dagen in beslag. De Kilimanjaro is klimtechnisch geen moeilijke berg en is zonder stijgijzers te beklimmen. Eigenlijk wandel je zo naar boven. Wij kozen echter voor en de zwaardere route en ook nog in een dag minder dan normaal. Door de hoogte en de beperkte zuurstof was het bereiken van de top zwaarder dan ik had verwacht. Slechts de helft van onze groep slaagde erin de top te bereiken. Onderweg naar boven dacht ik wel eens Waarom doe ik dit?. Het bereiken van de top was dan ook mooier dan ik had gedacht. Het prachtige uitzicht maakte alles goed. Geweldig. De klimmers brachten ook een bezoek aan enkele schoolprojecten die het Catharinafonds steunt. Het fonds werkt samen met grote ontwikkelingsorganisaties als Cordaid en Memisa en richt zich op het verbeteren van lager en vervolgonderwijs in Zuid-Kenia met extra aandacht voor de deelname van meisjes. Momenteel worden tien scholen ondersteund door het bouwen van lokalen en het zorgen voor de inrichting en onderwijsmaterialen. We hebben mensen ontmoet die de kans hebben gekregen om naar school te gaan en nu een belangrijke rol in de gemeenschap vervullen. Onderwijs zorgt ervoor dat mensen zich kunnen ontwikkelen en het brengt de gemeenschap een stap verder. Ik ben blij dat ik met steun van familie, vrienden en collega s hier euro aan heb kunnen bijdragen.

8 14 Cheese, Butter & Milkpowder Cheese, Butter & Milkpowder 15 Nieuwe categorievisie voor Cheese Specialties: Waardering voor kaas tot leven brengen Hoe ziet de categorie kaas eruit in 2020? Welke rol heeft FrieslandCampina? Hoe gaan we de categorie weer laten groeien? Welke kaas valt in de smaak bij consumenten en hoe kunnen supermarkten daar optimaal op inspelen? Enkele vragen die aan bod komen in de nieuwe categorievisie voor kaas, die FrieslandCampina Cheese Specialties heeft opgesteld. Het motto: waardering voor kaas. Aan de nieuwe categorievisie voor de Nederlandse markt is ongeveer een jaar gewerkt. Het is een gedegen en multidisciplinair proces geweest, waarvoor we veel onderzoek hebben verricht en ook inspiratie hebben opgedaan buiten de kaas en retail, zegt Wilco van Dijken, commercial manager Benelux. Niet alleen kaaskenners dachten mee, maar bijvoorbeeld ook een industrieel ontwerper. Ook hebben we goed om ons heen gekeken, in landen als Italië, Zwitserland en Groot-Brittannië, om te zien hoe kaas daar leeft. Klanten zoals supermarktketens verwachten dat Friesland- Campina zich gedraagt als category leader op het gebied van kaas. Ze verwachten ook van ons dat we die rol op ons nemen en hen breed adviseren, zegt Patricia van der Mooren, trade marketing manager Benelux (a.i.). Als de categorie kaas groeit, is dat groei voor onze klanten maar natuurlijk ook voor onszelf. Op basis van een visie op de toekomst en kennis over de shopper (consument die de boodschappen doet) en retailer hebben we groeimogelijkheden gedefinieerd.' Emotionele band Om te komen tot een nieuwe visie is eerst een uitgebreide analyse uitgevoerd. We hebben gesproken met veel winkelende consumenten en vroegen bijvoorbeeld waarom ze kaas kopen en via welk kanaal: in de supermarkt, op de markt of bij een speciaalzaak. Om alle uitkomsten te toetsen, hebben we aanvullend kwantitatief onderzoek online gedaan, vertelt Patricia van der Mooren. Uit alles blijkt dat consumenten een sterke emotionele band hebben met kaas. Vraag Nederlanders naar kaas en je krijgt reacties als: ik kan niet zonder, ik eet het dagelijks, het is goed voor me. Onderzoek wijst verder uit dat consumenten het erg belangrijk vinden dat kaas lekker is. Of kaas zo wordt gezien, hangt sterk af van de beleving die de shopper heeft. Onze visie is dat de categorie kaas vele malen rijker is dan we nu laten zien. Dat geldt voor onszelf en ook voor de retailers. De waardering voor kaas moet meer tot leven komen, zegt Wilco van Dijken. Waardering slaat op die emotionele band, maar ook op toegevoegde waarde. In andere landen zie je meer respect en waardering voor het product, in Nederland zijn we wat te ver richting efficiency doorgeslagen. Vertalen Groei op het gebied van merkkazen is één van de ambities die FrieslandCampina heeft verwoord in route2020. Om kaas te laten groeien, hebben we geformuleerd hoe de wereld er idealiter uitziet in 2020 en hoe we daar mee omgaan richting shoppers, zegt Patricia van der Mooren. Anders gezegd: hoe kunnen we samen met retailers nog beter aansluiten op de behoeften van consumenten. Hoe kunnen we onze visie goed vertalen naar de balie of de winkelvloer? Om te komen tot nieuwe manieren van presenteren, hebben we onder meer een industrieel ontwerper bij het proces betrokken, die samen met ons een visie op het ideale versschap en de optimale wandkoelingpresentatie heeft ontwikkeld. De ene supermarkt is de andere niet. Er zijn overeenkomsten, maar ook verschillen. Daarom hebben we onze visie klantspecifiek vertaald naar wat het betekent voor die betreffende retailer. Dat sluit ook aan op hun behoefte, want ze willen graag weten waar ze naartoe moeten, verduidelijkt Wilco van Dijken. Net als andere versproducten is kaas een belangrijke productengroep in de supermarkt. Kaas scoort al jaren stabiel en we willen nu groei bewerkstelligen. Er is een wederzijds belang en dat beïnvloedt ook de relatie met onze klanten. We zitten meer als sparringpartner om tafel. Retailers geven openheid, wij geven objectief advies op basis van onze visie. Daar worden we allebei beter van. Beleving Wat de shopper in de winkel precies gaat merken van de nieuwe categorievisie, hangt mede af van wat retailers concreet gaan oppakken. Daarnaast speelt de commerciële agenda van FrieslandCampina een rol bij het realiseren van groei in de toekomst. 'De invulling kan per supermarktketen en misschien zelfs per regio anders zijn, geeft Patricia van der Mooren aan. De manier van presenteren, meer informatie geven over het product en gebruiksmogelijkheden en het duidelijk aangeven van verschillen tussen soorten kaas zijn belangrijke pijlers. We willen kaas weer dichter bij de consument brengen. Kaasproeverij Om retailers goed te informeren en te motiveren, heeft FrieslandCampina Cheese Specialties het evenement Beet 2011 georganiseerd. Op locaties in Maartensdijk en Abcoude, weg van kantoorlocaties en juist in de natuur, dicht bij de bron, spreken we één-op-één met tien grote klanten. Voor iedere klant trekken we een dag uit, zegt Wilco van Dijken. De waardering voor kaas staat centraal, met onder meer een kaasproeverij en een presentatie van onze R&D-directeur Martin Wijsman, inclusief een diner met kaas. We bespreken met de klant hoe we onze visie kunnen implementeren en hoe we hierin de komende jaren kunnen samenwerken. Op deze manier gaat de visie leven en kunnen we retailers inspireren.' Vlnr. Marina Wekking, trade marketeer; Patrica van der Mooren, trade marketing manager; Wilco van Dijken, commercial manager Benelux; Ruben Cents - senior trade marketeer en Saskia Plantenberg, key account manager. Foto: William Hoogteyling

