Bestemmingsplan Hommelsedijk 6a te Heeswijk-Dinther. Gemeente Bernheze Bijlagenboek

Transcriptie

1 Bestemmingsplan Hommelsedijk 6a te Heeswijk-Dinther Gemeente Bernheze Bijlagenboek

2

3 Bestemmingsplan Hommelsedijk 6a te Heeswijk-Dinther Gemeente Bernheze Bijlagenboek Rapportnummer: 211X _1 Datum: 8 februari 2013 Contactpersoon opdrachtgever: De heer J.A.G.M. van Esch Projectteam BRO: Martijn Gerards, Jeroen Miellet, Bianca Laheij Trefwoorden: - Bron foto kaft: Hollandse hoogte (3) Beknopte inhoud: - BRO Hoofdvestiging Postbus AA Boxtel Bosscheweg WV Boxtel T +31 (0) F +31 (0)

4

5 Inhoudsopgave SEPARATE BIJLAGEN Bijlage 1: Archeologisch onderzoek Bijlage 2: Bodemonderzoek Bijlage 3: Akoestisch onderzoek Bijlage 4: Vooroverleg Waterschap Bijlage 5: Zienswijze Provincie Noord-Brabant Inhoudsopgave 1

6 2 Inhoudsopgave

7 SEPARATE BIJLAGEN

8

9 Bijlage 1: Archeologisch onderzoek

10

11 ArcheoPro Archeologisch rapport Nr Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther Gemeente Bernheze Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O); Bureauonderzoek en karterend booronderzoek Richard Exaltus Joep Orbons September 2012 ArcheoPro

12 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina 2 ArcheoPro Archeologisch rapport Nr Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther Gemeente Bernheze Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O); Bureauonderzoek en karterend booronderzoek Colofon Opdrachtgever: BRO, Postbus 4, 5280 AA Boxtel Status: versie Projectcode : Bestandsnaam : ArcheoPro, Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Opgesteld conform KNA 3.2 Archis onderzoeksmelding (OM nummer): Bevoegd gezag: Gemeente Bernheze Opslagplaats documentatie: Provincie Noord-Brabant Auteur: Richard Exaltus, Joep Orbons Projectleider : Richard Exaltus Projectmedewerkers: Richard Exaltus, Joep Orbons, Hon Rik Onderaannemers: nvt Autorisatie: Drs. R.P. Exaltus; senior-archeoloog ISSN : Uitgegeven door ArcheoPro Copyright 2012 ArcheoPro, Maastricht ArcheoPro Sint Jozefstraat 45 Tel : 0(0 31) Kamer van Koophandel Limburg: NL 6245 LL Eijsden Fax: 0(0 31) info@archeopro.nl Nederland Versie:

13 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina 3 Inhoudsopgave: Samenvatting Inleiding Algemeen Locatiegegevens Onderzoek Bureauonderzoek Methode en bronnen Geo(morfo)logie, aardkunde en bodem Referentieprofiel Archeologie Informatie amateurarcheologen Historie Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Onderzoeksstrategie Veldonderzoek Verrichte werkzaamheden Resultaten oppervlaktekartering Resultaten booronderzoek Conclusies en aanbevelingen (beleidsadvies)...27 Archeologische tijdschaal...28 Bronnen...28 Literatuur...29 Bijlage 1: Boorbeschrijving...30 Versie:

14 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina 4 Samenvatting Op 27 oktober 2011 is door ArcheoPro een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) uitgevoerd op een terrein aan de Hommelsedijk te Heeswijk-Dinther. Het archeologisch onderzoek betrof een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) met bureaustudie. Bureauonderzoek heeft tot doel om op basis van beschikbare informatie te komen tot een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel. Het Inventariserend Veldonderzoek heeft vervolgens tot doel om het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel te toetsen door middel van veldwaarnemingen. Hiermee kan de vraagstelling beantwoord worden of binnen het plangebied archeologische waarden aanwezig (kunnen) zijn en of deze vervolgonderzoek en/of planaanpassing vereisen. Volgens het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel geldt voor het plangebied een hoge verwachting voor resten van nederzettingen of grafvelden uit het laat-paleolithicum, het mesolithicum, het neolithicum, de bronstijd, de ijzertijd, de Romeinse tijd en de vroege middeleeuwen. De verwachting voor resten van bewoning en begraving uit de volle middeleeuwen en de nieuwe tijd is middelhoog. Om de kans op het aantreffen van archeologische indicatoren zo groot mogelijk te maken zijn binnen het plangebied twaalf boringen gezet met behulp van een zandguts en een megaboor. Tevens zijn bodemontsluitingen en molshopen geïnspecteerd op de aanwezigheid van archeologische indicatoren. Uit de resultaten van het met de zandguts verrichte onderzoek blijkt dat binnen het plangebied oorspronkelijk podzolbodems gevormd zijn. Hiervan resteert echter nog slechts op één boorpunt een deel van de BC-horizont. De bodem binnen het plangebied is vrijwel overal tot in het schone gele zand van de C-horizont verstoord. Deze verstoring is waarschijnlijk het gevolg van zandwinning in de tweede helft van de twintigste eeuw. Het naboren met een edelmanboor met een diameter van 15 cm en het zeven van het hiermee opgeboorde zand, hebben binnen het plangebied slechts moderne puin en aardewerkresten opgeleverd. Ditzelfde geldt voor de inspectie van de molshopen en de bodemontsluitingen. Dit bevestigt de aanname dat de bodemverstoring het gevolg is van zandwinning in de twintigste eeuw. Gezien de ingrijpende bodemverstoring en het ontbreken van archeologische indicatoren, geven de resultaten van het onderzoek geen aanleiding om archeologisch vervolgonderzoek te adviseren. Evenmin zijn tijdens het onderzoek archeologische resten aangetroffen waarmee tijdens de verdere planvorming of bij de uitvoering van de geplande werkzaamheden rekening zou moeten worden gehouden. Versie:

15 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina 5 1 Inleiding 1.1 Algemeen - Opdrachtgever: BRO, t.a.v. Martijn Gerards, Postbus 4, 5280 AA Boxtel - Geplande ingrepen: Bouw van 2 woningen, realisatie Bed&Breakfast, sloop van groot deel van de stallen en het vergraven van grond t.b.v. het aanleggen van een forse vijver (zie figuur 2) - Datum uitvoering veldwerk: 27 oktober Archis onderzoeksmelding (OM nummer): Opgesteld conform KNA 3.2, met gebruikmaking van de minimumeisen voor archeologisch - onderzoek van de provincie Noord-Brabant. - Bevoegd gezag: Gemeente Bernheze - Bewaarplaats vondsten: Provincie Noord-Brabant - Bewaarplaats documentatie: Provincie Noord-Brabant 1.2 Locatiegegevens - Provincie: Noord-Brabant - Gemeente: Bernheze - Plaats: Heeswijk-Dinther - Toponiem: Hommelsedijk - Globale ligging: Ten noordoosten van Heeswijk; ten zuiden van de splitsing Hommelsedijk en Zandstraat - Hoekcoördinaten plangebied: o / o / o / o / Oppervlakte plangebied: 0.72 ha - Eigendom: Particulier - Grondgebruik: Tuin en weiland - Hoogteligging: ± 8,64 m +NAP - Bepaling locaties: GPS Garmin, meetlinten - Onderzoeksgebied bureauonderzoek: Cirkel met een straal van één kilometer rond het centrum van het plangebied 1.3 Onderzoek Op 27 oktober 2011 is door ArcheoPro een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) uitgevoerd op een terrein aan de Hommelsedijk te Heeswijk-Dinther. Het archeologisch onderzoek betrof een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) met bureaustudie. Bureauonderzoek heeft tot doel om op basis van beschikbare informatie te komen tot een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel. Het Inventariserend Veldonderzoek heeft vervolgens tot doel om het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel te toetsen door middel van veldwaarnemingen. Hiermee kan de vraagstelling beantwoord worden of binnen het plangebied archeologische waarden aanwezig (kunnen) zijn en of deze vervolgonderzoek en/of planaanpassing vereisen. ArcheoPro voert haar onderzoeken uit conform de hiervoor vastgelegde normen en richtlijnen en is door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) vergunning verleend tot het verrichten van bepaalde archeologische werkzaamheden in het kader van het doen van opgravingen, bestaande uit prospectie door middel van booronderzoek. Versie:

16 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina 6 Het onderzoek is uitgevoerd door drs. R.P. Exaltus (senior-archeoloog), ing. P.J. Orbons (senior vakspecialist) en H. Rik (veldtechnicus). Figuur 1: De ligging van het plangebied (rood omlijnd) met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft. Versie:

17 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina 7 Figuur 2: De binnen het plangebied voorgenomen bouw van twee woningen, de realisatie van een Bed & Breakfast, de sloop van groot deel van de stallen en de aanleg van een vijver. Versie:

18 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina 8 2 Bureauonderzoek 2.1 Methode en bronnen Tijdens het bureauonderzoek wordt door de bestudering van beschikbare bronnen, kennis vergaard omtrent de bodem en geologie van het onderzoeksgebied en de hierin bekende en te verwachten archeologische waarden. Aan de hand van de resultaten van het bureauonderzoek kan de beste aanpak voor het veldonderzoek worden bepaald. Hierbij zijn de volgende bronnen geraadpleegd (voor bronvermelding; zie ook literatuurlijst, dit geldt ook voor de kaarten die in de tekst opgenomen zijn): -Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) -Archeologische MonumentenKaart (AMK) -ARCHeologisch Informatie Systeem (ARCHIS) -Atlas van topografische kaarten Nederland , 1: Bodemkaart 1: Gemeente Bernheze, Archeologische beleidskaart -Historische topografische atlas van Noord-Brabant , 1: Geomorfologische kaart 1: Geologische kaart 1: Grote historische atlas van Nederland 1: (Deel Zuid) -Grote historische topografische atlas van Nederland, provincie Noord-Brabant 1: Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) -Kadastrale minuutplan met aanwijzende tafels, Provincie Noord-Brabant, Cultuurhistorische waardekaart Figuur 3: Luchtfoto met daarop rood omlijnd het plangebied. Versie:

