MIGRATIE, vogeltrek in een breed kader. College 4 Trek van Roofvogels

Transcriptie

1 MIGRATIE, vogeltrek in een breed kader College 4 Trek van Roofvogels

2 Programma 1. Migratie, inleiding en oriëntatie 2. Trek van kustvogels 3. Trek van ganzen en kraanvogels 4. Trek van roofvogels 5. Trek van andere dieren 6. Migratie van planten

3 Excursies: Donderdag 20 november Lauwersmeer start Reitdiepskade 1-A, 9974 PJ Zoutkamp, uur Donderdag 11 december Dollard start Nieuw Statenzijl uur

4 Vraag: oriëntatie vogels tijdens trek

5 Stel: Vogel vliegt van Noorwegen naar Spanje Wordt in Engeland gevangen en overgebracht naar dezelfde breedtegraad Recht naar het zuiden Blijven vliegen: geen actieve navigatie (jonge vogels) Corrigeren richting Spanje? Actieve navigatie

6 Helder Bewolkt Polarisatie Fotonen raken moleculen in de atmosfeer, deels laten deze het licht door, deels buigen ze het licht af. Licht wat dus direct op je af komt is ongepolariseerd. Polarisatie Tunesië, uur Punt = zon

7

8 Navigatie met aardmagnetisme: 2 opties: magnetische cytochroomkristallen inhet oog of magnetiet kristallen in de hersenen Probleem bij de evenaar: lijnen aardmagnetisch veld lopen evenwijdig aan het aardoppervlak

9 Kraanvogeltrek 9 november over Nederland meer dan overvliegers

10 Roofvogels 3 families in Nederland Haviken en Buizerden Visarenden Valken

11 Migratie strategie: 1. Korte afstand èn lange afstand trekkers èn standvogels 2. Solitaire trekkers en Sociale trekkers

12 Buizerd korte afstand trekker lange afstand trekker standvogel

13 Buizerd sociale trekker

14

15 Trekroutes roofvogels Europa (Porter & Beaman 1985)

16 50 soorten roofvogels in Europa Standvogels 14 Dwaalgasten 8 Gedeeltelijke trekkers 11 Trekvogels over een breed front 8 Trekvogels over een smal front 9

17 Standvogels: Zeearend Slechtvalk

18 Gedeeltelijke trekvogel: o.a. Torenvalk, Buizerd, Havik en Sperwer Trekken niet in Nederland, wel in Noord-Europa

19 Trekvogel (lange afstand) over een breed front: Meest smalvleugelige roofvogels o.a. Kiekendieven, boomvalk, ruigpootbuizerd Zijn in staat om de Middellandse Zee op elke plaats over te steken

20 Trekvogel (lange afstand) over een smal front: Meest breedvleugelige roofvogels o.a. Wespendief, Zwarte wouw, oostelijke populatie Buizerd Gebruiken landengtes om zeeën over te steken

21 Wespendief Zwarte wouw Egyptische gier Slangenarend Balkansperwer Buizerd Schreeuwarend Steppearend Dwergarend

22 Zwarts 2009: Afstanden afgelegd door gezenderde vogels South / North: gemiddelde dagelijkse afstand herfst / voorjaar (8) = aantal gezenderde vogels

23 Visarend Lange afstand trekker Populaties in Australië, Corsica en Florida trekken niet

24 Groen = herfst 2013 Geel = voorjaar 2014 Rood = herfst 2014

25 Autumn 2013 (green line) Spring 2014 (yellow line) Autumn 2014 (red line) Total distance travelled (km)

26 Day Distance Distance Time (km) (miles) migrating Total hours :00 19: :00 19: :00 18: :00 19: :00 19:00 13 (1hr resting) :00 20: :00 19: :00 17: :00 20: :00 18: :00 20: :00 11: (but 2 hours migrating) 2 Herfsttrek 2014: iets meer dan 11 dagen, gem. 424 km / dag, gem 12 uur per dag vliegen

27 Aangekomen! Visarend 30 op het strand van Senegal

28

29 Wespendief Lange afstand trekker Broedvogel oudere bossen 500 paar in Nederland, paar in Rusland Voedt zich o.a. met wespen, andere grote insecten, kleine knaagdieren en vogels

30

31

32

33 7 vogels gevolgd Oranje = zwevend op thermiek Blauw = met vleugels slaan Geel = rustend Conclusie: weer bepaald trekroute en snelheid

34 In de overwinteringsgebieden blijven vogels grotendeels op één plek (in tegenstelling tot uitzwervende voedseltochten op broedlocaties)

35 Blauwe Kiekendief Korte afstand trekker Open gebieden als heide, moeras, braakachtige graslanden en hoogveen In Nederland sterk bedreigd Nederlandse populatie schuift op naar West- Europa, in Nederland overwinteren Scandinavische vogels

36 Bruine Kiekendief Middellange afstand trekker Waterrijke gebieden, moerassen en rietvelden. Nu ook akkers Nederlandse populatie overwintert rond Middellandse Zee