9 16 Bij de presentatie van route 2020, de strategie van 17 Een oliepalmplantage in Azië, met collega Edwin Riegman. Foto: FrieslandCampina FrieslandCampina voor de komende tien jaar, stelde CEO Cees t Hart vast: We willen klimaatneutraal groeien.' Meer ondernemen dus, meer produceren ook, zonder dat we meer CO2 uitstoten. Klimaatneutraal groeien daagt medewerkers uit om zich maximaal in te zetten voor meer duurzame groei. Zo ook de inkopers van FrieslandCampina. Een groep collega s uit de discipline Procurement buigt zich over duurzaam inkopen. Met soja, palmolie, cacao en verpakkingen is inmiddels ervaring opgedaan met duurzame inkoop. Duurzaam inkopen en succesvol ondernemen Hij weet het zeker, professor Arjan van Weele, hoogleraar Inkoopmanagement, aan de Technische Universiteit Eindhoven (Nederland): duurzaam inkopen draagt bij aan het succes van een onderneming. Een grote onderneming als FrieslandCampina is erg zichtbaar voor het publiek. Als je succesvol wilt ondernemen, heb je niet alleen met je consumenten te maken, maar ook met de omgeving. Met de media, met maatschappelijke organisaties, met de overheid, met instanties die vergunningen verlenen, maar ook met de financiële instellingen die naar jouw onderneming kijken. Al die mensen moeten vertrouwen kunnen hebben in dit bedrijf en de producten die zij maken. Arjan van Weele, die zich al 25 jaar verdiept in inkopen, kan moeiteloos de voorbeelden noemen van ondernemingen die zich flink in de vingers hebben gesneden door het inkopen van producten en diensten die de onderneming hebben geschaad. Je reputatie gaat door het slijk, je vervreemdt je consumenten van je. De vraag die ondernemingen zich moeten stellen en beantwoorden is: wat dragen mijn leveranciers bij aan het succes van mijn onderneming? En dat gaat verder: wat draagt FrieslandCampina bij aan het succes van haar klanten? Hoe helpt duurzaam inkopen om het beter te doen in de markt? Volgens Arjan van Weele is duurzaam inkopen van levensbelang voor ondernemingen die aan de lange termijn denken. De focus op inkopen tegen een zo laag mogelijke prijs levert in de huidige wereld alleen kortetermijnvoor- delen op. Wij krijgen te maken met schaarste in grondstoffen, wereldwijd. We zullen ervoor moeten zorgen dat we ook op de lange termijn over grondstoffen kunnen beschikken. Zeker voor agrarische producten geldt dat we ze kunnen blijven inzetten als we dat op een duurzame manier doen (zie kader Duurzame palmolie). Betrouwbaar Woorden die Frank van Ooijen, corporate director Sustainability and Communication, uit het hart zijn gegrepen. Een onderneming die het slecht doet op het gebied van duurzaam ondernemen vormt een risico voor zakelijke partners, maar ook voor financiële instellingen. Grote supermarktketens en andere klanten vragen steeds meer om zuivelproducten die op een duurzame manier zijn gemaakt. Klanten verwachten dat wij hen helpen om zelf duurzamer te worden. Op dit moment zijn we bezig om het onderwerp duurzame melkveehouderij in themabijeenkomsten te bespreken met onze leden-melkveehouders. In Azië en Nigeria hebben we dairy development programma s om de lokale melkveehouderij te verbeteren en de voedselproductie in die landen verder op gang te brengen. FrieslandCampina heeft de ambitie de strijd aan te gaan met voedingstekorten in de wereld en scholieren te leren gezond te eten en te leven. Verder werken we aan de ontwikkeling van een standaard voor de duurzame melkveehouderij en zuivel waarbij het terugdringen van broeikasgas, gebruik van schone energie, dierenwelzijn, weidegang en natuurbehoud centraal staan. Onze klanten willen duurzame producten zoals melk. Met dit duurzaamheidsprogramma zijn we in staat aan die wensen van klanten te voldoen. Om onze doelen te bereiken, hebben we ook het inkopen van duurzame producten hard nodig. Anneke Assink vertelt over de inkoop van duurzame palmolie. Foto: Marcel Bekken Duurzame palmolie: wordt niet verbouwd op grond waar na november 2005 nog tropisch regenwoud stond er is geen sprake van kinder- of slavenarbeid werknemers krijgen naast een fatsoenlijk loon, ook scholing en gezondheidszorg aangeboden er wordt zo min mogelijk gebruik gemaakt van pesticiden de biodiversiteit wordt beschermd door gewassen aan te planten die tussen de palmbomen kunnen groeien De enige mogelijkheid In koekjes, in soepen, in coffee creamers: in bijna alles wat wij, consumenten, dagelijks op tafel hebben staan, is palmolie verwerkt. Palmolie wordt gewonnen uit het vruchtvlees van de palmvrucht van oliepalmen. FrieslandCampina Kievit bijvoorbeeld koopt palmolie, een plantaardig vet, om in vetpoeders te verwerken, vertelt Anneke Assink, verantwoordelijk binnen de discipline Procurement (inkoop) voor de categorie Oliën en Vetten. Sinds november vorig jaar lukt het ons om duurzame palmolie te kopen. Voedingsproducenten uit de hele wereld kopen palmolie in. Vaak in grote hoeveelheden en meestal van plantages uit Azië, vertelt Anneke Assink. Om voldoende palmolie te kunnen oogsten, werd er op grote schaal tropisch regenwoud gekapt om er plantages te kunnen starten. Zes jaar geleden al stelde mijn collega Edwin Riegman vast dat die manier van palmolie winnen op termijn niet houdbaar was. Die mening waren meer grote ondernemingen toegedaan. Een groot aantal partijen, waaronder het Wereldnatuurfonds, ondernemingen en overheden, zijn met een Round Table on Sustainable Palm Oil (Ronde Tafel voor Duurzame Palmolie) gestart. Het heeft een aantal jaren geduurd om het voor elkaar te krijgen, maar nu is het zover dat er een substantiële hoeveelheid duurzame palmolie wordt verbouwd. Wij kopen nu duurzame palmolie in voor verwerking in onze producten. Sommige afnemers vragen daar nu ook om. We onderscheiden ons ten opzichte van een aantal concurrenten met deze duurzame palmolie. Ik ben ervan overtuigd dat het de enige manier is om dit product te blijven gebruiken. Je moet eigenlijk niet anders willen dan duurzaam. Ik voor mezelf niet, en voor FrieslandCampina niet.

10 18 19 Resultaten van FrieslandCampina in 2010: Fusievoordeel tekent zich steeds sterker af De winst steeg met 57 procent naar 285 miljoen euro, de marktaandelen van de meeste merken zijn verbeterd, het volume van de afzet is toegenomen (er werd meer verkocht) en de melkprijs voor de leden-melkveehouders verbeterde van 26,99 euro in 2009 naar 33,62 euro over FrieslandCampina heeft een prima jaar achter de rug. De optelsom van de resultaten over 2010 geven alle reden tot een positieve stemming. Het is maart De jaarcijfers van Friesland- Campina over 2010 zijn bekendgemaakt. Cees t Hart, (CEO), en Kees Gielen (CFO), kijken met nauw verholen trots terug op het afgelopen jaar. Cees t Hart: We hebben in het afgelopen jaar uitstekende resultaten geboekt. Twee jaar geleden hadden we ons ten doel gesteld om als nieuwe onderneming 175 miljoen euro aan synergievoordelen te behalen. Dat bedrag staat intussen al op 250 miljoen euro. De fusie brengt ons de voordelen die ons voor ogen stonden en dat kan alleen worden verwezenlijkt door de inzet van heel veel mensen. Het is fijn om te zien hoe goed er wordt samengewerkt om resultaten te boeken. Dat vervult ons met trots. Duidelijke focus Alle business groups hebben in 2010 hun omzet zien stijgen. We zien dat steeds meer consumenten de weg naar onze producten weten te vinden, stelt Cees t Hart vast. Dat zien we vooral in Azië en Afrika, maar ook in diverse Europese landen. De economische crisis ijlt na in Europa en in een aantal landen is de markt min of meer verzadigd. Dat vraagt van ons een duidelijke focus, we moeten bepalen in welke gebieden we willen groeien. Die gebieden hebben we in onze strategie route2020 opgenomen. (Op de volgende pagina s vindt u de uitwerking van route2020 in beeld en tekst, red.) Zowel de business group Cheese & Butter als de business group Ingredients hebben in 2010 veel beter gepresteerd. Cheese & Butter heeft het resultaat met 70 miljoen euro verbeterd. Dat is mede te danken aan de aandacht voor continue kostenbeheersing. Voor Ingredients zijn de resultaten eveneens een stuk beter dan in De markt voor bijvoorbeeld caseïnaten was in het afgelopen jaar veel gunstiger, maar ook de resultaten van Kievit en Domo die zich richten op specialiteiten (kindervoeding, ingrediënten) waren prima. Uitdaging Er ligt nu een goed fundament voor de toekomst, aldus Kees Gielen. We zien ons de komende jaren voor de uitdaging gesteld om een zo goed mogelijke