19 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina Geo(morfo)logie, aardkunde en bodem Het onderzoeksgebied maakt deel uit van het zogenaamde zuidelijke zandgebied. Dit is een relatief vlak gebied dat nooit door landijs bedekt is geweest. De ondergrond wordt doorsneden door een aantal zuidoost-noordwest georiënteerde breuken die de Roerdalslenk en het Peelblok begrenzen. Op een diepte van enkele meters tot maximaal 15 meter beneden het huidige maaiveld ligt een pakket pleistoceen rivierzand. Dit rivierzand behoort tot de Formatie van Beegden en is door de Maas afgezet. Gedurende de koude perioden van het Weichseliën (ongeveer C jaren BP) was een groot deel van Nederland nagenoeg onbegroeid, zodat zand uit het Noordzeebekken gemakkelijk door de wind kon worden verplaatst. Deze zanden zijn herafgezet als de voor het onderzoeksgebied kenmerkende dekzanden die behoren tot het Laagpakket van Wierden van de Formatie van Boxtel. Dit dekzand is kalkloos, fijnkorrelig ( micron), en arm aan grind. Op de geomorfologische kaart van Nederland is te zien dat het plangebied op een al dan niet met een oud bouwlanddek bedekte dekzandrug ligt (Figuur 5, code 3L5). Ten noorden hiervan ligt een dekzandvlakte (Figuur 5, code 2M13) die naar het noorden toe overgaat in een vlakte van ten dele verpoelde dekzanden (Figuur 5, code 2M9). Deze wordt doorsneden door een beekdalbodem (Figuur 5, code 2R5). Hier doorheen loopt tegenwoordig de Leijgraaf. Deze ligt op ongeveer zevenhonderd meter ten noordoosten van het plangebied. Op de uitsnede van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN, Figuur 8) is te zien dat het reliëf in de nabijheid van het plangebied een zeer wisselend verloop heeft. Ten opzichte van de ten zuiden en ten oosten gelegen terreindelen, ligt het plangebied tamelijk laag. De hooggelegen terreindelen zijn bovendien opvallend scherp begrensd. Het lijkt er derhalve op dat de hoogteverschillen in en rond het plangebied tenminste deels veroorzaakt zijn door grondverplaatsing. Op de drogere delen van het dekzandlandschap zijn veelal veldpodzolgronden ontstaan. Deze worden gekenmerkt door een uitspoelingslaag (E-horizont) en een inspoelingslaag (Bhorizont). De B-horizont gaat veelal via een overgangslaag (de BC-horizont) over in het niet door bodemvorming beïnvloede zand (de C-horizont). Ten noorden en langs de noordrand van het plangebied, geeft de bodemkaart de aanwezigheid aan van laarpodzolgronden aan (Figuur 6, code chn21). Ten zuiden van het plangebied geeft de bodemkaart de aanwezigheid aan van lage enkeerdgronden (Figuur 6, code U4546nr105). Het plangebied zelf ligt volgens de bodemkaart overwegend in een zone met Hoge zwarte enkeerdgronden die zijn gevormd in leemarm en zwak lemig fijn zand (legenda-eenheid zez21op figuur 6). Laarpodzolgronden hebben een gedeeltelijk door de mens opgebrachte donkere bovengrond van 30 tot 50 cm dikte. Hierdoor is het plaggendek te dun om als enkeerdgrond beschouwd te worden. Onder het plaggendek ligt doorgaans een podzolprofiel (Bakker 1989). Lage enkeerdgronden komen voor in natte, minder gunstig gelegen gebieden. Ze hebben een plaggendek met een dikte van 50 à 70 cm dat in tegenstelling tot de hoge enkeerdgronden in één keer is opgebracht. Deze ophoging is meestal in de nieuwe tijd te dateren en niet, zoals bij hoge enkeerdgronden, in de late middeleeuwen. Dit komt doordat in eerste instantie de hoge en drogere gebieden zijn ontgonnen en de nattere, lager gelegen gebieden pas later. Onder het plaggendek wordt meteen de C-horizont aangetroffen. Versie:

20 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina Referentieprofiel De hoge zwarte enkeerdgronden worden gekenmerkt door een tenminste 50 cm dikke zwarte humeuze bovengrond die veelal in de Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd ( tot ± 1900), is ontstaan ten gevolge van eeuwenlange bemesting met potstalmest. Veelal gaat het esdek geleidelijk aan over in het niet door plaggenbemesting met humus verrijkte zand. Doordat enkeerdgronden vaak zijn aangelegd in gebieden waar oorspronkelijk podzolgronden zijn ontstaan, kunnen resten hiervan onder het esdek aanwezig zijn. (Zie figuur 4 uit Ten Cate et al. 1995) De dikte van een esdek is afhankelijk van de ouderdom en de intensiteit waarmee materiaal is opgebracht. Figuur 4: Voorbeeld van een hoge zwarte enkeerdgrond op een podzol profiel. Versie:

21 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina 11 Figuur 5: Uitsnede uit de geomorfologische kaart met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft. Versie:

22 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina 12 Figuur 6: Uitsnede uit de bodemkaart met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft. Voor uitleg van de codes, zie hoofdstuk 2.2 Versie:

23 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina 13 Figuur 7: Uitsnede uit de grondwatertrappenkaart met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft. Versie:

24 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina 14 Figuur 8: Uitsnede uit het Actueel Hoogtebestand Nederland met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft. Versie:

25 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina Archeologie Volgens de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW 3.0) ligt het plangebied grotendeels in een zone met een lage hoge kans op het aantreffen van archeologische waarden. Volgens de beleidskaart van de gemeente Bernheze ligt het gehele plangebied in een zone waarvoor een hoge archeologische verwachting geldt. Binnen het plangebied liggen geen bekende archeologische vindplaatsen. Alle binnen het onderzoeksgebied gelegen bekende archeologische vindplaatsen liggen langs de zuid- en westrand van het onderzoeksgebied. De waarneming ligt 794 meter ten zuidwesten van het plangebied en betreft de vondst van een 'moated site', bestaande uit een gracht met daarbinnen enkele kuilen en waterputten; verspreide bouwpuin zou er op kunnen wijzen dat er enkele bakstenen huizen hebben gestaan; paalgaten zouden de resten kunnen zijn van houten voorgangers. De eerste aanleg lijkt te dateren uit het midden van de 14e eeuw. De waarnemingen en liggen respectievelijk 736 meter ten zuidwesten en 864 meter ten zuiden van het plangebied. Op deze locaties is tijdens een in 2001 door Vestigia uitgevoerde quickscan, keramiek uit de late middeleeuwen en de nieuwe tijd aangetroffen. (Oudhof, 2001) Ter plaatse van de waarneming is in door Archeologisch Onderzoek Leiden (Archol BV) een proefsleuvenonderzoek uitgevoerd. Er zijn archeologische sporen daterend van de ijzertijd tot en met de middeleeuwen aangetroffen, verspreid over twee of drie locaties aan de noord- en de westzijde van het plangebied. Waarschijnlijk is er sprake van een vindplaats. Bij de sporenclusters horen mogelijk vierkante structuren die deel uitmaken van een prehistorisch of Romeins grafveld. Een opvallend resultaat komt uit het botanische onderzoek. De depressie is al in het mesolithicum met houtskoolresten opgevuld, wat activiteiten in die periode in de omgeving suggereert. Vooralsnog zijn in de proefsleuven geen mesolithische sporen of vondsten geïdentificeerd. Mogelijk zijn deze met de ontgronding verdwenen of ze zijn nog niet open gelegd (Leeuwe, de, 2006). Ter plaatse van de waarneming , op 874 meter ten zuidoosten van het plangebied is door BAAC een opgraving uitgevoerd. Hier zijn naast kuilen en greppels enkele paalsporen aangetroffen. In het esdek zijn twee fasen te onderscheiden. In het onderste zijn twee vondsten gedaan uit de 15de of 16de eeuw. Dit komt overeen met een datering van het esdek in de late middeleeuwen tot in de nieuwe tijd, die is vastgesteld bij het onderzoek door Archol direct ten zuidwesten van het plangebied. De algemene datering van de archeologische resten is vastgesteld van de late middeleeuwen tot de nieuwe tijd. Hierbij betreft het voornamelijk ontginningssporen, zoals kuilen en greppels. Deze liggen verspreid over het onderzoeksterrein. Archeologische overblijfselen van voor deze tijd ontbreken. De verwachte sporen en vondsten uit de ijzertijd en de Romeinse tijd zijn niet aangetroffen (Venne, 2009). De waarneming op 937 meter ten zuidwesten van het plangebied betreft een in 2006 door Archol bv uitgevoerd proefsleuvenonderzoek in het gebied Heilaren Noord te Heeswijk. Dit onderzoek heeft geen bewoningssporen opgeleverd uit de prehistorie, Romeinse Tijd of de Middeleeuwen. Tijdens het proefsleuvenonderzoek zijn slechts off-site structuren ontdekt uit de Nieuwe Tijd, bestaande uit sporen van greppels, sloten en karren. Onderzoek van kaartmateriaal heeft uitgewezen dat deze structuren uit het begin van de 19e eeuw stammen (Leeuwe, R. de en T. Goossens, 2006). 2.5 Informatie amateurarcheologen ArcheoPro heeft contact opgenomen met Heemkundekring De Wojstap Dit heeft met betrekking tot het plangebied geen informatie opgeleverd. Versie:

26 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina 16 Figuur 9: Kaart met Archis-gegevens met daarop een cirkel met een straal van één kilometer rond het plangebied die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft. Versie:

27 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina 17 Figuur 10: Uitsnede uit de gemeentelijke beleidskaart Versie:

28 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina Historie Al in 1080 lag bij Heeswijk een motte-burcht. In de loop van de middeleeuwen is deze motte (kasteelheuvel) afgevlakt en is op deze plaats een kasteel gebouwd. In 1196 schonk Albert van Heeswijk, de eerst bekende Heer van Heeswijk-Dinther, zijn bezittingen aan de Abdij van Berne. De kadasterkaart uit 1832 toont dat het plangebied destijds binnen de percelen 523, 524 en 525 lag. Uit de aanwijzende tafels blijkt dat deze in eigendom waren bij Klosner, Dinther en Lieshoud en in gebruik waren als bouwland en boomgaard. Figuur 11: Uitsnede uit de kadastrale kaart uit 1832 Versie:

29 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina 19 Figuur 12 toont achtereenvolgens topografische kaarten van het onderzoeksgebied uit 1845, 1899, 1956 en Op deze kaarten is te zien dat het plangebied tot in de twintigste eeuw uit kleine, door houtwallen omgeven akkertjes bestond. De eerste bebouwing aan de zuidzijde van de Hommelsedijk dateert uit de twintigste eeuw. Op de kaart uit 1965 is de oorspronkelijke perceelsindeling nog intact. Opvallend op deze kaart is dat het noordwestelijke deel van het plangebied op een akker ligt die duidelijk als een verhoging staat aangegeven. De overige delen van het plangebied liggen op een lager gelegen graslandperceel met ten zuiden daarvan weer een hoger liggende akker. Deze reliëfverschillen worden niet meer weerspiegeld door de AHN-gegevens (figuur 8). In de tweede helft van de twintigste eeuw is de oorspronkelijke perceelsindeling verloren gegaan en is pal ten zuiden van het plangebied een agrarisch bedrijf verrezen. Mogelijk is in deze periode de oude akker binnen het plangebied afgegraven om het terrein waarop de gebouwen staan, te verhogen. Figuur 12: Uitsneden uit de topografische kaarten uit achtereenvolgens: 1845, 1899, 1956 en Versie:

30 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Specifieke ligging (locatie) Het plangebied ligt op een al dan niet met een oud bouwlanddek bedekte dekzandrug ten noorden van Heeswijk en Dinther, langs de Hommelsedijk. Het plangebied ligt van oudsher in een zone met door houtwallen omgeven perceeltjes. De archeologische waarden in de omgeving liggen vooral aan de zuid- en westrand van het onderzoeksgebied. Verwachte perioden (datering) Op basis van de ligging op een dekzandrug, moet worden geconcludeerd dat voor het plangebied een hoge archeologische verwachting geldt voor archeologische resten daterend uit het laat-paleolithicum, het mesolithicum, het neolithicum, de brons- en ijzertijd, de Romeinse tijd en de vroege middeleeuwen. Voor de late middeleeuwen en nieuwe tijd is de geomorfologische ligging minder bepalend bij het kiezen van vestigingslocaties. Bewoningsclusters en dorpen zijn in deze perioden met name gesticht langs wegen en rivieren of op kruisingen hiervan. Het plangebied ligt ver buiten de historische bebouwing maar wel langs een historische weg. In verband hiermee geldt een middelhoge verwachting voor nederzettingsresten uit de late middeleeuwen en de nieuwe tijd. Complextypen Archeologische resten uit het laat-paleolithicum en het mesolithicum worden gekenmerkt door vuursteenvindplaatsen of kleine jachtkampementen. Eventuele archeologische resten uit het neolithicum tot en met de vroege middeleeuwen kunnen bestaan uit resten van nederzettingen en grafvelden. Resten uit de late middeleeuwen en de nieuwe tijd bestaan uit nederzettingsresten zoals boerderijplaatsen, schuren en woningen, maar ook uit begravingsresten, (water)putten en perceelsstructuren. Uit deze laatste perioden worden echter alleen resten van losse huisplaatsen en perceelsstructuren verwacht binnen het plangebied. Uiterlijke kenmerken Vuursteenvindplaatsen uit het laat-paleolithicum of mesolithicum zullen binnen het plangebied uit vondststrooiingen bestaan met eventuele ondiepe sporen in de ondergrond die afgedekt worden door de bouwvoor. Nederzettingsresten tot en met de vroege middeleeuwen kunnen onder de bouwvoor voorkomen als concentraties van vondstmateriaal of als vullingen van kuilen (afvalkuilen, paalkuilen, waterputten, enz.). Eventuele sporen van begraving kunnen resten van crematies of inhumatiegraven betreffen. Archeologische resten uit de late middeleeuwen en nieuwe tijd kunnen ook (gemetselde) resten betreffen van funderingen, waterputten, beerputten en eventuele bijgebouwtjes zoals stallen en opslagruimtes. Mogelijke verstoringen Door het planten en rooien van houtwallen en mogelijk ook zandafgraving, kan tenminste plaatselijk, aanzienlijke bodemverstoring zijn opgetreden. Versie:

31 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina Onderzoeksstrategie Tijdens het veldwerk moet allereerst worden vastgesteld hoe de bodem is opgebouwd, in hoeverre deze intact is en of hierin archeologische indicatoren aanwezig (kunnen) zijn. Om de bodemopbouw zo exact mogelijk te kunnen bestuderen kan het beste gebruik gemaakt worden van een guts. Indien blijkt dat de huidige grondbewerking tot in de natuurlijke bodem reikt en een goede vondstzichtbaarheid heerst, is een oppervlaktekartering het meest geschikt voor het opsporen van archeologische indicatoren. De meeste van de archeologische vondsten in de omgeving van het plangebied zijn immers gedaan als oppervlaktevondsten. Indien een oppervlaktekartering niet mogelijk is of in onvoldoende mate effectief zal zijn, wordt nageboord met een edelmanboor met een diameter van 15 cm. Het hiermee opgeboorde materiaal wordt gezeefd op een zeef met een maaswijdte van vier millimeter. Binnen het plangebied zijn de boorpunten verdeeld over een netwerk met telkens 25 meter afstand tussen de boringen en 20 meter afstand tussen de boorraaien. Hierdoor wordt een boordichtheid bereikt van ruim twintig boringen per hectare. Een dergelijke boordichtheid voldoet volgens de Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek (SIKB, 2006), als brede zoekoptie om vindplaatsen uit alle perioden, in zand op te sporen. Tevens voldoet deze boordichtheid aan de door de provincie Noord-Brabant verplicht gestelde boordichtheid van 24 boringen per hectare voor de opsporing van vindplaatsen uit het Paleoen Mesolithicum (Onderzoekseisen Provincie Noord-Brabant t.b.v. archeologisch vooronderzoek in de vorm van een inventariserend en waarderend veldonderzoek). Zelfs met de door ArcheoPro gehanteerde hoge boordichtheid is op basis van booronderzoek nooit te garanderen dat alle typen archeologische resten kunnen worden opgespoord. De kans op het aantreffen van grondsporen is bijvoorbeeld aanmerkelijk groter indien een proefsleuvenonderzoek wordt uitgevoerd. Een dergelijke aanpak zou echter in dit stadium van het onderzoek een te zwaar middel vormen en dient volgens de normen van de provincie Noord-Brabant pas te worden toegepast na vaststelling dat een intact esdek (onverstoord bodemprofiel) aanwezig is (Onderzoekseisen Provincie Noord-Brabant t.b.v. archeologisch vooronderzoek in de vorm van een inventariserend en waarderend veldonderzoek). Van alle boorpunten wordt de NAP-hoogte bepaald door middel van het AHN en de waterpas. Figuur 13a: Het zuidwestelijke deel van het plangebied nabij boring 1, gezien in oostelijke richting. Figuur 13b: Het noordoostelijke deel van het plangebied nabij boring 12, gezien in westelijke richting. Versie:

32 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina 22 3 Veldonderzoek 3.1 Verrichte werkzaamheden - Positie boringen: regelmatige verdeling over het plangebied, zie figuur Gebruikt boormateriaal: Zandguts met een diameter van 2 cm en edelmanboor met een diameter van 15 cm. - Totaal aantal boringen: 12 - Boorgrid: 20 x 25 m - Boordichtheid: 20 boringen per hectare - Geboorde diepte: 1,0 1,5 m Mv - Inmeten boorlocaties: GPS, meetlint en waterpas - Boorbeschrijving: Archeologische Standaard Boorbeschrijving (ASB 5.1) - Inspectie bodemontsluitingen en/of oppervlaktekartering: In verband met de begroeiing van het plangebied was geen oppervlaktekartering mogelijk. Wel waren bodemontsluitingen aanwezig in de vorm van door pony s van de zodelaag ontdane delen van het weiland (zie figuur 14a) alsmede concentraties van molshopen (zie figuur 14b). Deze zijn geïnspecteerd op de aanwezigheid van archeologische indicatoren. 3.2 Resultaten oppervlaktekartering Tijdens de inspectie van de bodemontsluitingen en de molshopen zijn geen vondsten gedaan die van voor de negentiende/twintigste eeuw dateren. Verspreid over het plangebied zijn slechts enkele verspreide deeltjes van relatief moderne puin- en aardewerkresten aangetroffen. Figuur 14a: Één van de door pony s van de zodelaag ontdane delen van het weiland. Figuur 14b; Eén van de concentraties molshopen binnen het plangebied. Versie:

33 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina Resultaten booronderzoek Binnen het plangebied zijn twaalf boringen gezet. De ligging van de boorpunten is weergegeven op de boorpuntenkaart. De resultaten van het booronderzoek zijn opgesomd in Bijlage 1. Bovenin de boringen is een dik zandpakket aangetroffen dat bestaat uit humusrijk zand met daarin brokken schoon zand. Hieronder is in de boringen 1, 3, 7, 8, 10 en 12 een zandpakket aangetroffen dat bestaat uit schoon zand met daarin brokken humusrijk zand. De totale dikte van deze pakketten vergraven zand loopt uiteen van ongeveer veertig centimeter in boring 9 tot 1,3 m in boring 5. Figuur 15: Foto van boring 8 met links het met brokken humusrijk vermengde gele zand en rechts de onderkant van de vergraven toplaag. In boring 11 is onderin de vergraven toplaag, sterk geoxideerd, oranje gekleurd zand aangetroffen. De top van deze BC-horizont is verstoord. In alle overige boringen is direct onder het pakket sterk vergraven zand, het schone gele zand van de C-horizont aangetroffen. Ondanks het naboren met een edelmanboor met een diameter van 15 cm en het zeven van het daarmee opgeboorde zand, zijn hierin geen archeologische indicatoren aangetroffen. Figuur 16 toont een detailuitsnede uit het AHN. Hierop si te zien dat van de hoogte die op de topografische kaart uit 1956 binnen het noordwestelijke deel van het grote, driehoekige deel van het plangebied lag, niets meer resteert. Dit duidt er op dat het plangebied tenminste deels is vergraven. Dit stemt overeen met mondelinge informatie van de terreineigenaar. Opmerkelijk is ook dat juist op het van oorsprong hoog gelegen deel van het plangebied, de bodem het diepst is verstoord. Dit vormt een aanwijzing dat zandwinning heeft plaatsgevonden waarbij met name schoon zand is afgegraven. Na de afgraving is de teeltlaag weer teruggestort. Binnen het plangebied is de oorspronkelijke bodemopbouw volledig verloren gegaan. Van de oorspronkelijke esdekken op podzolbodems, resteert alleen nog een deels intacte BC-horizont ter plaatse van boorpunt 11. Ondanks het naboren met een edelmanboor met een diameter van 15 cm en het zeven van het daarmee opgeboorde zand, zijn hierin geen archeologische indicatoren aangetroffen. De enige zeefvondsten bestaan uit stukjes antraciet en moderne puin- en aardewerkresten. De aanwezigheid van dergelijke resten tot onderin het pakket vergraven zand, bevestigt dat de bodemverstoring in de twintigste eeuw heeft plaatsgevonden. In verband met het volledig ontbreken van relevante archeologische indicatoren, is het KNAonderdeel Waardestelling, in dit rapport niet nader uitgewerkt. Versie:

34 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina 24 Figuur 16: Detailuitsnede uit het Actueel Hoogtebestand Nederland. Versie:

35 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina 25 Figuur 17: Boorprofielen Versie:

36 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina 26 Figuur 18: Boorpunten met verstoringsdiepten. Versie:

37 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina 27 4 Conclusies en aanbevelingen (beleidsadvies) Volgens het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel geldt voor het plangebied een hoge verwachting voor resten van nederzettingen of grafvelden uit het laat-paleolithicum, het mesolithicum, het neolithicum, de bronstijd, de ijzertijd, de Romeinse tijd en de vroege middeleeuwen. De verwachting voor resten van bewoning en begraving uit de volle middeleeuwen en de nieuwe tijd is middelhoog. Om de kans op het aantreffen van archeologische indicatoren zo groot mogelijk te maken zijn binnen het plangebied twaalf boringen gezet met behulp van een zandguts en een megaboor. Tevens zijn bodemontsluitingen en molshopen geïnspecteerd op de aanwezigheid van archeologische indicatoren. Uit de resultaten van het met de zandguts verrichte onderzoek blijkt dat binnen het plangebied oorspronkelijk podzolbodems gevormd zijn. Hiervan resteert echter nog slechts op één boorpunt een deel van de BC-horizont. De bodem binnen het plangebied is vrijwel overal tot in het schone gele zand van de C-horizont verstoord. Deze verstoring is waarschijnlijk het gevolg van zandwinning in de tweede helft van de twintigste eeuw. Het naboren met een edelmanboor met een diameter van 15 cm en het zeven van het hiermee opgeboorde zand, hebben binnen het plangebied slechts moderne puin en aardewerkresten opgeleverd. Ditzelfde geldt voor de inspectie van de molshopen en de bodemontsluitingen. Dit bevestigt de aanname dat de bodemverstoring het gevolg is van zandwinning in de twintigste eeuw. Gezien de ingrijpende bodemverstoring en het ontbreken van archeologische indicatoren, geven de resultaten van het onderzoek geen aanleiding om archeologisch vervolgonderzoek te adviseren. Evenmin zijn tijdens het onderzoek archeologische resten aangetroffen waarmee tijdens de verdere planvorming of bij de uitvoering van de geplande werkzaamheden rekening zou moeten worden gehouden. In alle gevallen geldt dat indien archeologische materialen en/of sporen aangetroffen worden, deze gemeld dienen te worden bij de gemeente Bernheze, conform Monumentenwet 1988, laatste wijziging van 1 september 2007, paragraaf 7, artikel 53 en verder. Versie:

38 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina 28 Verklarende woordenlijst: BP: Before Present (present = 1950) GPS: Global Positioning System IVO: Inventariserend VeldOnderzoek NAP: Normaal Amsterdams Peil. RCE: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed SIKB: Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer Archeologische tijdschaal Periode Datering Midden- en Laat Paleolithicum (oude steentijd) Mesolithicum (midden steentijd) Neolithicum (nieuwe steentijd) Bronstijd IJzertijd v. chr. Romeinse tijd 12 v chr n. chr. Vroege middeleeuwen Volle middeleeuwen Late middeleeuwen Nieuwe tijd heden Bronnen Grote historische Provincie Atlas van Nederland; deel 4 Zuid-Nederland : Topografische dienst Wolters Noordhoff Groningen 1990 Grote historische topografische Provincie Atlas Noord-Brabant; : Nieuwland Tilburg 2006 Grote historische topografische Provincie Atlas Noord-Brabant; : Nieuwland Tilburg 2006 Grote topografische atlas van Nederland 1: Deel 4 Zuid-Nederland. Topografische dienst. Wolters Noordhoff Groningen 1997 Kadastrale minuut 1830 met aanwijzende tafels, ( Kadaster Topografische Dienst, Top25Raster, Top10Vector, GBKN kaarten, Emmen 2008 Luchtfoto, Provincie Noord-Brabant, Cultuurhistorische waardekaart ( Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, IKAW 2 (Indicatieve kaart Archeologische Waarden), Amersfoort. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, AMK (Archeologische monumentenkaart), Amersfoort. Versie:

39 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina 29 Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, ARCHIS II (Archeologisch Informatie Systeem), Rijkswaterstaat, Servicedesk Data, AHN (Actueel Hoogtebestand Nederland), Delft. Stichting voor Bodemkartering, Bodemkaart van Nederland 1: Wageningen, Stichting voor Bodemkartering: Geomorfologische kaart van Nederland 1:50.000, Staring Centrum, Wageningen, 1989 Stichting voor Bodemkartering, Geologische kaart van Nederland 1: Wageningen, Twaalf provinciën Atlas van topografische kaarten. Nederland Uitgeverij twaalf provinciën. Landsmeer. Literatuur Berendsen, H.J.A. & E. Stouthamer, Palaeogeographic development of the Rhine-Meuse delta, The Netherlands. Assen. Bont, Ch de., Cultuurhistorisch onderzoek Oost-Brabant, Cate, J. A. M. ten. A. F. van Holst, H. Kleijer en J. Stolp, Handleiding bodemgeografisch onderzoek; richtlijnen en voorschriften. Deel A: Bodem. Wageningen, DLO-Staring Centrum. Technisch Document 19A. Es. Van W.A., Sarfatij, H. & P.J. Woltering (red.) Archeologie in Nederland; De rijkdom van het bodemarchief. Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek. Amersfoort. Kuiper, M. 2006/2007. Atlas van topografische kaarten Nederland, Uitgeverij 12 Provinciën, Landsmeer. Leeuwe, R. de, 2006, Verkennend en Waarderend archeologisch onderzoek Dinther-Retsel, Archol Rapport-71 Leeuwe, R. de en T. Goossens, 2006, Verkennend en waarderend archeologisch onderzoek te Heeswijk-Heilaren Noord, Archol Rapport-56 Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek (SIKB, 2006) Oudhof, J.W.M., 2001, Vijf archeologische Quickscans te Bernheze; Locaties De Hoef II, Retsel, Heilaren-Noord, Zwarte Molen, Bergakkers II, Vestigia-rapport Rapport Vestigia- V32. Venne, A.C. van de & N. Krekelbergh, 2009, Heeswijk-Dinther, Dodenhoeksestraat. Inventariserend veldonderzoek door middel van proefsleuven, BAAC-rapport-A Versie:

40 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina 30 Bijlage 1: Boorbeschrijving Algemene kopgegevens Soort boring BAR Projectnummer Projectnaam Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther Deelgebied Nvt Organisatie ArcheoPro OM-nummer 4920 coördinaatsysteem RD2000 Coördinaatsysteemdatum ETRS89 Locatiebepaling GPS en meetlint Referentievlak NAP Bepaling maaiveldhoogte AHN Waterpas Boormethode Guts en edelman Boordiameter 3 cm en 15 cm Opdrachtgever BRO Posities van de boringen (boorlocaties) Boornummer XCO YCO MA, M s tov NAP Boorbeschrijving volgens ASB 5.1 Boor LDO Lithologie Kleur Overige kenmerken Nr GD B K BS BZ B G B H HK TK IK VL K CO PLH VS SST BHN BI GI 1 37 Z 3 BR DO GE BOV 58 Z 2 GE BR VRG 100 Z 1 GE LI BHC DEZ 2 63 Z 3 BR DO GE BOV 100 Z 1 GE LI BHC DEZ 3 40 Z 3 BR DO GE BOV 55 Z 2 GE BR VRG 100 Z 1 GE LI BHC DEZ Z 3 BR DO GE BOV 100 Z 1 GE LI BHC DEZ Z 3 BR DO GE BOV 100 Z 1 GE LI BHC DEZ 6 50 Z 3 BR DO GE BOV 100 Z 1 GE LI BHC DEZ 7 35 Z 3 BR DO GE BOV 45 Z 2 GE BR VRG 100 Z 1 GE LI BHC DEZ 8 40 Z 3 BR DO GE BOV 50 Z 2 GE BR VRG 100 Z 1 GE LI BHC DEZ 9 40 Z 3 BR DO GE BOV 100 Z 1 GE LI BHC DEZ Z 3 BR DO GE BOV 75 Z 2 GE BR VRG 100 Z 1 GE LI BHC DEZ Z 3 BR DO GE BOV 45 Z 1 GE OR BR BHBC VRG 60 Z GE OR BHBC 100 Z 1 GE LI BHC DEZ Z 3 BR DO GE BOV 80 Z 2 GE BR VRG 100 Z 1 GE LI BHC DEZ Betekenis van de afkortingen: LDO Onderzijde boortraject Lithologie: GD Onverharde sedimenten: G = grind, K = klei, L = leem, V = veen en Z = zand Bijmengsels: BK = bijmengsel klei, BS = bijmengsel silt, BZ =bijmengsel zand, BG= bijmengsel grind, BH = bijmengsel humus. Betekenis toegevoegde cijfers: 1 = zwak, 2 = matig, 3 = sterk en 4 = uiterst. Kleur: HK = hoofdkleur, BL = blauw, BR = bruin, GE = geel, GN = groen, GR = grijs, OL = olijf, OR =oranje, PA = paars, RO = rood, RZ = roze, WI = wit, ZW = zwart. TK = Tweede kleur (kleurafkortingen als boven). IK = Intensiteit kleur: LI = licht en DO = donker VLK = Vlekken (V): 2 e en 3 e letter is kleurafkorting als boven, 1 = weinig, 2 = matig, 3= veel AIS Versie:

41 Archeologische onderzoek Hommelsedijk, Heeswijk-Dinther, Gemeente Bernheze. ArcheoPro Rapport, 11128, Pagina 31 Overige kenmerken: CO = Consistentie (C ): ZSL-zeer slap, SLA-slap, MSL-matig slap, MST-matig stevig, STV-stevig PLH = plantenresten (PL0 = geen, PL1 = spoor, PL2 = weinig, PL3 = veel) VS = veensoorten SST = Sedimentaire structuren BHN = Bodemhorizont; BHC = C-horizont, BHBC = BC-horizont BI = Bodemkundige interpretaties; BOV = bouwvoor, VRG = vergraven, OPG = opgebracht GI = Geologische interpretaties AIS = Archeologische indicatoren Versie:

42

43 Bijlage 2: Bodemonderzoek

44

45 RAPPORT Verkennend bodemonderzoek Hommelsedijk 6a te Heeswijk-Dinther AM11317 Opdrachtgever BRO Bosscheweg AA Boxtel Projectnummer Aeres Milieu projectnummer AM11317 Status rapport Definitief Autorisatie Opsteller rapport: paraaf datum H.L.J. van den Tillaar 7 december 2011 Kwaliteitscontrole: paraaf datum Ing. T.K.P.G. Thijssen 7 december 2011 Contactgegevens Aeres Milieu B.V. Postbus KA ROERMOND (t) (f) info@aeres-milieu.nl

46

47 INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING RESULTATEN 3 1. INLEIDING 5 2. VOORONDERZOEK Inleiding Topografische beschrijving Historisch overzicht en omgeving Dossieronderzoek Asbest Bodemopbouw en geo(hydro)logie Beschrijving van de onderzoekslocatie Toekomstig gebruik van de onderzoekslocatie Onderzoekshypothese ONDERZOEKSSTRATEGIE Inleiding Onderzoeksstrategie VELDWERKZAAMHEDEN Algemeen Grondbemonstering Grondwatermonstername LABORATORIUMONDERZOEK Algemeen Grond(meng)monster(s) Analyseresultaten grond(meng)monsters Toetsing aan de Bodemkwaliteitskaart regio Noordoost Brabant Toetsing van de gestelde hypothese Grondwatermonster(s) Analyseresultaten grondwatermonster(s) Toetsing van de gestelde hypothese CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 21 Bijlagen: 1 Topografische en kadastrale overzichtskaart 2 Situatietekening onderzoekslocatie met boorpunten 3 Boorprofielen en zintuiglijke waarnemingen 4 Analyseresultaten grond(meng)monster(s) met achtergrond- en interventiewaarden 5 Analyseresultaten grondwatermonster(s) met streef- en interventiewaarden 6 Foto s onderzoekslocatie 7 Verklaring veldmedewerker

48 Pagina 2 van 21

49 Verkennend bodemonderzoek Hommelsedijk 6a te Heeswijk-Dinther / AM11317 SAMENVATTING RESULTATEN Algemeen Projectnummer : AM11317 Soort onderzoek : Verkennend bodemonderzoek Adres onderzoekslocatie : Hommelsedijk 6a te Heeswijk-Dinther Gemeente : Bernheze Kadastrale registratie : sectie F, nrs. 832 en 981 (ged.) Coördinaten : X = / Y = Oppervlakte : circa m 2 Locatie gebruik : weiland, wonen met tuin, stal Aanleiding onderzoek : herontwikkeling van de locatie Opdrachtgever : BRO Onderzoekshypothese Hypothese conform NEN 5740 : onverdacht Onderzoeksopzet Boringen tot 0,5 m-mv. : 16 Boringen tot 2,0 m-mv. : 5 Peilbuizen : 2 Zintuiglijke waarnemingen Bovengrond (0,0-0,5 m-mv.) Ondergrond (0,5-2,0m-mv.) Grondwater : boring 20 en 21; zwak puinhoudend : geen bijzonderheden : geen bijzonderheden Laboratoriumonderzoek Bovengrond (0,0-0,5 m-mv.) : plaatselijk licht verontreinigd met PAK s en minerale olie Ondergrond (0,5-2,0 m-mv.) : niet verontreinigd Grondwater : licht verontreinigd met zink (peilbuis 1) en barium (peilbuis 2) Conclusie en aanbevelingen In opdracht van BRO heeft Aeres Milieu B.V. in november 2011 een verkennend bodemonderzoek uitgevoerd op een locatie gelegen aan de Hommelsedijk 6a te Heeswijk-Dinther. Gebaseerd op de verzamelde gegevens uit het vooronderzoek is de onderzoekslocatie als onverdacht beschouwd. Uit de analyseresultaten blijkt dat de bovengrond plaatselijk licht verontreinigd is met Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen (PAK-10 VROM) en minerale olie. In de ondergrond zijn geen van de onderzochte componenten gemeten in een gehalte verhoogd ten opzichte van de (berekende) achtergrondwaarde. Het freatisch grondwater is licht verontreinigd met zink (peilbuis 1) en barium (peilbuis 2). De resultaten van dit bodemonderzoek geven geen aanleiding tot het uitvoeren van een aanvullend of nader bodemonderzoek. De milieuhygiënische conditie van de bodem vormt geen belemmering voor de voorgenomen planontwikkeling. De aangetroffen lichte verontreinigingen in de grond kunnen wel bij grondafvoer beperkingen opleveren ten aanzien van het (her)gebruik van de grond omdat dan veelal andere normen gelden. Ten aanzien van hergebruik van deze grond elders is het Besluit Bodemkwaliteit van toepassing. Het grondwater ter plaatse van de onderzoekslocatie is niet multifunctioneel toepasbaar. Het wordt daarom afgeraden het freatisch grondwater te gebruiken voor consumptie, besproeiing of proceswater. Pagina 3 van 21

50 Pagina 4 van 21

51 Verkennend bodemonderzoek Hommelsedijk 6a te Heeswijk-Dinther / AM INLEIDING In opdracht van BRO heeft Aeres Milieu B.V. een verkennend bodemonderzoek uitgevoerd op de locatie: Adres onderzoekslocatie : Hommelsedijk 6a te Heeswijk-Dinther Gemeente : Bernheze Kadastrale registratie : sectie F, nrs. 832 en 981 (ged.) Oppervlakte : circa m 2 Huidig perceelsgebruik : weiland, wonen met tuin, stal Toekomstig perceelsgebruik : wonen met tuin en bed&breakfast gelegenheid Dit bodemonderzoek is uitgevoerd conform de richtlijnen van de NEN Het verkennend bodemonderzoek bestaat uit een vooronderzoek naar de historie en bodemgesteldheid van de onderzoekslocatie en aanvullend hierop een bodemonderzoek op het perceel. Aanleiding De aanleiding voor het laten uitvoeren van dit bodemonderzoek is de geplande herontwikkeling van de locatie. Doel Het doel van het verkennend onderzoek is, middels een steekproef, het vaststellen van de actuele bodemkwaliteit ter plaatse. Het onderzoek is niet bedoeld om een exacte aard en omvang van een eventuele verontreiniging aan te geven. Onderzoek Aeres Milieu B.V. heeft geen binding met de opdrachtgever en de onderzoekslocatie anders dan als onafhankelijk onderzoeksbureau. In hoofdstuk 2 is het vooronderzoek en de daaruit volgende onderzoekshypothese beschreven. Naar aanleiding van de opgestelde hypothese wordt in hoofdstuk 3 de onderzoeksstrategie opgesteld. In hoofdstuk 4 worden de veldwerkzaamheden (grond- en grondwateronderzoek) beschreven. Hoofdstuk 5 beschrijft de laboratoriumwerkzaamheden en de onderzoeksresultaten. Het rapport wordt afgesloten met hoofdstuk 6, waarin de conclusies en enkele aanbevelingen staan beschreven. Bemonstering en laboratoriumonderzoek vonden plaats in november De chemische analyses zijn uitgevoerd door ALcontrol Laboratories BV te Rotterdam. ALcontrol is geaccrediteerd volgens de door de Raad voor Accreditatie gestelde criteria voor Testlaboratoria conform ISO/IEC Alle analyses zijn uitgevoerd conform Accreditatie Schema 3000 (AS3000). Het onderzoek is op zorgvuldige wijze uitgevoerd volgens de algemeen gebruikelijke inzichten en methoden (opzet conform NEN-5740 en interpretatie aan de hand van de Leidraad Bodembescherming). Opgemerkt wordt dat bij een verkennend bodemonderzoek sprake is van een steekproefsgewijze bemonstering en het nemen van een beperkt aantal monsters. De mogelijkheid blijft daarom bestaan dat puntverontreinigingen, welke niet voortkomen uit het historisch onderzoek, niet door het onderzoek worden aangetoond. Daarnaast blijft het mogelijk dat lokale afwijkingen in de samenstelling van het bodemmateriaal voorkomen. Tot slot wordt erop gewezen dat het uitgevoerde bodemonderzoek een momentopname is. Het bovenstaande betekent dat Aeres Milieu op voorhand geen aansprakelijkheid accepteert voor maatregelen of mogelijke beslissingen die de opdrachtgever naar aanleiding van het door Aeres Milieu uitgevoerde bodemonderzoek neemt. Tevens wordt opgemerkt dat Aeres Milieu voor het verkrijgen van de voor het historisch onderzoek noodzakelijke informatie (mede) afhankelijk is van externe bronnen. Voor Aeres Milieu is niet te verifiëren of deze bronnen altijd volledig en zonder fouten zijn. Hierdoor kan Aeres Milieu niet instaan voor de juistheid en volledigheid van de verzamelde historische informatie. Pagina 5 van 21