37 PAUZE

38 Scandinavische Bruine Kiekendieven trekken verder. (Strandberg, 2008)

39 A = broedgebied B = startpunt migratie

40

41 Pre-migratie

42 Vlieghoogte trekkende kiekendieven locatie Zuid Israël Spaar e.a Bruine Kiekendief Grauwe en Steppenkiekendief

43 Grauwe Kiekendief Lange afstand trekker Hoogvenen, heide, natte terreinen, laagveen en duinen. Nu akkers In Nederland sterk bedreigd

44 Migratie en populatie onderzoek Grauwe Kiekendieven 1. Kleurringen (Deens, Duitse en Nederlandse vogels)

45 2. Vleugelmerken: Doel: individuele vogels Kunnen volgen Vanaf 2007 tot 2013 zijn in Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Nederland Spanje juveniele Grauwe Kiekendieven van wingtags voorzien

46 3. Satelliettelemetrie onderzoek Sinds 2005 Totaal 58 Grauwe Kiekendieven

47

48 Eerste gezenderde Grauwe Kiekendief: Marion

49 Meest gegevens van Franz (overleden in Mali)

50 A = Trekroute 25 Grauwe Kiekendieven, herfsttrek B = Trekroute Merel, herfst , voorjaar

51 Scheiding van Oost- en West Europese vogels in overwinteringsgebieden niet zo strict: Kaspertje (Flevoland) en Alexandre (Wit-Rusland) overwinterden samen in Ghana

52 4. Dataloggers Sinds 2009 i.s.m. Universiteit van Amsterdam Meer gegevens maar ook complexe verwerking

53

54 Volg het laatste nieuws op Mark zorgde voor een mooie verrassing met zijn verplaatsing over ongeveer 750 kilometer westwaarts naar Senegal. Hij is Madge op zo n 12 kilometer gepasseerd. Hebben ze elkaar daar nog getroffen op een gezamelijke slaapplaats? Hij verblijft nu in een voor de Werkgroep zeer bekend gebied. Een gebied waar medewerkers van Werkgroep Grauwe Kiekendief in de afgelopen twee winters onderzoek hebben gedaan naar slaapplaatsen van kiekendieven, naar voedselaanbod (sprinkhanen) naar het gebiedsgebruik door Grauwe Kiekendieven. Het is het gebied waar GPS loggervogel Edwin ook verblijft, en waar hij al twee keer is teruggezien. Over Madge, Viviane, Henry, Yura, Leen en Ludmila geen nieuws, zij vangen geduldig hun sprinkhanen. Nadat het Astrid bij een tweede poging is gelukt om de Sahara over te steken, verblijft ze momenteel in een voor haar bekend gebied in de provincie Maradi in Niger. We houden vanaf nu in de gaten wanneer ze aan haar reis naar Ghana gaat beginnen. In de voorgaande twee jaren vertrok ze begin november. De vraag is of ze nu later gaat omdat ze later dan in de andere jaren aan de zuidkant van de Sahara arriveerde. Hanna Luise was op 2 november 2014 op een halve kilometer van de plek waar ze vorig jaar op 17 november 2013 verbleef. Wanneer je inzoomt op dit punt dan zie je structuren in het landschap die duiden op landbouwactiviteiten.

55 Madge, 7 jaar oud Dit jaar 4 jongen, samen met haar man en later ook met Mark opgevoed.

56 Mark, 4 jaar oud Dit jaar nog geen eigen nest maar voerde jongen van Madge

57 GPS logger onthult mogelijk illegale roofvogeljacht Mo verdwenen, of gepakt door vos (en logger ondergronds) maar zeer waarschijnlijk geschoten en logger vernield

58 Trekroute Spaanse Grauwe Kiekendief (10 vogels met loggers) Liminana e.a. 2007

59 Vliegsnelheid Spaanse Grauwe Kiekendief Liminana e.a. 2007

60 Natuurbericht augustus 2014: Wespendief en Grauwe kiekendief: bijna gratis van en naar Afrika Grauwe Kiekendief gebruikt thermiekbellen om hoogte te winnen. Glijdt van bel naar bel en steekt zo gratis de Sahara over.

61 A: Binnenkomende Grauwe Kiekendief. Blauw: meeste vogels vroege droge seizoen (oktober december); rode lijn: latere droge seizoen (januari maart) B = Verspreiding sprinkhanen januari februari 2007 C = Verspreiding Grauwe Kiekendief februari 2007

62 Inmiddels duidelijk dat Grauwe Kiekendief een echte opportunist is. Eet wat voorhanden is. Voedsel Grauwe Kiekendief op overwinteringslocaties

63 Slaapplekken in de Sahel gemiddeld vogels Maximum aantal gezien in febr. 2008: (Senegal): 1500 Grauwe enkele Bruine Mogelijk verband met massale aanwezigheid Treksprinkhanen

64 Conclusie Populatie trends worden zeker beïnvloedt door omstandigheden in de Sahel maar veel belangrijker is de situatie in de broedgebieden.

65

66 Informatie migratie roofvogels

67 Dank voor uw aandacht