melkprijs en een goede prestatietoeslag voor onze leden-melkveehouders te realiseren. route2020 helpt ons om gerichte keuzes te maken, aldus Cees t Hart. Daar zullen we in de komende tijd steeds vaker de uitkomsten van zien. Of dat nu gaat om de keuze voor een duurzame manier van ondernemen of het uitdragen van de boodschap rond de Goodness of dairy. Wij hebben met melk werkelijk een prachtig product in handen dat een belangrijk voedingsmiddel is voor mensen wereldwijd. Goed zuiveljaar 2010 voor FrieslandCampina Winstgroei merken in Azië en Afrika Hogere omzet en beter resultaat met ingrediënten Beter resultaat met kaas en boter Zuiveldranken in Europa onder druk 2010 gaat de boeken in als een veel beter zuiveljaar dan Wereldwijd was er sprake van hogere prijzen voor een breed pakket aan zuivelproducten, van merkproducten tot functionele ingrediënten en van kaas tot boter. Deze verbetering is met name terug te voeren op verbeterde marktomstandigheden in Azië en Afrika. Daarvan konden de business groups Consumer Products International en Ingredients direct profiteren in de vorm van grotere volumes, hogere prijzen en uiteindelijk meer winst. Ook Cheese & Butter wist in een markt met stijgende kaas- en boterprijzen een beter resultaat te boeken. Consumer Products Europe wist de marktaandelen van haar meeste merken in de lastige Europese markten te handhaven of te laten groeien. Het financiële resultaat van deze business group stond echter onder druk ten opzichte van De groei van de totale omzet van FrieslandCampina naar miljoen euro (+ 10 procent) is voor ruim de helft het gevolg van hogere marktprijzen. Daarnaast spelen volumegroei en positieve valuta-effecten een rol. FrieslandCampina investeerde volop in merken. Dit zorgde in Azië en Afrika voor volumegroei en een groter marktaandeel. In Europa, waar de totale consumptie nauwelijks groeit en soms zelfs daalt, wist de onderneming haar marktaandelen van de belangrijkste merken te behouden of te vergroten. Bij het behalen van synergievoordelen uit de fusie tussen Friesland Foods en Campina boekte de onderneming snelle vooruitgang. Presentatie van de jaarcijfers tijdens de persconferentie voor Nederlandse en Duitse journalisten in het central office in Amersfoort. Links CEO Cees t Hart, rechts CFO Kees Gielen. Foto: William Hoogteyling

11 20 21 * * business to business (B2B), business to consumer (B2C)

12 22 Vijf vragen aan Ine Roose, productmanager central marketing bij Friesland Campina Professional In maart van dit jaar zagen de nieuwe koelverse sauzen van Debic het licht. Debic is het gespecialiseerde merk voor room, desserts en boterproducten voor de professionele keuken. Foodservice in Europe, producten voor de professionele verbruiker, zijn in route2020 benoemd als een van de value drivers, een speerpunt voor groei. In één jaar tijd realiseerden de collega s van FrieslandCampina Professional in Lummen (België) de komst van dit gloednieuwe assortiment. Ine Roose gaf leiding aan het project. Ik heb een enorme passie voor voeding en voor innovatie. Debic is een specialist in room en boter voor koks en bakkers. Waarom nu ook sauzen? Deze sauzen zijn allemaal gemaakt op basis van room en boter, maar dat is niet de enige bestellen door koks in België, Nederland, Duitsland, Frankrijk, Polen, Italië, Spanje en de Scandinavische landen. Binnen Professional kijken we bij lanceringen vaker naar Europa dan naar een bepaald land. Foto: Bram Petraeus Foto: Marcel Bekken reden waarom Debic ze lanceert. Onze klanten, de professionele koks willen en moeten - het rendement van hun keuken verhogen en hun kosten goed onder controle houden. Het maken van verse sauzen kost veel tijd. Voor ons was de uitbreiding van ons assortiment met verse sauzen een logische stap. Welke smaken hebben jullie gekozen? Vanuit marktonderzoek kennen we de top 10 van sauzen in Europa. Welke smaken vindt de bezoeker van een restaurant het lekkerste? De zeven meest populaire smaken hebben wij gekozen: Bearnaisesaus, Hollandaisesaus, Champignonroomsaus, Peperroomsaus en een saus voor gratin. Later dit jaar komt er Witte Wijnsaus bij en Kaassaus. De sauzen zijn nu te Hoe komt zo n productengamma uiteindelijk tot stand? Dat kan je alleen met een ijzersterk team. De juiste producten ontwikkelen is een wisselwerking tussen collega s van Research & Development, zoals Heidi Knuts, marketeers en onze culinair adviseurs. Maar dat is slechts één deel van het project. Ook collega s van logistiek, van inkoop, van verpakkingsontwikkeling hebben keihard gewerkt om dit assortiment op de markt te brengen. Het start met een onderzoek bij koks: wat verwachten zij van sauzen? Dan volgt een briefing voor de collega s van R&D en vervolgens een traject van testen, proeven, proefproducties, het zoeken naar de juiste verpakking en het ontwikkelen van een campagne. Is het anders om sauzen voor chef-koks te ontwikkelen dan voor de gewone consument? In een professionele keuken gaat het er anders aan toe dan in de keuken van jou en mij. We steken veel tijd in het begrijpen van chef-koks en bakkers: volgens welke processen bereiden zij gerechten en welke eisen stellen zij aan de producten die hierbij gebruikt worden. En dat doe je niet alleen achter je bureau! Een koksopleiding in avondonderwijs volgen of meedraaien in een restaurant of bakkerij, hoort er ook bij. Wat is jouw favoriete smaak? Hollandaisesaus. Daarin proef je de boter zo verrukkelijk. CPE Benelux organiseert kennismakingsdag studenten Studenten van universiteiten uit Groningen, Enschede, Tilburg, Rotterdam en Wageningen (alle in Nederland) waren van de partij tijdens de eerste Inhouse Day van FrieslandCampina. Het is onze bedoeling om studenten beter bekend te maken met onze onderneming. FrieslandCampina is een boeiend internationaal bedrijf met een prachtig productenpakket. Studenten realiseren zich te weinig wat die bedrijf heeft te bieden, aldus Hanneke Pol, brandmanager Fristi van FrieslandCampina Benelux. Samen met collega s Jiska de Jong, Jet van Nieuwenhuizen, Ritse Wobbes, Edward Bonselaar, Marloes Nieuwkerk, Stefan Ek en Evert Jan Driessen van FrieslandCampina Benelux heeft Hanneke zich ingezet voor de organisatie van deze eerste Inhouse Day. Wij werken met het Winning Company programma in onze werkmaatschappij, waarbij medewerkers initiatieven ontwikkelen om Benelux te maken tot het beste en sterkste merkenhuis van de Benelux. Onderdeel van dit plan is om FrieslandCampina bekender te maken onder studenten en hen te interesseren voor een carrière in marketing, sales en finance. Dat zijn vakgebieden waar we nu veel vacatures hebben en waar we steeds nieuw talent zoeken. Natuurlijk hebben we voor de Inhouse Dag nauw samengewerkt met de collega s van de afdeling Recruitment van Corporate Human Resources. Via Facebook, Hyves, Linked-in en de corporate website hebben we derdejaars en vierdejaars studenten uitgenodigd om een CV in te sturen naar FrieslandCampina. Uit die groep hebben we 35 studenten geselecteerd.' Aan het werk met Fristi Tijdens een Inhouse Day waren de studenten te gast in het central office in Amersfoort. Hanneke Pol: Wij hebben ervoor gekozen om onze eigen collega s het woord te laten doen over deze onderneming, onze merken en onze functies. Wat houdt het in om brand manager te zijn. Wat doet een sales manager precies? We hebben het gehad over alle leuke dingen maar ook de minder leuke aspecten die iedere job soms in zich heeft. Ook hebben we de studenten een echte casus voorgelegd. Op de Fristi case hebben ze al hun kennis kunnen loslaten. Hun plannen werden voorgelegd aan een jury van ons bedrijf. We hebben de studenten natuurlijk ook kennis laten maken met onze producten. Met toetjes van Mona en sinaasappelsap van Appelsientje. De studenten toonden zich na afloop positief. Het feit dat we zowel enthousiast als nuchter en eerlijk waren, wisten ze wel te waarderen. Het was geen wervingsdag, maar natuurlijk hebben we wel studenten gezien waarvan we dachten dat we die graag in dienst zouden nemen. We zullen contact met ze houden en wie weet worden het nieuwe collega s. Foto: Bram Petraeus Consumer Products Europe 23