52 Pagina 6 van 21

53 Verkennend bodemonderzoek Hommelsedijk 6a te Heeswijk-Dinther / AM VOORONDERZOEK 2.1 Inleiding Conform het onderzoeksprotocol NEN 5725 is ten behoeve van de bepaling van de onderzoeksstrategie op onderhavige locatie een vooronderzoek uitgevoerd. De resultaten van dit vooronderzoek zijn opgenomen in voorliggend hoofdstuk. De in paragraaf 2.1 t/m 2.6 opgenomen informatie is afkomstig van/uit: Terreininspectie; Archiefonderzoek gemeente Bernheze; Het Bodemloket; Watwaswaar.nl. In principe richt het vooronderzoek zich op alle percelen waarop het onderzoek betrekking heeft én de direct hieraan grenzende percelen. Indien een direct aangrenzend perceel smal (< 10 m breed) is, worden ook de percelen hier weer aan grenzend meegenomen. Indien de aangrenzende percelen groot zijn, wordt alleen het gedeelte van deze percelen binnen 25 meter vanaf de grens van de bodemonderzoekslocatie in beschouwing genomen, tenzij er aanleiding bestaat toch het gehele perceel te onderzoeken. Op onderstaande luchtfoto is de globale begrenzing van de onderzoekslocatie weergegeven. Globale begrenzing onderzoekslocatie (Bron: Googlemaps) Pagina 7 van 21

54 2.2 Topografische beschrijving De onderzoekslocatie is gelegen aan Hommelsedijk 6a te Heeswijk-Dinther. Kadastraal is de locatie bekend onder sectie F, nrs. 832 en 981 (ged.) van de gemeente Bernheze. De coördinaten volgens het R.D. stelsel zijn X = / Y = Zie bijlage 1 voor een topografisch overzicht en kadastrale kaart. 2.3 Historisch overzicht en omgeving Uit kaartmateriaal van de geraadpleegde historische kadasterkaarten [ en de Grote Historische topografische Atlas van Noord-Brabant, is af te leiden dat de onderzoekslocatie omstreeks 1895 in gebruik was als agrarisch bouwland. Op de kaart uit 1956 is de woning met huisnummer 6 (ten westen van de onderzoekslocatie) reeds zichtbaar. Bron: Grote Historische topografische Atlas van Noord-Brabant uit 1895 (kaartblad 609) Bron: kadasterkaart uit 1956 (kaartblad 45G) Pagina 8 van 21

55 Verkennend bodemonderzoek Hommelsedijk 6a te Heeswijk-Dinther / AM11317 Bron: kadasterkaart uit 1988 (kaartblad 45G) 2.4 Dossieronderzoek Op 4 november 2011 is een bezoek gebracht aan de gemeente Bernheze voor het verkrijgen van de historische informatie. Tijdens dit bezoek zijn de volgende dossiers geraadpleegd: Dossiernummer Bijzonderheden V Betreft bodemonderzoeken 1997; bodemonderzoek aan de Hommelsedijk 6a, goedgekeurd door gemeente op 19 december 1997; uitgevoerd i.v.m. een te bouwen paardentrainingshal (800m 2 ). Uit eerdere bodemonderzoeken in Bernheze blijkt dat er verhoogde waardes aan zware metalen (nikkel, zink, koper en chroom) en fenolen (verstoring door humuszuurachtige verbindingen) worden aangetroffen. De onderzochte grond en het grondwater voldoen aan de achtergrondwaarden van de gemeente Bernheze Betreft een revisie van de milieuvergunning voor de Hommelsedijk 6a aan de heer J.v.Esch. Vergunning voor een varkenshouderij en paardenfokkerij verleend op 19 januari Ter plaatse is een bovengrondse liter HBO-tank aanwezig nabij de stal. PR Betreft diverse meldingen: 31 augustus 2005; melding van het oprichten van een kantine, kantoor, laboratorium en hygiënesluis 21 juli 2009; melding van het plaatsen van een trainingsmolen voor paarden Betreft diverse meldingen: 16 juni 1998; melding voor herhuisvesten van paarden en de bouw van een paardentrainingshal. 3 april 1998; wijzigingingsaanvraag milieuvergunning 24 augustus 1993; melding betreffende een toename van het aantal paarden en de vergroting van de varkensstal (dossnr ) 11 januari 1989; revisie milieuvergunning (dossnr. 1989/25) 1978/3 oprichtingsvergunning varkens en rundveehouderij, verleend op 14 april Op de in het dossier aanwezige bouwtekening is een bovengrondse tank op de huidige bovengrondse tanklocatie aanwezig en een ondergrondse tank meer naar het zuiden (buiten ond. locatie) bij de garage van huisnr. 6. De ondergrondse tank betreft een liter HBO-tank. Het is niet bekend of deze tank nog aanwezig is. Tabel 2.1: Samenvatting dossiers historisch onderzoek Op de locatie zijn geen potentieel verdachte locaties te onderscheiden met uitzondering van de bovengrondse tanklocatie. Op de locatie zijn voor zover bekend niet eerder bodemonderzoeken uitgevoerd. Voor zover bekend hebben er op de locatie geen ophogingen, opvullingen of dempingen plaatsgevonden. In de omgeving (binnen een straal van circa 25 meter) van de onderzoekslocatie hebben, voor zover bekend, geen bodembelastende (bedrijfs)activiteiten plaatsgevonden. Pagina 9 van 21

56 2.5 Asbest Conform de NEN 5707 (Bodem - Inspectie, monsterneming en analyse van asbest in bodem en partijen grond)) is er sprake van een asbestverdachte locatie indien er sprake is van één of meer van de hieronder beschreven activiteiten of gebeurtenissen: de eventuele aanwezigheid in het verleden van bedrijven, die asbesthoudende producten, apparaten of voorwerpen vervaardigen en/of verwerken; de eventuele aanwezigheid in het verleden en/of heden van bedrijfsgebouwen (o.a. schuren), waarin (veel) asbesthoudende bouwstoffen zijn verwerkt, en of de aanwezigheid van asbestresten in de bodem en/of onder verhardingen (o.a. erven van boerderijen); de aanwezigheid van woongebouwen, gebouwd van asbestcementplaten, dan wel in het verleden gerenoveerd met toepassing van asbestcementproducten, met een gerede kans dat asbestresten in tuinen en/of plantsoenen zijn achtergebleven; eventuele stortingen van asbestverdachte afvalstoffen; de kans op aanwezigheid van asbesthoudende buizen of ophooglagen in de ondergrond; de toepassing van asbesthoudende beschoeiingen langs watergangen of in (volks)tuinen; de (vroegere) aanwezigheid van glastuinbouw, danwel afval van kassen op of in de bodem; er hebben in het verleden calamiteiten met asbest plaatsgevonden (asbestbrand), zonder dat de verspreid geraakte asbestresten (meteen) zijn opgeruimd. Uit het historisch onderzoek is gebleken dat (voor zover bekend) geen van de bovengenoemde activiteiten op de onderzoekslocatie hebben plaatsgevonden. Er is geen asbestonderzoek conform NEN 5707 uitgevoerd. 2.6 Bodemopbouw en geo(hydro)logie De bodemopbouw van de onderzoekslocatie wordt schematisch weergegeven in tabel 2.2 voor het gebied Bernheze en omgeving. Diepte [m-mv] Lithostratigrafie Lithologie Van -60 tot 7,5 m+nap Formatie van Boxtel, Beegden en Sterksel zandige en grindige afzettingen Van -170 tot -60 m+nap Formatie van Stramproy en Peize-Waalre zandige en grindige afzettingen Van -210 m+ tot -170 m-nap Kiezelooliet Formatie grindige klei, grof zand Tabel 2.2: Geo(hydro)logische indeling (bron: Dinoloket) De stroming van het freatisch grondwater is globaal noordwestelijk gericht en bevindt zich op een hoogte van circa 1 m-mv. De onderzoekslocatie bevindt zich niet binnen de grenzen van een grondwaterbeschermingsgebied. Pagina 10 van 21

57 Verkennend bodemonderzoek Hommelsedijk 6a te Heeswijk-Dinther / AM Beschrijving van de onderzoekslocatie Op 4 november 2011 is een veldinspectie uitgevoerd, hierbij is gelet op het terreingebruik en de aanwezigheid van ondergrondse tanks, stookplaatsen, (half)verhardingslagen, ophogingen, storthopen, dempingen, afgravingen en asbesthoudend materiaal op het maaiveld. De onderzoekslocatie bestaat uit een weiland en een woonhuis met tuin. Achter het woonhuis bevindt zich een grote vijver. Het overige deel van de onderzoekslocatie bestaat uit stallen (paarden en varkens). Net buiten de onderzoekslocatie achter de woning met huisnummer 6, tegen de stallen aan, bevindt zich een bovengrondse l. dieseltank. Deze tank is in een lekbak en onder een afdak geplaatst. foto tanklocatie Behalve deze tank zijn er zijn geen waarnemingen gedaan welke wijzen op de aanwezigheid van bodemverontreinigingen of bronnen van verontreinigingen. Een fotoreportage van de onderzoekslocatie is opgenomen in bijlage 6. De onderzoekslocatie wordt aan de noord- en noordwestzijde begrensd door de Hommelsedijk, aan de oost- en zuidoostzijde door grasland, aan de zuidwestzijde door de tuin van de Hommelsedijk 6, en aan de zuidzijde door het overige deel van het terrein behorende bij de Hommelsedijk 6a. Hier is onder andere nog een deel van de stallen en een rijbak aanwezig. 2.8 Toekomstig gebruik van de onderzoekslocatie Het toekomstig gebruik van de onderzoekslocatie betreft wonen met tuin en een bed & breakfast gelegenheid. 2.9 Onderzoekshypothese Gebaseerd op de verzamelde gegevens uit het vooronderzoek is de onderzoekslocatie als onverdacht beschouwd. Het onderzoek kan dan ook worden uitgevoerd conform de NEN 5740 norm voor onverdachte locaties met uitzondering van de bovengrondse tanklocatie. Deze zal aanvullend worden onderzocht op de aanwezigheid van minerale olie. Pagina 11 van 21