13 24 Consumer Products Europe Consumer Products Europe 25 Campina kent in het segment consumptiemelkproducten drie stromen: traditionele zuivelproducten: melk, karnemelk en yoghurt Campina Boerenland, natuurlijke authentieke zuivel: gemaakt van biologische melk met puur natuurlijke ingrediënten verwen zuivel: verschillende soorten vla in heerlijke smaken Koe in de wei sterk punt voor Campina-merk Melk van Campina, karnemelk of Campina Boerenland yoghurt: het merk heeft een bijzondere troef in handen. Geen ander merk in de Nederlandse supermarkt kan zo transparant laten zien waar het product vandaan komt als Campina. De melk komt van een Nederlandse boer dus bij jou in de buurt. Iets dat niet meer zo vanzelfsprekend is tegenwoordig, aldus Dominiek Franken, marketing director bij FrieslandCampina Dagvers. Dat geeft niet alleen betekenis aan onze producten voor consumenten, maar ook voor afnemers. Het is lente. De afgelopen weken gingen op tal van melkveehouderijbedrijven de koeien naar buiten. Een prachtig gezicht: ze buitelen over elkaar heen de stal uit. Koeien, en vooral koeien in de wei, spreken consumenten enorm aan. We zijn de koppeling tussen onze producten en de boerderij en de koeien weer veel duidelijker aan het maken voor de consument. Dominiek Franken is blij dat er een duidelijk onderscheid is te maken tussen Campina-melk en het overige aanbod van melk in de Nederlandse supermarkt. Het is niet eenvoudig om aan een consument duidelijk te maken waarom die onze melk zou moeten kopen. Melk is melk, wordt er vaak gedacht, zelfs door onze eigen collega s. Campina-melk wordt vervaardigd uit melk die door speciaal geselecteerde leden-melkveehouders van Campina wordt geleverd. Melk die van koeien komt die van het voorjaar tot in het najaar in de Nederlandse wei lopen. Onze melk heeft ook een betere voedingswaarde dan andere melk doordat de koeien beter voer krijgen. Pluspunt De reclames van het Campina-merk spreken daarbij duidelijke taal. De Nederlandse boer is aan het woord op zijn eigen boerderij. Dominiek Franken: We sluiten onze campagne af met de themaregel Het beste van ons land, proef je in Campina. De nadruk ligt op het feit dat Campina-melk in Nederland van Nederlandse bodem is. Onderzoek onder consumenten heeft uitgewezen dat dat een pluspunt is voor ons merk. Consumenten zoeken het tegenwoordig graag in producten die uit de eigen regio komen. Dat geldt ook voor fruit, groente of vlees. Producten waar ze de herkomst van kennen worden steeds belangrijker voor consumenten. Zo kun je tegenwoordig met de code op de verpakking via onze website traceren welke boeren de melk hebben geleverd voor onze Campina Boerenland-producten. Ook voor onze afnemers blijft het van belang dat we met het Campina-merk onderscheidend blijven. Een voorkeur van consumenten voor zuivel van Campina levert ook weer toegevoegde waarde voor onze klanten. Met een duidelijke focus op deze transparantie en herkomst hebben we in 2010 ons marktaandeel zien groeien en dit succes zullen we verder uitbouwen in De koe Dat de koeien van FrieslandCampinamelkveehouders van het voorjaar tot in het najaar in de wei staan, is voor de marketeers van het Campina merk essentieel. Niet alleen maatschappelijke organisaties hechten daar belang aan. Consumenten genieten van een landschap waarin koeien in de wei lopen. Het raakt dus niet alleen aan dierenwelzijn, maar ook aan de reputatie die ons merk heeft en de manier waarop consumenten ons merk beleven. Wij kiezen voor de koe in de wei als boegbeeld van ons merk, gekoppeld aan de boerderijen van onze eigen leden-melkveehouders. Er is transparantie in onze hele zuivelketen. Daarmee onderscheidt Campina zich en zo bieden we met Campina de beste zorg van gras tot glas. Een uitstekende reden om voor ons merk te kiezen. In de rij voor een kijkje in de stal. We willen je aaien Foto s: FrieslandCampina Welkom op de Campina Open Boerderijdagen Je kunt het met eigen ogen zien op een boerderij van een van onze leden-melkveehouders: hoe koeien worden gehuisvest, gevoerd en gemolken. Tijdens de Campina Open Boerderijdagen zetten negentig boeren, verspreid over heel Nederland, de deuren van hun boerderij open voor bezoekers. De boerderijdag is het mooiste bewijs van waar wij met ons merk voor staan, aldus Martijn Morsink, senior brandmanager. Ook onze klanten worden bij deze dagen betrokken. Wisselend zullen de Open Dagen worden gekoppeld aan onze grote afnemers. Zo hebben we op 9 april een Open Boerderij-dag georganiseerd in samenwerking met een handelspartner, met als thema Koe in de Wei. Op die dag hebben we de koeien naar buiten laten gaan. We hebben de bezoekers gevraagd die dag de mooiste foto te maken van de koeien. Ook organiseren we binnenkort een Campina Open Boerderijdag in samenwerking met andere handelspartners met als thema de grootste boerenlunch van Nederland. Zo zetten we het Campina-merk nadrukkelijk op de kaart en maken we de link met de winkels die onze producten verkopen. We houden de Open Boerderijdagen voor het vijfde jaar. Ieder jaar opnieuw trekken we meer bezoekers en zijn er meer consumenten die de boerderij met een positief beeld van melk en koeien verlaten. De eerste Campina Open Boerderijdag was dit jaar op 9 april. Op 2 e Paasdag, 25 april, vond de tweede dag plaats en in de zomermaanden van 2011 volgen er meer. Kijk voor meer informatie op:

14 26 Consumer Products Europe Consumer 27 Products Europe Rotterdam drukt eigen stempel op Continu Verbeteren De locatie Rotterdam (Nederland) van Consumer Products Europe (CPE) heeft een prachtig resultaat geboekt op het gebied van Continuous Improvement. Bij de FrieslandCampina audit in januari van dit jaar werd een uitzonderlijk hoge score behaald: een 10+. Bedrijfsleider Matthijs van Rijn en WCOM-facilitator Anand Chauthi vertellen over hun aanpak. We hebben het programma aangepast aan de Rotterdamse situatie, daarom werkt het hier zo goed. De hoge audit score is het resultaat van het ruimschoots behalen van de KPI s (manier om prestaties te meten). Een grote stijging van de overall effectiveness equipment (OEE) en een aanzienlijke verbetering van de productiviteit zorgen ervoor dat de fabriek beter draait. Anderhalf jaar geleden begon de locatie met hulp van consultancy bureau Solving Efeso met het structureel werken aan het verminderen van verliezen (binnen CPE heet dit FrieslandCampina Operating System). We hebben ons geconcentreerd op vier van de acht pilaren van het programma: autonoom onderhoud, gericht verbeteren, gepland onderhoud en training & educatie, zegt Matthijs van Rijn. Om de resultaten van de verschillende pilaarteams te borgen, is een Daily Control Systeem (DCS) opgezet en is het 5S-concept (zie ook kadertekst) uitgerold op de hele locatie. Groepchef Vul- en Verpakkingsafdeling Arnold van Dongen: De fabrieksprestatie wordt iedere 8 uur en 24 uur geanalyseerd op basis van de vulmachineprestaties. Dit zorgt ervoor dat we nu continu een duidelijk beeld hebben van de verliezen in ons proces. Zo kan direct actie worden ondernomen en kunnen we nauwkeurig volgen of verstoringen definitief zijn opgelost. De weergave van de OEE-informatie en besprekingen vinden plaats in de speciaal hiervoor gebouwde ruimte. Die ruimte is bewust op de werkvloer gemaakt als signaal naar de productiemedewerkers