58 Pagina 12 van 21

59 Verkennend bodemonderzoek Hommelsedijk 6a te Heeswijk-Dinther / AM ONDERZOEKSSTRATEGIE 3.1 Inleiding Op basis van de verzamelde informatie uit het vooronderzoek (NEN 5725) en de gestelde onderzoekshypothese(n) voor de onderzoekslocatie, is een onderzoeksstrategie opgesteld conform de richtlijnen van de onderzoeksnorm NEN-5740 (Bodem-Landbodem; Strategie voor het uitvoeren van verkennend bodemonderzoek Onderzoek naar de milieuhygiënische kwaliteit van bodem en grond, januari 2009) van het Nederlands Normalisatie-Instituut. 3.2 Onderzoeksstrategie In principe worden boringen willekeurig verspreid over de gehele onderzoekslocatie. Voor het vaststellen van de milieuhygiënische conditie van de bodem (grond en grondwater) van de onderzoekslocatie zal volgens onderstaande strategie veldwerk en monstername voor laboratoriumanalyse plaatsvinden. ONDERZOEKSNORM NEN-5740 'onverdacht' Aantal te onderzoeken Aantal boringen Aantal te nemen monsters (meng)monsters oppervlakte tot èn tot grond grondwater èn met bovengrond ondergrond grondwater (m²) 0,5 m 2 m peilbuis 0-0,5 m 0,5-2,0 m NEN-grond NEN-grond NENgrondwater Analysepakket incl. lutos incl. lutos Tabel 3.1: Veldwerk, monstername en analysestrategie volgens NEN-5740 onverdacht 1) Uit elke boring van 0,5 tot 2,0 diepte worden drie monsters in trajecten van ten hoogste 0,5 m genomen. Legenda bij tabel 3.1 m: meter beneden maaiveld lutos: lutum en organische stofgehalte De bovengrond en de ondergrond worden onderzocht op de stoffen uit het NEN 5740 standaardpakket : drogestof-bepaling 9 zware metalen 10 polycyclische aromatische koolwaterstoffen 7 Polychloorbifenylen (PCB) minerale olie Tevens bepaalt het laboratorium het gehalte aan organische stof en lutumgehalte voor het vaststellen van een toetsingskader voor de locale bodemkwaliteit. Het grondwater wordt onderzocht op de stoffen uit het NEN 5740 standaardpakket : 9 zware metalen 8 vluchtige aromatische koolwaterstoffen (incl. naftaleen) 21 vluchtige gehalogeneerde koolwaterstoffen minerale olie Ter plaatse van de bovengrondse brandstoftank is een boring verricht tot 2,0 m-mv. De verdachte bodemlaag (0-0,5 m-mv.) is geanalyseerd op minerale olie. Pagina 13 van 21

60 Pagina 14 van 21

61 Verkennend bodemonderzoek Hommelsedijk 6a te Heeswijk-Dinther / AM VELDWERKZAAMHEDEN 4.1 Algemeen Conform de onderzoeksstrategie, zoals beschreven in hoofdstuk 3, is op de onderzoekslocatie een verkennend bodemonderzoek uitgevoerd. De werkzaamheden zijn uitgevoerd onder certificaat op grond van BRL SIKB 2000 conform protocollen 2001 en 2002 van de Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer. 4.2 Grondbemonstering Op 4 november 2011 zijn de boringen geplaatst volgens de in paragraaf 3.2 weergegeven onderzoeksstrategie conform protocol 2001 van de Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer. De werkzaamheden zijn uitgevoerd door een erkend veldwerker van Aeres Milieu, de heer H. van den Tillaar en assistent veldwerker de heer M. Vrolix. De boringen zijn verricht met behulp van de Edelmanboor ( 7 of 10 cm). Zie voor de boorpuntlocaties bijlage 2. Ter plaatse van de bovengrondse brandstoftank is een boring tot 2,0 m-mv. geplaatst (boorpunt 24). In afwijking van de NEN 5740 is deze niet doorgezet tot een diepte van 5 m-mv. aangezien zintuiglijk geen waarnemingen (olie-waterreactie) zijn gedaan die zouden kunnen duiden op een verontreiniging met minerale olie. Om deze reden heeft ook geen grondwateronderzoek plaatsgevonden en is de boring niet afgewerkt met een peilbuis. Het opgeboorde bodemmateriaal is volgens de classificatienorm voor onverharde bodems (NEN 5104) beoordeeld. Daarnaast is vastgesteld in hoeverre het opgeboorde materiaal mogelijke aanwijzingen biedt voor de aanwezigheid van visueel zichtbare verontreiniging. Op basis van de zintuiglijke waarnemingen en de bodemopbouw heeft laagsgewijze bemonstering plaatsgevonden. De uitkomende grond en alle zintuiglijk waargenomen bijzonderheden zijn per boring beschreven in de profielbeschrijvingen (zie bijlage 3). In onderstaande tabel zijn de boringen beschreven waarin zintuiglijk afwijkingen zijn geconstateerd. Boring Dieptetraject [m-mv.] Zintuiglijke waarneming 20 0,2 0,3 zwak puinhoudend 21 0,2 0,4 zwak puinhoudend Tabel 4.1: Overzicht zintuiglijke afwijkingen Tijdens de uitvoering van de veldwerkzaamheden is zowel op het maaiveld als in het opgeboorde bodemmateriaal geen asbestverdacht materiaal aangetroffen. Gebaseerd op de diepte en stroming van het freatisch grondwater zijn twee boringen afgewerkt met een peilbuis (zie bijlage 2). Peilbuis 1 is benedenstrooms op de onderzoekslocatie geplaatst, ter plaatse van boorpunt 1. Peilbuis 2 is bovenstrooms op de onderzoekslocatie geplaatst. De bovenkant van het filter van beide peilbuizen is onder de aangetroffen grondwaterstand geplaatst. Tijdens de installatie van de peilbuis is geen werkwater gebruikt. 4.3 Grondwatermonstername De peilbuizen zijn een week na plaatsing op 11 november 2011 bemonsterd conform protocol 2002 van de Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer. De bemonstering is uitgevoerd door een erkend veldwerker van Aeres Milieu, de heer H. van den Tillaar. Pagina 15 van 21

62 Voorafgaand aan de bemonstering is de grondwaterstand opgenomen en zijn de zuurgraad (ph) en het elektrische-geleidingsvermogen (Ec) van het grondwater bepaald. Deze waarden waren constant bij monstername. De geleidbaarheid is gecorrigeerd voor de grondwatertemperatuur. De geleiding is een maat voor de concentratie aan opgeloste stoffen in het water, terwijl de ph de zuurgraad van het water aangeeft (ph<7: zuur, ph = 7: neutraal, ph>7: basisch). De grondwatermonsters zijn in het veld, voor zover noodzakelijk gefiltreerd en geconserveerd. De in het veld gemeten parameters zijn in onderstaande tabel samengevat. Peilbuisnummer Pb 1 Pb 2 filterstelling [m-mv] 2,15-3,15 2,25-3,25 grondwaterpeil [m-mv] 1,5 1,4 toestroming 1 2 temperatuur [ ] 10,9 9,3 zuurgraad [ph] 6,83 7,15 elektrisch geleidingsvermogen [µs/cm] kleur kleurloos kleurloos helderheid helder helder drijflaag geen geen geur geen geen waargenomen afwijkingen geen geen Tabel 4.2: Resultaten veldmetingen tijdens grondwatermonstername De meetresultaten wijken niet af van natuurlijk of regionaal voorkomende waarden. Pagina 16 van 21

63 Verkennend bodemonderzoek Hommelsedijk 6a te Heeswijk-Dinther / AM LABORATORIUMONDERZOEK 5.1 Algemeen De analyses zijn uitgevoerd door het onderzoekslaboratorium van ALcontrol BV te Rotterdam. ALcontrol is geaccrediteerd volgens de door de Raad voor Accreditatie gestelde criteria voor Testlaboratoria conform ISO/IEC 17025, waar verdere conservering en (voor)behandeling van de monsters plaats heeft gevonden. 5.2 Grond(meng)monster(s) In het laboratorium zijn voor het chemisch onderzoek van de grondmonsters uit de boven- en ondergrond al dan niet mengmonsters samengesteld volgens onderstaande tabel. De keuze voor het samenstellen van deelmonsters tot een mengmonster of het analyseren van individuele monsters is gebaseerd op de zintuiglijke waarnemingen in het veld en op de onderzoeksstrategie Analyseresultaten grond(meng)monsters De analyseresultaten van de grond(meng)monsters worden in de volgende tabel samengevat, waarbij door middel van onderstaande sterrencodering de mate van verontreiniging is aangegeven. * Het gehalte is groter dan de achtergrondwaarde en kleiner dan of gelijk aan de het gemiddelde van de achtergrond- en interventiewaarde; ** het gehalte is groter dan het gemiddelde van de achtergrond- en interventiewaarde en kleiner dan of gelijk aan de interventiewaarde; *** het gehalte is groter dan de interventiewaarde. In de kolommen zijn alleen die stoffen vermeld waarvan de analyseresultaten na toetsing hoger zijn dan de bijbehorende achtergrondwaarde voor duurzame bodemkwaliteit. Zie bijlage 4 voor de analyserapporten met nummers en (Meng)monsternummer Grondmonster(s) 1) Bodemlaag [m-mv] Zintuiglijke waarnemingen gehele locatie MM1 2-1/ 3-1/ 4-1/ 8-1/ 9-1/ 10-1/ 11-1/ 12-1/ 13-1/ ,5 geen bijzonderheden MM2 1-1/ 5-1/ 6-1/ 7-1/ 15-1/ 16-1/ 17-1/ 18-1/ 22-1/ ,5 geen bijzonderheden MM3 20-1/ ,2 0,4 zwak puinhoudend MM4 2-2/ 2-4/ 3-3/ 3-4/ 4-2/ 4-3 0,5 2,0 geen bijzonderheden MM5 1-4/ 1-5/ 5-2/ 6-3/ 6-4/ 6-5/ 7-5 0,5 2,0 geen bijzonderheden locatie bovengrondse brandstoftank ,5 geen bijzonderheden Tabel 5.1: schema grond(meng)monsters 1) Het eerste cijfer geeft het boorpunt aan, het tweede cijfer het monsternametraject (zie bijlage 3). (Meng)monsternummer Bodemlaag [m-mv] Zintuiglijke waarnemingen Verhoogde component Gemeten concentratie [mg/kg d.s.] en toetsing gehele locatie MM1 0 0,5 geen bijzonderheden MM2 0 0,5 geen bijzonderheden MM3 0,2 0,4 zwak puinhoudend PAK (10 VROM) minerale olie 2,3 40 * * MM4 0,5 2,0 geen bijzonderheden MM5 0,5 2,0 geen bijzonderheden locatie bovengrondse brandstoftank ,5 geen bijzonderheden minerale olie 80 * Tabel 5.2: Toetsingsresultaten van de grond(meng)monsters Pagina 17 van 21

64 Uit de analyseresultaten blijkt dat grondmengmonster MM3 (dieptetraject 0,2 0,4 m-mv.) licht verontreinigd is met Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen (PAK 10-VROM) en minerale olie. De bovengrond ter plaatse van de bovengrondse brandstoftank is licht verontreinigd met minerale olie. In de overige onderzochte grond(meng)monsters zijn geen van de onderzochte componenten gemeten in een gehalte verhoogd ten opzichte van de (berekende) achtergrondwaarde. De afkorting PAK staat voor Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen. Het gaat hierbij om een verbindingsklasse van meer dan 200 stoffen, die bestaan uit twee of meer aan elkaar verbonden benzeenringen. Ze ontstaan met name bij verbrandingsprocessen, en kunnen dus zowel een synthetische als een natuurlijke oorsprong hebben. PAK s ontstaan o.a. door onvolledige verbranding van minerale olie zoals die ook in het verkeer plaatsvindt. Ze worden tevens gevormd bij het proces van droge destillatie van steenkool, zoals die bij gas- en cokesfabrieken werd toegepast. Daarnaast kunnen ze worden aangetroffen bij de vervaardiging en verwerking van rubber, kunststoffen, verf, lakken, minerale olie en teerproducten. In de chemische grondstoffenindustrie dienen ze als tussenproducten bij verschillende syntheses, bijvoorbeeld van verfstoffen en farmaceutica. De belangrijkste PAK-verbindingen in steenkoolteer zijn naftaleen, chryseen, fenanthreen en fluorantheen. Alle zijn praktisch onoplosbaar in water, niet vluchtig en persistent (niet afbreekbaar). Vanwege hun kankerverwekkende eigenschappen hebben PAK-verbindingen de aandacht bij ecotoxicologisch onderzoek. Benzo(a)pyreen is hierin de belangrijkste stof Toetsing aan de Bodemkwaliteitskaart regio Noordoost Brabant De gemeten verhoogde concentraties in grond(meng)monster MM3 en 24-1 zijn tevens getoetst aan de Bodemkwaliteitskaart regio Noordoost Brabant van 12 juli De onderzoekslocatie is gelegen in deelgebied 5, Buitengebied. In onderstaande tabel zijn de gemeten concentraties en de vastgestelde 95P-waarden opgenomen. Grondmeng monster Component Gemeten concentratie [mg/kg d.s.] 2, P-waarden deelgebied 5 Buitengebied MM3 PAK s minerale olie 4, minerale olie ja Tabel 5.3: Toetsing aan de regionale achtergrondconcentraties Overschrijding regionale achtergrondconcentratie Uit de toetsing blijkt dat de gemeten concentratie PAK s en minerale olie in grondmengmonster MM3 de regionale achtergrondwaarden van deelgebied 5, Buitengebied niet overschrijden. De gemeten concentratie minerale olie in grondmonster 24-1 overschrijdt wel de regionale achtergrondwaarde. Gezien de geringe mate van overschrijding wordt het uitvoeren van een aanvullend of nader bodemonderzoek niet noodzakelijk geacht Toetsing van de gestelde hypothese Gehele locatie Geconcludeerd kan worden dat de gemeten concentraties in de bovengrond in tegenspraak zijn met de vooraf geformuleerde hypothese dat de locatie als onverdacht beschouwd kan worden. De gemeten concentraties liggen ruim beneden de tussenwaarde (= het gemiddelde van de achtergrondwaarden (AW2000) en de interventiewaarden voor grond). Het uitvoeren van een aanvullend of nader bodemonderzoek is niet noodzakelijk. Locatie bovengrondse brandstoftank Geconcludeerd kan worden dat de gemeten concentraties in de bovengrond in overeenstemming zijn met de vooraf geformuleerde hypothese dat de locatie als verdacht beschouwd kan worden. De gemeten concentratie is echter dermate laag dat het uitvoeren van een aanvullend of nader bodemonderzoek niet noodzakelijk wordt geacht. nee nee Pagina 18 van 21

65 Verkennend bodemonderzoek Hommelsedijk 6a te Heeswijk-Dinther / AM Grondwatermonster(s) Analyseresultaten grondwatermonster(s) De analyseresultaten van de grondwatermonsters worden in de volgende tabel samengevat, waarbij door middel van onderstaande sterrencodering de mate van verontreiniging is aangegeven. * Het gehalte is groter dan of gelijk aan de streefwaarde (of de detectiegrens, indien deze hoger is) en kleiner dan of gelijk aan het gemiddelde van de streef- en interventiewaarde; ** het gehalte is groter dan het gemiddelde van de streef- en interventiewaarde en kleiner dan of gelijk aan de interventiewaarde; *** het gehalte is groter dan de interventiewaarde. In de kolommen zijn alleen die stoffen vermeld waarvan de analyseresultaten na toetsing hoger zijn dan de bijbehorende streefwaarde voor duurzame bodemkwaliteit. Zie bijlage 5 voor het analyserapport met nummer Peilbuis Filtertraject [m-mv] Verhoogde component Gemeten concentratie [µg/l] en toetsing 1 (benedenstrooms) 2,15-3,15 zink 290 * 2 (bovenstrooms) 2,25-3,25 barium 90 * Tabel 5.4: Toetsingsresultaten van de grondwatermonsters Uit de analyseresultaten blijkt dat het grondwater afkomstig uit peilbuis 1 licht verontreinigd is met zink. In peilbuis 2 is een lichte verontreiniging gemeten met barium. De lichte verontreinigingen met zink, in peilbuis 1, en barium in peilbuis 2, worden waarschijnlijk gedeeltelijk van buiten de onderzoekslocatie aangevoerd, aangezien in de ondergrondmonsters geen verhoogde concentraties gemeten zijn. Op de locatie zijn ook geen verontreinigingsbronnen aan te wijzen die in relatie zouden kunnen staan met de verhoogd aangetroffen gehalten aan zink en barium. De aangetroffen zware metalen maken dan ook mogelijk deel van de diffuse verontreiniging van het grondwater met zware metalen in het gebied de Kempen (zuidoostelijk Noord Brabant). Het blijkt namelijk dat als gevolg van verzuring van de zandige gronden in deze regio in combinatie met de (voormalige) aanwezigheid van zinkertsverwerkende industrie en toepassing van zinksintels als verhardingsmateriaal, uitspoeling van zware metalen uit de grond naar het grondwater heeft plaatsgevonden. Het grondwater in deze regio is dan ook in lichte tot sterke mate diffuus verontreinigd met zware metalen. De concentraties van zware metalen kunnen sterk fluctueren met de tijd Toetsing van de gestelde hypothese Geconcludeerd kan worden dat de gemeten concentraties in het grondwater overeenstemmen met de vooraf opgestelde hypothese dat de locatie onverdacht is, rekening houdend met het aantreffen van grondwaterverontreinigingen met zware metalen ten gevolge van de regionale grondwaterproblematiek. Het uitvoeren van een aanvullend of nader bodemonderzoek is gelet op de aangetroffen componenten en gemeten concentraties niet noodzakelijk. Pagina 19 van 21

66 Pagina 20 van 21

67 Verkennend bodemonderzoek Hommelsedijk 6a te Heeswijk-Dinther / AM CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN In opdracht van BRO heeft Aeres Milieu B.V. in november 2011 een verkennend bodemonderzoek uitgevoerd op de locatie Hommelsedijk 6a te Heeswijk-Dinther. Gebaseerd op de verzamelde gegevens uit het vooronderzoek is de onderzoekslocatie als onverdacht beschouwd. Uit de analyseresultaten blijkt dat de bovengrond plaatselijk licht verontreinigd is met Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen (PAK-10 VROM) en minerale olie. In de ondergrond zijn geen van de onderzochte componenten gemeten in een gehalte verhoogd ten opzichte van de (berekende) achtergrondwaarde. Het freatisch grondwater is licht verontreinigd met zink (peilbuis 1) en barium (peilbuis 2). De resultaten van dit bodemonderzoek geven geen aanleiding tot het uitvoeren van een aanvullend of nader bodemonderzoek. De milieuhygiënische conditie van de bodem vormt geen belemmering voor de voorgenomen planontwikkeling. De aangetroffen lichte verontreinigingen in de grond kunnen wel bij grondafvoer beperkingen opleveren ten aanzien van het (her)gebruik van de grond omdat dan veelal andere normen gelden. Ten aanzien van hergebruik van deze grond elders is het Besluit Bodemkwaliteit van toepassing. Het grondwater ter plaatse van de onderzoekslocatie is niet multifunctioneel toepasbaar. Het wordt daarom afgeraden het freatisch grondwater te gebruiken voor consumptie, besproeiing of proceswater. Pagina 21 van 21

68 Verkennend bodemonderzoek Hommelsedijk 6a te Heeswijk-Dinther/AM11317 BIJLAGE 1 Topografische overzichtskaart en kadastrale situatie

69 Omgevingskaart Klantreferentie: AM m 125 m 625 m Deze kaart is noordgericht. Schaal 1: Hier bevindt zich Kadastraal object HEESWIJK-DINTHER F 981 Hommelsedijk 6A, 5473 RG HEESWIJK-DINTHER De auteursrechten en databankenrechten zijn voorbehouden aan de Topografische Dienst Kadaster.