dat continu verbeteren samengaat met de dagelijkse praktijk, aldus Anand Chauthi. Een goede samenwerking tussen de Productieafdeling en Technische Dienst is essentieel om verliezen te signaleren en op te lossen. De samenwerking in het DCS is hiervan een goed voorbeeld. Positieve manier Belangrijk is de coaching van het middenkader: hoe herken je signalen die tot verliezen leiden en hoe kun je mensen op een positieve manier aanspreken op dingen die beter moeten? Door het werken volgens vaste standaarden worden afwijkingen eerder zichtbaar. Matthijs van Rijn: Dus terug naar de basis en uitzoeken waar de fout zit: werkt de machine niet goed, beheerst de medewerker de handeling niet en hoe kan de fout in het vervolg worden voorkomen? Anand Chauthi vult aan: De standaarden worden opgesteld in samenwerking met de operators. Samen wordt bepaald wat haalbaar is. Zo wordt het geen opgelegde manier van werken, maar vergroot je het eigenaarschap van medewerkers. Aanvankelijk was er wel wat weerstand te bespeuren. Anand Chauthi: Een deel van de medewerkers wil of kan zo n omslag niet bijbenen, maar het overgrote deel van het personeel was al snel enthousiast. Na ruim een maand werden de eerste resultaten al geboekt, daardoor werd uiteindelijk iedereen enthousiast. Een lijn die goed draait, draagt bij aan een prettige dienst. Dat motiveert mensen. Matthijs van Rijn beaamt dit: De andere manier van werken zorgt ervoor dat de OEE van de vulmachines stijgt, de output van de lijnen omhoog gaat en de productiviteit verbetert. Doordat we efficiënter werken, dalen de kosten en verbetert onze positie ten opzichte van de concurrentie. We willen medewerkers bewust maken van het grotere plaatje. De daily control room is het zenuwcentrum van de productie. V.l.n.r. Arnold van Dongen, Matthijs van Rijn, Mohamed el Ouahid, Dick Dijkshoorn en Anand Chauthi Foto: Marcel Bekken Betere prestaties Dick Dijkshoorn, systeembeheerder kwaliteit-, arbo- en milieuzorg, verzorgde de 5S-training van 99 collega s. Het doel van 5S is door een goede werkplekorganisatie bij te dragen aan het minimaliseren van verliezen en maximale efficiency te behalen. Door praktische verbeteringen op de werkvloer door te voeren, kunnen mensen hun werk beter doen en betere prestaties leveren uiteindelijk tijd en geld op. Het 5S-systeem bestaat uit scheiden, schikken, schoonmaken, standaardiseren en standhouden. Het is belangrijk om het thema levend te houden. Dit gebeurt door het onderwerp te laten terugkeren in het werkoverleg, door de medewerkers zelf audits te laten uitvoeren en door prioriteit te geven aan het uitvoeren van voorgestelde werkplek verbeteringen. Sterk aan deze manier van werken is dat duidelijk is wat er van mensen wordt verwacht en dat er ruimte is voor hun eigen inbreng. Dit jaar gaan we extra de nadruk leggen op veiligheid. Hiermee voegen we zelf zesde S (van Safety) aan het programma toe. Korte stop reductieteam Allround storingsmonteur Mohamed el Ouahid werkte, vanuit de pilaar Gepland Onderhoud, samen met chef Technische Dienst Piet Schop en allround operator Jamil Hoessein drie maanden in het korte stop reductieteam, de Ontstoppers genaamd. Onze doelstelling was het met 50 procent reduceren van het tijdsverlies aan korte stops (machinestilstand van minder dan 5 minuten). Per machine maakten we een verliesanalyse en bepaalden we waar de grote knelpunten zaten. Van die knelpunten haalden we de oorzaak weg en in sommige gevallen deden we verbetervoorstellen. Na de uitvoering werd het effect gemeten tot het probleem was verholpen. In de DCS hielden we collega s via rapportages op de hoogte. Deze gestructureerde manier van werken leidt tot meer inzicht. Door deze inzichten te verwerken in onze werkwijze voor preventief onderhoud zorgen we ervoor dat ook onze collega s ervan profiteren. De samenwerking in ons team verliep goed. Door onze verschillende achtergronden vulden we elkaar aan. Ik vond het een interessante ervaring. De doelstelling van 50 procent vermindering hebben we net niet gehaald. Op basis van onze analyses is er een aantal investeringsplannen gemaakt om nog meer korte stops op te lossen. Die worden momenteel uitgevoerd en zullen ertoe leiden dat het doel uiteindelijk wordt behaald.

15 28 Consumer Products Europe Consumer Products Europe 29 Soepele verhuizing naar Amersfoort Het central office van FrieslandCampina in Amersfoort (Nederland) is driehonderd collega s rijker: medewerkers van Consumer Products Europe (CPE) verhuisden eind maart van Veenendaal (Nederland) naar Amersfoort. Ze namen hun intrek in een nieuw gedeelte naast het bestaande central office. De contacten met anderen zijn een stuk gemakkelijker nu we niet meer in een apart kantoor werken, vindt Erik Hobé van de afdeling Plan & Deliver. Foto s: William Hoogteyling De verhuizing verliep super. Op maandagmorgen stond alles er: bureaus, stoelen, verhuisboxen. De computer en de telefoon werkten, dus we waren snel aan de slag, stelt Erik Hobé vast. Ik heb in mijn werk nog wel eens afstemming over klanten met de logistiek accountmanager van Cheese, Butter & Milkpowder. Prettig dat ik die nu gemakkelijk kan opzoeken. En het reizen? Het is wat verder weg. Ik ben nu aan het uitproberen wat gemakkelijker reist: met de trein of de auto, maar dat is te overzien. Het nieuwe kantoor ademt licht en ruimte. Hoge ramen, prachtige lampen, vloerbedekking en houten kastwanden. Per etage voeren de kleuren van de merken van de werkmaatschappij Benelux de boventoon: het warme geel van de Chocomel-verpakkingen, een rozerode verdieping is gewijd aan het Mona-merk, terwijl een blauwe etage is opgedragen aan Optimel. Gerdine Otten, secretaresse voor het CPE managementteam, bevalt het prima. De verhuizing was perfect georganiseerd. Het is wel even wennen aan de open werkruimten, maar het geluid valt me mee. Ik vind het heel fijn dat we vanuit verschillende business groups nu zo dicht bij elkaar zitten. Je maakt vanzelfsprekender contact. Hele klus Human Resources (HR)-manager Lizanne van Egdom: Ook vanuit HR is een verhuizing een hele klus. Voor sommigen is de verhuizing naar Amersfoort een voordeel qua reistijd en -afstand, maar voor anderen is het langer. Voor de synergie is het goed dat CPE nu voor een deel ook hier is gehuisvest. De verhuizing is snel en goed verlopen. Gelukkig hebben de medewerkers goed ingepakt en weinig rommel achtergelaten. Dat helpt enorm. Ook Leo Oliehoek van de afdeling Plan & Deliver is tevreden. We zijn goed ontvangen en we hebben mooie werkplekken. De overgang naar werken in een kantoortuin valt ook mee, maar aan de glazen kantoorruimtes moet ik nog wennen. Het aanbod in het bedrijfsrestaurant is gevarieerder dan we gewend waren. De reisafstand naar Amersfoort scheelt precies een kilometer met de reisafstand naar Veenendaal, alleen wat betreft reistijd ben ik er wel op achteruit gegaan. Bij ICT zijn weinig klachten binnengekomen, stelt Holger Janssen. Natuurlijk hebben mensen op hun eerste werkdag vragen over bijvoorbeeld het instellen van de printer. Dankzij de goede voorbereiding verliep alles naar wens. Het nieuwe meubilair is mooi en er hangt een prettige sfeer. Ik was al gewend om met meer mensen in een ruimte te zitten, maar bijvoorbeeld telefonisch vergaderen geeft wel eens wat overlast voor andere collega s. Mijn reistijd naar huis in Goch (Duitsland) is door de verhuizing twintig minuten langer geworden. Het kernteam van de verhuizing bestond uit: Lizanne van Egdom (HR manager) en Marjon van Geerenstein en Fred Kroesen (beiden Facility Management); Holger Janssen en Gerrit Jansen (beiden ICT) en Stijn van Bergen (externe kracht). In het verhuisweekeind hebben interne en externe ICT-specialisten ondersteuning geboden.

16 30 Consumer Products Europe 31 Nieuw kantoor FrieslandCampina Hellas Freek Rijna, COO Consumer Products Europe, overhandigt een originele aquarel waarop koeien in de wei zijn afgebeeld aan Gregory Sklikas, managing director FrieslandCampina Hellas. Links CEO Cees 't Hart. In het midden Nikeas Alexios, bisschop van Grieks-orthodoxe kerk. Hij verzorgde, naar lokaal gebruik, de inauguratieceremonie en zegende het gebouw. Foto: FrieslandCampina Hellas Cees t Hart, CEO FrieslandCampina, en Freek Rijna, COO Consumer Products Europe, brachten op 2 en 3 februari een bezoek aan FrieslandCampina Hellas. Dit gebeurde ter gelegenheid van de officiële opening van het nieuwe kantoor in Athene. Op de agenda stonden onder meer toespraken van zowel Freek Rijna als Cees t Hart. De CEO feliciteerde Friesland Campina Hellas met de goede prestaties en de bijdrage aan het resultaat van FrieslandCampina voor 2010, zeker gezien de moeilijke marktomstandigheden in Griekenland. Vervolgens sprak hij zijn vertrouwen uit in de toekomstplannen van het FrieslandCampina Hellas. Winnaars Cees t Hart maakte ook de winnaars van de Oscars Awards 2010 bekend. Deze awards zijn een goed voorbeeld van the Way We Work. Er werden drie onderscheidingen uitgereikt. Voor het thema Uitdagingen aangaan ontving het Infant Follow On and Toddler (IFT) operating category team een prijs voor de uitstekende marktprestaties. Het team dat verantwoordelijk was voor de verhuizing ontving een prijs voor het thema Verantwoordelijkheid voelen en het team dat zich inzette voor de integratie van Cheese en het samenvoegen van de merken Milner en Fina kreeg de award voor het thema Samen groeien. Energie besparen Het nieuwe gebouw, dat de naam ECO draagt, telt vier verdiepingen en heeft een oppervlakte van ruim m 2. ECO wordt gekenmerkt door een open kantoorruimte. Ook zijn er energiebesparende methodes toegepast die zorgen voor een besparing van 44 procent aan energie, een vermindering van de CO2 uitstoot van 73 ton per jaar, waterbesparing en natuurlijke luchttoevoer. De aankleding van de binnen- en buitenkant van het gebouw is in overeenstemming met de huisstijl van FrieslandCampina met wit als basiskleur en de kleuren van het logo als accentkleuren. Nieuwe Optiwell-actie maakt vrouwendromen waar Is er een vrouw die niet droomt over het winnen van boeken, spijkerbroeken, bioscoopkaartjes, parfum of schoenen? En wel voor de rest van haar leven. Optiwell laat zulke dromen in vervulling gaan. Vanaf medio maart tot eind mei verloot Optiwell droomprijzen. Zo werkt het: kies uw wensdroom op de website Vul de winstcode in van de Optiwell-verpakking en u leest meteen u of in de prijzen bent gevallen. De winnaar ontvangt de prijs in de vorm van vouchers afgestemd op de levensverwachting. Deze promotie vindt Leeuwarden Laboratory Quality Services uitstekend leerbedrijf FrieslandCampina Laboratory & Quality Services (LQS) in Leeuwarden (Nederland) is genomineerd voor de onderscheiding Beste Leerbedrijf Het gaat om een onderscheiding die wordt toegekend door het Kenniscentrum PMLF, landelijk actief als schakel tussen onderwijs, bedrijfsleven en overheid voor de sectoren Procestechniek, Fotonica en Laboratoriumtechniek. Naast Laboratory Quality Services waren, uit ruim honderd voordrachten, vijf andere bedrijven genomineerd. In april is bekendgemaakt dat FrieslandCampina Laboratory Quality Services als tweede is geëindigd in de sector laboratoriumtechniek. Het Friesland College, een instituut voor laboratoriumopleidingen in Leeuwarden, heeft de afdeling van onze vestiging in Leeuwarden voorgedragen voor de onderscheiding van Beste Leerbedrijf. plaats in samenwerking met grote Duitse merken zoals buch.de, s. Oliver, mirapodo en Stadtparfümerie-Pieper. De actie wordt ondersteund door opvallend reclamemateriaal en attractieve posters. De heldere opzet van de actie in combinatie met uiterst aantrekkelijke prijzen garanderen de aandacht van consumenten en het succes van deze unieke promotie, zegt Katrin Paare, productmanager Optiwell. Meer informatie over deze promotie is te vinden op de nieuwe Optiwell Fanpage op Facebook. Voor FrieslandCampina is opleiden erg belangrijk. Het bedrijf onderscheidt zich door de mensen die er werken. Men vindt het daarom ook van groot belang om mee te werken aan de opleiding van nieuwe cursisten en studenten, zo luidde een deel van de motivatie van het Friesland College. De groep van praktijkbegeleiders (van FrieslandCampina) is enthousiast om onze cursisten te begeleiden en klaar te maken voor het vak. De jury beoordeelde alle genomineerde bedrijven op de onderdelen: begeleiding van studenten, de rol van de praktijkbegeleider. Manager Analytical Chemistry Hans Cruijsen (rechts) en stagiaire Lilian de Jong ontvangen de eervolle vermelding uit handen van voorzitter Hans Koole van de PMLF. Fristi is jarig! Fristi, het merk voor lekker langhoudbare drinkyoghurt voor kinderen, viert dit jaar een verjaardag. Fristi bestaat 25 jaar. Alle reden om de verjaardag te vieren, samen met kinderen. Vanaf medio april hebben we een actie met Fristi, speciaal voor kinderen. Op de verpakkingen met 6 x 200 milliliter is een rietje geplakt in verschillende vormen en kleuren. Daar zit ook een koppelstukje bij, zodat kinderen na verloop van tijd een Superslurper in elkaar kunnen zetten. De rietjes kunnen worden afgewassen, ze gaan dus langer mee, vertelt brandmanager Hanneke Pol van FrieslandCampina Benelux. Via tv en het online kanaal van Nickelodeon gaan we ook een Fristi-game aanbieden die kinderen via de computer kunnen spelen. Ouders van kinderen worden via bladen attent gemaakt op het jarige Fristi-merk. Fristi is fun, het is lekker en met de nieuwe rietjes wordt Fristi nog leuker.

17 32 Consumer Products Europe Consumer Products Europe 33 Certificaat onderstreept veiligheid in Maasdam De locatie Maasdam (Nederland) van FrieslandCampina Consumer Products Europe (CPE) heeft het OHSAS certificaat behaald. Maasdam voldoet daarmee aan internationale normen voor bedrijven die een zorgsysteem hebben op het gebied van veiligheid. Het bevestigt dat we op de goede weg zijn, maar nog belangrijker: we hebben een systeem in handen dat ons scherp houdt en waarmee we de veiligheid continu kunnen verbeteren, zegt Saskia van Dijke, manager Safety, Health & Environment, Quality Assurance & Food Safety in Maasdam. Veiligheid is altijd een aandachtspunt geweest in Maasdam, waar specialties in dagverse zuivel worden geproduceerd, zoals de merken Optimel en Vifit. Vorig jaar is de veiligheid op alle locaties van FrieslandCampina in kaart gebracht. Die scan kwam ons goed uit, want we wilden de stap zetten van reactief naar proactief, zegt Saskia van Dijke. Werken aan veiligheid betekent dat je niet denkt in termen van ongevallen, maar aan het beperken van risico s. Bewustzijn Na een meerdaagse audit kreeg de locatie Maasdam begin dit jaar het certificaat. Door het veiligheidszorgsysteem blijven we alert. Het gaat niet alleen om wat je als locatie hebt bereikt, maar ook om hoe je dat proces gaande houdt. Er zit een mechanisme achter om jezelf steeds te evalueren en te verbeteren, legt Saskia van Dijke uit. In Maasdam hebben alle medewerkers een training in veiligheidsbewustzijn gehad. Er zijn situaties waarvoor duidelijke afspraken en regels gelden, maar er zijn ook grijze gebieden. Dat zijn situaties die wel gevaarlijk kunnen zijn, maar waarvan nergens staat dat het niet mag. Je kunt dan in overleg met de betreffende afdeling besluiten om alsnog regels te maken, voorzieningen te treffen of om mensen op de risico s te wijzen. Elk werkoverleg bespreken we minimaal een grijs gebied, omdat we willen bevorderen dat mensen zelf over risico s nadenken, zich daarvan bewust zijn en elkaar daar op een goede manier ook op aanspreken. Foto: Marcel Bekken ISO in Aalter: continu verbeteren Het productiebedrijf van FrieslandCampina in Aalter, onderdeel van Consumer Products Europe, heeft het ISO certificaat in handen. Milieucoördinatoren Patriek Vanlaere en Pieter-Jan Bogaert zijn blij met het resultaat. Maar dat wil niet zeggen dat we klaar zijn. Het is allemaal: Continu verbeteren, aldus Patriek Vanlaere. Het afgelopen jaar zijn ze er druk mee bezig geweest: met het invoeren van een milieuzorgsysteem dat voldoet aan de normen van ISO Met succes: Veritas (een certificeringsinstantie) heeft een audit uitgevoerd bij het productiebedrijf in Aalter en vervolgens het certificaat uitgereikt. We willen de zorg voor het milieu op een gestructureerde manier waarborgen en de milieu-impact van de activiteiten permanent verminderen, vertelt Pieter-Jan Bogaert. Hij werkt als milieucoördinator en preventieadviseur in Aalter, waar voornamelijk melk voor de Belgische markt wordt geproduceerd. Het is de bedoeling dat je de normen vanuit ISO vertaalt naar je eigen bedrijf. Het werkt als een soort kapstok waar je allerlei doelstellingen aan kunt ophangen. Medewerkers uit het hele bedrijf hebben ermee te maken. De zorg voor het milieu is geïntegreerd in alle bedrijfsactiviteiten: van productie tot marketing & sales, van inkoop tot engineering, logistiek en Research & Development, aldus Patriek Vanlaere. Snel Het invoeren van een milieumanagementsysteem start met een doorlichting, een nulmeting om te kijken waar het bedrijf staat. Dat levert al enorm veel kostbare informatie op, waarop je echt kunt gaan sturen, meent Pieter- Jan Bogaert. Verder wordt er gekeken naar milieurisico s, naar het beheersen van de milieuaspecten, het opstellen van doelstellingen, het vastleggen van procedures, de invoering in de praktijk en vervolgens een audit. We hebben ervoor gekozen de procedures niet in handboeken vast te leggen, maar alle documentatie gemakkelijk toegankelijk te maken via Share point. Zo kan iedereen er bij en kunnen we snel en gemakkelijk wijzigingen aanbrengen of documenten uitbreiden. De rode draad is de 'Plan, Do, Act en Check' cirkel. Dat helpt enorm om je doelstellingen te realiseren.' Papiertje Een ISO certificaat helpt om de milieubelasting van een bedrijf terug te dringen. Het systeem brengt de uitstoot van schadelijke gassen in beeld, gebruikte grondstoffen, afvalstromen en nog veel meer. Zo maken we onze milieubelasting inzichtelijk en concreet, aldus Patriek Vanlaere. We mogen ons management een groot compliment geven voor het belang dat er wordt gehecht aan dit milieuzorgsysteem maar ook aan de zorg voor de veiligheid van medewerkers. Je moet hier als bedrijf het nut van inzien. Als je het doet om een papiertje aan de muur te prikken, dan kun je het net zo goed laten. Collega's in Aalter hebben het ISO certificaat binnen! Foto: Kurt Vansteelant

18 34 Wie doet dit? 35 Erik ten Grotenhuis: Aan de weg timmeren met Dutch Lady Foto: Friesland- Campina Malaysia Zo n negen maanden werkt R&D-manager Erik ten Grotenhuis nu in Kuala Lumpur, Maleisië. Met zeven collega s vormt hij er een lokaal implementatieteam: wat de Nederlandse R&D-afdelingen hebben uitgedokterd, wordt door hen in de praktijk gebracht om de Maleisische markt verder te veroveren met nóg gezondere zuivel. Natuurlijk werkt het ook andersom en wijst het team de afdelingen in Nederland op kansen die de Maleisische markt biedt. Erik ten Grotenhuis kende de Aziatische markt al goed: vanaf 2003 bezocht hij de vestigingen in Azië regelmatig vanuit de R&D-afdeling in Leeuwarden (Nederland) van Friesland Foods en later van FrieslandCampina. In 2008 en de eerste maanden van 2009 was hij R&D-manager in Thailand. Terug in Nederland knaagde de heimwee naar Azië aan hem en zijn vrouw. We misten allebei het klimaat en de manier van leven hier. Zelf miste ik daarnaast ook de manier van werken. Mijn R&D-afdeling in Nederland was vooral gericht op research en zat dus wat meer op afstand van de werkvloer. Hier houd ik me voornamelijk bezig met development en implementatie en dat past beter bij me. Ik was dan ook heel blij met de kans om naar Kuala Lumpur te gaan. De fabriek in Kuala Lumpur produceert vooral voor Dutch Lady, een van de belangrijkste merken in de regio. Het afgelopen jaar kwam de R&D-afdeling met een paar belangrijke introducties. De herlancering van Growing Up Milk, bijvoorbeeld, met een verhoogd DHA: een vetzuur dat belangrijk is voor de ontwikkeling van de hersenen. Daarnaast werden er twee nieuwe productlijnen toegevoegd aan de ultrahoog verhitte (UHT) melk: Dutch Lady Kid en Dutch Lady School. Op het moment zijn we bezig met het upgraden van de Dutch Lady Infant en Dutch Lady Follow up receptuur en proberen we de UHT-melk steeds gezonder te maken door het vet- en suikergehalte verder te reduceren. Ik ben overal op kantoor en in de fabriek te vinden om te overleggen met mijn team en met de collega s van de afdelingen marketing en operations. Hoe stellen we recepturen samen of verbeteren we die? Wat doen de concurrenten? Verder fungeren we als trouble shooter en vraagbaak voor operations. Daarnaast onderhouden we intensief contact met de R&D-afdelingen in Leeuwarden en Beilen (Nederland). Bovendien heeft Kuala Lumpur een regionale functie: bijeenkomsten voor de locaties in Azië, bijvoorbeeld de workshop The Goodness of Dairy, worden hier georganiseerd. Binnen route2020 geldt Erik ten Grotenhuis team als lokaal implementatieteam. We implementeren wat in Nederland wordt bedacht, maar komen ook zelf met ideeën omdat we de markt hier natuurlijk goed kennen. CPI Marketing zit hier om de hoek, binnenkort zelfs in hetzelfde gebouw, en daar proberen we optimaal van te profiteren. Happy met FACE! Nieuwe laptops, vaste computers en de nieuwste versies van Windows en Microsoft Office: FrieslandCampina-medewerkers krijgen dit jaar te maken met de uitrol van project FACE: nieuwe digitale werkplekken voor 124 locaties van FrieslandCampina. Een update van kantoorautomatisering voor medewerkers. Wat je ervan merkt? Zo min mogelijk: alleen de voordelen. Twee jaar na de fusie gaan alle medewerkers van FrieslandCampina met één systeem werken. Iedere medewerker krijgt de beschikking over Windows7 en Microsoft Office We krijgen snellere computers ter beschikking, een inbox zonder limiet aan de geheugenruimte en een veel snellere opstart van je pc of laptop, aldus Marjolein van der Zee, die - samen met change manager Axel van Hal - binnen de projectgroep is Face belast met de communicatie. Gemakkelijk Nieuwe apparatuur en nieuwe software betekent natuurlijk wel dat er een moment van migreren komt waarbij per afdeling of bedrijf alle oude apparatuur wordt vervangen door nieuwe en alle bestanden moeten worden overgezet. Dat gaat gebeuren vanaf april 2011 tot aan het einde van het jaar, stap voor stap, per locatie. Fujitsu is de nieuwe leverancier van apparatuur en software. Ook de helpdesk is bij dit bedrijf ondergebracht. De helpdesk is voortaan 24 uur per dag, 7 dagen per week bereikbaar. Alles wordt in het werk gesteld om de overgang zo gemakkelijk mogelijk te maken. Medewerkers die met Microsoft 2010 moeten gaan werken, worden in de gelegenheid gesteld om het pakket privé heel voordelig aan te schaffen. Zo kun je ook thuis met Microsoft 2010 eigen maken. De nieuwe Office-versie is heel toegankelijk om mee te werken, maar je moet er wel even aan wennen. De overstap moet zonder problemen verlopen, benadrukt Axel van Hal. Daar is alles op gericht. We raden alle medewerkers aan regelmatig een kijkje te nemen op de intranetsite, zodat je weet wat er te gebeuren staat en wanneer. Ook via worden medewerkers op de hoogte gehouden. Negeer die mails (en de pop-ups) alsjeblieft niet, het is belangrijk dat je informatie geeft als daarom wordt gevraagd. Alle informatie over FACE en wat dat voor medewerkers betekent, is gemakkelijk te vinden op intranet. Ook de planning staat daarop: wanneer welke locatie of afdeling aan de beurt is voor de overstap naar nieuwe laptops of vaste computers en nieuwe software. Meer informatie: homepage intranet: Jouw nieuwe werkplek

19 36 37 Ingredients Ingredients Beilen: investeren in capaciteit en kwaliteit Groei op het gebied van kindervoeding is een belangrijke strategische pijler in route2020. De locatie Beilen (Nederland) van FrieslandCampina Domo is een locatie waar die groei realiteit moet worden. Investeringen in capaciteit gaan gepaard met een hoog ambitieniveau: Beilen Best in Babyvoeding (BBB). Extra groei realiseren Jan Willem Veldsink, Growth Initiatives manager. Foto: Ewout Staartjes Dat de onderneming uitgerekend in Beilen investeert, is geen toeval. We hebben ruime ervaring met het maken van kindervoeding en we hebben de benodigde expertise en infrastructuur in huis, zegt Growth Initiatives manager Jan Willem Veldsink. Ook ligt Beilen centraal in het gebied waar FrieslandCampina melk ophaalt, dus belangrijke grondstoffen als melk en ontzoute wei zijn goed voorradig. Andere plaatsen waar kindervoeding wordt gemaakt, liggen in Azië. Het is lastiger om daar Nederlandse melk heen te brengen en ook nog concurrerend te blijven. Gezien de strategie ligt het daarom voor de hand dat er in Beilen wordt geïnvesteerd. Portfolio In Beilen maakt Domo talrijke soorten kindervoeding in poedervorm. Het gaat om voeding voor baby s tot zes maanden (Infant Formula), baby s tot 12 maanden (Follow-On Formula) en growing up milk (GUM) voor baby s en peuters vanaf 1 jaar. Verder produceert Beilen speciale producten voor baby s met een medische indicatie, zoals hypoallergene en premature voeding. We produceren vooral voor onze Aziatische collega-werkmaatschappijen die kindervoeding in hun productenportfolio hebben. Ook werken we voor business-to-businessklanten die hun eigen merk op de markt brengen, maar liever niet zelf willen produceren, vertelt Jan Willem Veldsink. Zeker bij die groep klanten verwachten we extra groei te kunnen realiseren, want de productie uitbesteden is een trend aan het worden. De strenger wordende regelgeving en toenemende concurrentiedruk spelen daarbij een rol. De investeringen in Beilen richten zich op capaciteitsuitbreiding voor Infant Formula en Follow-On Formula; voeding voor baby s tot 1 jaar. De poederproductie is verruimd met de bouw van Vacuüm 12; een nieuwe indamper, die in 2009 is opgeleverd. Indampen is een processtap in het maken van babyvoeding. Voorheen zat hier een bottleneck, die nu is weggenomen, waardoor de capaciteit is gegroeid. Aansluitend wordt de kwaliteit van bestaande verpakkingslijnen op het niveau gebracht dat voor Infant Formula is vereist. Jan Willem Veldsink: Voor het verpakken van Infant Formula gelden hogere hygiëne-eisen dan bijvoorbeeld voor melkpoeder. Stel dat een restje gewone babyvoeding terechtkomt in een blik waarin hypo-

20 38 Ingredients Ingredients 39 Beilen: ongevalsvrije dagen op een bord Ze zijn niet het eerste productiebedrijf van FrieslandCampina dat een bord voor de registratie van ongevallen heeft staan: de collega s van de plant in Beilen. Maar we zijn blij dat ie er is. Daarmee kunnen we elke dag laten zien hoeveel dagen we werken zonder ongevallen met verzuim, vertelt Jan Wildeboer, Safety, Health & Environment officer in Beilen. Vandaag staat de teller op 96 dagen zonder ongevallen. Ik hoop dat wanneer verschijnt een veel hoger aantal op het bord staat. Dagelijks zijn er tussen de vijftig en honderd externe medewerkers op het bedrijf die meewerken aan de vele projecten die gaande zijn. We hebben zelf een organisatie van ongeveer zeshonderd medewerkers. Daar komen elke dag talloze contractors bij. Voor de plant in Beilen is een strik veiligheidsbeleid nu extra van belang. We hebben met al onze leveranciers afspraken gemaakt over veilig werken. Ze moeten een veiligheids- en gezondheidsplan maken en aan ons overleggen. Aan dat plan zijn hun eigen medewerkers gebonden. Daarnaast hebben wij zelf een externe deskundige ingeschakeld die in deze periode permanent rondes loopt over het terrein om de veiligheid van het werk in de gaten te houden. Al die controles zijn goed maar voorkomen is beter, weet ook Jan Wildeboer. De afgelopen maanden zijn al productiemedewerkers en onze vaste contractors weer op een eendaagse cursus geweest. De medewerkers van de kantoren hebben een halve dag training gehad. We werken voortdurend aan het veiligheidsbewustzijn van onze medewerkers. Niets is ons een ongeval waard.' allergene voeding zit dan kan een baby een allergische reactie krijgen. Het vergt concrete maatregelen om dat te voorkomen. We hopen dit jaar die maatregelen te hebben ingevoerd. De capaciteitsuitbreidingen in het kader van route2020 vinden in twee fasen plaats. Jan Willem Veldsink: De eerste stap is de bouw van een nieuwe blender om afgemengd eindproduct te maken. Daarnaast komt er een upgrade (verbeterde versie) van droger 4, zodat we extra base-powders kunnen produceren om de blender te voeden. De tweede stap omvat investeringen in de poederkleinverpakking en een nieuwe Infant Formula-droger. Die droger is ook state of the art wat betreft energieverbruik, want in alle investeringen heeft duurzaamheid ook onze aandacht. Ambitie Er wordt niet alleen geïnvesteerd in staal, maar ook in mensen. Closer to you, het succesvolle cultuurveranderingsprogramma van Domo, krijgt ook in Beilen vorm. Dat programma is van groot belang voor ons, zegt Theo Jeurnink. Hij is sinds 1 januari plantmanager in Beilen en heeft ervaring met de productie van babyvoeding. Beilen bevindt zich in een unieke situatie, met flinke investeringen en een enorm We werken voortdurend aan veiligheid groeipotentieel, verklaart Theo Jeurnink. Er ligt een grote uitdaging, maar ik zie dat we op de goede weg zijn. Er zijn al enorme stappen gezet en ook hebben we de expertise en bereidheid in huis om te werken aan de groei die we voor de boeg hebben. Kindervoeding vergt voedselveiligheid en hygiëne, maar belangrijke sleutelbegrippen van BBB zijn ook bewustwording, veiligheid, continu verbeteren en begrip voor de klant. Er zijn speciale BBB-meetings in het leven geroepen voor groepen medewerkers en leidinggevenden. Iedere leidinggevende neemt steeds een andere medewerker als introducé mee, dus zo komt uiteindelijk iedereen aan bod. Elke maand staat een ander thema centraal. We openen elke bijeenkomst met het onderwerp veiligheid en kiezen bewust voor interactieve sessies. De essentie is dat we contact met elkaar blijven houden. Ook de buitenwereld zit niet stil, dus ons niveau van kwaliteit en veiligheid moet altijd weer een stap hoger. Dat geldt zeker met babyvoeding, want zorg om de kwetsbaarheid van baby s staat voorop. Dat besef moet er elke minuut zijn. Helen Tranter: In alle disciplines is alles op alles gezet om ervoor te zorgen dat het product op tijdig op de markt zou zijn. Foto: William Hoogteyling Ananas, druif, sinaasappel, citroen, watermeloen: Tang is in elke smaak verkrijgbaar. Tang is een populaire fruitdrink in Brazilië. Een poeder dat je moet aanmaken met water om een liter fruitlimonade te maken. Sinds kort heeft Tang ook schuimlaagje: dankzij een ingrediënt van Kievit: Vanna Cappa Booster. Foto: Ewout Staartjes Het mooie schuimlaagje op de fruitdrink is te danken aan Vanna Cappa Booster, een ingrediënt dat Kievit in Meppel (Nederland) maakt en dat voor een schuimlaag zorgt, vertelt Helen Tranter, key account manager bij Kievit, onderdeel van de business group Ingredients. Helen Tranter werkt nauw samen met voedingsmiddelenproducent Kraft Foods, die een belangrijke afnemer is van ingrediënten voor hun producten. In de loop der jaren hebben wij een goede samenwerking met Kraft Foods ontwikkeld, waarbij echt sprake is van partnerschap op het gebied van technologische ontwikkeling. Kievit leverde al foamers (opschuimmiddelen) voor de cappuccino die Kraft Foods in poedervorm op de markt brengt. Nu doen we dat ook voor de fruitdrink die zij op de markt brengen. Vitamine en ijzer Brazilië is een groot land. Het neemt in oppervlakte bijna de helft van het Zuid-Amerikaanse continent in beslag. Er wonen bijna 190 miljoen mensen, waarvan velen in de grote steden. Een product als Tang is echt een product voor dit land. Het is helemaal toegesneden op de consumenten in dit land. Tang als fruitdrink was er al, sinds enkele maanden is het er als Tang Pro met het schuimlaagje. Je lost de instant poeder Fruitdrink in Brazilië met ingrediënt van Kievit op in water en je hebt een fruitdrink. Er is vitamine A en D aan toegevoegd en ijzer. Tang maakt deel uit van de dagelijkse voeding, vooral van kinderen. Er is een landelijke tvcampagne, waarin kinderen de hoofdrol spelen. De ontwikkeling van Tang Pro is stormachtig Tang maakt deel uit van de dagelijkse voeding verlopen. Helen Tranter roemt de inzet van haar collega s bij Kievit, door de hele organisatie heen. Vanaf medio 2010 is er heel hard aan gewerkt door heel veel mensen. Ik noem geen namen, want ik zou zeker iemand vergeten. In alle betrokken disciplines heeft iedereen alles op alles gezet om ervoor te zorgen dat het product tijdig op de markt zou komen. Collega s in productie hebben hun zomervakantie ervoor opzij gezet: de toewijding van de mensen was echt enorm.